Twoje Prawa w Irlandii Północnej

Transkrypt

This guide is
in Polish
Twoje prawa w
Irlandii Północnej
Przewodnik dla
pracowników z
następujących krajów:
Czechy
Estonia
Węgry
Łotwa
Litwa
Polska
Słowacja
Słowenia
Przewodnik w
języku polskim
Spis treści
Strona
Wstęp ..........................................
3
Jak używać tego przewodnika ....
4
Słowniczek pojęć ........................
5
Praca w Zjednoczonym
Królestwie ...................................
8
Zasiłki socjalne ...........................
12
Prawa mieszkaniowe ..................
21
Prawo pracy ................................
29
Opieka zdrowotna .......................
41
Prawa człowieka i
równouprawnienie .......................
47
Prawa obywatelskie ....................
50
Edukacja .....................................
55
Głosowanie .................................
59
Twoje prawa w Irlandii Północnej
2006
ISBN 1 903681 61 B
Opracowane przez ANIMATE, Centrum Prawne i Komisję Praw Człowieka Irlandii
Północnej
Wydawca: Komisja Praw Człowieka Irlandii Północnej
Wstęp
Celem tego przewodnika jest pomoc pracownikom zagranicznym w zrozumieniu
praw przysługujących im w Irlandii Północnej i zapewnienie, że w przypadku
trudności w dostępie do tych praw otrzymają właściwą poradę. Przewodnik ten
zajmuje się szeregiem spraw ważnych tak dla pracowników jak i ich rodzin. Pod
koniec każdego rozdziału znajduje się lista kontaktów, które mogą okazać się
przydatne jeśli zajdzie potrzeba uzyskania dodatkowych informacji czy porady w
przypadku doświadczenia trudności.
W tej serii wydano trzy przewodniki, prosimy upewnić się, że używasz
właściwego. W tym celu zapoznaj się z treścią rozdziału ‘Jak używać tego
przewodnika’.
Przewodniki opracowane zostały przez ANIMATE, Centrum Prawne i Komisję
Praw Człowieka Irlandii Północnej z pomocą funduszy zapewnionych przez Biuro
Office of the First Minister and Deputy First Minister. Odpowiednie agencje
rządowe zaaprobowały treść rozdziałów im poświęconych. Przewodniki te mogą
okazać się przydatne dla osób i instytucji dostarczających usług, pomocy czy
porad dla pracowników zagranicznych.
Chcielibyśmy podziękować Służbom d/s Praw Mieszkaniowych za pomoc w
napisaniu rozdziału ‘Prawa mieszkaniowe’.
Mamy nadzieję, że przewodnik ten okaże się użyteczny i że podczas twojego
pobytu w Irlandii Północnej skorzystasz z przysługujących ci praw. Przewodnik
dostępny jest w następujących językach: angielskim, łotewskim, litewskim,
słowackim i polskim.
Jeśli potrzebujesz dodatkowych egzemplarzy tego przewodnika lub innych z tej
serii prosimy o kontakt z jedną z poniższych organizacji:
Komisja Praw Człowieka dla Irlandii Północnej (Northern Ireland Human
Rights Commission)
Temple Court, 39 North Street
Belfast BT1 1NA
Telefon (028) 9024 3987
Email [email protected]
Strona internetowa www.nihrc.org
Centrum Prawne dla Irlandii Północnej (Law Centre (NI))
124 Donegall Street, Belfast BT1 2GY
Telefon (028) 9024 4401 Fax (028) 9023 6340
Strona internetowa www.lawcentreni.org
Centrum Prawne dla Irlandii Północnej Biuro Okręgu Zachodniego (Law
Centre (NI) Western Area Office)
9 Clarendon Street, Derry/Londonderry BT48 7EP
Telefon (028) 7126 2433 Fax (028) 7126 2343
Strona internetowa www.lawcentreni.org
Informacje zawarte w tym przewodniku pochodzą z października 2006
Jak używać tego przewodnika
W tej serii wydano trzy przewodniki dla pracowników w Irlandii Północnej:
z Przewodnik dla pracowników z Europejskiego Obszaru Gospodarczego i
Szwajcarii (wyłączając pracowników krajów A8, którzy przepracowali w
Zjednoczonym Królestwie mniej niż 1 rok)
z Przewodnik dla pracowników krajów A8, którzy przepracowali w
Zjednoczonym Królestwie mniej niż 1 rok
z Przewodnik dla pracowników zatrudnionych na podstawie pozwoleń o
pracę
Informacje zawarte w tym Przewodniku podzielone zostały na rozdziały
poświęcone różnym zagadnieniom tak abyś lepiej zrozumiał przysługujące ci
prawa. Poszczególne rozdziały nie mają na celu zapewnić wyczerpujących
informacji na dany temat, zajmują się jedynie problemami najczęściej
napotykanymi przez pracowników w Irlandii Północnej.
Informacje zawarte w tym Przewodniku odnoszą się jedynie do Irlandii Północnej
a nie do Republiki Irlandii, w której obowiązują zupełnie inne prawa. Warto też
zauważyć, że chociaż prawa imigracyjne są takie same dla całego Zjednoczonego
Królestwa, inne prawa mogą się nieznacznie różnić w różnych jego częściach,
dlatego radzimy zasięgnąć dodatkowej porady jeśli planujesz przenieść się do
Anglii, Szkocji czy Walii.
Posługiwanie się tym przewodnikiem
Informacje zawarte w naszych przewodnikach skompilowane zostały na
podstawie twojego statusu imigracyjnego w Zjednoczonym Królestwie. Istotne jest
abyś posługiwał się odpowiednim z nich. W wielu wypadkach prawa przysługujące
ci w Zjednoczonym Królestwie zależą od kraju z jakiego pochodzisz. Na przykład,
jeśli jesteś pracownikiem zatrudnionym na podstawie *pozwolenia o pracę*
powinieneś przeczytać ‘Przewodnik dla pracowników zatrudnionych na podstawie
pozwoleń o pracę’.
Uwaga pracownicy krajów grupy A8
Jeśli jesteś obywatelem jednego z krajów, które przyłączyły się do Unii
Europejskiej w maju 2004 (nie dotyczy Cypru i Malty) i zamierzasz przyjechać do
Zjednoczonego Królestwa w celu zatrudnienia lub poszukiwania zatrudnienia, lub
jeśli legalnie przepracowałeś w Zjednoczonym Królestwie mniej niż rok
powinieneś zapoznać się z treścią tego przewodnika. Pomimo tego, że jesteś
obywatelem kraju należącego do *Europejskiego Obszaru Gospodarczego*
istnieją pewne ograniczenia nałożone na prawa przysługujące ci w Zjednoczonym
Królestwie do czasu legalnego przepracowania pełnego roku.
Natomiast po przepracowaniu tego okresu nie wszystkie rozdziały tego
Przewodnika będą cię dotyczyć. Powinieneś w takim wypadku zapoznać się z
treścią ‘Przewodnika dla pracowników z Europejskiego Obszaru Gospodarczego i
Szwajcarii’. Kraje grupy A8, nazywane też *Państwami przystępującymi* to:
Czechy,Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja i Słowenia.
Wyjaśnienie pojęć i wyrażeń
Przewodnik ten z konieczności posługuje się złożonymi czy technicznymi
określeniami, które nie są używane w codziennym języku. Takie pojęcia i
wyrażenia oznaczone są w przewodniku gwiazdkami ** i w większości wypadków
ich znaczenie jest jasno objaśnione w danym rozdziale. Dodatkowo, przewodnik
zawiera ‘Słowniczek pojęć’, który wyjaśnia znaczenie niektórych określeń.
Organizacje zajmujące się poradą i wsparciem
W wielu wypadkach przewodnik poleca zasięgniecie dodatkowej porady i wtedy
dołączona jest również lista pomocnych organizacji i ich danych kontaktowych.
Organizacje te służą poradą nieodpłatnie.
Jeśli zadzwonisz pod jeden z podanych numerów telefonicznych, w większości
wypadków informacja dostępna będzie w języku angielskim (chyba, że podane
jest inaczej). Nie powinno cię to zniechęcać do skontaktowania się z daną
organizacją, jako że w większości wypadków osoba po drugiej stronie telefonu
będzie miła i pomocna niezależnie od twoich zdolności językowych. Jeśli
dzwonisz w celu umówienia się na wizytę, możliwe, że dana organizacja będzie w
stanie zapewnić ci tłumacza. Możesz też poprosić znajomego o telefon w twoim
imieniu lub przyprowadzić go ze sobą na spotkanie.
Jak zamówić dodatkowe egzemplarze tego przewodnika?
Jeśli napotkałeś trudności w zdobyciu dodatkowych egzemplarzy tego
przewodnika lub potrzebujesz innego przewodnika z tej serii, prosimy o kontakt z
jedną z poniższych organizacji:
Rights Commission)
Telefon (028) 9024 3987
Telefon (028) 9024 4401
Telefon (028) 7126 2433
Email a[email protected]
Adresy, numery faksów oraz strony internetowe tych organizacji znajdziesz na
stronie 3 tego przewodnika.
Słowniczek pojęć
Słowniczek ten podaje jedynie krótkie wyjaśnienia niektórych terminów
technicznych używanych w przewodniku. Szczegółowe wyjaśnienia
znajdziesz w odpowiednich rozdziałach.
Kraje Przystępujące/ obywatele krajów grupy A8 (Accession States/A8
nationals) – w Zjednoczonym Królestwie określenia tego używa się w odniesieniu
do 8 z 10 krajów, które przystąpiły do Unii Europejskiej w maju 2004 roku. Są to:
Czechy, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska, Słowacja i Słowenia. Jeśli jesteś
obywatelem jednego z tych krajów w Zjednoczonym Królestwie określany jesteś
jako obywatel Kraju Przystępującego/ Kraju grupy A8.
Wspólny Obszar Podróżowania (Common Travel Area) - Zjednoczone
Królestwo (włączając Irlandię Północną), Republika Irlandii, Wyspa Man oraz
wyspy Channel. Oznacza to, że pomiędzy krajami tego obszaru nie ma kontroli
paszportowych dla obywateli brytyjskich i irlandzkich.
Pozwolenie na wjazd (Entry clearance)– obywatele niektórych krajów muszą
przejść przez specjalną procedurę zanim uzyskają pozwolenie na przekroczenie
granicy Zjednoczonego Królestwa.
Europejski Obszar Gospodarczy (European Economic Area) – obejmuje
następujące kraje:
Austria, Belgia, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Niemcy, Grecja, Węgry,
Islandia, Irlandia, Włochy, Łotwa, Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Malta,
Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja i
Zjednoczone Królestwo.
Urząd Podatkowo-Skarbowy (Jej Królewskiej Mości) (Her Majestey’s Revenue
and Customs)– oficjalna nazwa urzędu podatkowego w Zjednoczonym Królestwie.
Home Office – brytyjskie ministerstwo spraw wewnętrznych odpowiedzialne za
sprawy imigracji.
Ubezpieczenie Społeczne (National Insurance)– podatek odprowadzany od
poborów w w Zjednoczonym Królestwie jest przeznaczany na opłacenie
niektórych zasiłków socjalnych (zobacz poniżej).
Numer Ubezpieczenia Społecznego (National Insurance Number)- numer
wydawany przez Agencję Ubezpieczeń Społecznych, o który musisz wystąpić jeśli
planujesz pracować w Zjednoczonym Królestwie lub starasz sie o zasiłki socjalne
(zobacz poniżej).
Urząd Mieszkaniowy Irlandii Północnej (Housing Executive) – agencja
rządowa odpowiedzialna za przyznawanie mieszkań komunalnych a także
wspomaganie bezdomnych.
Fundusze publiczne (public funds) – odnosi się do pewnych funduszy
zapewnianych przez rząd, takich jak zasiłek dla bezrobotnych. Jeśli przebywasz w
w Zjednoczonym Królestwie na podstawie pozwolenia o pracę nie możesz starać
się o takie fundusze. Szczegółowe informacje znajdziesz w rozdziale ‘Zasiłki
socjalne’.
Agencja pośrednictwa pracy (Recruitment Agency) – przedsiębiorstwo
zajmujące się rekrutacją osób i szukaniem pracy.
Wydalić/ wydalenie (remove/removal) – rząd ma prawo usunąć obywatela
obcego kraju ze Zjednoczonego Królestwa i deportować go w inne miejsce
(zwykle do jego/jej kraju rodzinnego) jeśli przebywa w UK nielegalnie lub nie ma
prawa wjazdu do w Zjednoczonego Królestwa.
Karta rezydenta/ certyfikat rejestracyjny (residence card/registration certificate)
– dokument wydawany przez Home Office potwierdzający, że masz prawo pobytu
w Zjednoczonym Królestwie (źródło: www.ukvisas.gov.uk)
Agencja Ubezpieczeń Społecznych (Social Security Agency) – agencja
rządowa odpowiedzialna za wydawanie numerów ubezpieczenia społecznego i
zasiłki socjalne (zobacz poniżej).
Zasiłki socjalne (social security benefits)– pomoc pieniężna wypłacana przez
rząd osobom w trudnej sytuacji finansowej.
Wiza (visa) – pozwolenie na wjazd do Zjednoczonego Królestwa, zwykle ma
postać pieczątki wbijanej do paszportu.
Pozwolenie na pracę (work permit) – pozwolenie wydawane przez wydział Home
Office - Work Permits (UK) umożliwiające obywatelom spoza Europejskiego
Obszaru Gospodarczego pracę na terenie Zjednoczonego Królestwa u
konkretnego pracodawcy.
Program Rejestracji Pracowników (Worker Registration Scheme) – program, na
podstawie którego obywatele krajów grupy A8 muszą zarejestrować swoje
zatrudnienie w Home Office przez okres pierwszych 12 miesięcy. Nie odnosi się
do osób prowadzących własną działalność gospodarczą.
Praca w Zjednoczonym Królestwie
Czy mogę przyjechać do Zjednoczonego Królestwa w
poszukiwaniu pracy?
Jako obywatel jednego z krajów grupy *A8* masz prawo przyjechać do
Zjednoczonego Królestwa w poszukiwaniu pracy. Nie musisz prosić o zgodę na
wjazd władz Zjednoczonego Królestwa, ani nie potrzebujesz *wizy*. Natomiast,
przy wjeździe okazać musisz paszport lub dowód osobisty.
Kiedy mogę zacząć szukać pracy
Możesz zacząć szukać pracy od razu po przyjeździe, natomiast do pracy
potrzebny ci będzie *numer ubezpieczenia społecznego*. Szczegółowe informacje
jak otrzymać ten numer znajdziesz w rozdziale ‘Zasiłki socjalne’.
Jaki jest następny krok po znalezieniu pracy?
Po znalezieniu pracy niezbędne jest zarejestrowanie się w brytyjskim urzędzie
spraw wewnętrznych *Home Office* (ministerstwo odpowiedzialne za imigrację)
w *Programie Rejestracji Pracowników* (WRS). Aby to zrobić musisz wypełnić
formularz rejestracyjny, który zamówić można telefonicznie (po angielsku), tel.
08705 210 224 lub pobrać ze strony internetowej: www.workingintheuk.gov.uk
(należy szukać pod ‘schemes and programmes for Worker Registration Schemes’
a następnie pod ‘application form’).
Jeśli prowadzisz własną działalność gospodarczą lub praca nie jest głównym
celem twojego pobytu w Zjednoczonym Królestwie możliwe, że nie potrzebujesz
rejestracji. Powinieneś jednak upewnić się i zasięgnąć specjalistycznej porady.
Kiedy powinienem się zarejestrować?
Należy to zrobić w przeciągu miesiąca od rozpoczęcia pracy, w przeciwnym
wypadku twoje zatrudnienie stanie się nielegalne i możesz stracić pracę. Ważne
jest dlatego abyś zarejestrował się jak najszybciej po rozpoczęciu pracy.
Co zawiera formularz rejestracyjny?
Na formularzu rejestracji w Programie Rejestracji Pracowników musisz podać
swoje imię i nazwisko, datę urodzenia, obywatelstwo a także dane dotyczące
zatrudnienia. Jeśli rejestrujesz się po raz pierwszy będziesz musiał również
wysłać:
z Paszport lub dowód osobisty (należy wysłać oryginały)
z List od pracodawcy potwierdzający zatrudnienie
z Dwa zdjęcia paszportowe
z Opłatę w wysokości £70
Pracodawcy nie powinni pobierać żadnych opłat za napisanie listu, a niektórzy
pomagają nawet w wypełnieniu aplikacji. Pracodawca nie powinien domagać się
zapłaty za pomoc ponieważ łamie on prawo jeśli twoje zatrudnienia nie jest
zarejestrowane. Natomiast rejestracja w *Home Office* i wysłanie niezbędnych
dokumentów należy do twoich obowiązków.
Jak powinienem wysłać aplikację?
Powinieneś wysłać podanie specjalną przesyłką (special delivery). Dobrym
pomysłem jest również zrobienie kserokopii paszportu czy dowodu osobistego
przed wysłaniem oryginałów.
Jak długo będę czekał na decyzję?
Home Office zapewnia, że procedura trwa około trzech tygodni i po tym czasie
twój paszport powinien być odesłany. Po zarejestrowaniu otrzymasz Kartę
Rejestracyjną Pracownika, na której będzie twoje zdjęcie oraz numer
referencyjny. Jest to jedyny dokument potwierdzający twoje legalne zatrudnienie
w Zjednoczonym Królestwie.
Czy mogę zmienić pracę?
Możesz zmienić pracę w każdej chwili, natomiast musisz się ponownie
zarejestrować w Home Office i wypełnić formularz rejestracyjny. Kiedy zgłaszasz
jedynie zmianę pracodawcy nie musisz ponownie wysyłać paszportu ani wnosić
dodatkowej opłaty. Potrzebne będzie natomiast wpisanie numeru referencyjnego
oraz list od nowego pracodawcy. Home Office odeśle ci nowy certyfikat, który
powinieneś przechowywać razem z kartą rejestracyjną.
Czy moja rodzina może do mnie dołączyć?
Każdy członek rodziny może do ciebie dołączyć pod warunkiem, że także są
obywatelami *Europejskiego Obszaru Gospodarczego*.
Następujący członkowie rodziny, którzy nie są obywatelami Europejskiego
Obszaru Gospodarczego mogą do ciebie dołączyć:
z Twój mąż/żona/partner ze związku cywilnego
z Dzieci w wieku do 21 lat lub starsze jeśli pozostają w stosunku zależności
od ciebie
z Wnuki w wieku do 21 lat lub starsze jeśli pozostają w stosunku zależności
od ciebie
z Rodzice jeśli pozostają w stosunku zależności od ciebie
z Dziadkowie jeśli pozostają w stosunku zależności od ciebie
z Inni członkowie rodziny jeśli pozostają w stosunku zależności od ciebie
Innym członkom rodziny również może przysługiwać to prawo, w razie wątpliwości
powinieneś zasięgnąć specjalistycznej porady.
