biuletyn informacyjny wphi ankara 4/2012

BIULETYN INFORMACYJNY WPHI
ANKARA 4/2012
2012-04-05 15:19:07
2
W wydaniu nr 4/2012 Biuletynu Informacyjnego WPHI Ankara: informacje makroekonomiczne; gospodarka i
finanse; prognozy; podatki; eksport/dywersyfikacja rynków zbytu; BIZ; prywatyzacja/inwestycje; tureckie
inwestycje za granicą; energetyka, sektor ropy i gazu; sektor obronny; sektor kosmetyczny; sektor
farmaceutyczny; sektor rolno-spożywczy; rynek paliw; sektor ubezpieczeń; rynek motoryzacyjny; bilateralna
współpraca gospodarcza; fuzje i przejęcia; przetargi; legislacja; programy zachęt; przetargi/transport publiczny;
giełda; rankingi
BIULETYN INFORMACYJNY WPHI ANKARA 4/2012
INFORMACJE MAKROEKONOMICZNE (na podst. danych ogłoszonych w lutym 2012 r.)
• W lutym 2012 r. poziom inflacji w Turcji obniżył się nieznacznie do 10,43% (10,61% w styczniu br.), nadal
znacząco odbiega od celu inflacyjnego na koniec br. (5%). W lutym br. najbardziej wzrosły ceny detaliczne
żywności i napojów bezalkoholowych, urządzeń AGD, koszty związane z ochroną zdrowia oraz koszty
mieszkaniowe, spadły natomiast ceny odzieży i obuwia. Podstawowa inflacja średnioroczna (wg. Definicji I, z wył.
cen energii, żywności, napojów alkoholowych i bezalko-holowych, wyrobów tytoniowych oraz złota) obniżyła się
do retreated to 8,12%. W odniesieniu do cen fabrycznych (PPI), inflacja w lutym spadła do poziomu 9,15%
(11,13% w styczniu br.).
• Dane dla handlu zagranicznego wskazują na nieco wolniejsze od oczekiwań tempo równoważenia tureckiej
gospodarki – 12-mies. skumulowany deficyt handlu zagranicznego zmniejszył się w styczniu br. do 105,5 mld
USD (106 mld USD na koniec 2011 r.). W omawianym okresie, wolumen eksportu wzrósł o 8,6% w porównaniu do
tego samego miesiąca ub.r., do poziomu 10,4 mld USD, podczas gdy import wzrósł o 2,8%, do 17,4 mld USD, co
w konsekwencji doprowadziło do powstania deficytu w wysokości 7 mld USD (wg. prognoz – 6,1 mld USD,
jednakże mniej niż w styczniu 2011 r. – 7,4 mln USD). Ujemne saldo miesięczne generują głównie rosnące ceny
energii na rynkach zagranicznych. W porównaniu do tego samego miesiąca ub.r., koszt tureckiego importu
energii zwiększył się o 25%, do poziomu 4,7 mld USD w styczniu 2012 r., co przyczyniło się w znacznym stopniu
do ograniczenia tempa spowolnienia importu. Dane wyrównane sezonowo i kalendarzowo wskazują na
zahamowanie procesu równoważenia popytu krajowego i zewnętrznego. W styczniu br. udział krajów UE w ogóle
tureckiego eksportu zmniejszył się do 43,5% (47,7% w styczniu 2011 r.), równolegle ze zmneijszeniem się
eksportu tureckich towarów do Unii o 1pp. W omawianym okresie, eksport Turcji do krajów trzecich wzrósł o ok.
18%, w tym do Ameryki Płn. (o 51%), Azji (o 17%) i Afryki (11%).
• W styczniu br. budżet centralny wypracował nadwyżkę w wysokości 1,7 mld TL, nadwyżka pierwotna wzrosła o
48%, osiągając poziom 7,1 mld TL. W ujęciu miesięcznym, wydatki wzrosły o 17% w stosunku do grudnia 2011 r.,
głównie za sprawą 16% wzrostu wynagrodzeń służby cywilnej. W tym samym okresie, przychody budżetowe
wzrosły o ok. 19% dzięki dobrej ściągalności podatków.
• W październiku 2011 r. deficyt na rachunku bieżącym (CAD) Turcji osiągnął szczytowy poziom 78,6 mld USD,
po czym rozpoczął powolny spadek w ostatnich 2 mies. ub.r., osiągając na koniec 2011 r. poziom 77 mld USD
(ok. 9-10% tureckiego PKB w 2011 r.). W porównaniu do 2010 r., w 2011 r. CAD odnotował wzrost o 65%, co w
znacznym stopniu stanowi efekt wysokiego deficytu handlu zagranicznego w wymianie towarowej, którego nie
była w stanie zrównoważyć nadwyżka w przychodach z eksportu usług. • Indeks produkcji przemysłowej wzrósł
w grudniu 2011 r. o 3,7% rdr, wobec spodziewanego wzrostu na poziomie 2,2%.
• W lutym 2012 r. nie zmianił się zasadniczo wskaźnik wykorzystania mocy produkcyjnych (CUR) w przemyśle –
72,9% w porównaniu do 73% rok wcześniej.
