UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY
Organizm człowieka narażony jest na atak mnóstwa różnych czynników, które mogą
wywołać chorobę. W walce z czynnikami chorobotwórczymi organizm wykorzystuje
wyspecjalizowaną i skomplikowaną broń – układ odpornościowy. Nasz system
odpornościowy posiada klucz do optymalnego stanu zdrowia. To od niego w bardzo dużym
stopniu zależy czy zachorujemy na grypę, jak długo utrzymają się u nas objawy alergii, a
nawet to, czy narażeni zostaniemy na spustoszenia dokonywane przez raka lub AIDS.
Funkcjonujący bez zarzutu system odpornościowy jest także w stanie chronić organizm przed
wirusami, bakteriami, drożdżami, grzybami, pasożytami i mnóstwem toksyn. Jeżeli nasz
system immunologiczny nie działa właściwie, czynniki te mogą sprawić, że zachorujemy.
Czym jest odporność?
Odporność to zespół cech obronnych organizmu funkcjonujących w wyniku inwazji i
działania drobnoustrojów chorobotwórczych lub ich toksyn. Inaczej mówiąc, to brak
podatności organizmu na działanie patogenów.
Rodzaje odporności
Odporność organizmu dzielimy na wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą).
1. Odporność wrodzona (nieswoista) nie jest skierowana przeciwko konkretnym
czynnikom, jest rodzajem bariery dla stwarzających zagrożenie drobnoustrojów. Natura
wyposażyła każdego z nas w taką barierę, dlatego też wynikającą z niej odporność nazywa
się wrodzoną. Podstawowym elementem tej ochrony jest skóra. Posiada ona niekorzystny
dla bakterii kwaśny odczyn, a wydzielane przez gruczoły łojowe kwasy nienasycone
działają bakteriobójczo. Naturalny proces złuszczania naskórka oczyszcza skórę z bakterii.
Barierą ustroju są także błony śluzowe. Przykładem jest błona śluzowa nosa - lepki śluz
zatrzymuje bakterie, które kierowane są w stronę gardła, dzięki ruchowi znajdujących się
na nabłonku rzęsek. Drobnoustroje, które dostaną się do żołądka, giną w kwasie
żołądkowym. To kwaśne środowisko niszczy większość niebezpiecznych
mikroorganizmów. Jeżeli „czynniki chorobotwórcze” przenikną do organizmu, zwalczane
są nadal w ramach odporności wrodzonej przez zawarty w płynach ustrojowych lizozym i
fagocyty, które dzięki posiadanym enzymom trawią „napastnika”. Pojawienie się w ustroju
wirusa powoduje aktywację enzymów krwi tworzących tzw. układ komplementu, którego
przemiany
prowadzą
do
powstania
kompleksu
białkowego
(interferon)
uniemożliwiającego namnażanie się wirusa.
2. Odporność nabyta (swoista) oznacza, że określony „czynnik niszczący” skierowany jest
na zwalczanie konkretnego „napastnika” (antygenu). Antygeny są obcymi cząsteczkami
reprezentującymi „obcą jaźń” tzn. to wszystko, co system odpornościowy uważa za
szkodliwe i „nieprzydatne”. Przykładem antygenów są bakterie, wirusy, grzyby, pyłki
kwiatowe, szkodliwe chemikalia, niestrawione proteiny oraz komórki nowotworowe.
Układ immunologiczny rozpoznaje obcy antygen i reaguje z nim za pomocą
wytworzonych swoistych przeciwciał oraz m.in. limfocytów T pomocniczych i
cytotoksycznych, posiadających receptory rozpoznające antygen. Konkretny rodzaj
przeciwciał zwalcza tylko jeden rodzaj antygenów. Pojawienie się antygenu, z którym
organizm nie miał do tej pory kontaktu, pobudza limfocyty do tworzenia nowego,
odpowiadającemu mu przeciwciała i wytworzenia odporności nabytej na daną chorobę.
Odporność swoista może być czynna naturalna (którą organizm uzyskuje w wyniku
zakażenia się chorobą zakaźną i jej przechorowaniem) i czynna sztuczna (uzyskana na
drodze immunizacji – podanie szczepionki).
Czynniki wpływające na obniżenie odporności organizmu
Układ odpornościowy ma niezaprzeczalną siłę, lecz mimo całej swojej potęgi, może być
podatny na uszkodzenie. Wiele czynników może zadziałać osłabiająco na jego funkcje, np.:
- toksyny pochodzące ze środowiska, szczególnie z powietrza i z wody,
- toksyny zawarte w żywności,
- niewłaściwy sposób odżywiania (np.: dieta wysokokaloryczna, dieta niskokaloryczna, brak
witamin),
- stres, nadmierne obciążenie psychiczne,
- predyspozycje genetyczne,
- aspekty emocjonalne (np.: brak miłości lub śmiechu),
- niezdrowy styl życia (np.: palenie, nadużywanie alkoholu, brak ruchu i snu),
- dramatyczne zmiany w dotychczasowym życiu (np.: śmierć bliskiej osoby, utrata pracy),
- infekcje, urazy, operacje.
Choroby, na które jesteśmy narażeni przy obniżonej odporności:
- chroniczne grypy i przeziębienia,
- alergie,
- zapalenie oskrzeli i płuc,
- zakażenia, których przyczyną mogą być wirusy, bakterie, drożdże i inne mikroorganizmy,
- infekcje pasożytami jelitowymi,
- choroby ozębnej i zapalenie dziąseł,
- infekcje zatokowe,
- opryszczkę,
- zapalenie wątroby.
Czynniki mające wpływ na zwiększenie odporności organizmu
1. Właściwa dieta