Jeśli członkowie twojej rodziny nie są obywatelami Europejskiego Obszaru
Gospodarczego powinni złożyć podanie o pobyt dla członków rodziny (lub *wizę*
turystyczną, jeśli planują zostać w UK na krótki okres) do Ambasady Brytyjskiej/
Wysokiej Komisji. Pozwolenie na pobyt dla członków rodziny można uzyskać
nieodpłatnie w ambasadach i konsulatach brytyjskich. Strona internetowa
brytyjskiego ministerstwa spraw wewnętrznych wymienia ambasady brytyjskie za
granicą wraz z numerami telefonów i faksów oraz adresami emailowymi. Adres
strony internetowej to: www.fco.gov.uk.
Jeśli twój partner nie jest obywatelem jednego z krajów Europejskiego Obszaru
Gospodarczego i żyłeś z nim/nią w związku cywilnym powyżej dwóch lat, mogą oni złożyć
wniosek o *wizę* na pobyt w Zjednoczonym Królestwie do Ambasady Brytyjskiej/ Wysokiej
Komisji. W takim wypadku powinieneś zasięgnąć specjalistycznej porady.
Co oznacza bycie w stosunku zależności?
Zależność może być emocjonalna, praktyczna i/lub finansowa. W razie
wątpliwości powinieneś zasięgnąć specjalistycznej porady.
Czy członkowie mojej rodziny mogą podjąć zatrudnienie,
a jeśli tak, czy muszą zarejestrować się w Programie
Rejestracji Pracowników?
Jeśli jesteś obywatelem jednego z krajów *A8* i nie przepracowałeś jeszcze 12
miesięcy w Zjednoczonym Królestwie, członkom twojej rodziny nie będącym
obywatelami Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie przysługuje
automatycznie prawo do racy. Powinieneś zasięgnąć specjalistycznej porady na
temat przysługujących im praw.
Jeśli twój małżonek/ka lub partner/ka jest obywatelem kraju A8 mogą oni również
pracować na podstawie *Programu Rejestracji Pracowników* i będą ich dotyczyć
opisane wyżej procedury.
Jeśli twój małżonek/ka lub partner jest obywatelem kraju Europejskiego Obszaru
Gospodarczego (ale nie kraju grupy A8) powinieneś przeczytać Przewodnik dla
pracowników z Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii – rozdział
‘Praca w Zjednoczonym Królestwie’.
Jak długi czas muszę być zarejestrowany?
Po legalnym przepracowaniu bez przerwy 12 miesięcy w Zjednoczonym
Królestwie nabędziesz prawo do całkowicie swobodnego przemieszczania się i
nie będziesz miał obowiązku rejestracji w Programie Rejestracji Pracowników.
Możesz otrzymać *certyfikat rejestracyjny* potwierdzający twoje prawo do pracy i
pobytu w Zjednoczonym Królestwie na podstawie prawa Wspólnoty Europejskiej.
Należy złożyć podanie do Home Office. *Certyfikat rejestracyjny* ma postać
niewielkiej składanej karty w kolorze niebieskim, na której umieszczone będzie
twoje zdjęcie. Jeśli twoja rodzina przebywa z tobą w Zjednoczonym Królestwie,
powinieneś wystąpić o wydanie certyfikatu rejestracyjnego i twoja rodzina otrzyma
*kartę rezydenta*, która jest zwykle podbijana w ich paszporcie. Ten dokument
może być używany przy staraniu się o prawa przysługujące tobie i twojej rodzinie,
włączając niektóre *zasiłki socjalne*, jeśli zajdzie taka potrzeba.
Co oznacza ‘nieprzerwany okres pracy’?
‘Nieprzerwany okres pracy’ oznacza, że w 12 miesięcznym okresie zatrudnienia
nie może być przerwy dłuższej niż 30 dni. Potrzebna ci będzie twoja karta
rejestracji w programie WRS a także inne dokumenty potwierdzające 12 miesięcy
nieprzerwanego okresu pracy. Jeśli pozostawałeś bez zatrudnienia przez więcej
niż 30 dni powinieneś zasięgnąć specjalistycznej porady. Do okresu 30 dni nie
wlicza się płatnych urlopów, zwolnień lekarskich, urlopu macierzyńskiego czy
ojcowskiego jako, że masz prawo do tego rodzaju przerw w pracy.
Co się stanie jeśli otrzymam odmowną decyzję w sprawie
przyznania Karty Rejestracyjnej Pracownika?
Jeśli otrzymasz odmowną decyzję w sprawie przyznania Karty Rejestracyjnej
Pracownika, powinieneś zasięgnąć specjalistycznej porady. W większości
wypadków może się tak stać wówczas, kiedy nie będziesz w stanie udowodnić
swojego obywatelstwa lub nie dostarczysz wystarczających dowodów na
zatrudnienie. Za wyjątkiem sytuacji, w której istnieją wątpliwości co do twojego
obywatelstwa, możesz ponownie złożyć podanie po uzyskaniu dodatkowego
potwierdzenia na zatrudnienie lub po zmianie pracodawcy. Jeśli jesteś w stanie
utrzymać się samodzielnie, możesz pozostać tak długo jak zechcesz do czasu
znalezienia zatrudnienia.
Home Office może *wydalić* cię ze Zjednoczonego Królestwa, jeśli ma podstawy
uważać, że nie szukasz zatrudnienia. Takie sytuacje zdarzają się jednak
niezmiernie rzadko, chyba że popełnisz poważne przestępstwo bądź uznany
zostaniesz za zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego.
Potrzebne kontakty:
Telefon (028) 9024 4401
Telefon (028) 7126 2433
Biuro Porad Obywatelskich Oddział Regionalny (Citizens Advice Regional
Office)
Telefon (028) 9023 1120, zapytaj o lokalny oddział Poradni, lub sprawdź stronę
internetową www.citizensadvice.co.uk.
STEP
Projekt Wspierania Pracowników Zagranicznych
Unit T7, Dungannon Business Park
2 Coalisland Rd, Dungannon BT71 6JT
Telefon (028) 8772 9002
Można umówić się na wizytę z jednym z dwujęzycznych pracowników (języki
polski, portugalski, litewski), w razie potrzeby istnieje możliwość zaaranżowania
tłumaczy innych języków. Aby umówić się na wizytę należy zadzwonić pod numer:
(028) 8772 9002. STEP dostarcza również porad w sprawach imigracyjnych.
Zasiłki Socjalne
Gdzie mogę się zwrócić o pomoc, jeśli nie mam
wystarczających środków na utrzymanie?
Jeśli znajdziesz się w trudnej sytuacji finansowej, może przysługiwać ci pomoc od
państwa w postaci *zasiłków socjalnych*. Jeśli nie będziesz w stanie otrzymać
żadnych zasiłków, można zwrócić się do Opieki Społecznej, która czasem może
pomóc w nagłych wypadkach. Nawet jeśli nie jesteś obywatelem jednego z
wymienionych krajów a potrzebujesz pomocy, zawsze powinieneś zasięgnąć
porady (niezależnie od twojego obywatelstwa) jako, że możesz posiadać inne
prawa nie ujęte w tym przewodniku.
Jaka instytucja odpowiedzialna jest za zasiłki socjalne?
W Irlandii Północnej *Agencja Ubezpieczeń Społecznych* odpowiedzialna jest za
działanie systemu ubezpieczeń społecznych. Do agencji tej składasz podanie o
przyznanie *numeru ubezpieczenia społecznego* i inne podania o zasiłki socjalne.
W przypadku staranie się o jakikolwiek zasiłek pracownik tej agencji rozpatrzy
twoje podanie i podejmie decyzję. Podania o dopłaty z tytułu Tax Credits i zasiłek
rodzinny są rozpatrywane przez inną instytucję – *Urząd Podatkowo-Skarbowy*.
Jak otrzymać mogę numer ubezpieczenia społecznego?
Przy staraniu się o większość zasiłków socjalnych niezbędne jest okazanie
numeru ubezpieczenia społecznego. Jeśli uprzednio mieszkałeś lub pracowałeś w
Irlandii Północnej, oznacza to, że będziesz musiał okazać w Agencji Ubezpieczeń
Społecznych swój numer ubezpieczenia społecznego. Będziesz musiał również
udowodnić, że ten numer należy do ciebie. Jeśli nie pamiętasz swojego numeru,
niezbędne będzie podanie innych informacji, które umożliwią agencji odnalezienie
tego numeru.
Numer ubezpieczenia społecznego jest wymagany przy zatrudnieniu i przy
staraniu się o zasiłki socjalne. Musisz złożyć podanie o ten numer jeśli zamierzasz
pracować w Zjednoczonym Królestwie, w przeciwnym wypadku twoje składki
płacone z tytułu podatku nie będą zarejestrowane. Nie musisz być zatrudniony
żeby otrzymać numer ubezpieczenia społecznego, wystarczy, że poszukujesz
zatrudnienia. Jeśli starasz się o zasiłek socjalny lub dopłaty z tytułu Tax Credits
przyznawane przez Urząd Podatkowo-Skarbowy będziesz potrzebować numeru
ubezpieczenia społecznego, który nadawany jest przez specjalny wydział Agencji
Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli przyjechałeś do Irlandii Północnej po raz
pierwszy, będziesz musiał złożyć podanie o numer ubezpieczenia społecznego.
Odpowiedni urzędnik pomoże ci wypełnić formularz CA5400, który podpiszesz na
zakończenie rozmowy o przyznanie numeru ubezpieczenia społecznego.
Starając się o o przyznanie *numeru ubezpieczenia społecznego* niezbędne
będzie okazanie odpowiednich dokumentów potwierdzających twoją tożsamość.
Jakie dokumenty okazać aby potwierdzić moją
tożsamość?
Dokumentami potwierdzającymi tożsamość mogą być:
z Akt urodzenia lub akt ślubu
z Paszport lub dowód osobisty wydany w jednym z krajów członkowskich
*Europejskiego Obszaru Gospodarczego*
z List od prawnika, doradcy lub oficjalnego przedstawiciela jakiejś
organizacji
z Oświadczenie napisane przez kogoś, kto ciebie zna
A co w przypadku, jeśli nie jestem w stanie
udokumentować mojej tożsamości?
Zostaniesz przesłuchany w Agencji Ubezpieczeń Społecznych przez urzędnika z
wydziału przyznawania numerów ubezpieczeń społecznych, który ustali czy
można ci wydać numer ubezpieczenia społecznego. Ważne jest, abyś rozumiał
zadawane pytania i jasno na nie odpowiadał. Jeśli masz problemy z językiem
angielskim, powinieneś bez wahania poprosić urzędnika Agencji Ubezpieczeń
Społecznych o zapewnienie tłumacza.
Warto zauważyć, że jeśli nie spełniasz wymogów niezbędnych do przyznania
numeru ubezpieczenia społecznego możesz nie być uprawniony do otrzymywania
*zasiłków socjalnych*. Ta zasada dotyczy nie tylko ciebie, ale również innych
osób, dla których starasz się o zasiłki, za wyjątkiem dzieci i osób niepełnoletnich.
Jakie warunki muszę spełniać, żeby otrzymywać zasiłki
socjalne?
Zasiłki socjalne będą ci wypłacone tylko w wypadku, gdy spełniasz określone
warunki do otrzymywania danego zasiłku i przejdziesz pomyślnie przez test
rezydencji lub pobytu. Warunki, które musisz spełnić zależą od rodzaju zasiłku o
jaki się starasz. Istnieją różne rodzaje zasiłków:
z Zasiłki oparte o środki finansowe, w które wlicza się: wsparcie dochodu
(Income Support), zasiłek dla osób poszukujących pracy oparty na
dochodach (income-based Jobseeker’s allowance), zasiłek emerytalny
(Pension credit) i zasiłek mieszkaniowy (Housing benefit). Zasiłki te
określane są jako związane z dochodem, co oznacza, że decyzja o
przyznaniu zasiłku może być uzależniona od posiadanych dochodów lub
oszczędności.
z Zasiłki nieoparte o środki finansowe to te, które wypłacane są, na
przykład, na wypadek choroby, ciąży, bezrobocia, żałoby lub podeszłego
wieku. Wypłacone będą tylko wówczas jeśli ty (lub twój partner w
przypadku zasiłku pogrzebowego) zapłaciliście wystarczają wysokość
składek na *ubezpieczenie społeczne* w Zjednoczonym Królestwie lub
innym kraju członkowskim *Europejskiego Obszaru Gospodarczego*.
z Specjalne zasiłki nieoparte o składki, takie jak dodatek dla
niepełnosprawnych w podeszłym wieku (Attendance Allowance), zasiłek
inwalidzki (Disability Living Allownce) i zasiłek dla opiekunów (Carer’s
Allowance).
z Dopłaty z tytułu posiadania dzieci (Child Tax Credits), dopłaty z tytuły
małych zarobków (Working Tax Credit) oraz zasiłek rodzinny (Child
Benefit), które wypłacane są przez *Urząd Podatkowo-Skarbowy*.
Gdzie mogę otrzymać pomoc?
Niezależnie od tego o jaki rodzaj zasiłku się starasz, w przypadku decyzji
odmownej powinieneś zawsze zasięgnąć porady. Jeśli nie jesteś zadowolony z
decyzji wydanej przez *Agencję Ubezpieczeń Społecznych* lub *Urząd
Podatkowo-Skarbowy* masz prawo odwołać się od niej do niezależnego organu.
Agencje doradcze mogą pomóc ci ustalić czy istnieją podstawy do złożenia
odwołania. Agencjami, które służą poradą w kwestiach praw do zasiłków są:
•
Centrum Prawne, telefon (028) 9024 4401 (Belfast) lub (028) 7126 2433
(Derry)
•
Office), telefon (028) 9023 1120, zapytaj o lokalny oddział Poradni
•
Organizacja ‘Porada dla Irlandii Północnej’ (Advice NI), zadzwoń pod
numer telefonu (028) 9064 5919 a zostaniesz skierowany do najbliższego
tobie biura.
Jeśli masz problemy z językiem angielskim powinieneś bez wahania poprosić
pracownika biura czy centrum doradczego o zapewnienie tłumacza na rozmowę.
Ważne jest, abyś rozumiał zadawane pytania i jasno na nie odpowiadał.
Jakie warunki muszę spełniać, jeśli staram się o
wsparcie dochodu, zasiłek dla osób poszukujących
pracy oparty na dochodach, zasiłek emerytalny lub
zasiłek mieszkaniowy?
Aby kwalifikować się do otrzymywania jednego z tych zasiłków, musisz
udowodnić, że na stałe przebywasz w Irlandii Północnej i że masz prawo pobytu
we *Wspólnym Obszarze Podróżowania*, na który składa się Zjednoczone
Królestwo (włączając Irlandię Północną), Republika Irlandii, Wyspa Man oraz
wyspy Channel.
Będziesz musiał również udowodnić, że masz prawo pobytu we *Wspólnym
Obszarze Podróżowania* jeśli starasz się o dopłaty z tytułu posiadania dzieci
(Child Tax Credits) oraz zasiłek rodzinny (Child Benefit), które wypłacane są przez
*Urząd Podatkowo-Skarbowy*.
Co oznacza test stałego zamieszkania (habitual
residence test)?
Aby wykazać, że na stałe zamieszkujesz Irlandię Północną będziesz musiał
spełnić wymogi ‘testu stałego zamieszkania’ (habitual residence test). Ten test
przeprowadzany jest dla każdego starającego się o wsparcie dochodu, zasiłek dla
osób poszukujących pracy oparty na dochodach, zasiłek emerytalny czy zasiłek
mieszkaniowy. Będziesz w stanie wykazać, że test ten nie odnosi się do ciebie,
jeśli zarejestrowany jesteś w Programie Rejestracji Pracowników Home Office i
jeśli legalnie pracujesz dla pracodawcy na terenie Irlandii Północnej. W
przeciwnym wypadku, kwestia czy spełniasz wymogi ‘testu stałego zamieszkania’
będzie cię dotyczyć przy staraniu się o powyższe zasiłki.
Jak mogę udowodnić, że na stałe zamieszkuję Irlandię
Północną?
Aby udowodnić, że na stałe zamieszkujesz Irlandię Północną będziesz musiał
wykazać, że twoim zamiarem po przyjeździe było ustanowienie tutaj stałego
miejsca zamieszkania. Nie oznacza to koniecznie, że musisz wykazać, że
zamierzasz tu pozostać na zawsze. Jeśli wcześniej nie żyłeś w Irlandii Północnej
lub byłeś tu wcześniej, sposobem w jaki możesz okazać swój zamiar jest po
prostu zamieszkiwanie tutaj przez określony okres.
Dokładna długość tego okresu zależy od indywidualnych okoliczności. Prawo
oparte na przeszłych sprawach sugeruje, że okres ten wynosić może od jednego
do trzech miesięcy. W większości wypadków im dłużej tu przebywasz tym
silniejsza jest twoja pozycja w staraniu się o wsparcie dochodu, zasiłek dla osób
poszukujących pracy oparty na dochodach, zasiłek emerytalny czy zasiłek
mieszkaniowy.
Przy podejmowaniu decyzji czy spełniasz wymogi testu stałego zamieszkania w
Irlandii Północnej urzędnik musi wziąć pod uwagę wszystkie czynniki, takie jak na
przykład:
z Przygotowania jakie poczyniłeś przed przyjazdem do Irlandii Północnej
z Starania jakie poczyniłeś w celu zdobycia zatrudnienia
z Czy sprzedałeś swój dom lub zrezygnowałeś z praw jakie miałeś, jeśli
wynajmowałeś miejsce zamieszkania
z Czy zamknąłeś konta bankowe lub dokonałeś przelewu ich zawartości
z Jakie kroki podjąłeś w celu zbycia przedmiotów wartościowych lub
przetransportowania ich do Irlandii Północnej
z Czy zawiadomiłeś odpowiednie instytucje zajmujące się edukacją i opieką
zdrowotną (w przypadku posiadania dzieci) o zamiarze zamieszkania w
Irlandii Północnej
Jeśli nie masz pewności czy potrafisz wykazać, że na stałe zamieszkujesz Irlandię
Północną zasięgnij specjalistycznej porady.
Co pomoże mi wykazać, że spełniam wymogi testu
stałego zamieszkania?
Powinieneś również powiadomić urzędnika podejmującego decyzję o krokach
jakie podjąłeś w Irlandii Północnej w celu zapuszczenia korzeni. Może to być na
przykład:
z Czy zamierzasz żyć w Irlandii Północnej w najbliższej przyszłości?
z Jak będziesz się utrzymywał, jeśli nie przyznane ci zostaną zasiłki? Takie
pytanie może paść i urzędnik podejmujący decyzję musi się upewnić, że
zamierzasz pozostać w Irlandii Północnej niezależnie od tego czy
otrzymasz zasiłek, czy nie.
z Jakie starania poczyniłeś w celu zgłoszenia zdolności do pracy lub
zdobycia zatrudnienia?
z Czy zorganizowałeś sobie miejsce zamieszkania?
z Czy zarejestrowałeś się u lekarza lub dentysty?
z Czy zapisałeś się do jakichś organizacji lub stowarzyszeń?
z Czy masz rodzinę lub przyjaciół w Irlandii Północnej?