Pozostałe informacje:
• Po raz kolejno odroczono termin przetargu na prywatyzację sieci dystrybucji gazu Başkent w Ankarze,
jednocześnie ogłoszono przetarg na sprzedaż prywatyzacyjną pakietu pozostałych udziałów w zakładach
petrochemicznych Petkim.
3
• Dyrektor Generalny Oyak Renault, Tarık Tunalıoğlu, ogłosił plany zainwestowania w Turcji, przez grupę Oyak i
francuski Renault, kwoty 254 mln USD (192 mln Euro) w 2012 r.
• Turecka policja dokonała aresztowania 23 osób zatrudnionych w Urzędzie Zamówień Publicznych (Public
Procurement Authority).
• Agencja Standard and Poor’s uznała Turcję za kraj najbardziej wrażliwy na skutki potencjalnych wstrząsów w
strefie Euro. (Informacja Delegatury UE w Ankarze “Monthly Economic and Financial Review” za luty 2012 r.,
21.03.2012 r.)
GOSPODARKA I FINANSE: Minister Finansów Turcji wyraził przekonanie, że dzięki programom
oszczędnościowym oraz reformom wprowadzanym w strefie Euro, uda się uniknąć pogłębienia kryzysu
finansowego, a w konsekwencji Turcja zdoła utrzymać w br. wzrost PKB na zaplanowanym poziomie 4% – o blisko
połowę mniejszym niż w 2011 r., tym niemniej znacznie powyżej większości gospodarek na świecie. Simsek
przypomniał, że szybkie tempo wzrostu gospodarczego Turcji w ostatnich 2 latach, połączone z wysokim
popytem krajowym, niski poziom oszczędności i uzależnienie od importu energii, które wobec stale rosnących
cen doprowadziły do wykreowania wysokiego deficytu na rachunku bieżącym. Rząd dąży do jego obniżenia w
drodze zmniejszenia konsumpcji krajowej, a dzięki obniżeniu tempa wzrostu z blisko 8% w 2011 r. do 4% w 2012
r., gospodarka turecka uzyska szanse na “miękkie ladowanie”. Wg Simseka, potencjał gospodarczy Turcji leży
obecnie w jej zdolności do osiągania silnego wzrostu, do głównych problemów dla gospodarki zaliczył natomiast
niski poziom powszechnej edukacji oraz brak strukturalnej elastyczności rynku pracy. Turcja pozostaje relatywnie
atrakcyjna dla inwestorów zagranicznych dzięki niskiemu obciążeniu podatkami dla firm (26%) – w tym względzie
Turcja zajmuje 6. miejsce w gronie 34 krajów OECD. Skumulowany poziom inwestycji zagranicznych w Turcji,
który w latach 1980-2003 r. wynosił 15 mld USD, na koniec ub.r. osiągnął poziom 107 mld USD, a liczba spółek z
udziałem kapitału zagranicznego w Turcji wzrosła do ponad 30 tys. (w porównaniu do 5 tys. w 2002 r.). (TODAY'S
Zaman Online, 6.03.2012 r.)
W związku z przyjęciem przez Grupę Bank Światowy (World Bank Group) strategii partnerstwa dla Turcji na lata
2012-2015 (CPS – Country Partnership Strategy) – biznesplanu dla wsparcia realizacji programu rozwoju i reform
w Turcji, w okresie najbliższych 4 lat Turcja otrzyma finansowanie w wysokości ogółem 6,5 mld USD . Środki te
zostaną wykorzystane na wsparcie szybkiego, trwałego i zrównoważonego rozwoju Turcji z poszanowaniem
środowiska naturalnego. CPS ma 3 strategiczne filary: 1) Poprawa konkurencyjności i wzrost zatrudnienia, w
szczególności w odniesieniu do młodych osób i kobiet, poprawy otoczenia biznesu oraz rozwoju sektora MSP; 2)
Poprawa równości społecznej i jakości usług publicznych, w szczególności, w sektorach edukacji i ochrony
zdrowia; 3) Pogłębienie trwałego rozwoju, zwłaszcza w dziedzinie wypracowania polityki i mechanizmów
finansowania dla sprostania wyzwaniom w dziedzinie energii, ochrony środowiska i zmian klimatycznych,
zarządzania gospodarką wodną i rozwojem miast, w tym metody zapobiegania i ograniczania skutków katastrof
naturalnych. Bank Światowy ostrzega, że efekty CPS podlegają wpływom zidentyfikowanych zagrożeń
zewnętrznych, takich jak uzależnienie Turcji od napływu kapitału zagranicznego oraz skuteczności działań rządu
w zakresie opanowania problemów wewnętrznych, m.in. redukcji wysokiego deficytu na rachunku bieżącym,
podniesienia produktywności, dywersyfikacja eksportu, zwiększenie poziomu rezerw krajowych, poprawa
efektywności energetycznej oraz dywersyfikacja źródeł energii. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych
Delegatury UE w Ankarze, 23-29.03.2012 r.)