Ograniczmy tłuszcze zwierzęce i słodycze.

Jedzmy więcej owoców i warzyw, które są źródłem niezbędnych witamin,
mikroelementów, błonnika i antyoksydantów.

Pijmy duże ilości płynów takich jak czysta woda pitna, soki, zioła, i herbaty ziołowe.
Gdy występuje nawet niewielkie, słabo zauważalne odwodnienie organizmu, wysycha błona
śluzowa gardła i nosa i wtedy traci ona swoją naturalną zdolność unieszkodliwiania bakterii i
wirusów.
2. Zdrowy styl życia

Nie palmy tytoniu.

Ograniczmy lub wyeliminujmy używanie alkoholu.

Posłuchajmy ciała, kiedy ono potrzebuje snu lub wypoczynku. Gdy wypoczywamy,
nasz układ odpornościowy kontynuuje pracę i jednocześnie się regeneruje.

Spróbujmy zmienić klimat, w którym przebywamy. To także bodziec, który wzmaga
odporność. Centralne ogrzewanie wysusza śluzówki, pamiętajmy zatem, żeby wietrzyć
mieszkanie i nawilżać powietrze.
3. Ruch i aktywność fizyczna

Starajmy się jak najczęściej chodzić na spacery, jeździć rowerem, wchodzić po
schodach oraz wykonywać różne ćwiczenia sportowe, przynajmniej 30 minut dziennie.
4. Właściwy związek między ciałem a umysłem

Dbajmy nie tylko o ciało, ale także o psychikę. Stres jest poważnym czynnikiem
osłabiającym zdolność układu immunologicznego do zwalczania drobnoustrojów
chorobotwórczych. Często zapadamy na przeziębienia np. po ważnych egzaminach, zmianie
pracy, szkoły czy w innych sytuacjach, w których występuje duże natężenie emocji. Panujmy
zatem nad stresem i gniewem. Pamiętajmy, że takie czynniki jak śmiech, miłość, wiara i
akceptacja siebie działają stymulująco na pozytywną odpowiedź immunologiczną.
5. Czasami ... chorowanie