Te przykłady to tylko niektóre z czynników, które mogą być wzięte pod uwagę.
Niezbędne będzie wykazanie urzędnikowi podejmującemu decyzję, że albo nie
dotyczy cię test stałego zamieszkania albo, że spełniasz jego wymogi i jesteś
osobą na stałe zamieszkującą Irlandię Północną. Jeśli nie będziesz w stanie tego
wykazać, zostaniesz zaklasyfikowany jako osoba z zagranicy i nie będziesz mógł
pobierać wsparcia dochodu, zasiłku dla osób poszukujących pracy opartego na
dochodach, zasiłku emerytalnego czy zasiłku mieszkaniowego do czasu, aż
spełniać będziesz wymogi testu. Innymi słowy, urzędnik podejmujący decyzję
musi mieć pewność, że kiedy przyjechałeś do Irlandii Północnej twoim zamiarem
było ustanowienie stałego miejsca pobytu.
Jak mogę wykazać, że mam prawo pobytu w Irlandii
Północnej?
Nawet jeśli wykażesz, że na stałe przebywasz w Irlandii Północnej, nadal
będziesz musiał wykazać, że masz prawo pobytu.
Jeśli zarejestrowałeś się w *Programie Rejestracji Pracowników**Home Office* i
pracujesz legalnie dla pracodawcy w Irlandii Północnej, prowadzisz własną
działalność gospodarczą lub posiadasz wystarczające środki na utrzymanie się,
będziesz traktowany jako osoba posiadająca prawo pobytu. Jeśli pracujesz,
będziesz w stanie starać się o zasiłek mieszkaniowy, dopłaty z tytuły małych
zarobków (Working Tax Credit), dopłaty z tytułu posiadania dzieci (Child Tax
Credits) oraz zasiłek rodzinny (Child Benefit). Podczas pozostawania w stosunku
pracy, nawet jeśli na zwolnieniu lekarskim, podczas ciąży lub na zwolnieniu z
innych powodów, nadal masz prawo do powyższych zasiłków a oprócz tego do
wsparcia dochodu i zasiłku emerytalnego.
Podczas pierwszych trzech miesięcy w Irlandii Północnej będziesz traktowany
jako osoba posiadająca prawo pobytu. Natomiast, jeśli nie jesteś zatrudniony lub
zarejestrowany, nie posiadasz prawa do zasiłków.
Aby pobierać *zasiłki socjalne* bez ograniczeń musisz być zarejestrowany w
*Programie Rejestracji Pracowników* Home Office przez okres 12 miesięcy
nieprzerwanego zatrudnienia. Dlatego, niezmiernie ważne jest, aby zarejestrować
się jak tylko znajdziesz legalne zatrudnienie. Czas przepracowany w
Zjednoczonym Królestwie przed 1 maja 2004 roku także wlicza się tego okresu.
Szczegółowe informacje na temat Programu Rejestracji Pracowników znajdziesz
w rozdziale pt. ‘Praca w Zjednoczonym Królestwie’.
Jeśli zmienisz pracę w okresie pierwszych 12 miesięcy, musisz zawiadomić o tym
Home Office, bo w przeciwnym wypadku nie będziesz traktowany jako osoba
pozostająca w nieprzerwanym zatrudnieniu.
Co stanie się, jeśli stracę pracę?
Jeśli stracisz pracę podczas pierwszych 12 miesięcy nieprzerwanego
zatrudnienia, nie będziesz już traktowany jako osoba posiadająca prawo pobytu i
nie będziesz mógł otrzymywać tych zasiłków. W takim wypadku, niezwłocznie
powinieneś zasięgnąć porady. Natomiast, jeśli stracisz pracę z powodu choroby
lub ciąży, powinieneś zasięgnąć porady w kwestii zasiłków jako, że możesz mieć
prawo do odwołania się od decyzji odmownej.
O jakie zasiłki mogę się starać po nieprzerwanym okresie
12 miesięcy pracy?
Po nieprzerwanym okresie 12 miesięcy zatrudnienia i kiedy nie masz już
obowiązku rejestracji w Programie Rejestracji Pracowników zarówno ty jak i
członkowie twojej rodziny mogą skorzystać z całego szeregu zasiłków, zarówno
dla osób pracujących jak i bezrobotnych.
Do członków rodziny należą:
z Małżonek/ka
z Dzieci lub wnukowie poniżej 21 lat, jeśli nadal pozostają w stosunku
zależności od ciebie
z Twoi rodzice i dziadkowie jeśli możesz wykazać, że nadal pozostają w
stosunku zależności od ciebie
Po nieprzerwanym okresie 12 miesięcy zatrudnienia i kiedy nie masz już
obowiązku rejestracji w Programie Rejestracji Pracowników, powinieneś zapoznać
się z treścią rozdziału ‘Zasiłki socjalne’ w ‘Przewodniku dla pracowników z
Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii’.
Kiedy starasz się o wsparcie dochodu, zasiłek dla osób poszukujących pracy
oparty na dochodach, zasiłek emerytalny, zasiłek mieszkaniowy, dopłaty z tytułu
posiadania dzieci lub zasiłek rodzinny, na tobie spoczywa obowiązek
udowodnienia, że masz prawo pobytu w Irlandii Północnej. Dlatego ważne jest,
abyś dostarczył jak najwięcej informacji na temat twojego podania.
Czy mogę starać się o zasiłki socjalne, jeśli przyjechałem
do Irlandii Północnej w celu poszukiwania pracy?
Jeśli przyjechałeś do Irlandii Północnej w celu poszukiwania pracy, a po
znalezieniu pracy będziesz objęty obowiązkiem rejestracji w *Programie
Rejestracji Pracowników* nie jesteś traktowany jako osoba posiadająca prawo
pobytu. Tak więc nie przysługują ci wyżej wymienione zasiłki.
Jakie warunki muszę spełniać jeśli staram się o zasiłki
nieoparte o środki finansowe?
Zasiłki nieoparte o środki finansowe są też nazywane ‘zasiłkami opartymi o
składki’. Oznacza to, że przy staraniu sie o taki zasiłek (np. zasiłek dla
niezdolnych do pracy ‘Incapacity Benefit’ lub zasiłek dla osób poszukujących
pracy oparty na dochodach) musisz wykazać, po pierwsze , że spełniasz kryteria
dla otrzymania takiego zasiłku a oprócz tego, że spełniasz wymóg odpowiedniej
wysokości składek odprowadzonych na *ubezpieczenie społeczne*.
Jeśli niedawno przyjechałeś do Irlandii Północnej (zwłaszcza jeśli nigdy nie
pracowałeś ani tutaj ani na terenie Wielkiej Brytanii) możliwe jest, że nie opłaciłeś
odpowiedniej wysokości składek niezbędnych, żeby kwalifikować się do
pobierania niektórych zasiłków. Natomiast jeśli pracowałeś w innym kraju
członkowskim *Europejskiego Obszaru Gospodarczego* możesz skorzystać ze
składek tam opłacanych przy staraniu się o zasiłki oparte na składkach w Irlandii
Północnej.
Podobnie, jeśli pracujesz w Irlandii Północnej mogą ci przysługiwać zasiłki dla
osób pracujących takie jak:
z Ustawowe zwolnienie chorobowe
z Ustawowy urlop macierzyński
z Ustawowa dopłata macierzyńska
z Ustawowy urlop ojcowski
Te zasiłki umożliwiają ci pozostawanie na płatnym urlopie z powodu choroby,
ciąży lub ojcostwa. Prosimy zauważyć, że przy korzystaniu z urlopu
macierzyńskiego, dopłaty macierzyńskiej i urlopu ojcowskiego niezbędne jest
spełnienie określonego okresu zatrudnienia. Dodatkowe informacje na ten temat
znajdziesz w rozdziale ‘Prawa pracownicze’.
Jakie warunki muszę spełniać, jeśli staram się o zasiłki
nieoparte o składki?
Istnieją zasiłki wypłacane niezależnie od wysokości składek odprowadzonych na
ubezpieczenie społeczne. Można starać się o te zasiłki, jeśli jesteś chory, jesteś
inwalidą lub opiekunem inwalidy. Te specjalne zasiłki nieoparte o składki to
odpowiednio: Attendance Allowance, Disability Living Allowance i Carer’s
Allowance.
Warunki, jakie należy spełniać, aby kwalifikować się do otrzymywania tych
zasiłków:
z być osobą zamieszkałą (’ordinarily resident) w Irlandii Północnej
z być obecnym w Irlandii Północnej
z być obecnym w Irlandii Północnej przez 26 tygodni w ostatnich 12
miesiącach
Aby spełnić wymogi przebywania w Irlandii Północnej, wliczony może być również
okres pobytu w w innym kraju członkowskim *Europejskiego Obszaru
Gospodarczego*. Wtedy warunek pobytu można spełnić wcześniej.
Potrzebne kontakty:
Centrum Prawne dla Irlandii Północnej (Law Centre (NI)
Telefon (028) 9024 4401
Telefon (028) 7126 2433
Office)
internetową www.citizensadvice.co.uk.
Organizacja ‘Porada dla Irlandii Północnej’ (Advice NI)
Zadzwoń pod numer telefonu (028) 9064 5919 a zostaniesz skierowany do
najbliższego tobie biura. Zobacz także stronę internetową www.adviceni.net.
STEP
Telefon (028) 8772 9002
(028) 8772 9002.
Przyznawanie numerów Ubezpieczenia Społecznego
National Insurance Number Section
Jobs & Benefits Office
Conor Buildings, 107 Great Victoria Street, Belfast
Telefon (028) 9054 5500
140 Jervis Street, Portadown
Telefon (028) 3839 7200
2 Crescent Road, Lisnagelvin, Derry/Londonderry
Telefon (028) 7131 9300
Prawa mieszkaniowe
Jak znaleźć zakwaterowanie w Irlandii Północnej?
Możesz wynajmować od osoby prywatnej – czasem nazywane jest to prywatnym
wynajmem. Właściciel mieszkania nazywany jest 'landlord' a osoba wynajmująca
to 'tenant'. Czasem właściciel mieszkania korzysta z pośrednictwa osoby fizycznej
lub firmy, ich nazywa się agentami. Mieszkania do wynajęcia możesz znaleźć w
ogłoszeniach lokalnych gazet pod hasłem 'To Let' (do wynajęcia). Możesz także
sprawdzić ogłoszenia wystawiane czasem w oknach sklepów a także oferty
agencji wynajmu nieruchomości. Istnieje także możliwość wynajmu mieszkania od
agencji rządowej – *Urzędu Mieszkaniowego* (Northern Ireland Housing
Executive (NIHE) lub Stowarzyszenia ds. Mieszkaniowych (Housing Association),
jakkolwiek istnieją szczegółowe wytyczne, kto może otrzymać taki rodzaj
kwaterunku.
Zanim podpiszesz kontrakt na wynajęcie mieszkania, powinieneś wziąć pod
uwagę czy mieszkanie i okolica, w której jest położone spełniają pewne kryteria,
np.:
•
•
•
•
Odległość mieszkania od twojego miejsca pracy.
Dostęp do transportu publicznego w okolicach mieszkania.
Lokalizacja sklepów i innych udogodnień.
Bezpieczeństwo osobiste.
Masz prawo zamieszkać w dowolnym miejscu, ale jak to bywa, pewne okolice
będą bezpieczniejsze od innych. W razie wątpliwości poproś o poradę agencję
pośrednictwa, których listę zamieszczono pod koniec tego rozdziału.
Większość zasad i standardów zawartych w tym rozdziale odnosi się do umów o
wynajem. W pewnych sytuacjach twój status osoby wynajmującej będzie jednak
określany w inny sposób. Ma to zastosowanie, gdy: w ramach umowy o pracę,
zakwaterowanie jest zapewnione przez twojego pracodawcę lub agencję
zatrudnienia, lub gdy właściciel mieszkania mieszka razem z tobą, lub gdy twoje
nazwisko nie figuruje na umowie wynajmu, lub gdy twój landlord ma wolny dostęp
do wszelkich części mieszkania w celu zapewnienia usług takich jak sprzątanie
albo w celu dokwaterowania do mieszkania innych osób bez konieczności
uzyskania twojej zgody. W każdym z powyższych przypadków, osoba
wynajmująca nazywana jest licencjobiorcą ('licensee') i nie posiada takiej opieki
prawnej jaką posiada 'tenant'. Jeśli masz problemy ze swoim zakwaterowaniem,
zasięgnij porady w agencjach, których lista znajduje się poniżej.
Czy istnieją jakieś zasady dotyczące mieszkania pod
wynajem?
Standardy w sektorze wynajmu prywatnego mogą się różnić. Aktualnie brak jest
wymogu by mieszkania do wynajęcia były w dobrym stanie. Jeśli jednak zły stan
mieszkania stwarza zagrożenie dla zdrowia, lokalne władze gminy mogą zażądać
od 'landlorda' usunięcia przyczyny tego stanu rzeczy. Może to dotyczyć:
przeciekającej toalety, cieknącego dachu lub poważnego zawilgocenia.
Od lipca 2007 roku władze dystryktu będą w mocy wymusić na landlordach
utrzymanie wynajmowanej nieruchomości w odpowiednim standardzie.
Mieszkanie będzie musiało:
z posiadać stabilną strukturę i nie będzie mogło mieć poważnego uszkodzenia,
z posiadać udogodnienia do przygotowywania posiłków, w tym: zlew z ciepłą i
zimną wodą,
z mieć odpowiednio dostępną toaletę, wannę lub prysznic oraz umywalkę do
mycia rąk z ciepłą i zimną wodą,
z mieć odpowiedni system odprowadzania nieczystości.
Czy istnieją różne rodzaje prywatnego wynajmu?
Sektor wynajmu dotyczy różnego rodzaju zakwaterowania, w tym samodzielnie
stojących domów oraz mieszkań. Jeden z najbardziej popularnych wśród
pracowników zagranicznych typów zakwaterowania to tzw. mieszkania
wielokrotnego wynajmu ('Houses in Multiple Occupation' HMO). Oznacza to dom
zamieszkiwany przez osoby, które nie są członkami jednej rodziny i które mając
do dyspozycji własną sypialnię, dzielą tą samą kuchnię i łazienkę. Domy takie
muszą oprócz powyżej wymienionych standardów spełniać inne kryteria:
z nie mogą być przeludnione,
z muszą mieć odpowiednie udogodnienia w kuchni, pozostające w proporcji do
osób wynajmujących,
z muszą posiadać odpowiednią liczbę toalet, wanien, pryszniców i umywalek,
proporcjonalnie do osób wynajmujących,
z muszą posiadać odpowiednie udogodnienia przeciwpożarowe.
Urząd Mieszkaniowy może powziąć środki prawne w celu egzekucji tych
wymogów. W niektórych obszarach landlord będzie potrzebował odpowiedniej
licencji na wynajmowanie na zasadach mieszkania wielokrotnego wynajmu.
Możesz dowiedzieć się w Urzędzie Mieszkaniowym o jakie obszary chodzi.
Jakie są prawa osoby wynajmującej mieszkanie
prywatne?
Zostaniesz poproszony o podpisanie dokumentu, który określi szczegóły umowy,
którą zawarłeś z właścicielem mieszkania. Jest to umowa wynajmu ('tenency
agreement'). Zanim ją podpiszesz, powinieneś uważnie ją przeczytać i poprosić o
poradę, jeśli nie jesteś czegoś pewien. Oprócz praw opisanych w umowie
wynajmu, każda osoba wynajmująca posiada także pewne ogólne prawa
podstawowe. Będą one rozszerzone w kwietniu 2007, a na dziś są to:
z Prawo do posiadania książeczki wynajmu ('rent book') – wszystkie osoby
wynajmujące są do niej uprawnieni. Zawiera ona nazwisko, adres i numer
telefoniczny twojego landlorda i/lub osoby działającej w jego imieniu (np.
agencji wynajmu), wysokość czynszu ('rent') oraz ewentualnie innych płatności,
wysokość oraz cele pobranego depozytu oraz warunki jego odzyskania,
długość wynajmu oraz podział odpowiedzialności za naprawy.
z Prawo zakazujące zakłócania wynajmu i/lub bezprawnej eksmisji –
zakłócenie wynajmu ma miejsce, gdy osoba stara się zapobiec realizacji
przysługujących tobie praw wynajmującego, np. poprzez wstrzymanie dostawy
prądu, powzięcie aktów przemocy, zastraszenia lub bezprawnego wtargnięcia.
Twój landlord lub jego agent nie jest uprawniony do samowolnego wejścia na
teren mieszkania za wyjątkiem, gdy przewiduje to umowa wynajmu lub w
przypadku, gdy się na to zgodzisz. Inaczej jest w nagłych przypadkach – np.
gdy landlord musi wejść do mieszkania w celu przeprowadzenia pilnych
napraw. Jeśli uważasz, że w twoim przypadku dochodzi do zakłócania
wynajmu lub prób wyrzucenia ciebie z mieszkania w trakcie trwania umowy
wynajmu, skontaktuj się z Działem Zdrowia Środowiskowego (Environmental
Health Department) lub władzami lokalnego dystryktu.
z Prawo do wypowiedzenia – twój landlord może wypowiedzieć tobie umowę
wynajmu pod warunkiem przedstawienia wypowiedzenia na piśmie – co
najmniej na 4 tygodnie przed rozwiązaniem umowy. Po upłynięciu 28 dni,
landlord musi uzyskać od sądu nakaz eksmisji.
z Prawo do wyczerpania obowiązujących procedur eksmisji – w celu twojej
eksmisji, landlord musi uzyskać od sądu zgodę na usunięcie ciebie z
mieszkania. Jakakolwiek próba wyrzucenia ciebie bez zgody sądu jest
nielegalna i jeśli dojdzie do takich prób powinieneś skontaktować się z Działem
Zdrowia Środowiskowego we władzach twojego dystryktu.
z Prawo ubiegania się o zasiłek mieszkaniowy (Housing Benefit) – jeśli
pracujesz i jesteś zarejestrowany w *Home Office* w *Programie Rejestracji
Pracowników*, możesz ubiegać się o zasiłek mieszkaniowy, który pomoże
tobie w opłaceniu twojego czynszu i opłat za mieszkanie. To czy dostaniesz
pomoc zależy od twojego dochodu. Jeśli straciłeś pracę, to możesz uzyskać
niektóre zasiłki socjalne. Więcej szczegółów na ten temat znajdziesz w
rozdziale ‘Zasiłki socjalne’.
Jakie są zasady płacenia za mieszkanie?