[1]
[2]
PROGNOZY: W nocie “Global Economic Prospects and Policy Challenges” na spotkanie ministrów finansów G-20
w Meksyku, MFW podniósł prognozę wzrostu tureckiego PKB w 2012 r. do 2,3% (w stosunku do 0,4% w styczniu
br.). W uzasadnieniu, MFW podkreślił, że wobec prognozy płytkiej recesji w strefie Euro, która prawdopodobnie
doprowadzi do pogorszenia się warunków zewnętrznych oraz niestabilnego napływu kapitału, gospodarki
wschodzące powinny skupić się na zapewnieniu “miękkiego lądowania” kosztem obniżenia dynamiki wzrostu
gospodarczego. (Materiały Delegatury UE w Ankarze, “Turkey Weekly Economic Report”, 2 - 8.03.2012 r.)
4
PODATKI: Minister Finansów Mehmet Şimşek zdementował wcześniejsze zapowiedzi Min. Transportu i
Komunikacji nt. planowanego zniesienia podatku od konsumpcji prywatnej (Private Consumption Tax – OTV) na
telephony komórkowe, rozważa jedynie ewentualną dywersyfikację lub zniesienie podatku od kart SIM. W
październiku ub.r. rząd dokonał podwyżki OTV, głównie dla produktów pochodzących z importu – samochodów
osobowych, telefonów komórkowych, napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych, jako zachętę dla zakupu
produktów krajowych. Konsumenci tureccy oburzają się głównie na wysokość podatków pośrednich, takich jak
VAT (KDV) czy OTV, rząd jednakże utrzymuje, że sukcesywnie obniża obciążenie podatkowe obywateli od dojścia
do władzy rządzącej partii AKP w 2002 r. I tak, po 2002 r. podatki od działalności dla firm obniżono do 20%,
podatek dochodowy obniżono z 12,8% w 2002 r. do 0-5,3% dla najmniej zarabiających (płaca minimalna), VAT
na wyroby tekstylno-odzieżowe, w sektorze turystyki, ochrony zdrowia i edukację zredukowano z 18 do 8%.
(TODAY’S Zaman Online, 11.03.2012 r.)
EKSPORT/DYWERSYFIKACJA RYNKÓW ZBYTU: Postępująca dywersyfikacja tureckiego eksportu dotyczy
głównie kierunków, na których koncentruje się wywóz tureckich towarów – w tym zakresie, zainteresowanie
tureckich eksporterów zwraca się ku rynkom płd.-wschodniego sąsiedztwa (kraje Zatoki Perskiej i Bliskiego
Wschodu). Wg ekspertów globalnej firmy konsultingowej Accenture, która obsługuje klientów w 120 krajach
świata, północny Irak znajdzie się w najbliższym czasie na 1. miejscu wśród tureckich rynków eksportowych (2.
miejsce w 2011 r., udział 6,1% w ogóle tureckiego eksportu). Jednocześnie, w 2011 r. eksport Turcji do Arabii
Saudyjskiej wzrósł aż o 38% rdr. (Hurriyet Daily News, 20.03.2012 r.)
BIZ: W 2012 r. największy napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Turcji spodziewany jest w
sektorach bankowym, usług portowych i energii. Przykładowo, bank Audi z centralą w Libanie założył w Turcji
lokalny podmiot Odea Bank z kapitałem zakładowym 534 mln TL (223 mln Euro), który planuje otworzenie
wkrótce ok. 60 oddziałów na terenie Turcji, specjalizujących się w obsłudze klientów korporacyjnych/biznesu i
komercyjnych. Turecki Limak zgodził się sprzedać 20% udziałów w porcie İskenderun firmie InfraMed
(Luksemburg). InfraMed to fundusz utworzony przez 5 inwestorów, m.in. Europejski Bank Inwestycyjny, włoski
Cassa Depositi i francuski Caisse des Deposits, zainteresowanych inwestycjami długoterminowymi. Niemiecki
Aquila Hydropower zbliża się do finalizacji zakupu należących do grupy Akfen hydroelektrowni w Turcji. W
ostatnim okresie Akfen, który ubiega się o licencję/zezwolenie na budowę elektrowni opalanej gazem ziemnym,
zgodził się sprzedać swoje udziały w firmie TAV Airports francuskiemu ADP. (Tygodniowy przegląd informacji
ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 23-29.03.2012 r.)
Gigant elektroniczny Samsung (Korea Płd.) planuje inwestycje w Turcji powiązane z przetargami, jakie turecki
rząd/Min. Transportu organizuje w ramach Programu Fatih (informatyzacja szkolnictwa i szkoleń w Turcji), w
którym blisko 570 tys. sal lekcyjnych w 42 tys. tureckich szkół zostanie wyposażone w tablice elektroniczne,
komputery i dostęp do internet, itp., a uczniowie – w tablety oraz netbooki zastępujące podręczniki i inne
tradycyjne pomoce szkolne. W 2011 r. przychody Samsunga wyniosły 9 mld USD, w br. obroty mają wzrosnąć o
50%. Wzrost firmy w latach 2010-2011 odniesiony do regionu MENA wyniósł 44%. Podczas forum technologii ICT
w Stambule w marcu br. firma zaprezentowała inteligentne telewizory sterowane głosem ludzkim, rozpoznające
twarze (Smart TV) oraz Galaxy Beam Smartphone z projektorem. (Hurriyet Daily News, 20.03.2012 r.)