Niektóre choroby również przyczyniają się do wzmocnienia odporności, bowiem
choroba „ćwiczy” układ odpornościowy, który walcząc z patogenami, wytwarza odpowiednie
przeciwciała. U dziecka w wieku przedszkolnym normą jest 6 – 8 infekcji w roku. Najczęściej
okresem tym jest pierwszy rok pobytu w żłobku czy w przedszkolu, gdzie maluch styka się z
wieloma zarazkami po raz pierwszy. Z wiekiem dzieci chorują coraz rzadziej.
6. Leki zwiększające odporność organizmu
Preparaty stosowane w celu wzmocnienia funkcji obronnych organizmu
Istnieje wiele produktów zwiększających odporność organizmu. Najczęściej stosowane są
preparaty zawierające: jeżówkę purpurową, żeń-szeń, aloes, olej z wątroby rekina, czosnek,
ekstrakt z pestek winogron, selen, cynk, witaminę C, koenzym Q, ekstrakt z pestek grejpfruta,
beta-glukan, sok z owoców Nonii.
 Jeżówka purpurowa
Uważa się, że wpływa ona głównie na niespecyficzny, tzn. niezależny od antygenów i
przeciwciał system obronny organizmu, przez co zmniejsza podatność na infekcje bakteryjne
i wirusowe. Preparaty zawierające jeżówkę stosowane są w leczeniu ostrych i przewlekłych
schorzeń bakteryjnych i wirusowych (takich jak: przeziębienia, stany grypowe, infekcje
katarowe, stany zapalne oskrzeli, błon śluzowych, jamy ustnej i dziąseł), nawracających
schorzeń górnych dróg oddechowych, stanów wyczerpania i osłabienia organizmu. Przy
okazji omawiania preparatów zawierających jeżówkę purpurową, należy wspomnieć o terapii
pulsacyjnej, która polega na pauzach w leczeniu, co nie jest równoznaczne z przerwaniem
leczenia. Zachowana jest ciągłość leczenia, tylko w trakcie jego prowadzenia stosowane są
odpowiednie pauzy. Preparaty z jeżówki zaleca się podawać w początkowym przebiegu
choroby, ponieważ w rozwiniętym stadium ostrego zakażenia jej skuteczność jest mniejsza.
Terapia z kilkudniowymi przerwami (pulsacyjna) wydaje się być skuteczniejsza od kuracji
ciągłej. Preparaty dostępne w aptekach, które zawierają wyciąg z jeżówki purpurowej to m.in.
Echinacea-ratiopharm, Echinamax, Lymphozil H, Immunofort, Succus Echinaceae, Immunal,
Immunal forte, Rutinacea, Echinacea.
 Aloes
Miąższ liści aloesu zawiera wiele cennych związków biologicznie aktywnych, m.in. cynk,
magnez, miedź oraz cząsteczki wielocukrów (polisacharydy) biorące udział w wielu reakcjach
biochemicznych wspomagających odporność. Preparaty zawierające aloes wzmacniają
organizm, zwiększają jego odporność, działają gastroprotekcyjnie i przeciwzapalnie, mają
również właściwości oczyszczające i antytoksyczne, poprawiają przemianę materii oraz przy
zewnętrznym stosowaniu przyspieszają gojenie się ran. Preparaty zawierające aloes to m. in.
Aloes sok, Aloes Live odporność, Aloes plus, Bioaron C, Aloe Vera Extra, Aloes Caps, Aloe
Aurea, Aloe OFM.
 Olej z wątroby rekina
Olej z wątroby rekina stymuluje naturalne procesy odporności organizmu. Zwiększając
wytwarzanie przeciwciał oraz tworzenie leukocytów i fagocytozę, zwiększa odporność
organizmu na infekcje. Preparaty zawierające olej z wątrobyrekina stosowane są w stanach
obniżonej odporności, wspomagająco w czasie radioterapii i chemioterapii chorób
nowotworowych, w chorobach infekcyjnych oraz w okresie zwiększonej zachorowalności na
grypę. Są wśród nich m.in. Ecomer, BioMarine 1140, Iskial, Preventic, Ekogal.