Twoja książeczka wynajmu powinna zawierać szczegóły wysokości czynszu, który
powinieneś zapłacić a także szczegóły innych opłat, np. opłat gminnych czy
ogrzewania oraz termin ich opłacenia. Powinna także zawierać wysokość
depozytu oraz warunki jego odzyskania / warunki zatrzymania przez landlorda.
z Czynsz ('rent') – jeśli wynajmujesz na czas określony (np. na rok), czynsz nie
będzie się w tym czasie zmieniał. Po upłynięciu kontraktu, wynajem przechodzi
na okres nieokreślony i wtedy landlord może podwyższyć twój czynsz.
z Depozyt – większość landlordów wymaga depozytu. Służy on jako gwarancja
bezpieczeństwa na wypadek zniszczenia nieruchomości, kradzieży lub
niezapłacenia czynszu. Powinieneś wiedzieć ile wynosi depozyt, czemu służy i
w jakich wypadkach landlord może go zatrzymać.
z Czynsz płacony z góry – możesz być poproszony o płacenie czynszu jeden
miesiąc z wyprzedzeniem.
z Opłaty za transakcje wynajmu/ przekazanie kluczy do mieszkania – twój
landlord lub agencja wynajmu może poprosić ciebie o dokonanie opłaty w w
zamian za dokonanie transakcji wynajmu lub też w zamian za przekazanie
kluczy do mieszkania. Może się zdarzyć, że nie będziesz prawnie zobligowany
do uiszczenia tych opłat. Zanim przekażesz te pieniądze spróbuj zasięgnąć
porady w agencjach, których listę znajdziesz pod koniec rozdziału.
z Osoby poświadczające – twój landlord może poprosić ciebie o znalezienie
osoby poświadczającej za ciebie. Jest to osoba, które gwarantować będzie
zapłatę czynszu w przypadku nieuiszczenia go przez ciebie. Właściciel może
skorzystać z gwarancji tej osoby także w przypadku zniszczenia nieruchomości
lub straty przedmiotów należących do niego. Zazwyczaj, osoba
poświadczająca zostanie poproszona o podpisanie dokumentu
stwierdzającego zobowiązanie do udzielenia takich gwarancji. Jeśli nie znasz
nikogo, kto mógłby poświadczyć za ciebie, zapytaj się twojego landlorda czy
możliwe jest zawarcie innego rodzaju kontraktu.
Kiedy wygasa moja umowa najmu?
Jeśli zawarłeś umowę najmu na czas określony np. na okres jednego roku,
umowa powinna zawierać początek i koniec kontraktu.
Czy mogę opuścić mieszkanie przed końcem umowy?
Jeśli chciałbyś opuścić mieszkanie przed wygaśnięciem umowy, jesteś
zobowiązany do złożenia landlordowi wypowiedzi na przynajmniej 4 tygodnie
przed wyprowadzką. (Inne rozwiązania mogą byc przewidziane w konkretnych
umowach wynajmu.) W tych okolicznościach, twój landlord może zażądać od
ciebie zapłaty całej sumy należnej za okres wynajmu przewidziany w umowie,
pomimo że ty opuścisz już to mieszkanie.
Jeśli wynajmujesz mieszkanie do spółki z innymi osobami, i twoi współlokatorzy
zdecydują się na zakończenie umowy, możesz razem z pozostającymi w
mieszkaniu osobami zostać obciążony zapłatą całości czynszu.
Czy mój landlord może zażądać opuszczenia przeze mnie
mieszkania przed wygaśnięciem umowy?
W przypadku umowy wynajmu na czas określony, np. na okres roku, landlord nie
powinien dać tobie wypowiedzenia, chyba, że doszło do złamania warunków
umowy, np. poprzez nieuiszczenie czynszu lub dokonania zniszczeń
nieruchomości.
Jak wynająć mieszkanie od Urzędu Mieszkaniowego lub
Stowarzyszenia ds. Mieszkaniowych?
Jeśli zarejestrowałeś się w *Home Office* lub nie masz obowiązku rejestracji (np.
jesteś samozatrudniony lub byłeś juz zarejestrowany przez rok nieprzerwanego
zatrudnienia) możesz starać się o mieszkanie od *Urzędu Mieszkaniowego* lub
Stowarzyszenia ds. Mieszkaniowych. Jest to opcja mieszkania socjalnego. Urząd
Mieszkaniowy zarządza także systemem zasiłków mieszkaniowych, który stanowi
pomoc finansową w postaci dopłat do czynszu dla osób o niskich dochodach.
Urząd Mieszkaniowy jest sponsorowany przez rząd.
Stowarzyszenia ds. Mieszkaniowych to organizacja niekomercyjna, zarządzana
przez komitet wolontariuszy. Większość tych stowarzyszeń jest zarejestrowanych
w rządowym Departamencie Rozwoju Społecznego. Wynajmowanie mieszkania
socjalnego jest na ogół tańsze od wynajmu prywatnego.
Jeśli chciałbyś ubiegać się o przyznanie ci mieszkania socjalnego, musisz
wypełnić stosowną aplikację ('Housing Application Form'), która jest dostępna w
lokalnych oddziałach i biurach Urzędu Mieszkaniowego lub Stowarzyszenia ds.
Mieszkaniowych. Listę biur Urzędu Mieszkaniowego znajdziesz na stronie
www.nihe.gov.uk.
Jeśli zarejestrowałeś się w Home Office, ale stracisz pracę zanim otrzymasz
mieszkanie do wynajmu, będziesz potrzebował porady. Być może będziesz nadal
uprawniony do otrzymania lokum od Urzędu Mieszkaniowego lub Stowarzyszenia
ds. Mieszkaniowych. W innym przypadku, pracownik pomocy społecznej
pracujący w twoim lokalnym Funduszu Zdrowia i Opieki Społecznej (Health and
Social Services Trust) może pomóc ci znaleźć mieszkanie lub udzieli pomocy w
uiszczeniu czynszu. Powinieneś także zasięgnąć porady, jeśli nie zarejestrowałeś
się w Home Office lub w dalszym ciągu poszukujesz pracy.
Co zrobić, jeśli zostanę bezdomnym?
Jesteś bezdomnym, gdy utracisz miejsce zamieszkania. Nie oznacza to tylko
braku dachu nad głową. Może to także wynikać z pozostawania w lokum, które z
pewnych powodów jest 'niezamieszkiwalne', np. jest w stanie ruiny, jest poważnie
przeludnione lub za drogie. Możesz także znaleźć się w sytuacji bezdomnego,
jeśli twój landlord zażąda opuszczenia przez ciebie mieszkania w ciągu 28 dni.
Jeśli jesteś bezdomny, musisz udać się do najbliższego biura Urzędu
Mieszkaniowego lub Ośrodka Pomocy Bezdomnym (Homeless Advice Centre) w
Belfaście, które także jest częścią Urzędu Mieszkaniowego. Urzędnik
przeprowadzi następnie dochodzenie, aby ocenić czy zostałeś bezdomnym nie ze
swojej winy i czy należy ci się pomoc, ewentualnie pomoc w pierwszej kolejności.
Pomoc w pierwszej kolejności może zostać udzielona, jeśli:
z jesteś w ciąży
z masz na utrzymaniu dziecko, które na co dzień mieszka z tobą (w wieku
poniżej 16 lat lub do 19 roku życia, jeśli w dalszym ciągu uczy się w systemie
dziennym)
z jesteś w sytuacji zagrożenia z powodu twojej kondycji psychicznej lub fizycznej
z masz 16 – 21 lat i istnieje niebezpieczeństwo wyzysku finansowego lub
seksualnego
z pozostałeś bezdomnym w wyniku nagłego wypadku, np. pożaru, powodzi lub
innej katastrofy
z doświadczyłeś przemocy lub znajdujesz się w sytuacji zagrożenia przemocą
Jeśli zgodnie z zasadami kwalifikujesz się otrzymania pomocy i nie zostałeś
bezdomnym z własnej woli oraz należy ci się pomoc w pierwszej kolejności, Urząd
Mieszkaniowy ma obowiązek zapewnić tobie czasowe zakwaterowanie zastępcze
zanim znajdzie dla ciebie odpowiednie lokum na stałe. W każdym przypadku,
otrzymasz od nich poradę w kwestii znalezienia mieszkania w sektorze wynajmu
prywatnego oraz o ubieganiu się o zasiłek mieszkaniowy.
Jeśli jesteś w sytuacji zagrożenia, np. ze względu na chorobę lub masz ze sobą
dzieci, Urząd ma obowiązek zapewnić tobie mieszkanie zastępcze do czasu, gdy
sprawdzone zostanie czy zostałeś zarejestrowany w *Home Office*.
Jeśli masz obowiązek zarejestrowania się w Home Office a jeszcze tego nie
zrobiłeś, urzędnik Urzędu Mieszkaniowego może zdecydować, że nie należy ci się
od nich pomoc, poza pomocą udzielenia porady dotyczącej gdzie szukać
mieszkania. W takim przypadku, powinieneś zasięgnąć porady w Służbach ds.
Praw Mieszkaniowych (Housing Rights Service) lub Centrum Prawnym (Law
Centre (NI). Powinieneś także starać się o poradę jeśli zostałeś bezdomnym i
straciłeś swą pracę, nie pracowałeś lub nie jesteś zdolny do pracy.
Powinieneś również skontaktować się z pracownikiem pomocy społecznej w
twoim Funduszu Zdrowia i Opieki Społecznej i zapytać o pomoc w znalezienia
mieszkania lub opłacenia czynszu. Listę siedzib Funduszy Zdrowia i Opieki
Społecznej znajdziesz pod koniec tego rozdziału.
Potrzebne kontakty:
Urząd Mieszkaniowy (Northern Ireland Housing Executive (NIHE)
Biuro Główne, The Housing Centre
2 Adelaide Street, Belfast BT1
Telefon (028) 9024 0588
Służby ds. Praw Mieszkaniowych (Housing Rights Service)
Middleton Buildings, Fourth Floor
10-12 High Street, Belfast BT1 2BA
Telefon (028) 9024 5640
Użyteczne informacje można również znaleźć na stronie www.housingadviceni.org
prowadzonej przez Służby ds. Praw Mieszkaniowych oraz Schroniska.
Office)
Telefon (028) 9023 1120, zapytaj o lokalny oddział Poradni lub sprawdź stronę
internetową
www.citizensadvice.co.uk
STEP
Telefon (028) 8772 9002
Można umówić wizytę z jednym z dwujęzycznych pracowników (języki polski,
portugalski, litewski), w przypadku innych języków dostępna pomoc tłumaczy.
Fundusz Zdrowia i Opieki Społecznej –główna siedziba (Health and Social
Services (HSS) Trust Headquarters)
Armagh & Dungannon HSS Trust
St Luke’s Hospital
Loughgall Road, Armagh BT61 7NQ
Telefon (028) 3752 2381
Fundusz Zdrowia i Opieki Społecznej Causeway (Causeway HSS Trust)
8E Coleraine Road
Ballymoney BT53 6BP
Telefon(028) 2766 6600
Środowiskowy Fundusz Zdrowia i Opieki Społecznej Craigavon & Banbridge
(Craigavon & Banbridge Community HSS Trust)
Bannvale House
Moyallen Road, Gilford BT63 5JX
Telefon (028) 3883 1983
Fundusz Zdrowia i Opieki Społecznej Down Lisburn (Down Lisburn HSS
Trust)
Lisburn Health Centre
Linenhall Street, Lisburn BT28 1LU
Telefon (028) 9266 5181
Fundusz Zdrowia i Opieki Społecznej Foyle (Foyle HSS Trust)
Riverview House
Abercorn Road, Derry/Londonderry BT48 6SB
Telefon (028) 7126 6111
Fundusz Środowiskowy Homefirst (Homefirst Community Trust)
The Cottage, 5 Greenmount Avenue
Ballymena BT43 6DA
Telefonn (028) 2563 3700
Fundusz Newry i Mourne (Newry & Mourne Trust)
5 Downshire Place, Newry BT34 1DZ
Telefon (028) 3026 0505
Fundusz Zdrowia i Opieki Społecznej Północnego i Zachodniego Belfastu
(North & West Belfast HSS Trust)
Glendinning House
6 Murray Street, Belfast BT1 6DP
Telefon (028) 9032 7156
Fundusz Zdrowia i Opieki Społecznej Południowego i Wschodniego Belfastu
(South & East Belfast HSS Trust)
Knockbracken Healthcare Park
Saintfield Road, Belfast BT8 8BH
Telefon (028) 9056 5656
Fundusz Zdrowia i Opieki Społecznej Sperrin Lakeland (Sperrin Lakeland
Health & Social Care Trust)
Strathdene House
Tyrone and Fermanagh Hospital, Omagh BT79 0NS
Telefon (028) 8283 5285
Fundusz Środowiskowy i Szpitalny Ulster (Ulster Community & Hospitals
Trust)
Health & Care Centre, 39 Regent Street,
Newtownards BT23 4AD
Telefon (028) 9181 6666
Prawa pracownicze
Informacje zawarte w tym rozdziale skierowane są do wszystkich pracowników
zagranicznych w Irlandii Północnej i odnoszą się do najczęstszych problemów, z
którymi sie spotykają. Poniższe informacje nie są pełnym streszczeniem
obowiązującego prawa. Egzekwowanie wielu praw opisanych poniżej może
zależeć od spełnienia pewnych warunków lub być przedmiotem pewnych
kwalifikacji prawnych. Informacje tu zawarte nie mogą być w związku z tym
podstawą dochodzenia roszczeń wobec twojego pracodawcy. Zanim podejmiesz
sprawę przeciw pracodawcy, zawsze powinieneś zwrócić się uprzednio o
niezależną poradę prawną u specjalisty.
Ogólna zasada mówi, że bez względu na narodowość, nie powinieneś być
traktowany inaczej niż twoi koledzy tylko dlatego, że jesteś pracownikiem
zagranicznym. Prawa pracownicze mogą być egzekwowane przez specjalny sąd
pracy, zwany Industrial Tribunal. Jeśli to możliwe, powinieneś postarać się
rozwiązać swoje problemy z miejsca pracy zwracając się najpierw do pracodawcy.
W celu lepszego zrozumienia swych praw pracowniczych możesz także zwrócić
się do związków zawodowych, Agencji ds. Stosunków Pracy (Labour Relations
Agency), lokalnych Biur Porad Obywatelskich lub innych organizacji doradczych.
Informacje zawarte w tym przewodniku mogą nie mieć zastosowania, jeśli twoja
umowa o pracę zawarta jest w świetle prawa innego niż prawo Irlandii Północnej lub
jeśli twoje miejsce pracy jest poza granicą Irlandii Północnej, lub w przypadku
prowadzenia własnego biznesu. Prawa opisane w przewodniku mogą także zależeć
od faktu czy twój status imigracyjny pozwala ci na legalne zatrudnienie w Irlandii
Północnej (konsekwencje podjęcia nielegalnego zatrudnienia są opisane w
podrozdziale 'Czy powinienem przyjąć pracę, za którą dostanę pieniądze do ręki?').
Rozróżnienie między pracownikiem a zatrudnionym
Czy jestem pracownikiem ('worker') czy zatrudnionym
('employee')?
W tym rozdziale termin pracownik używany jest w kontekście prawa pracy
Zjednoczonego Królestwa i nie powinno być mylone z terminem używanym w
innych częściach przewodnika w kontekście praw imigracyjnych.
W świetle prawa pracy Zjednoczonego Królestwa rozróżnienie między
pracownikiem i zatrudnionym jest bardzo ważne. Podczas gdy i pracownik i
zatrudniony mają pewne prawa podstawowe, takie jak np. stawka minimalna,
zatrudnieni posiadają pewne dodatkowe prawa, w szczególności dotyczące tego
w jaki sposób i kiedy można zakończyć ich zatrudnienie.
W praktyce często rozróżnienie to jest trudne do ustalenia. Jeśli posiadasz
umowę o pracę, która zawiera w nazwie kontrakt zatrudnienia ('contract of
employment'), prawdopodobne jest, że jesteś zatrudnionym. Natomiast nie jest to
jedyny wymóg, nadal możesz być określany jako zatrudniony, jeśli:
z twój pracodawca kontroluje to co robisz i daje ci wytyczne kiedy i w jaki sposób to robisz
z wykonujesz pracę samodzielnie (inny pracownik nie może wykonać pracy za
ciebie)
z twój pracodawca wymaga abyś pracował w stałych godzinach zatrudnienia i
jesteś opłacany za gotowość do pracy w tych godzinach, bez względu na to
czy w tym czasie jest praca do wykonania
z twój pracodawca dostarcza tobie sprzętu i narzędzi wymaganych do
wykonania twojej pracy
z twój pracodawca płaci w twoim imieniu podatki i składki na *ubezpieczenie
społeczne.*
Natomiast kategoria pracownika może wystąpić, jeśli:
z pracodawca proponuje tobie pracę i płaci tylko wtedy, gdy potrzebuje
wykonania określonej pracy
z od ciebie zależy kiedy wykonasz pracę, możesz nawet odmówić wykonania
pracy
z jeśli chcesz, to możesz zapewnić twojemu pracodawcy osobę, która zastąpi
ciebie w wykonaniu pracy
z musisz zapewnić sobie sprzęt i narzędzia niezbędne do wykonania pracy
z jesteś odpowiedzialny za opłacenie sobie podatku i składek na ubezpieczenie
społeczne
z zawarłeś z pracodawcą umowę pisemną, która zawiera formułę 'contract for
services' (kontrakt na świadczenie usług).
Nawet biorąc pod uwagę powyższe wytyczne w dalszym ciągu może być trudne
określenie tego czy jesteś zatrudnionym czy pracownikiem. W praktyce możesz
nie spełniać wszystkich kryteriów z jednej z list lub też obie listy mogą mieć
częściowe zastosowanie.
Jeśli w dalszym ciągu pozostaje to niejasne, powinieneś poradzić się związków
zawodowych lub agencji typu Agencja ds. Stosunków Pracy albo Biura Porad
Obywatelskich.
Informacje dla pracowników i zatrudnionych
Prawa podstawowe
Jeśli pracujesz w Irlandii Północnej, przysługują ci pewne prawa podstawowe. Są
to:
z prawo do płacy minimalnej
z prawo zabraniające bezprawnych potrąceń z wypłaty
z prawo, aby przy każdej wypłacie otrzymać szczegółowy odcinek tzw.
'payslip', który wyjaśnia ile zarobiłeś i jakich potrąceń dokonano (np. na
poczet podatku)
z prawo wstąpienia do związków zawodowych
z prawo do ochrony BHP
z prawa związane z okresem ciąży.
Jeśli nie możesz pracować z powodu choroby, może ci przysługiwać płatne
zwolnienie chorobowe (Zobacz podrozdział poniżej 'Informacje tylko dla pracowników
– prawa dodatkowe'). Aby stwierdzić czy kwalifikujesz się do uzyskania świadczeń
chorobowych, powinieneś jednak zasięgnąć dodatkowej porady.