Należąca do Unilever Algida przygotowuje inwestycję o wartości 100 mln USD w budowę modelowego dla innych
inwestycji Unilever zakładu produkcji lodów w tureckim mieście Konya (centralna część Anatolii). Nowy zakład
(35. zakład Algidy za granicą) o powierzchni 300 tys. m2 zostanie zaprojektowany zgodnie z zasadami ekologii,
wg planu rozpocznie produkcję w 2013 r., zatrudni 295 osób. Od 1990 r. konsumpcja lodów w Turcji wzrosła 13krotnie. Wyroby jedynego dotychczas tureckiego zakładu Algidy w Çorlu eksportowane są do 16 krajów. Turcja,
która nadal pozostaje objęta zakazem eksportu mleka i wyrobów mlecznych do Europy, oczekuje w najbliższym
czasie uchylenia tego zakazu. Oprócz Europy, lody z tureckich zakładów Algida będą eksportowane do krajów
Bliskiego Wschodu i Afryki Płn. (Hurriyet Daily News, 23.03.2012 r.)
Sułtan Brunei Hassan El Bolkiah zainwestował 100 mln USD w należącą do koncernu Yıldız Holding (rodzina
5
Ülker) firmę produkującą masło – Marsa Yag, w zamian za 20% udziałów. Udziały objęła należąca do sułtana
holenderska firma Manolya Holding, eksportująca masło do 60 krajów świata (m.in. do Argentyny, Nowej
Zelandii). W Brunei koncern Yıldız założył natomiast spółkę “Western Food and Packaging SDN BHD” (wartość
inwestycji – 30 mln USD). Sułtanat Brunei to 5. pod względem dochodu per capita najbogatsze państwo świata.
W ub.r. Brunei Investment Agency, państwowy fundusz inwestycyjny sułtana Brunei, zakupił udziały w tureckich
firmach Migros (sieć sklepów spożywczych) i Akçansa. (Hurriyet Daily News, 20.03.2012 r.)
PRYWATYZACJA/INWESTYCJE: Akfen Holding, duży koncern deweloperski i operator portów rozważa
przystąpienie do przetargów na prywatyzację mostów w Stambule (nad Bosforem, łączących Azję z Europą),
autostrad (blisko 2 tys. km) i portów morskich (m.in. Galataport). W ramach konsorcjum z Autostrade per l’Italia,
Doğuş Holding i Makyol Construction, firma uczestniczyła w nieskutecznym przetargu prywatyzacyjnym w maju
ubr. Wyniki przetargu anulowano w ślad za protestem tureckiej Izby Urbanistów. Akfen zamierza przystąpić do
nowego przetargu wspólnie z Eczacıbaşı Holding. W 2011 r. łączne przychody Akfen wyniosły 800 mln USD, firma
planuje doinwestowanie kwotą blisko 300 mln USD opalanej gazem ziemnym elektrowni o mocy 540 MW w
Mersin. Wg firmy, doinwestowania w celu zwiększenia przepustowości i konkurencyjności wymagać będzie
również port w Mersin – należący do Limak Holding port w İskenderun (wybrzeże M. Śródziemnego w płd. części
Turcji) przejmie większość operacji przeładunkowych, port w Mersin od lat wykorzystywany jest jako główny port
kontenerowy w tym regionie.
Akfen Holding przygotowuje się również do największej w tureckim sektorze prywatnym emisji obligacji o łącznej
wartości nominalnej 100 mln TL. W przypadku dużego zainteresowania, firma podwyższy wartość emeisji do 200
mln TL. Akfen Holding zainteresowany jest ponadto zakupem akcji w ramach debiutu giełdowego stambulskich
szybkich linii promowych Fast Ferries (IDO). (Hurriyet Daily News, 6.03.2012 r.)
TURECKIE INWESTYCJE ZA GRANICĄ: Tureckie firmy najchętniej inwestują w bliskim sąsiedztwie.
Przykładowo, turecka sieć szpitali Medicana planuje otworzyć nowe szpitale w Bukareszcie i w Iraku, rozważa
kolejne inwestycje szpitalne w innych krajach bałkańskich i w Azji Centralnej. Jedna z największych firm
tureckiego sektora obronnego Aselsan ogłosiła podpisanie umowy z Biurem Projektowania i Rozwoju im. Króla
Jordanii Abdullaha II dot. zawiązania w Jordanii spółki typu JV, która będzie produkować komponenty (elementy i
zespoły) do opto-elektronicznych systemów noktowizji i termowizji dla jordańskich sił zbrojnych. (Informacja
Delegatury UE w Ankarze – “Turkey Weekly Economic Report”, 16 – 22.03.2012 r.)