 Żeń-szeń
Ginsenozydy – składniki czynne zawarte w korzeniu żeń-szenia, które z jednej strony działają
tonizująco i zmniejszają napięcie nerwowe, z drugiej zaś dodają energii, przeciwdziałają
zmęczeniu – stymulują układ odpornościowy człowieka, zmniejszając ilość infekcji i
skracając czas powrotu do zdrowia. Preparaty zawierające wyciąg z żeń-szenia to m.in.
Bodymax żeń-szeń, Ginsana G 115, Syberian, Żeń-szeń, Gigamax.
 Czosnek
Czosnek działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybiczo. Obniża cholesterol,
wzmaga wydzielanie żółci, obniża ciśnienie krwi oraz hamuje skupianie się płytek krwi.
Preparaty zawierające czosnek działają odkażająco na drogi oddechowe, zwiększają
odporność organizmu oraz wspomagają leczenie infekcji wirusowych i przeziębień, a także
działają przeciwmiażdżycowo. Preparaty na bazie czosnku to m.in. Alliofil, Alitol Perles, AliBaby, Ali-Cold, Czosnek Forte, Perełki czosnkowe, Aktiv Kapseln, Tabletki z czosnku.
 Koenzym Q
Koenzym Q to substancja biorąca udział w podstawowych dla życia komórek cyklach
przemian metabolicznych. Jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy, opóźnia starzenie
się komórek i zwiększa odporność organizmu. Koenzym Q wspomaga również leczenie
chorób serca, naczyń krwionośnych, zaburzeń odporności i paradontozy. Preparaty z
koenzymem Q to m.in. Koenzym Q 10 + vit.E, Koenzym Q10 NaturKaps, Vita Care Q 10 D.
 Ekstrakty z pyłku kwiatowego i propolisu
Właściwości odżywcze pyłku kwiatowego oraz bakteriobójcze i przeciwzapalne właściwości
propolisu decydują o ich wielokierunkowym działaniu na organizm człowieka. Preparaty
zawierające pyłek kwiatowy i propolis stymulują, wzmagają odporność oraz wzmacniają
organizm w stanach obniżonej sprawności fizycznej. W aptece można kupić m.in. Propolis
Plus, Propolis Forte, Pollen, Vitapollen.
 Ekstrakty z pestek i miąższu grejpfruta oraz z nasion winogron
Zawarte w nich bioflawonoidy posiadają silne właściwości przeciwutleniające,
przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze oraz
wspomagają ogólną odporność organizmu. Preparatem zawierającym ekstrakt z grejpfruta jest
Citrosept, z winogron: UVA – nasiona winogron.
 Selen i cynk
Selen i cynk aktywizują organizm do wytwarzania ciał odpornościowych, zmniejszają
szkodliwe utlenianie komórek i sprzyjają prawidłowemu rozwojowi tkanek. Preparaty
zawierające cynk lub selen dostępne w aptekach to m.in. Selen + witamina E, Selen+Cynk
Royal Plus, Selen z witaminami C+E, Cynk, Zincas, Infex, Rutinoscorbin plus.
 Witamina
Witamina C jest silnym antyoksydantem, który nie dopuszcza do tworzenia wolnych
rodników wpływających na starzenie się organizmu, a więc na osłabienie jego funkcji.
Zwiększa ona odporność organizmu, prawdopodobnie przez wpływ na syntezę interferonu i
przeciwciał. Preparaty zawierające witaminę C to m.in. Witamina C Monovitan, Witamina C,
Acerola, Rutinoscorbin, Cerutin, Rutinacea, Novorutin C, Cetebe.
Utrzymanie silnego i wydajnego układu odpornościowego powinno być naszym
priorytetem, jeżeli chcemy uniknąć choroby lub złagodzić jej przebieg i cieszyć się
optymalnym zdrowiem. To, jak się starzejemy i jakość naszego życia, w dużej mierze
zależy od stanu naszego układu immunologicznego.