Płaca minimalna
Płaca minimalna w Zjednoczonym Królestwie wynosi:
z dla osób powyżej 22 roku życia – od października 2006 jesteś uprawniony do
stawki £5.35 za godzinę
z dla osób pomiędzy 18 a 21 rokiem życia – od października 2006 jesteś
uprawniony do stawki £4.45 za godzinę
z dla osób w wieku pomiędzy 16 a 17 rokiem życia – stawka na godzinę wynosi
£3.30.
Istnieją pewne wyjątki od tych stawek, kiedy to pracodawca jest uprawniony do
wypłacania pracownikowi mniejszych stawek. Jeśli masz wątpliwości, powinieneś
niezwłocznie zasięgnąć dodatkowej porady.
Prosimy zauważyć, że jakiekolwiek napiwki ('tips' – dodatkowe pieniądze, które są
zapłatą za dobrą obsługę) nie mogą być wliczone do twojej wypłaty, jeśli są tobie
przekazane bezpośrednio od klienta, natomiast te wypłacane poprzez
pracodawcę wliczane są do stawki podstawowej.
Potrącenia z wypłaty
Pracodawca może legalnie dokonywać niektórych potrąceń z twojej wypłaty, np.
na poczet podatku lub *ubezpieczenia społecznego*. W innym wypadku,
potrącenia mogą być legalne tylko w wypadku zamieszczenia stosownej klauzuli
w umowie o pracę lub jeśli zgodzisz się z góry na dokonywanie tych potrąceń.
Jeśli pracodawca zapewnia dowóz do/z pracy, kontrakt może zezwalać na
potrącanie stosownych opłat na pokrycie kosztów transportu. Jeśli masz
wątpliwości co do potraceń dokonywanych z twojej wypłaty, powinieneś zasięgnąć
specjalistycznej porady.
Przerwy w pracy
Większość dorosłych pracowników ma prawo do 20 – minutowej przerwy, jeśli
dzień pracy trwa ponad 6 godzin. (Jeśli masz poniżej 18 lat, masz prawo do
półgodzinnej przerwy po 4.5 godzinach pracy.)
Dodatkowo, masz prawo do odpowiednich przerw, jeśli praca jaką wykonujesz
może wystawić na ryzyko twoje zdrowie lub bezpieczeństwo. Ma to miejsce w
przypadku, gdy praca którą wykonujesz ma charakter powtarzalny, np. jeśli
pracujesz przy linii produkcyjnej.
Maksymalny czas pracy
Większość pracowników ma prawo do zaopcjowania maksymalnego czasu pracy
do 48 godzin tygodniowo (uśrednione w okresie 17 tygodni). Jeśli chcesz, możesz
zgodzić się na piśmie na przedłużenie tego czasu pracy. W każdym momencie
możesz jednak zmienić zdanie i powrócić do 48 – godzinnego trybu pracy.
Większość pracowników jest także uprawniona do codziennego odpoczynku w
ilości nieprzerwanych 11 godzin oraz do co najmniej 24 – godzinnego
nieprzerwanego odpoczynku w okresie 7 dni.
Jeśli jesteś pracownikiem poniżej 18 roku życia (ale po zakończeniu
obowiązkowej edukacji), zazwyczaj nie wolno ci pracować więcej niż 8 godzin
dziennie i 40 godzin tygodniowo. Ponadto, masz prawo do codziennego
wypoczynku w ilości 12 nieprzerwanych godzin oraz cotygodniowej przerwy w
ilości dwóch dni. Muszą to być zazwyczaj dwa następujące po sobie dni i nie
można tej przerwy kalkulować uśredniając okres dwóch tygodni.
Dodatkowa ochrona dla osób pracujących na nocną zmianę
Pracownik nocnej zmiany to ten, który w większość swych dni pracy
przepracowuje co najmniej 3 godziny nocne. Nocna zmiana to okres co najmniej 7
godzin, w który wchodzi okres od północy do 5 rano.
Większość pracowników, którzy regularnie pracują na nocnej zmianie nie powinno
pracować więcej niż przeciętnie 8 godzin w przeciągu 24 godzin. Jeśli praca
wykonywana w nocy jest szczególnie niebezpieczna lub wymaga ciężkiego
wysiłku fizycznego lub psychicznego, nie wolno nigdy pracować więcej niż 8
godzin w ciągu 24 godzin (z nielicznymi wyjątkami). Większość pracowników
nocnej zmiany jest także uprawniona do otrzymywania regularnych ocen stanu
zdrowia.
Pracownicy zabiegający u pracodawcy o egzekwowanie praw dotyczących czasu
pracy nie mogą być karani lub traktowani gorzej z tego powodu.
Prosimy zauważyć, że spod dodatkowej ochrony i limitu 48 godzin wyjęci są
wszyscy pracujący w służbie domowej (domestic servants).
Płatne urlopy
Większość pracowników powinno co roku otrzymać 4 tygodnie płatnego urlopu.
Jest to tożsame z długością normalnego tygodnia pracy pomnożoną razy cztery.
Jeśli więc pracujesz 5 dni w tygodniu powinieneś otrzymać 20 dni płatnego urlopu.
Jednak, chyba, że kontrakt stwierdzi inaczej, tak zwane 'bank holidays', czyli
święta publiczne zazwyczaj wliczane są w okres tych 20 dni.
Ochrona przed dyskryminacją
Nie powinieneś być traktowany mniej korzystnie niż inni pracownicy lub być
przedmiotem prześladowań z powodu twojej płci, rasy lub pochodzenia,
niepełnosprawności, ciąży, orientacji seksualnej, religii, przekonań politycznych
lub wieku. Dyskryminacja nie musi być w oczywisty sposób widoczna lub
bezpośrednia, np. jeśli pewna praktyka dotyka w sposób negatywny więcej osób z
jednej grupy etnicznej niż innej, może być to przejawem bezprawnej
dyskryminacji, chyba, że pracodawca jest w stanie uzasadnić swe postępowanie.
Prawo wolności od dyskryminacji działa od momentu ubiegania się o pracę.
Oznacza to, że jeśli sądzisz, że nie dostałeś pracy z powodu np. twej płci, rasy lub
pochodzenia etnicznego, możesz powziąć stosowne środki prawne przeciw
twojemu niedoszłemu pracodawcy. Jeśli uważasz, że dyskryminacja uniemożliwiła
ci zdobycie pracy, powinieneś zasięgnąć stosownej porady.
Wstąpienie do związków zawodowych
Masz prawo przyłączenia się do związków zawodowych i prawo zabrania
pracodawcy dyskryminacji czy wiktymizacji osób podejmujących takie działania.
Nie musisz informować swojego pracodawcy o tym, że jesteś członkiem związku
zawodowego.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
Twój pracodawca powinien zadbać o stworzenie przyjaznych warunków
bezpieczeństwa i higieny pracy. Powinien zapewnić sprzęt przeznaczony do
pierwszej pomocy, odpowiednie procedury przeciwpożarowe w budynku, w którym
pracujesz oraz ubranie ochronne (jeśli niezbędne). Powinien również zadbać, aby
maszyna, której używasz lub w otoczeniu której pracujesz, była bezpieczna a ty,
odpowiednio przeszkolony do jej obsługi w języku, który rozumiesz.
Ciąża
Pracownice w ciąży mogą być uprawnione do pobierania dodatku
macierzyńskiego, pod warunkiem, że były odpowiednio długo zatrudnione na
odpowiedniej stawce. Wskazane jest zasięgnięcie dodatkowej porady.
Traktowanie pracownicy w sposób mniej korzystny z powodu jej ciąży jest
bezprawne i może być traktowane jako dyskryminacja ze względu na płeć.
Dodatkowe informacje dla zatrudnionych
Prawa dodatkowe
Jako zatrudniony posiadasz pewne prawa dodatkowe, które nie przysługują
pracownikom. W każdym momencie od rozpoczęcia pracy jesteś uprawniony do:
z 26 tygodniowego urlopu macierzyńskiego (nawet jeśli rozpoczynając pracę
byłaś już w ciąży)
z urlopu w nagłych przypadkach rodzinnych (jest bezpłatny)
z przerw niezbędnych na wizytę u lekarza (jeśli jesteś w ciąży)
z ochrony przed zwolnieniem z powodu ciąży lub działalności w związku
zawodowym
z wzięcia udziału w przesłuchaniu w trakcie postępowania dyscyplinarnego lub w
przypadku złożenia skargi w towarzystwie kolegi z pracy lub przedstawiciela
związku zawodowego
z otrzymywania takiej samej płacy za taką samą lub podobną pracę wykonywaną
przez osobę płci przeciwnej
z otrzymywania wypłaty chorobowego w przypadku nieobecności w pracy w
ciągu kolejnych 4 dni (jeśli płacisz składki *ubezpieczenia społecznego*)
W przypadku wzięcia wolnego na pewien określony okres, otrzymywać będziesz
zapłatę, jeśli przyczyną nieobecności jest:
z wykonywanie obowiązków działacza związku zawodowego lub inspektora BHP
z poszukiwanie pracy w przypadku zapowiedzianego zwolnienia
z opieka lekarska w trakcie ciąży
Dodatkowo, jeśli przebywasz na zwolnieniu chorobowym dłuższym niż 4 dni i jeśli
zarabiasz ponad 84 funty tygodniowo, prawdopodobnie będziesz uprawniony do
70.05 funtów tygodniowo. Okres wypłaty chorobowego trwać może do 28 tygodni.
Rozwiązanie to dotyczy również osób zatrudnionych na czas określony,
tymczasowo, jak również pracujących w niepełnym wymiarze godzin.
Masz także prawo do wzięcia wolnego (zwykle urlopu bezpłatnego) w
następujących okolicznościach:
z aby wziąć udział w czynnościach związkowych
z na opiekę nad dzieckiem (jeśli jesteś zatrudniony u tego samego pracodawcy
przez okres roku, masz prawo do bezpłatnego urlopu rodzicielskiego (parental
leave) – do 13 tygodni w roku – zanim twoje dziecko skończy 5 lat lub w ciągu
5 lat od adopcji dziecka)
z załatwienia spraw związanych z nagłymi przypadkami w rodzinie, np. choroba.
Nie chodzi tu tylko o twoje dzieci, ale także twojego małżonka/ę i/lub rodziców
jak również tych, z którymi jesteś blisko związany (w granicach rozsądku), bez
względu na to czy mieszkają w Irlandii Północnej czy za granicą. W takim
przypadku jednak powinieneś jak najszybciej usprawiedliwić pracodawcy swą
nieobecność i określić jak długo może ona potrwać.
Po miesiącu zatrudnienia jesteś uprawniony do:
z otrzymania zwolnienia z tygodniowym wyprzedzeniem, które jest płatne, za
wyjątkiem zwolnienia dyscyplinarnego; po dwóch latach zatrudnienia okres
wypowiedzenia zostaje wydłużony
z zapłaty, jeśli zostajesz zawieszony w pracy z powodów zdrowotnych
Po dwóch miesiącach zatrudnienia jesteś uprawniony do:
z otrzymania na piśmie warunków twojego zatrudnienia, które zawiera wysokość
twojego wynagrodzenia, godzin pracy, urlopów, itp. Jest bardzo ważne, aby
otrzymać ten dokument, który posłuży za dowód w sądzie, w przypadku
wystąpienia problemów.
Po sześciu miesiącach zatrudnienia, jesteś uprawniony do dodatkowych
bezpłatnych 26 tygodni urlopu macierzyńskiego. Możesz kwalifikować się do
otrzymywania zapłaty za pierwszy okres 26 tygodni, jeśli pracowałeś w firmie
wystarczająco długo i otrzymywałeś zarobki o określonej wysokości. W takim
wypadku, należy zasięgnąć dodatkowej porady. W zależności od długości
zatrudnienia i przeciętnego wynagrodzenia, możesz otrzymać 2 tygodnie urlopu
ojcowskiego lub urlopu adopcyjnego (26 płatnych tygodni i 26 tygodni
niepłatnych).
Po roku pracy, jeśli pracodawca rozwiąże umowę o pracę bez podania zasadnego
usprawiedliwienia lub z pominięciem określonych procedur, możesz wystąpić ze
sprawą o niesprawiedliwe zwolnienie. Jeśli uważasz, że mogło tak stać się w
twoim przypadku, powinieneś pilnie skontaktować się z lokalnym
przedstawicielem związków zawodowych, Agencją ds. Stosunków Pracy lub
Biurem Porad Obywatelskich. Zasięgnij porady w kwestii zwolnień, procedur
dyscyplinarnych i limitów czasowych w jakich można składać zażalenia.
Jeśli twój pracodawca poważnie naruszy zasady umowy o pracę lub potraktuje
ciebie w sposób nie do zaakceptowania a ty zrezygnujesz z pracy z tego powodu,
możesz także wszcząć sprawę o niesprawiedliwe zwolnienie. Istotne jest, aby
przed odejściem z pracy otrzymać specjalistyczną poradę.
Po dwóch latach pracy, możesz wszcząć sprawę o otrzymanie rekompensaty za
redukcję w zatrudnieniu jeśli skończyłeś pracę dla twojego pracodawcy, a twoje
byłe stanowisko nie zostało ponownie obsadzone. Wysokość tej kwoty zależeć
będzie od twojego wieku, zarobków i stażu pracy.
Praca na niepełny etat lub na czas określony
Pracodawca nie powinien traktować ciebie gorzej z racji tego, że jesteś
zatrudniony na niepełnym etacie, chyba, że posiada uzasadnione podstawy do
takiego traktowania. Podobna reguła ma zastosowanie do zatrudnionych na czas
określony.
Ogólne informacje dla pracowników i zatrudnionych
Co powinienem zrobić, jeśli moja umowa o pracę napisana jest w
języku, którego nie rozumiem?
Nie powinieneś podpisywać umowy w języku, którego nie rozumiesz. Jeśli jednak
podpisałeś taki kontrakt, powinieneś zasięgnąć specjalistycznej porady oraz zlecić
przetłumaczenie tekstu umowy.
Czy powinienem zgodzić się na pracę w zamian za 'pieniądze do
ręki'?
Wypłata w postaci ‘pieniądze do ręki’– zachodzi wtedy, gdy pracodawca oferuje
tobie zapłatę bez uiszczania należnych podatków. Prawo na to nie zezwala. Nie
powinieneś korzystać z takiej oferty. Jeśli twój pracodawca łamie prawo, jest
prawdopodobne, że będzie także łamał twoje prawa pracownicze.
Jeśli akceptujesz taką pracę, pracujesz nielegalnie. W takim przypadku:
z będzie to prawie niemożliwe, aby wyegzekwować swoje prawa (za wyjątkiem
praw zabraniających dyskryminacji)
z nie będziesz kwalifikował się do *zasiłków społecznych* jeśli w przyszłości
stracisz pracę
z może to wpłynąć na twoje prawo pobytu w Irlandii Północnej, szczególnie gdy
np. potrzebujesz *pozwolenia na pracę*.
Zawsze powinieneś zachować swoje wszystkie payslipy i formularz P60. P60 to
dokument, który powinieneś otrzymać od urzędu podatkowego w kwietniu
każdego roku. Zawiera on szczegóły uiszczonego w poprzednim roku podatku
oraz składek na *ubezpieczenie społeczne*. Jeśli nie otrzymasz formularza P60,
powinieneś o niego wystąpić do swojego pracodawcy.
Czy mój pracodawca ma prawo zatrzymania mojego paszportu lub
innych dokumentów po rozpoczęciu pracy?
Nie, pracodawca nie ma takiego prawa. Nie może przetrzymywać twoich
dokumentów tożsamości – paszportu lub dowodu osobistego. Może jednak
zatrzymać ich kserokopie.
Co to jest agencja pośrednictwa pracy (recruitment agency)?
*Agencja rekrutacyjna* jest firmą komercyjną, która poszukuje osób na
odpowiednie stanowiska lub znajduje pracę dla bezrobotnych. Jeśli poszukujesz
pracy w Irlandii Północnej lub chcesz zmienić pracę, możesz zarejestrować się w
agencji, która kierując się twoimi umiejętnościami znajdzie tobie zatrudnienie.
Czy pracując dla agencji jestem pracownikiem czy zatrudnionym?
W zasadzie, jeśli pracujesz na krótkich kontraktach za pośrednictwem agencji,
jest duże prawdopodobieństwo, że posiadasz status pracownika. Czas
zatrudnienia u konkretnego pracodawcy ma znaczenie przy określaniu tego
statusu. Im dłużej pracujesz, tym większa szansa na to, że jesteś zatrudnionym.
Szczegółowe prawa, które regulują te kwestie ulegają zmianom, więc powinieneś
zawsze zasięgnąć specjalistycznej porady.
Czy agencja obciąży mnie kosztami znalezienia pracy?
Agencje są opłacane przez pracodawców i z tego powodu w większości
wypadków nie mają prawa przerzucać na ciebie kosztów znalezienia zatrudnienia
lub przejścia z zatrudnienia czasowego na stałe. (Wyjątkami są pewne zawody z
branży rozrywkowej, np. aktor czy model.)
Czy mogę zarejestrować się w więcej niż jednej agencji?
Tak, możesz zarejestrować się w tylu, w ilu tylko chcesz.
Czy agencja może ograniczyć moje prawo do bezpośredniego
zatrudnienia u pracodawcy, u którego zacząłem pracę dzięki
agencji?
W momencie wygaśnięcia kontraktu z agencją lub przekazania wypowiedzenia
kończącego kontrakt, agencja nie może zapobiec twojemu przejściu na
bezpośrednie zatrudnienie u pracodawcy.
Co jeszcze powinienem wiedzieć o pracy dla agencji
rekrutacyjnej?
Agencja rekrutacyjna:
z nie może nalegać, abyś nabywał jej inne produkty lub usługi (np. napisanie CV,
ubranie ochronne)
z nie może wstrzymać twojej wypłaty tylko dlatego, że nie otrzymała płatności od
pracodawcy u którego jesteś zatrudniony; jeśli stanie się tak w twoim
przypadku, powinieneś zasięgnąć specjalistycznej porady
z musi przekazać ci na piśmie warunki na jakich podejmujesz zatrudnienie, bez
względu na to czy jest tymczasowe czy stałe
z musi potwierdzić na piśmie wszelkie zmiany warunków umowy w ciągu 5 dni
roboczych od ich podjęcia
z jeśli pracujesz na czasowych kontraktach dla agencji, umowa z nią musi
zawierać:
•
•
•
•
•
stwierdzenie czy jesteś zatrudnionym czy pracownikiem agencji (zwykle
będziesz pracownikiem)
stwierdzenie, że otrzymasz zapłatę za całość wykonanej pracy
okres wypowiedzenia jakiego musisz przestrzegać aby zakończyć
zatrudnienie oraz okres wypowiedzenia obowiązujący agencję
wysokość stawki, którą będziesz otrzymywał oraz jak często będziesz
otrzymywał wypłatę, np. raz w tygodniu lub w miesiącu
ilość płatnego urlopu w ciągu roku (zwykle 4 tygodnie)
Co zrobić, jeśli chciałbym złożyć skargę na agencję rekrutacyjną?