Oprócz priorytetów związanych ze zwiększaniem eksportu i napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych
(BIZ) do Turcji, Tureckie Zrzeszenie Przemysłu i Biznesu TUSIAD poszukuje szans dla korzystnych inwestycji
rodzimego kapitału za granicą. Przyjęta na 2012 r. strategia obejmuje 3 filary – pomimo napięć w relacjach
Turcja-Izrael, członkowie TUSIAD nie zamierzają rezygnować z inwestycji w Izraelu, który pozostaje w sferze
bezpośredniego zainteresowania tureckich inwestorów z grupy krajów “bliskiego sąsiedztwa” (wraz z Irakiem i
krajami regionu Bałkanów). W br. po raz pierwszy strategia TUSIAD obejmie Afrykę – latem do Kenii udaje się
duża grupa przedstawicieli tureckiego biznesu. W kategorii “BRIC i rynki wschodzące” zainteresowanie
tureckiego biznesu skupia się na krajach, z którymi Turcja notuje ujemne saldo wymiany handlowej, gdzie
zaangażowanie państwa w gospodarce pozostaje wysokie, a ekspansja eksportowo-inwestycyjna wymaga
działań zbliżających sektor publiczny i prywatny. Przykładem takich relacji jest dialog prowadzony z rosyjskim
biznesem – w czerwcu, z udziałem strony tureckiej, odbędzie się w St Petersburgu Międzynarodowe Forum
Gospodarcze. Trzeci priorytet dla przedsięwzięć TUSIAD w 2012 r. obejmuje współpracę gospodarczą z
wybranymi krajami wysoko-rozwiniętymi: USA, Niemcami i Włochami. (Hurriyet Daily News, 21.03.2012 r.)
ENERGETYKA: Premier Turcji wydał osobistą dyrektywę, opublikowaną w monitorze rządowym, w której wzywa
wszystkie związane z przedsięwzięciem publiczne instytucje i agencje rządowe do przyspieszenia prac oraz
transakcji dotyczących budowy 1. tureckiej elektrowni atomowej w Mersin-Akkuyu, jednocześnie powierzając
koordynację i nadzór nad tymi działaniami Ministrowi Energii i Zasobów Naturalnych. Równolegle, Dr. Fatih
Birol, Główny Ekonomista Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IEA) wskazuje na potrzebę zbudowania w
6
Turcji, w możliwie jak najkrótszym czasie, kilku a nawet kilkunastu elektrowni atomowych w celu zredukowania
uzależnienia Turcji od importu ropy i gazu ziemnego, a w konsekwencji – obniżenia wydatków na import energii.
Birol podkreśla, że szybki wzrost gospodarczy Turcji wymusi znaczny wzrost popytu na energię, której import
będzie prowadził do dalszego wzrostu deficytu wymiany zagranicznej Turcji oraz deficytu na rachunku bieżącym.
Birol wezwał tureckie władze do wdrożenia instrumentów poprawy efektywności energetycznej oraz zwiększenia
podaży energii dostarczanej z elektrowni atomowych, a tym samym bezpieczeństwa energetycznego Turcji – ten
sam argument pojawia się również w dyrektywie premiera Erdogana. (Informacja Delegatury UE w Ankarze
“Turkey Weekly Economic Report, 16.03. – 22.03.2012 r.)
Dzięki stabilnej sytuacji politycznej i gospodarczej, Turcja oceniana jest jako gospodarka o niskim poziomie
ryzyka dla inwestycji zagranicznych. W konsekwencji,analitycy ekonomiczni prognozują w br. zwiększenie
przychodów z prywatyzacji w tureckiej energetyce do poziomu 15-20 mld USD. W dobie obecnego kryzysu w
strefie Euro, inwestycje w tureckiej energetyce mogą liczyć na większe zainteresowanie ze strony zagranicznych
inwestorów w okresie 2012 – 2015, zważywszy dodatkowo na szybkie tempo wzrostu gospodarczego, prognozy
wzrostu popytu na energię i znaczne już obecnie rozmiary rynku tureckiego. Inwestycjom w tureckiej energetyce
sprzyjać powinna zwiększona w ostatnim okresie aktywność kredytowa banków zagranicznych. (Hurriyet Daily
News, za Anatolia News Agency, 21.03.2012 r.)
SEKTOR ROPY I GAZU: W 2011 r. Turcja wydała ogółem 54 mld USD na import energii, trend rosnący utrzymał
się również w styczniu br. – miesięczny koszt importu ropy i gazu wzrósł o 24,8% rdr i wyniósł 4,7 mld USD.
Ropa i gaz stanowią największą pozycję tureckiego importu (kolejne, największe udziały odnotowano dla maszyn
i kotłów przemysłowych oraz importu żelaza i stali). Turcja produkuje z rodzimych złóż lądowych 47 tys. baryłek
ropy dziennie, dzienny import ropy wynosi 624 tys. baryłek, import pokrywa również 98% konsumpcji gazu
ziemnego w Turcji. Wg szacunków, Turcja posiada rezerwy rzędu 3,5 bln m3 gazu ziemnego w złożach
zlokalizowanych u tureckich wybrzeży wschodniej części basenu M. Śródziemnego. Turecka Korporacja Naftowa
TPAO prowadzi negocjacje w celu pozyskania współinwestora zagranicznego do prowadzenia eksploracji i
wydobycia ropy naftowej w tym regionie. Rozpoczęcie eksploatacji rodzimych złóż staje sie szczególnie ważne
dla gospodarki krajowej w kontekście wysokiego deficytu wymiany zagranicznej Turcji (106 mld USD w ub.r.),
rosnących cen na rynkach międzynarodowych oraz coraz wyższych cen paliw w Turcji. (Hurriyet Daily News,
1.03.2012 r.)
Turcja, która odmówiła przyłączenia się do jednostronnie wprowadzonych przez USA sankcji ekonomicznych
wobec Iranu i nie zmniejszyła ilości kupowanej z Iranu ropy naftowej, nie została wpisana przez USA na listę
krajów (10 krajów UE i Japonia) wyłączonych z embarga. Administracja USA oczekuje, że pozostałe 12 głównych
importerów irańskiej ropy, w tym Turcja, ograniczą do 28 czerwca br. import ropy z Iranu, w przeciwnym razie
grożą im sankcje obejmujące głównie wyłączenie banków krajowych z udziału w operacjach amerykańskiego
system finansowego (banki korespondencyjne). Turcja planuje zabiegać o wyłączenie z amerykańskiego
embarga do czasu gdy jedyna turecka rafineria Tupras, należąca do Koç Energy Group, znajdzie alternatywne
źródła zaopatrzenia w ropę (kontrakt na dostawy 9 mln t. ropy naftowej dla rafinerii wygasa w sierpniu br.).
Turcja importuje dziennie z Iranu ok. 200 tys. baryłek ropy, co w okresie styczeń – czerwiec 2011 r. odpowiadało
ok. 7% ogółu ropy wyeksportowanej przez Iran. W styczniu br. Turcja importowała z Iranu 43% swego dziennego
zapotrzebowania na ropę naftową. W ostatnim okresie Turcja podpisała kontrakt na dostawy ropy z Libii i
negocjuje podobne porozumienie z Arabią Saudyjską. (Informacja Delegatury UE w Ankarze “Turkey Weekly
Economic Report, 16.03. – 22.03.2012 r., TODAY’S Zaman Online, 20 i 21.03.2012 r.)
W 2011 r. największy turecki producent petrochemiczny Petkim zwiększył swoje przychody z eksportu o
rekordowe (w okresie 47 lat działalności) 57% – z 531 mln USD w 2010 r. do 834 mln USD w 2011 r.
Jednocześnie, zysk netto spółki zwiększył się w ub.r. o 34% rdr i wyniósł 3,9 mld USD. Przekazane przez Petkim
dane wskazują ponadto, że zyski z eksportu odpowiadają za 36% ub.r. zysku netto. Pomimo spowolnienia
gospodarczego na świecie, w 2011 r. Petkim zainwestował kolejne 90 mln USD w projekty zwiększające zdolności
przerobowe oraz służące poprawie produktywności i sprawności technicznej firmy. Inwestycje Petkim w 2012 r.
7
planowane są na poziomie 177 mln USD i obejmą m.in. budowę elektrowni wiatrowej (uruchomienie w 2013 r.), 2
zakładów, których otwarcie przewiduje się w 2014 r. oraz zwiększenie w 2014 r. zdolności produkcyjnych w
odniesieniu do 2 produktów Petkim w zakładach Aliaga w Izmirze. (TODAY’S Zaman Online, 4.03.2012 r.)
W obawie o zmniejszenie wpływów z eksportu ropy na skutek potencjalnego zamknięcia przez Iran Cieśniny
Ormuz, Irak dywersyfikuje swoje trasy wywozu ropy, uwzględniające m.in. transport ropy przez terytorium Turcji,
przy wykorzystaniu istniejących połączeń rurociągowych, które mają zostać wyremontowane i przywrócone do
stanu funkcjonalności – Irak zamierza ponownie otworzyć nieczynny od 1995 r. rurociąg Banias-Tripoli oraz, w
przypadku dalszej poprawy relacji iracko-saudyjskich, uruchomić nieużywany od lat rurociąg przez terytorium
Arabii Saudyjskiej. Powyższe plany, które uzyskały już akceptację rządu Iraku, obejmują również zwiększenie
wywozu ropy transportem drogowym przez Turcję.
Irak produkuje obecnie ponad 3 mln baryłek ropy dziennie, z czego eksportuje 2,1 – 2,2 mln baryłek, wywożąc
80% swojego eksportu przez Cieśninę Ormuz. Eksport ropy stanowi podstawę przychodów Iraku, o
fundamentalnym znaczeniu dla gospodarki. Turcja i Irak pracują wspólnie nad rozwojem wzajemnie korzystnych
relacji związanych z wydobyciem irackiej ropy, utrzymaniem jej wywozu oraz zwiększeniem wolumenu handlu
ropą. Ze strony Turcji, projekt realizuje TPIC (Turkish Petroleum International Co. Ltd.) – spółka zależna
państwowego monopolisty w zakresie poszukiwań i wydobycia ropy naftowej TPAO. W marcu 2010 r. TPIC
podpisał opiewający na 310 mln USD kontrakt na wykonanie wierceń i budowę 45 szybów wydobywczych w Iraku
(pole naftowe Rumaila, region Basra). Dotychczas wywiercono 5 szybów, plany na 2012 r. przewidują
wywiercenie kolejnych 10-15. Na przeszkodzie dla rozwoju dwustronnego handlu ropą Irak-Turcja stoi nielegalny
wywóz ropy przez granicę Turcji z Irakiem oraz utrudnienia graniczne w odprawie celnej. Wg oczekiwań, po
realizacji zaplanowanych przedsięwzięć, wzrost wolumenu wywozu irackiej ropy naftowej za pośrednictwem
Turcji przełoży się na wzrost bilateralnych obrotów handlowych o 2 - 2,5 mld USD. (Hurriyet Daily News,
19.03.2012 r.)