Powinieneś skontaktować się z Wydziałem Edukacji i Doskonalenia Zawodowego,
który jest odpowiedzialny za wcielanie przepisów regulujących działalność agencji
rekrutacyjnych na terenie Irlandii Północnej. Sprawdź listę kontaktów podanych
pod koniec tego rozdziału.
W jaki sposób mogę dochodzić swych praw w przypadku łamania
ich przez mojego pracodawcę?
Jeśli uważasz, że twój pracodawca nie wypełnia swych obowiązków wobec ciebie,
najlepiej zasięgnąć porady związków zawodowych lub wyspecjalizowanej
organizacji. Jeśli nie jesteś członkiem związków zawodowych, powinieneś zapytać
się kolegów z pracy w jaki sposób możesz się do nich przyłączyć. Możesz także
skontaktować się z jedną z agencji umieszczonych na liście znajdującej się pod
koniec tego rozdziału.
Czy powinienem powziąć kroki prawne przeciw mojemu
pracodawcy?
Jeśli masz problem lub chciałbyś złożyć skargę najpierw powinieneś porozmawiać
z twoim pracodawcą. Jeśli nie przyniesie to rezultatu, napisz skargę i jeszcze raz
spotkaj się z twoim pracodawcą. Jeśli w dalszym ciągu będziesz niezadowolony
powinieneś złożyć odwołanie. Jeśli te wszystkie kroki nie przyniosą pomyślnego
rozwiązania, możesz zwrócić się do sądu pracy (Industrial Tribunal). Jeśli jesteś
zatrudnionym, w większości wypadków musisz przestrzegać powyższej
procedury zanim weźmiesz sprawę do sądu.
Co to jest sąd pracy (Industrial Tribunal)?
Są to sądy zajmujące się wyłącznie sprawami zatrudnienia. Sąd Sprawiedliwego
Zatrudnienia (Fair Employment Tribunal) zajmuje się sprawami dotyczącymi
dyskryminacji na tle religijnym i politycznym. Często w sądzie nie występują
prawnicy. W sądach pracy możesz reprezentować siebie osobiście. Jednak w
takim przypadku, zawsze powinieneś zasięgnąć porady na temat sposobu
postępowania.. Udzielą jej na przykład związki zawodowe.
Czy istnieje limit czasowy złożenia skargi do sądu pracy?
Jest bardzo istotne, abyś pamiętał, że w większości skarg z zakresu prawa pracy,
powinna być ona złożona w ciągu 3 miesięcy od wydarzenia, które było przyczyną
złożenia skargi. W przypadku skarg związanych z redukcją miejsc pracy limit ten
wynosi zwykle 6 miesięcy.
Jeśli jesteś zatrudnionym, w większości wypadków, za wyjątkiem
niesprawiedliwego zwolnienia, jeśli złożyłeś pracodawcy swą skargę na piśmie w
ciągu 3 miesięcy, ten limit początkowy może zostać przedłużony o kolejne 3
miesiące.
Jeśli jesteś pracownikiem, nie masz prawa do takiego przedłużenia. Jeśli masz
wątpliwości, zawsze staraj się o poradę wyspecjalizowanych agencji.
Potrzebne kontakty:
Telefon (028) 9024 4401
Centrum Prawne dla Irlandii Północnej (Law Centre (NI), Biuro Okręgu
Zachodniego
9 Clanderon Street, Derry/Londonderry BT48 7EP
Telefon (028) 7126 2433
Z Centrum Prawnym nie można skontaktować się z w sposób bezpośredni.
Możesz zostać tam skierowany przez Biuro Porad Obywatelskich lub inną
agencję specjalizującą się w udzielaniu porad. Centrum Prawne i inne agencje
tego rodzaju mają na celu rozwiązywanie problemów prawnych. Centrum Prawne
dostarcza specjalistycznych porad prawnych innym agencjom i ich klientom, jak
również może reprezentować ich w sądzie. Usługi Centrum są bezpłatne. Na
stronie internetowej organizacji www.lawcentreni.org znajdziesz wiele
użytecznych informacji na temat zatrudnienia.
Jeśli twoja sprawa trafi do Centrum Prawnego, będziesz mógł liczyć na pomoc
tłumaczy. Organizacja ma przy tym możliwość skorzystania z usług tłumacza
telefonicznego.
Biuro Porad Obywatelskich (Citizens Advice Bureau CAB) Biuro Regionalne
Zadzwoń pod numer telefonu (028) 9023 1120 a zostaniesz skierowany do Biura
Porad Obywatelskich w twojej okolicy, zobacz także stronę internetową
www.citizensadvice.co.uk
Biura CAB znajdują się w większości większych miast, w samym Belfaście jest ich
kilka. Oferują one bezpłatną i poufną poradę w sprawach prawnych, w tym w
sprawach z zakresu prawa pracy. Aby znaleźć najbliższe biuro CAB sprawdź
książkę telefoniczną.
Większość CAB nie posiada dostępu do tłumaczy, istnieją jednak wyjątki.
Advice NI jest stowarzyszeniem niezależnych Ośrodków Doradczych na terenie
Irlandii Północnej . Nie można skorzystać z ich usług bezpośrednio, ale mogą
skierować cię do odpowiedniego ośrodka w twoim rejonie. Możesz się z nimi
także skontaktować drogą mailową – napisz na adres [email protected].
Agencja ds. Stosunków Pracy (Labour Relations Agency)
Jest to niezależna organizacja stawiająca sobie za cel poprawę relacji
pracowniczych w Irlandii Północnej . Wśród świadczonych przez nią usług
znajdują się: porady, szkolenia i mediacja. Sprawdź stronę internetową
www.lra.org.uk. Można też otrzymać poradę pod telefonem (028) 9032 1442.
Dzwoniąc pytaj o połączenie z 'Enquiry Point'.
Wydział Edukacji i Doskonalenia Zawodowego (Department of Educationa
nd Learning DEL)
Jest to organizacja rządowa odpowiedzialna za prawo pracownicze na terenie
Irlandii Północnej . Adres internetowy www.delni.gov.uk.
Możesz także odwiedzić najbliższe JobCentre, które na twoje życzenie zapewni ci
tłumacza. Jeśli natomiast zechcesz złożyć skargę na agencje rekrutacyjne,
zadzwoń pod numer telefonu (028) 9025 7590 i poproś o stosowny formularz
zażalenia.
Wydział Przemysłu i Handlu (Department of Trade and Industry DTI)
Jest to organizacja rządowa odpowiedzialna za prawa pracownicze na terenie
Anglii, Szkocji i Walii. Adres internetowy to www.dti.gov.uk. Chociaż informacje na
tej stronie odnoszą się do Anglii, Szkocji i Walii, to większość praw ma takie samo
zastosowanie w Irlandii Północnej.
Komisja ds. Równouprawnienia w Irlandii Północnej (Equality Commission
for Northern Ireland)
Jest to organizacja, która ma na celu zapobieganie dyskryminacji i promowanie
równości między ludźmi. Odnosi się przy tym do wielu rodzajów dyskryminacji: ze
względu na płeć, niepełnosprawność, rasę, stan cywilny oraz przekonania religijne
i polityczne. Sprawdź adres internetowy www.equalityni.org lub zadzwoń pod
numer telefonu (028) 9050 0600.
Inspektorat Zdrowia i Bezpieczeństwa Pracy dla Irlandii Północnej (Health
and Safety Executive for NI)
Jeśli masz pytanie dotyczące zasad zdrowia i bezpieczeństwa w twoim miejscu
pracy, zadzwoń do tej organizacji pod numer 0800 0320 121 lub odwiedź stronę
www.hseni.gov.uk. Organizacja wydaje broszury w różnych językach – możesz je
otrzymać pod powyższym numerem telefonicznym.
Infolinia Krajowej Płacy Minimalnej
Jeśli otrzymujesz albo będziesz otrzymywać stawkę mniejszą od tej wymaganej
przez prawo, powinieneś skontaktować się z infolinią pod numerem 0845 6500
207.
Związki zawodowe
Istnieje wiele związków zawodowych, do których możesz się przyłączyć. Są to
organizacje mające na celu obronę praw pracowniczych. Użyteczną listę
związków zawodowych znajdziesz na stronie www.4ni.uk/listing.asp?cat=878.
Możesz także dowiedzieć się na temat różnych związków zawodowych pytając
kolegów z pracy lub odwiedzając stronę internetową Komitetu Irlandzkiego
Kongresu Związków Zawodowych w Irlandii Północnej – www.ictuni.org lub
telefonując pod numer (028) 9024 7940. ICTU jest organizacją skupiającą wiele
organizacji związkowych.
Na stronie internetowej ICTU znajdziesz odnośniki do stron poszczególnych
organizacji pracowniczych, które działają na rzecz swych członków zatrudnionych
wedle sektora zatrudnienia (np. TSSA, które skupia pracowników zatrudnionych w
transporcie).
Opieka zdrowotna
Jak wygląda opieka zdrowotna w Irlandii Północnej?
Opieka zdrowotna należy do sektora usług publicznych w Irlandii Północnej i w
większości przypadków zapewniana jest bezpłatnie przez Wydział Zdrowia i
Osobistej Opieki Społecznej (HPSS), odpowiednik Narodowej Służby Zdrowia
(NHS) działającej w Anglii, Szkocji i Walii. Istnieje prywatny sektor opieki
zdrowotnej, natomiast większość obywateli korzysta z publicznej służby zdrowia.
Zdrowie i opieka społeczna są często mylone z *Agencją Ubezpieczeń
Społecznych*, która zajmuje sie podaniami o przyznanie *numeru ubezpieczenia
społecznego* i przyznawaniem *zasiłków socjalnych*. Wydział HPSS jest grupą
agencji rządowych, które są zupełnie oddzielone od agencji ubezpieczeń
społecznych i działają według innych zasad.
Do jakiej opieki zdrowotnej jestem upoważniony?
z Leczenie w nagłych wypadkach – tego rodzaju opieka dostępna jest dla
wszystkich bezpłatnie, niezależnie od obywatelstwa czy statusu imigracyjnego
z Rutynowe leczenie (przypadki nie-nagłe) – rutynowe leczenie dostępne jest
bezpłatnie dla osób mieszkających w Irlandii Północnej. Niektóre osoby
przebywające w Irlandii Północnej z wizytą (turyści czy goście z rodziny) mogą
zostać poproszeni o opłacenie niektórych kosztów rutynowego leczenia.
•
Jeśli jesteś obywatelem jednego z krajów Unii Europejskiej,
*Europejskiego Obszaru Gospodarczego* lub pracujesz w Irlandii
Północnej na podstawie *pozwolenia o pracę* masz prawo do
bezpłatnego rutynowego leczenia. Aby z tego skorzystać musisz żyć w
Irlandii Północnej. Oznacza to, że musisz być osobą zamieszkującą
Irlandię Północną (‘ordinarily resident’), definicja ta obejmuje: osoby
poszukujące azylu, uchodźców, pracowników zagranicznych,
przebywających członków rodziny, większość studentów (oprócz tych
uczęszczających na krótkie kursy) i inne osoby osiedlone w
Zjednoczonym Królestwie.
z Dentyści, okuliści i leki – jeśli masz prawo do darmowej opieki zdrowotnej
obejmuje to usługi lekarza rodzinnego, usługi szpitalne i środowiskowe. Za
inne usługi trzeba zwykle zapłacić. Są to na przykład:
•
Opieka dentystyczna
•
Opieka okulistyczna
•
Leki – wszystkie kosztują tyle samo – obecnie w granicach £6-£7
Niektóre osoby w szczególnych okolicznościach nie muszą płacić:
z Osoby poniżej 16 roku życia lub w wieku 16, 17, 18 lat jeśli nadal się uczą i
osoby powyżej 60 lat
z Kobiety ciężarne – jeśli jesteś kobietą w ciąży i po roku po urodzeniu dziecka
z Osoby cierpiące na niektóre przypadłości – jeśli posiadasz zaświadczenie
zwalniające z opłat
z Osoby lub ich partnerzy pobierający niektóre *zasiłki socjalne*
W przypadku wątpliwości czy uprawniony jesteś do darmowych leków, zasięgnij
porady.
Jeśli potrzebujesz opieki dentystycznej, upewnij się czy stomatolog prowadzi
prywatną praktykę czy zapewnia usługi w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia
po stawkach rabatowych.
Czy obywatelom nowych krajów Unii Europejskiej
przysługuje prawo do takiej samej opieki zdrowotnej?
Tak, w przypadku obywateli nowych krajów Unii Europejskiej przysługuje im takie
samo prawo do opieki zdrowotnej co reszcie obywateli Unii.
Ograniczenia dla tych obywateli dotyczą dostępu do niektórych *zasiłków
socjalnych*, nie dotyczą natomiast służby zdrowia i opieki społecznej.
Czy opieka zdrowotna dla obywateli spoza
Europejskiego Obszaru Gospodarczego opiera się na
innych zasadach?
Obywatele spoza *Europejskiego Obszaru Gospodarczego*, którzy mieszkają w
Irlandii Północnej posiadają takie same uprawnienia do bezpłatnej opieki
lekarskiej co rezydenci Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Istnieją natomiast
różnice w dostępie do służby zdrowia dla osób odwiedzających spoza tego
obszaru (zobacz poniżej). Zdrowie i Opieka Społeczna nie są do funduszem
publicznym, dlatego też w dostępie do ich usług klauzula ‘bez prawa do
korzystania z *funduszy publicznych*’ wbijana do paszportu nie ma zastosowania,
jako, że odnosi się ona do niektórych *zasiłków socjalnych*.
Do jakiej opieki zdrowotnej prawo mają osoby
odwiedzające Irlandię Północną?
Leczenie w nagłych przypadkach jest bezpłatne dla wszystkich. Natomiast, jeśli
podczas wizyty zajdzie potrzeba przeprowadzenia rutynowego leczenia
(włączając leczenie przypadłości, które mogą ulec pogorszeniu) obywatele
Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub obywatele krajów posiadających
bilateralne porozumienia nie muszą za nie płacić.
Osoby z Europejskiego Obszaru Gospodarczego odwiedzające Irlandię Północną
mogą posłużyć się Europejską Kartą Ubezpieczenia Zdrowotnego, która zastąpiła
formularz E111. Bilateralne umowy obejmują następujące kraje:
Anguilla, Armenia, Australia, Azerbejdżan, Barbados, Białoruś, Bośnia, Brytyjskie
Wyspy Dziewicze, Bułgaria, wyspy Channel, Chorwacja, Falklandy/Malwiny,
Gruzja, Gibraltar, Węgry, wyspa Man, Kazachstan, Kirgistan, Macedonia,
Mołdawia, Monserrat, Nowa Zelandia, Rumunia, Rosja, wyspa św. Heleny,
Tadżykistan, wyspy Turks i Caicos, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan,
Jugosławia (tj. Serbia i Czarnogóra).
W przypadku kiedy obywatel Europejskiego Obszaru Gospodarczego przyjeżdża
do Zjednoczonego Królestwa w celu bezpłatnego leczenia musi posiadać
skierowanie od lekarza z kraju rodzinnego i wypełniony formularz E112.
Formularzem E128, który również upoważnia do darmowej opieki zdrowotnej
mogą posługiwać się pracownicy w delegacji lub studenci przebywający na
terenie Zjednoczonego Królestwa tymczasowo.
Jeśli znasz osobę, przebywającą w Zjednoczonym Królestwie tymczasowo, od
której zażądano zapłaty za leczenie a osoba ta nie jest w stanie pokryć tych
kosztów, powinieneś zasięgnąć porady jako, że mogą istnieć zwolnienia z opłat w
szczególnych wypadkach.
Jeśli zamierza cię odwiedzić członek rodziny lub przyjaciel, który nie jest
obywatelem kraju Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub kraju objętego
specjalną umową niezbędne jest wykupienie przez nich ubezpieczenia
medycznego.
Jak mogę zarejestrować się w systemie opieki
zdrowotnej?
W celu otrzymania opieki zdrowotnej musisz najpierw zarejestrować się u lekarza
ogólnego (lekarza rodzinnego - GP) (za wyjątkiem nagłych wypadków).
Rejestrujesz się w praktyce lekarskiej (nazywanej też Ośrodkiem/Centrum
Zdrowia lub przychodnią lekarską) a niekoniecznie u konkretnego lekarza.
Podczas pierwszej rejestracji musisz wypełnić formularz HS22X, który pobrać
możesz w dowolnej przychodni lub w Centralnej Agencji Usług (CSA), publicznej
instytucji, pod którą podlegają lekarze.
Kiedy zostaniesz zaakceptowany przez danego lekarza podpisze on twój
formularz i odeśle do Centralnej Agencji Usług po czym otrzymasz swoją kartę
medyczną. Możesz użyć tej karty przy rejestracji u dentysty lub rejestracji u
innego lekarza w razie przeprowadzki.
Listę lekarzy możesz otrzymać w Centralnej Agencji Usług lub w lokalnym Biurze
Porad Obywatelskich.
Rejestracja u lekarza ogólnego jest niezmiernie ważna jako, że stanowi on
pierwszy punkt kontaktu z innymi usługami służby zdrowia i opieki społecznej.
Możesz zadecydować lekarza jakiej płci wybrać.
Co mam zrobić, jeśli nie mogę się zarejestrować lub jeśli
usunięty zostanę z listy pacjentów?
Jeśli przychodnia lekarska odmówi rejestracji, najlepiej zasięgnij porady. Jeśli
dana placówka zdrowia twierdzi, że ich listy pacjentów są pełne i że nie przyjmuje
dodatkowych pacjentów, możesz sprawdzić czy te informacje są prawdziwe w
Centralnej Agencji Usług.
Jeśli otrzymasz odmowną decyzję z powodu przepełnienia list pacjentów lub z
innego powodu dany ośrodek zdrowia ma obowiązek podać powody odmowy na
piśmie w przeciągu 14 dni. Odmowa musi mieć ‘uzasadnione podłoże’, np. takie,
że nie zamieszkujesz w obszarze objętym usługami danej przychodni. Nie
możesz otrzymać odmownej decyzji ponieważ jesteś migrantem lub członkiem
mniejszości etnicznej, z powodu wieku, wyznawanej religii, płci, grupy społecznej,
stanu cywilnego, światopoglądu politycznego, orientacji seksualnej, wyglądu,
niepełnosprawności, choroby, czy ze względu na posiadanie potomstwa lub
innych osób pod opieką. Jeśli masz podstawy sądzić, że nie przyjęto cię na listę
pacjentów z wyżej wymienionych powodów, powinieneś zasięgnąć porady.
Jeśli nie możesz znaleźć przychodni, która przyjęłaby ciebie wyślij formularz
HS22X bezpośrednio do Centralnej Agencji Usług, która przydzieli ci miejsce na
jednej z list pacjentów.
Na jak długi czas mogę się zarejestrować?
Podczas rejestracji zapytany zostaniesz jak długo planujesz pozostać w Irlandii
Północnej. Jeśli przebywasz tu tylko tymczasowo i posiadasz już bilet na powrót
do kraju, możesz wtedy podać datę. W przeciwnym wypadku lepiej nie podawać
daty, bo może się stać tak, że po tym okresie bez uprzedzenia usunięty
zostaniesz z listy pacjentów. Najlepiej powiedzieć, że zamierzasz żyć w Irlandii
Północnej na stałe. Jeśli później zadecydujesz wyjechać stąd na dobre, możesz
powiadomić o tym swoją przychodnię, która usunie cię ze swojej listy pacjentów.
Jakie usługi w nagłych wypadkach zapewnia
przychodnia lekarska?
Wszystkie przychodnie lekarskie zapewniają pomoc w nagłych wypadkach, nawet
jeśli nie jesteś zarejestrowany w jednej z nich. Przychodnie posiadają też numery
kontaktowe do lekarzy dyżurnych i powinieneś zdobyć ten numer w twojej
przychodni.
W nagłych przypadkach powinieneś zgłosić się do szpitala na pogotowie (Oddział
A&E). Pomoc w nagłych wypadkach jest bezpłatna dla każdego. Po pogotowie
dzwoń pod numer 999 lub 112 (po angielsku).
Z jakich innych usług służby zdrowia mogę skorzystać?
Istnieje szereg usług medycznych dostępnych bez skierowania.
Poradę na temat antykoncepcji uzyskać można u lekarza rodzinnego lub w
jednym z Ośrodków Planowania Rodziny. Dane kontaktowe ośrodka w twoim
rejonie otrzymasz telefonując na infolinię Stowarzyszenia Planowania Rodziny/
Edukacji Seksualnej (po angielsku) (028) 9032 5488. Usługi Ośrodków
Planowania Rodziny są bezpłatne i całkowicie poufne.
Jeśli zaraziłeś się chorobą przenoszoną drogą płciową możesz zasięgnąć porady
lekarza rodzinnego lub udać się do jednej z publicznych klinik (nazwanych GUM
Genito Urinary Medicine), które są bezpłatne i gwarantują całkowitą
anonimowość. Kliniki te mieszczą się w czterech szpitalach:
z Royal Victoria Hospital, Belfast
Tel. (028) 9089 4777
z Altnagelvin Hospital, Derry/ Londonderry
Tel. (028) 7161 1269
z Coleraine Hospital, Coleraine
Tel. (028) 7035 0080
z Daisy Hill Hospital, Newry
Tel. (028) 3083 5050
Obsługa telefoniczna dostępna wyłącznie w języku angielskim.
Czy dostępna jest pomoc tłumaczy?
Wszystkie ośrodki Służby Zdrowia i Opieki Społecznej mają dostęp do
wykwalifikowanych tłumaczy. Usługi tłumaczy są bezpłatne i całkowicie poufne.
Tłumacz powinien być zapewniony na wcześniej umówione wizyty. Informacje na
temat usług tłumaczy Służby Zdrowia i Opieki Społecznej znaleźć można na
stronie www.interpreting.n-i.nhs.uk. Natomiast w nagłych wypadkach lub w sytuacji
kiedy nieumówiony przyjdziesz do placówki zdrowia zapewniona będzie pomoc
tłumacza telefonicznego. Masz prawo do tłumacza podczas korzystania z usług
Służby Zdrowia. Jeśli nikt nie zapyta czy potrzebujesz tłumacza, sam powiadom o
tym dany ośrodek. Jeśli natomiast placówka odmówi ci tłumacza, zasięgnij
porady.
Jeśli nie przysługują ci darmowe usługi opisane powyżej a nie jesteś w stanie
pokryć ich kosztów, powinieneś zasięgnąć porady, ponieważ mogą istnieć
zwolnienia z opłat w szczególnych wypadkach.
Potrzebne kontakty:
Centralna Agencja Usług (Central Services Agency (CSA)
2 Franklin Street, Belfast BT2 8DQ
Telefon (028) 9053 5521 (Primary Care Manager)
Strona internetowa http:// www.centralservicesagency.n-i.nhs.uk
Equality House, 7-9 Shaftesbury Square
Belfast BT2 7DP
Telefon (028) 9050 0600
Office)
internetową www.citizensadvice.co.uk
STEP
Telefon (028) 8772 9002
(028) 8772 9002.
Prawa człowieka i równouprawnienie
Co to jest Akt Praw Człowieka?
Akt Praw Człowieka z 1998 roku przeniósł do prawa Zjednoczonego Królestwa
wiele praw chronionych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka. Akt odnosi
się do wszystkich osób przebywających w granicach Zjednoczonego Królestwa,
niezależnie od tego czy są jego obywatelami. Jest to zgodne z artykułem 1
Konwencji, który stwierdza:
'Wysokie Strony Porozumienia powinny zabezpieczyć, określone w Części I tej
konwencji, prawa i swobody wszystkich osób znajdujących się pod ich
jurysdykcją.'
Przyjęcie ustawy z 1998 roku oznacza, że w przypadku złamania twoich praw
możesz dochodzić swych praw przed sądami Zjednoczonego Królestwa.
Jakie prawa przysługują mi w świetle Aktu Praw
Człowieka?
Zgodnie z Aktem Praw Człowieka, przebywając na terenie Zjednoczonego
Królestwa wszystkim przysługują następujące prawa:
z prawo do ochrony życia
z nikt nie może być poddany torturom oraz nieludzkiemu i poniżającemu
traktowaniu i karaniu
z nikt nie może być poddany niewolnictwu i nie można od nikogo wymagać
wykonywania pracy przymusowej
z każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego
z każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego przesłuchania, które
przeprowadza się w rozsądnym terminie przez, ustanowiony prawem,
niezależny i bezstronny trybunał
z nikogo nie można karać za czyny niezabronione w trakcie ich popełnienia
z każdy ma prawo do ochrony własnej prywatności, życia rodzinnego, domu i
korespondencji
z każdy ma prawo do wolności przekonań, sumienia i wyznania
z każdy ma prawo do wolności wyrażania swych opinii
z każdy ma prawo do uczestnictwa w pokojowych zgromadzeniach i prawo do
stowarzyszenia, włączając w to prawo do tworzenia i przyłączenia się do
związków zawodowych działających na rzecz ochrony jego/jej interesów
z mężczyźni i kobiety będące w określonym wieku mają prawo zawarcia związku
małżeńskiego i założenia rodziny, zgodnie z wymogami prawa ustalonego
przez państwo wykonujące to prawo
z wykonanie praw i wolności ustanowionych przez Europejską Konwencję
powinno być wolne od dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry,
język, religię, opinię polityczną i inne, pochodzenie narodowe i społeczne,
związek z mniejszością narodową, status majątkowy, urodzenia czy inny
z nic co jest przedmiotem Konwencji nie może być interpretowane jako nadanie
prawa jakiemukolwiek państwu, grupie lub osobom do angażowania się w
jakąkolwiek działalność lub dokonywać jakichkolwiek czynności mających na
celu niszczenie jakichkolwiek chronionych Konwencją praw i swobód lub
mających na celu ograniczenie ich w stopniu większym niż przewiduje
Konwencja
z dopuszczone w Konwencji wyjątki ograniczenia praw i swobód nie mogą
zostać zastosowane w innych niż to dopuszczono przypadkach
z każdy jest uprawniony do pokojowego korzystania z posiadanej własności
z nikomu nie można odmówić prawa do edukacji
z prawo do tajnego głosowania w wolnych wyborach organizowanych w
rozsądnych odstępach czasowych, w warunkach które zapewniać mają
wolność wyrażenia opinii obywateli w wyborze władzy ustawodawczej
z zabrania się kary śmierci
Czy istnieją ograniczenia tych praw?
Niektóre z cytowanych praw mogą zostać ograniczone na potrzeby kontroli
imigracyjnej, ale mówiąc ogólnie, niezależnie w jakiej formie, wszystkie one ciebie
dotyczą, bez względu na twój status imigracyjny.
Co zrobić, gdy moje prawa zostały naruszone?
Jeśli jakiekolwiek władze publiczne złamią którekolwiek z praw chronionych
Konwencją Europejską, możesz wnieść sprawę do sądu i np. zażądać
odszkodowania. Możesz także skorzystać z praw Konwencji w trakcie podjęcia
jakiejkolwiek sprawy sądowej, np. w wyrokowaniu ds. rodzinnych, sądy muszą
przestrzegać prawa człowieka wszystkich stron postępowania.
Jak to już zostało wspomniane, masz prawo do ochrony przed dyskryminacją
różnego rodzaju, włączając w to dyskryminację rasową, płciową czy ze względu
na orientację seksualną. Prawo odnosi się do obszaru zatrudnienia oraz
poszukiwania pracy a także w dostępie do 'dóbr, usług i udogodnień’. Obejmuje
to prywatne firmy, np. bary, agencje nieruchomości jak również usługi publiczne.
Regulacje odnoszące się do praw człowieka i dyskryminacji są dość
skomplikowane i jeśli uważasz, ze padłeś ofiarą dyskryminacji, najlepiej zasięgnąć
porady prawnika, specjalistycznej agencji lub jednej z organizacji wspomnianych
poniżej.
Potrzebne kontakty:
Rights Commission)
Belfast BT1 1NA
Telefon (028) 9024 3987
Strona internetowa www.nihrc.org
Belfast BT2 7DP
Telefon (028) 9050 0600
Strona internetowa www.equalityni.org
Prawa obywatelskie
Jak nazywa się organizacja policyjna w Irlandii
Północnej?
Organizacją odpowiedzialną za ochronę porządku publicznego w Irlandii
Północnej jest Służba Policyjna Irlandii Północnej (Police Service of Northern
Ireland PSNI)
Jak można skontaktować się z policją?
z W nagłych wypadkach dzwoń pod numer telefonu 999 lub 112.
z W pozostałych wypadkach skorzystaj z numeru 0845 600 8000.
z Ogólne informacje na temat policji, w tym listę wszystkich posterunków,
znajdziesz na stronie internetowej www.psni.police.uk
Jeśli zatrzyma mnie policjant
Jeśli zatrzyma ciebie policjant, możesz spodziewać się, że będzie wobec ciebie
miły i uprzejmy. Jeśli język angielski nie jest twoim językiem ojczystym, policja
zapewni tłumacza.
Zwykle policjanci noszą plakietki z imieniem i nazwiskiem, więc powinieneś być w stanie
rozpoznać policjanta, z którym rozmawiałeś. Przydatne może się okazać zanotowanie
sobie jego imienia, nazwiska oraz posterunku na wypadek gdybyś potrzebował
skontaktować się z nim ponownie. Policjanci noszą także na ramieniu munduru numer
identyfikacyjny, który może ci pomóc w odnalezieniu właściwego policjanta.
Jeśli zostałeś zatrzymany i przeszukany, policjanci muszą dać ci pisemną kopię
wyników przeszukania.
W realizacji swych prawnie dopuszczalnych obowiązków, policjanci mogą użyć
siły tylko w uzasadnionych przypadkach i proporcjonalnej.
Jakie są wymagania prawne regulujące prowadzenie
samochodu w Irlandii Północnej?
Jeśli prowadzisz pojazd zmechanizowany, policja może ciebie zatrzymać i
poprosić o okazanie:
z Twojego prawa jazdy – musisz posiadać aktualne prawo jazdy, ważne na
pojazd, który prowadzisz. Na terenie Zjednoczonego Królestwa możesz
używać prawa jazdy wydanego przez kraj Unii Europejskiej lub Europejskiego
Obszaru Gospodarczego, tak długo jak zachowuje ono swą ważność – ale
tylko do czasu gdy skończysz 70 lat lub będziesz rezydentem Zjednoczonego
Królestwa przez ponad 3 lata – cokolwiek z tego zajdzie jako pierwsze. Wtedy
będziesz musiał ubiegać się o wydanie prawa jazdy w Irlandii Północnej.
Formularze dostępne są w większości urzędów pocztowych. Możesz również
w dowolnym czasie wymienić swoje prawo jazdy z kraju UE lub EOG, co
kosztuje 38 funtów. (Jeśli posiadasz zawodowe prawo jazdy wydane w kraju
UE lub EOG, mają zastosowanie szczególne regulacje dotyczące ograniczenia
wiekowego oraz wymóg wpisania na specjalny rejestr: zasięgnij porady
kontaktując się z Urzędem Komunikacji (Driver and Vehicle Licensing Agency
(DVLA) – pod numerem telefonu 0845 402 4000.
z Twojego ubezpieczenia – posiadanie ubezpieczenia jest obowiązkowe i
każdy kierowca powinien być ubezpieczony z imienia i nazwiska na konkretny
samochód.
Twój pojazd musi również posiadać:
z dowód opłacenia podatku drogowego – można go opłacić w lokalnym urzędzie
komunikacji a także w niektórych urzędach pocztowych
z ważny certyfikat przeglądu technicznego (ang. vehicle test certificate) –
niektóre samochody powyżej pewnego wieku powinny przechodzić przegląd.
Różne wymagania odnoszą się do ciężarówek i vanów. Szczegóły na ten
temat można uzyskać w urzędzie Driver and Vehicle Testing Agency. Strona
internetowa to www.dvtani.gov.uk.
Inne szczegóły na temat wymagań prawnych dotyczących kierowania pojazdami
mechanicznymi na terenie Irlandii Północnej oraz listę urzędów komunikacji
znajdziesz na stronie internetowej www.dvlni.gov.uk.
Istotne jest, aby i kierowcy i pojazdy posiadały ważne dokumenty, a niewiedza o
tych wymaganiach nie będzie traktowana jako wystarczające usprawiedliwienie
złamania prawa.
Każda osoba w pojeździe mechanicznym musi mieć zapięte pasy
bezpieczeństwa, chyba, że posiada zaświadczenie od lekarza stwierdzające, że
ze względu na stan zdrowia osoba ta nie może korzystać z pasów.
Jeśli policjant ma uprawnione podejrzenie, że kierowca znajduje się pod wpływem
alkoholu lub narkotyków, ma prawo przeprowadzić na kierowcy test oddechu, a
także zażądać od niego próbek krwi lub moczu na potrzeby przeprowadzenia
badań. Policjant musi zachować pisemny dowód stwierdzający pobranie próbek.
Czy policja jest zaangażowana w sprawy imigracyjne?
Policja w Irlandii Północnej nie jest formalnie zaangażowana w kontrolę
imigracyjną.
Policjant zwykle nie poprosi ciebie o okazanie paszportu lub innych dokumentów
potwierdzających twoje prawo przebywania w Irlandii Północnej. Jednak zdarza
się, że policja prosi o dokument tożsamości i w takiej sytuacji powinieneś go
okazać. Paszport jest jednym z dokumentów potwierdzających tożsamość i od
ciebie zależy czy okażesz właśnie ten rodzaj dokumentu.
Jeśli istnieje wobec ciebie podejrzenie popełnienia czynu karalnego a nie masz
przy sobie dokumentu tożsamości, w pewnych przypadkach policja ma prawo
zaaresztowania ciebie do czasu wyjaśnienia kwestii tożsamości.
Policja nie może traktować ciebie inaczej niż innych osób z racji twojej rasy,
narodowości lub koloru skóry a tobie przysługuje prawo zapytania z jakich
powodów doszło do zatrzymania czy przesłuchania.
Jakie są moje prawa w przypadku zatrzymania na policji?
Jeśli zostałeś zatrzymany na policji i jesteś przesłuchiwany w związku z
podejrzeniem o udział w popełnieniu czynu karalnego, przysługują tobie pewne
prawa.
Policjant musi udzielić ci ostrzeżenia wypowiadając następujące sformułowanie:
'Masz prawo zachować milczenie, ale muszę ciebie ostrzec, że wszystko co
zataisz w czasie przesłuchania a następnie wyjawisz w sądzie może zaszkodzić
twojej obronie. Wszystko co powiesz może zostać użyte w postępowaniu
dowodowym.'
Po udzieleniu ostrzeżenia, policjant może ciebie formalnie przesłuchać lub
zadawać pytania. Z waszej rozmowy zostanie sporządzony dokładny zapis – na
piśmie lub w postaci nagrania na kasetę. Jeśli zostaną ci postawione zarzuty o
popełnienie czynu karalnego, powinieneś zostać ponownie ostrzeżony oraz
powinieneś otrzymać pisemną notatkę ze szczegółami czynu karalnego, o
popełnienie którego jesteś oskarżony zawierającą szczegóły ostrzeżenia.
Masz prawo do konsultacji z prawnikiem oraz możesz poinformować wybraną
osobę o tym, że zostałeś aresztowany lub zatrzymany. Jeśli nie masz kontaktu z
prawnikiem, na każdym posterunku znajduje się lista dyżurujących prawników.
Pomoc prawnika w czasie przetrzymywania ciebie w areszcie na posterunku jest
bezpłatna, koszty ponosi organizacja Legal Aid. Jest ona sponsorowana przez
rząd i bezpłatnie oferuje niektóre usługi prawne.
Wykonanie prawa do konsultacji z prawnikiem oraz prawa poinformowania osoby
trzeciej o fakcie aresztu/zatrzymania może zostać opóźnione w pewnych bardzo
poważnych okolicznościach. Dotyczą one sytuacji, w której wykonanie jednego
lub obojga tych praw może prowadzić do:
z utrudnienia zdobycia materiałów dowodowych lub wpływu na świadków
z poważnej straty własności
z powiadomienia innych osób podejrzanych
z utrudnienia w odzyskaniu własności lub korzyści wyniesionych w wyniku
popełnienia przestępstwa
Jeśli zatrzymano ciebie na czas do 24 godzin, masz prawo do co najmniej 8
godzin nieprzerwanego odpoczynku.
Policjant nie może używać tortur oraz nieludzko lub poniżająco cię traktować. W
żadnym wypadku w trakcie twojego zatrzymania policjant nie może wobec ciebie
użyć siły ani grozić tobie jej użyciem. W pewnych okolicznościach policjant może
użyć siły wobec zatrzymanego, aby zapewnić zastosowanie się do prawnie
uzasadnionego zalecenia, ale musi być ona zawsze proporcjonalna i uzasadniona
w konkretnych okolicznościach.
Jak złożyć skargę na policję?
Jeśli miałeś kontakt z policją i uważasz, że zostałeś potraktowany
niesprawiedliwie, możesz skontaktować się z Biurem Rzecznika Praw
Obywatelskich przy Policji. Biuro to jest niezależne od policji i władz publicznych.
Jego zadaniem jest rozpatrywanie skarg złożonych przeciwko policji. Adres
urzędu znajduje się pod koniec tego rozdziału na liście potrzebnych kontaktów.
Jaka jest rola policji w utrzymaniu bezpieczeństwa?
Policja ma prawny obowiązek ochrony życia i mienia, utrzymania porządku,
przeciwdziałania popełnianiu czynów zabronionych, a w przypadku ich
popełnienia, podejmuje kroki w celu postawienia właściwych osób przed
wymiarem sprawiedliwości.