Turecka agencja regulacji rynku energii EPDK potwierdziła złożenie przez stambulską firmę Siyah Kalem wniosku
o zezwolenie na budowę połączenia gazowego z Irakiem i import 700 mln m3 gazu ziemnego rocznie.
Przepustowość gazociągu ma do 2033 r. zostać zwiększona do osiągnięcia wolumenu importu na poziomie
odpowiadającym wartościowo 3 mld USD. Siyah Kalem prowadzi działalność w sektorze energii, infrastruktury,
gospodarki morskiej i produkcji przemysłowej. Obecnie Irak nie posiada połączenia gazowego służącego do
transportu gazu ziemnego na rynek Turcji i na rynki europejskie. Wg źródeł irackich, eksport gazu ziemnego za
pośrednictwem Turcji rozpocznie się od 2015 r. Turcja aktualnie kupuje gaz z rosji, Iranu i Azerbejdżanu, a
upłynniony gaz (propan butan) – z Algierii i Nigerii. (Hurriyet Daily News, 9.03.2012 r.)
SEKTOR OBRONNY: Turcja zwiększa współpracę w dziedzinie obronności z krajami islamskimi – uwaga
tureckich producentów broni i uzbrojenia skupia sie na Omanie i ZEA, gdzie Turcja planuje sprzedaż uzbrojonych
kutrów, pocisków rakietowych, amunicji i pojazdów opancerzonych. Oman interesuje się głównie wyrobami firmy
Roketsan (pociski rakietowe), FNSS - prywatnej spółki produkującej pojazdy opancerzone oraz amunicją
produkowaną przez MKEK, jak również uzbrojonymi kutrami. Wartość planowanej sprzedaży dla Omanu szacuje
się na kilkaset milionów USD. Zjednoczone Emiraty Arabskie (ZEA) inwestują ponadto w jedną z tureckich firm –
prawdopodobnie jest to FNSS, która wraz z firmą Al Jabir (ZEA) produkować będzie wspólnie pojazdy
opancerzone. Wg niepotwierdzonych oficjalnie danych, w 2010 r. wartość eksportu tureckiego sprzętu obronnego
przekroczyła 1 mld USD. W gronie 10 największych importerów wyrobów tureckiego sektora obronnego znalazło
się 8 krajów islamskich. Arabia Saudyjska kupuje w Turcji pojazdy opancerzone, radiostacje wojskowe oraz
systemy rakietowe, natomiast Turkmenistan zaopatruje się w Turcji w okręty marynarki wojennej budowane w
stoczniach Yonca Onuk i Dearsan. Do obecnych i perspektywicznych klientów tureckiego sektora obronnego
należą ponadto Indonezja, Malezja i Katar. W ub.r. Turcja sprzedała do Malezji pojazdy opancerzone o wartości
600 mln USD (największa dotychczas transakcja eksportowa sektora), planuje wspólnie z niemiecką stocznią
HDW budowę i sprzedaż do Indonezji okrętów podwodnych klasy U209 i U214. (Hurriyet Daily News, 26.03.2012
r.)
8
Instytucja zamawiająca dla tureckich sił zbrojnych – SSM (Podsekretariat ds. Przemysłu Obronnego) wystąpiła z
zapytaniem ofertowym dot. dostawy produkowanych w Turcji kamer wysokiej rozdzielczości. Zaproszenia do
udziału w postępowaniu skierowano do wyższych szkół technicznych oraz instytucji/firm posiadających stosowne
poświadczenia bezpieczeństwa. Wcześniej SSM bezskutecznie zabiegał o zakup kamer do programu lotniczego
rozpoznania taktycznego TARP w Izraelu oraz od dostawców europejskich (zakup nie doszedł do skutku na skutek
sprzeciwu Izraela). W ub.r. Izrael wycofał się z kontraktu o wartości 300 mln USD, zawartego w grudniu 2008 r.
przez turecki Aselsan z izraelskimi firmami IAI i Elbit. Kamery miał również dostarczyć włoski Telespazio, który
wygrał przetarg na realizację tureckiego wojskowego programu satelitarnego Göktürk, sprzeciw Izraela także w
tym przypadku uniemożliwił przekazanie technologii pracującej powyżej określonego poziomu rozdzielczości.
Izrael obawia się, że Turcja może sprzedać urządzenia organizacjom uznawanym za terrorystyczne, takich jak
Hamas czy Hezbollah. Kamery wysokiej rozdzielczości stosuje się w myśliwcach bojowych, samolotach
bezzałogowych (UAV) oraz w satelitach wojskowych i cywilnych. Izrael zawarł porozumienia z kilkunastoma
krajami, m.in. z USA i Francją, które ograniczają możliwość sprzedaży takiego sprzętu do krajów trzecich.
(Hurriyet Daily News, 09.03.2012 r.)