W niektórych rejonach, biorąc udział w lokalnych przedsięwzięciach, policja działa
szczególnie silnie aby wyjść naprzeciw pracownikom zagranicznym.
Każdy dystrykt policyjny w Irlandii Północnej posiada policjanta ds. kontaktów z
mniejszościami (Minority Liaison Officer MLO). Zostali oni specjalnie przeszkoleni
aby doradzać i wspierać ofiary przestępstw powodowanych nienawiścią ('hate
crimes'). Są to przestępstwa popełniane ze względu na rasę, niepełnosprawność,
orientację seksualną czy przekonania religijne osób poszkodowanych. Jeśli
zostaniesz ofiarą tego typu przestępstwa, istnieje szereg organizacji, które mogą
ci udzielić różnego rodzaju pomocy. Lista tych organizacji znajduje się w
użytecznych kontaktach zamieszczonych pod koniec tego rozdziału.
Co powinienem wiedzieć podróżując z Irlandii Północnej
do Republiki Irlandii?
Jeśli zamierzasz pojechać do Irlandii, a przy wjeździe do Zjednoczonego
Królestwa potrzebowałeś *pozwolenia na wjazd* (entry clearance),
prawdopodobnie będziesz potrzebował oddzielnego dokumentu tego rodzaju.
Powinieneś więc otrzymać wizę od ambasady Republiki Irlandii. Istnieje
prawdopodobieństwo, że w wypadku braku posiadania dokumentu wjazdowego,
przekraczając granicę Republiki Irlandii, tj. podróżując samolotem, pociągiem lub
samochodem z Irlandii Północnej możesz zostać zatrzymany przez irlandzkie
służby imigracyjne. Notuje się nadal przypadki tego rodzaju.
Dalsze informacje na temat uzyskania wizy do Republiki Irlandii można znaleźć na
stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych: www.foreignaffairs.gov.ie.
Potrzebne kontakty:
Policja (Police Service of Northern Ireland)
Telefon 0845 600 8000
Rada ds. Mniejszości Etnicznych Irlandii Północnej (Northern Ireland
Council for Ethnic Minorities)
Ascot House, Third floor
24-31 Shaftesbury Square, Belfast
Telefon (028) 9023 8645
Belfast BT2 7DP
Telefon (028) 9050 0600
Rights Commission)
Belfast BT1 1NA
Telefon (028) 9024 3987
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich przy Policji (Police Ombudsman for
Northern Ireland)
New Cathedral Buildings, St Anne’s Square
11 Church Street, Belfast BT1 1PG
Telefon 0845 601 2931 or (028) 9082 8600
W biurze rzecznika możesz otrzymać broszury nt. składania skarg na policję.
Obecnie, ulotki dostępne są w językach: angielskim, Szkotów Ulsterskich,
irlandzkim i chińskim.
W Republice Irlandii
Rada Imigracyjna Irlandii (Immigrant Council of Ireland)
Telefon (00) 353 1 6740200,od 14.00 do 16.00
Centrum ds. Praw Imigrantów (Migrant Rights Centre)
Telephone (00) 353 1 8881355
Edukacja
Kto odpowiedzialny jest za edukację w Irlandii
Północnej?
Rządowym wydziałem odpowiedzialnym za edukację jest Wydział Oświaty, który z
kolei sprawuje nadzór nad lokalnymi kuratoriami nazywanymi Education and
Library Board. Są one odpowiedzialne za zarządzanie szkołami i instytucjami
edukacji wyższej w danym rejonie geograficznym. Można tam zasięgnąć
informacji na temat szkół i zapisów do nich w twoim rejonie. Listę adresów
znajdziesz na zakończenie tego rozdziału pod hasłem ‘Potrzebne kontakty’.
Czy moje dziecko może otrzymać dodatkowe wsparcie w
nauce języka angielskiego?
Jeśli twoje dziecko nie mówi płynnie po angielsku, powinno otrzymać dodatkowe
wsparcie zapewniane przez szkołę lub kuratorium. Twoja szkoła powinna
posiadać informacje w tej kwestii. Jeśli takie wsparcie nie jest dostępne,
powinieneś skontaktować się ze szkołą lub kuratorium.
Co powinienem zrobić, jeśli moje dziecko jest
napastowane w szkole?
Napastowanie na tle rasowym lub innym nie jest w szkole dozwolone. Jeśli coś
takiego się zdarzy, należy to zgłosić do nauczyciela. Jeśli uważasz, że sprawa nie
została pomyślnie rozwiązana powinieneś porozmawiać z dyrektorem szkoły,
kuratorium lub zgłosić się po niezależną poradę do jednej z organizacji
pomocowych wymienionych hasłem ‘Potrzebne kontakty’.
Jak wygląda edukacja w Irlandii Północnej?
Obowiązkową edukacją objęte są dzieci w wieku od 5 do 16 lat. Większość
pozostaje w szkole do czasu ukończenia 16 lub 18 lat. Prawie wszystkie szkoły są
publiczne i bezpłatne. Wszystkie dzieci mają prawo do nauki. Rodzice są
zobowiązani pokryć koszty mundurków czy wycieczek. W niektórych wypadkach
twojemu dziecku mogą przysługiwać darmowe posiłki.
Istnieją też szkoły prywatne pobierające czesne, ale uczęszcza do nich niewielka
ilość uczniów.
Rodzaje szkół:
Przedszkola dla dzieci w wieku od 3do 5 lat – miejsca w nich są ograniczone,
ważne jest jak najwcześniej zapisać dziecko do jednego z nich.
Szkoły podstawowe – dla uczniów w wieku od 5 do 11 lat.
Szkoły średnie (grammar lub secondary) – dla uczniów w wieku od 11 do 16 lat.
Wielu uczniów kontynuuje naukę do ukończenia 18 lat lub przenosi się do
collegów.
Test Transfer Procedure (znany też pod nazwą 11+) – w wieku 11 lat wszyscy
uczniowie piszą test, którego wyniki decydują o tym czy dziecko uczęszczać
będzie do szkoły typu ‘grammar’ czy ‘secondary’. System ten będzie obowiązywał
do roku 2008, kiedy to prawdopodobnie zostanie zmieniony.
Decyzja o tym czy twoje dziecko będzie pisać ten test należy do ciebie. Oprócz
wyników testu, przy przyznawaniu miejsc w szkołach niektóre placówki biorą pod
uwagę ‘szczególne okoliczności’ danego ucznia lub udzielają specjalnego
wsparcia uczniom, którzy większą część edukacji na poziomie podstawowym
odbyli poza Irlandią Północną. Powinieneś porozmawiać na temat testu i jego
ewentualnych rezultatów z nauczycielem twojego dziecka kiedy uczęszcza ono do
klasy 6 szkoły podstawowej.
Język – większość szkół naucza w języku angielskim, choć rośnie liczba szkół z
językiem irlandzkim.
Koedukacja – niektóre szkoły są koedukacyjne, inne nie.
Szkoły specjalne – istnieją szkoły specjalne, ale uczniowie wymagający
szczególnej opieki uczęszczają też do normalnych szkół.
Szkoły religijne – wszystkie szkoły wyznają wartości chrześcijańskie, natomiast
mają też obowiązek szanować inne kulturowe i religijne wartości wyznawane
przez uczniów. Uczniowie mają prawo nie uczestniczyć w zajęciach o podłożu
religijnym.
Istnieją różne rodzaje szkół państwowych:
z Szkoły państwowe (‘controlled’)– zarządzane są przez kuratoria. Mogą do
nich uczęszczać wszyscy, ale są w nich głównie uczniowie wyznania
protestanckiego.
z Szkoły katolickie (‘maintained’) – zarządzane przez Radę Szkół Katolickich
uczęszczane głównie przez uczniów wyznania katolickiego.
z Szkoły zintegrowane (‘integrated’), których jest niewiele a uczęszczane są
przez katolików, protestantów i innych. ‘Zintegrowany’ w kontekście Irlandii
Północnej oznacza integrację środowisk katolickich i protestanckich.
Jak wygląda edukacja na poziomie wyższym?
Oprócz dwóch uniwersytetów (Queen’s University Belfast i University of Ulster)
istnieje w Irlandii Północnej wiele instytutów państwowych zapewniających
edukację na poziomie wyższym. Dodatkowo, szereg organizacji środowiskowych
i pozarządowych oferuje różnego rodzaju szkolenia, także naukę języka
angielskiego.
Za niektóre z kursów trzeba zapłacić, choć wiele kursów oferowanych jest po
niskich cenach lub za darmo. Dopłaty, które otrzymują osoby pobierające *zasiłki
socjalne* powinny być dostępne również dla pracowników z Unii Europejskiej,
włączając *obywateli krajów A8*.
Szczegółowych informacji zasięgnąć należy bezpośrednio w wybranej palcówce
oświatowej, których listę otrzymać można w lokalnym kuratorium. Organizacja
Educational Guidance Service for Adults (EGSA) jest pozarządową organizacją
oferującą darmową i poufną poradę w kwestii szkoleń dla dorosłych. Szczegóły
kontaktu znajdziesz na koniec rozdziału pod hasłem ‘Potrzebne kontakty’.
Czy posiadane przeze mnie kwalifikacje liczą się w
Irlandii Północnej?
Pracodawcy muszą tratować uprawnienia zdobyte za granicą na równi z
krajowymi i nie mogą na tej podstawie dyskryminować osób starających się o
pracę. Ocenę tego, czy posiadane przez ciebie kwalifikacje są równoważne
możesz uzyskać kontaktując się z instytucją odpowiedzialną za przeprowadzanie
egzaminów – Council for the Curriculum, Eaminations and Assessments (CCEA).
W przypadku niektórych zawodów, ich stowarzyszenia często ustalają własne
kryteria. W przypadku zawodu nauczyciela, skontaktuj się z Teachers Branch przy
Wydziale Oświaty.
Potrzebne kontakty
Kuratoria Oświaty (Education and Library Boards)
Kuratorium Oświaty w Belfaście (Belfast Education and Library Board
(obejmuje rejon Belfastu)
Telefon (028) 9056 4000
Strona internetowa www.belb.org.uk
Kuratorium Oświaty Rejonu Północno-Wschodniego (North Eastern
Education and Library Board) (obejmuje rejony gmin Antrim,
Ballymena,Ballymoney, Carrickfergus, Coleraine, Larne, Magherafelt, Moyle i
Newtownabbey)
Telefon (028) 2566 2273
Strona internetowa www.neelb.org.uk
Kuratorium Oświaty Rejonu Południowo-Wschodniego (South Eastern
Education and Library Board) (obejmuje rejony gmin Ards, Castlereagh, Down,
Lisburn i North Down)
Telefon (028) 9056 6200
Strona internetowa www.seelb.org.uk
Kuratorium Oświaty Rejonu Południowego (Southern Education and Library
Board) (obejmuje rejony gmin Armagh, Banbridge,Cookstown, Craigavon,
Dungannon i South Tyrone, Newry i Mourne)
Telefon (028) 90 3751 2200
Strona internetowa www.selb.org
Kuratorium Oświaty Rejonu Zachodniego (Western Education and Library
Board) (obejmuje rejony gmin Omagh, Fermanagh, Derry,Strabane i Limavady)
Telefon (028) 8241 1411
Strona internetowa www.welbni.org
Rada Szkół Katolickich (Council for Catholic Maintained Schools)
Telefon (028) 9042 6972
Strona internetowa www.onlineccms.com
Szkoły Języka Irlandzkiego (Comhairle na Gaelscolaíochta - Irish Language
Schools)
Telefon (028) 9032 1475
Strona internetowa www.comhairle.org
Rada d/s Szkół Zintegrowanych w Irlandii Północnej (NI Council for
Integrated Education)
Telefon (028) 9023 6200
Strona internetowa www.nicie.org
Rada odpowiedzialna za przeprowadzanie egzaminów (Council for the
Curriculum Examinations and Assessment (CCEA)
Telefon (028) 9026 1200
Strona internetowa www.ccea.org.uk
Wydział Edukacji (Department of Education)
Telefon (028) 9127 9279
Strona internetowa www.deni.gov.uk
Edukacja Dorosłych (Educational Guidance Service for Adults (EGSA)
4th Floor, 40 Linenhall Street
Belfast BT2 8BA
Telefon (028) 9024 4474
Strona internetowa www.egsa.org.uk
Informacje na temat kwalifikacji nauczycielskich:
Department of Education, Teachers Branch
Waterside House, 75 Duke Street
Derry/Londonderry BT47 6FP
Telefon (028) 7131 9000
Uniwersytety
Queen’s University Belfast
Strona internetowa www.qub.ac.uk
University of Ulster
Strona internetowa www.ulster.ac.uk
Głosowanie
Jakie wybory przeprowadzane są w Irlandii Północnej?
Wybory do Parlamentu Europejskiego przeprowadzane są co 5 lat. Z Irlandii
Północnej wybieranych jest 3 członków.
Wybory do władz lokalnych odbywają się co 4 lata w celu wybrania osób, które
będą reprezentować opinię publiczną w lokalnych urzędach gmin. Osoby te
nazywane są ‘radnymi’ (councillors).
Zgromadzenie Irlandii Północnej zawieszone zostało w październiku 2002 roku
przez rząd w Londynie. Pomimo tego, że Zgromadzenie nie obraduje, nadal
odbywać się mogą wybory, tak stało się w 2003 i 2005 roku.
Kto może głosować?
Wybory do parlamentu Zjednoczonego Królestwa
Jeśli nie jesteś obywatelem Zjednoczonego Królestwa, Republiki Irlandii lub
Wspólnoty Narodów nie możesz głosować w wyborach powszechnych,
niezależnie od tego czy pracujesz i płacisz podatki.
Wybory lokalne i wybory do Parlamentu Europejskiego
Obywatele Unii Europejskiej mają prawo głosować w wyborach lokalnych w
Irlandii Północnej, wyborach do Zgromadzenia Irlandii Północnej i wyborach do
Parlamentu Europejskiego.
Kraje Unii Europejskiej to:
Austria, Belgia, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Niemcy, Grecja, Węgry,
Irlandia, Włochy, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Malta, Holandia, Polska, Portugalia,
Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja i Zjednoczone Królestwo.
Aby być uprawnionym do głosowania musisz mieć ukończone 18 lat i być na liście
wyborców, a na wybory przynieść ze sobą odpowiedni dowód tożsamości.
Szczegóły znajdziesz poniżej.
Musisz być osobą zamieszkałą w Irlandii Północnej przynajmniej przez okres 3
miesięcy przed 15 października w roku, w którym starasz się o wpisanie na rejestr
wyborców.
Jak złożyć podanie o umieszczenie w rejestrze
wyborców?
Musisz wypełnić Formularz Rejestracji Wyborców (RPF02).
Biuro Komisji Wyborczej Irlandii Północnej wysyła zwykle formularze pod adres
domowy w okresie między sierpniem a listopadem każdego roku.
Jeśli nie otrzymasz takiego formularza lub chciałbyś zarejestrować się w innym
okresie, formularze w języku angielskim, portugalskim, kantońskim, języku Brailla
lub w formacie audio możesz pobrać ze strony internetowej. Rejestracja w innym
okresie niż ten przeprowadzany przez biuro nazywa się rejestracją
pozaterminową (‘Rolling Registration’).
Biuro Komisji Wyborczej ma swoją stronę
internetową:www.electoralofficeni.gov.uk, możesz również zamówić formularz
telefoniczne: (028) 9044 6688.
Po wypełnieniu i odesłaniu formularza, zakładając, że spełniasz warunki opisane
powyżej zostaniesz umieszczony w rejestrze wyborców a tym samym uprawniony
do głosowania.
Co powinienem zrobić w dzień głosowania?
Po ustaleniu daty głosowania otrzymasz pocztą kartę do głosowania. Powie ci ona
gdzie należy się udać aby oddać głos. Może to być lokalna szkoła, dom kultury
czy kościół. Karta ta wyjaśni ci również jakie dokumenty tożsamości należy
okazać. Ważne jest abyś zabrał ze sobą właściwy dokument, w przeciwnym
wypadku może okazać się, że nie możesz zagłosować.
Potrzebne kontakty:
Biuro Wyborcze Irlandii Północnej (The Electoral Office for Northern Ireland)
St Anne’s House, 15 Church Street
Belfast BT1 1ER
Telefon (028) 9044 6688
Twoje prawa w Irlandii Północnej - Przewodnik dla
pracowników zagranicznych
Przewodnik ten wyjaśnia prawa przysługujące osobom, które
zamierzają podjąć pracę w Irlandii Północnej lub przepracowały w
Irlandii Północnej mniej niż rok a są obywatelami jednego z
następujących krajów: Czechy, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska,
Słowacja lub Słowenia (kraje określane w Zjednoczonym Królestwie
jako ‘Kraje Przystępujące’ lub ‘Kraje grupy A8’.
Egzemplarze tego przewodnika dostępne są w następujących
językach: angielskim, łotewskim, litewskim, słowackim i polskim.
Jeśli ten przewodnik nie dotyczy ciebie, są też dostępne dwa inne
przewodniki. Przewodnik dla obywateli krajów A8, którzy
przepracowali w Irlandii Północnej ponad rok, który odnosi się również
do obywateli następujących krajów: Austria, Belgia, Cypr, Dania,
Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Islandia, Irlandia, Włochy,
Liechtenstein, Luksemburg, Malta, Holandia, Norwegia, Portugalia,
Hiszpania, Szwecja i Szwajcaria. Osobny przewodnik przeznaczony
jest dla pracowników pracujących na zasadzie pozwolenia o pracę.
Your Rights in Northern Ireland – a guide for migrant workers
This guide explains the rights and entitlements for people who are intending
to work in Northern Ireland or who have been working in Northern Ireland
for less than one year, and who are nationals of the following countries:
Czech Republic, Estonia, Hungary, Latvia, Lithuania, Poland, Slovak
Republic or Slovenia (known in the UK as ‘Accession States’ or ‘A8’
countries).
Copies of this guide are available in the following languages:
English, Latvian, Lithuanian, Slovak and Polish.
If this guide does not apply to you, there are two other guides available.
There is a guide for nationals from the A8 countries who have worked in
Northern Ireland for more than one year, which also applies to nationals
from the countries of: Austria, Belgium, Cyprus, Denmark, Finland,
France, Germany, Greece, Iceland, Italy, Liechtenstein Luxembourg,
Malta, Netherlands, Norway, Portugal, Republic of Ireland, Spain,
Sweden and Switzerland. There is a separate guide for people who are
work permit employees.

Twoje Prawa w Irlandii Północnej

Transkrypt

Podobne dokumenty

Polish Northern Ireland.indd

pierwsze 5sekund

be gl - CAWT

NARZECZENI

Pobierz PDF - Magazyn MIR

Południowy Wschód - Office for the Promotion of Migrant Integration

be gl - CAWT

zamek z Go Home Ierland żywo Slane u2

be gl - Culturewise