Turecka Korporacja Przemysłu Mechanicznego i Chemicznego (MKEK) zwiększyła w 2011 r. zysk netto o 180%
rdr, do 165 mln TL. Obroty MKEK – firmy kontrolowanej przez państwo, posiadającej praktyczny monopol na
dostawy karabinów, amunicji, pocisków rakietowych i materiałów wybuchowych dla tureckich sił zbrojnych,
wzrosły w ub.r. do 850 mln TL (650 mln TL w 2010 r.). Łączne zamówienia tureckiego MON, MSW, służb wywiadu
i kontrwywiadu złożone w ub.r. w MKEK opiewały na kwotę 350,8 mln TL. MKEK eksportuje broń do 29 krajów
świata, do największych odbiorców zagranicznych należą Arabia Saudyjska, Bahrain, Oman, ZEA, Kolumbia,
Belgia, Pakistan, USA, Włochy i Azerbejdżan. MKEK współpracuje z 28 tureckimi uniwersytetami technicznymi,
realizuje aktualnie 127 programów badawczo-rozwojowych (w tym, projekt tureckiego czołgu Altay), o budżecie
ogółem 283 mln TL. (Hurriyet Daily News, 5.03.2012 r.)
SEKTOR KOSMETYCZNY: Podczas targów kosmetycznych Cosmoprof Worldwide “Bologna 2012”,
przedstawiciel tureckiego Min. Zdrowia poinformował, że tureccy konsumenci wydają ok. 4 mld USD rocznie na
zakup importowanych kosmetyków i środków do pielęgnacji ciała. W targach uczestniczyło ok. 66 tureckich firm
sektora, w tym wiceszef Generalnego Dyrektoriatu Leków i Środków Farmaceutycznych, który odpowiada za
rejestrację i dopuszczenie do obrotu produktów importowanych zakwalifikowanych jako środki farmaceutyczne
lub kosmetyczne wpływajace na zdrowie ludzi. Udział przedstawicieli obu ministerstw miał zapewnić wsparcie dla
tureckich firm uczestniczacych w targach.
Na tureckim rynku kosmetycznym wystepuje ogółem 170 tys. produktów, z których zaledwie 45 tys.
produkowane jest lokalnie, co oznacza, że z importu pochodzi 80% dostępnych w handlu kosmetyków i/lub
środków do pielęgnacji ciała. Na ogółem 1435 firm działających w tureckiej branży kosmetycznej 1020 stanowią
firmy zaangażowane w import. Pomimo wzrostu wartości eksportu tureckich kosmetyków w 2011 r. o 50% rdr do
blisko 1 mld USD, zagraniczne marki wypierają z rynku produkty tureckie. Wg danych Stowarzyszenia
Stambulskich Eksporterów Produktów Chemicznych, łączna wartość tureckiego eksportu produktów branży
chemicznej wyniosła w ub.r. 12 mld USD. (Hurriyet Daily News, 12.03.2012 r.)
SEKTOR FARMACEUTYCZNY: Agencja badań rynkowych Research and Markets
(http://www.researchandmarkets.com/) opublikowała supplement do raportu o tureckim rynku farmaceutycznym
pt. "The Pharmaceutical Market: Turkey". Wcześniejsze uzupełnienia (z listopada 2011 r.) dotyczyły
realizowanego przez tureckie Min. Zdrowia programu transformacji organizacji służby ochrony zdrowia (Health
Transformation Program) i odnosiły się do ustaleń porozumienia zawartego przez państwową Instytucję
Ubezpieczeń Społecznych (Social Security Institution SGK) z tureckim sektorem farmaceutycznym dot.
refundacji, udziałów refundacyjnych oraz upustów.
W Turcji działa obecnie ponad 300 firm farmaceutycznych, w tym zaledwie 42 zakłady produkujące leki, w tej
liczbie 13 to korporacje wielonarodowe. W ostatnim okresie w sektorze wystąpiła znaczna liczba przejęć przez
firmy zagraniczne. Wymienia się m.in. przejęcie przez włoską Recordati stambulskiej firmy Dr F Frik Ilac w
9
październiku 2011 r., w 2008 r. Recordati przejął turecką firmę farmaceutyczną Yeni Ilac; we wrześniu ub.r. Eli
Lilly rozpoczęła negocjacje ws. zawiązania spółki z Mustafa Nevzat (MN) Pharmaceuticals, aczkolwiek jest
możliwe, że MN może sprzedać udziały państwowemu funduszowi ubezpieczeń zdrowotnych z jednego z krajów
Bliskiego Wschodu; w maju 2011 r. większościowe udziały w Cenovapharma zakupiła polska Polpharma. W
kwietniu 2011 r. Nycomed zawarł szereg umów z tureckimi firmami farmaceutycznymi, które mają zastąpić
Biomeks Ilac w roli posiadacza autoryzacji dystrybutora większości produktów Nycomed sprzedawanych w
Turcji. Tureckie firmy wzmacniają swoją pozycję na lokalnym rynku poprzez zwiększanie zdolności
produkcyjnych, niektóre prowadzą ekspansje zagraniczną. Przykładowo, w maju ub.r., MN rozpoczął budowę
zakładu produkcji leków w chińskim Yangzhou. (EDI Fortnightly 15.03.2012 r., za R&M 12.03)
SEKTOR ROLNO-SPOŻYWCZY: Ministerstwo Zdrowia uruchomiło kampanię dla promocji zdrowych nawyków
żywieniowych, w której animowane “Organikos” zachęcają dzieci do spożywania owoców i warzyw. W tym
kontekście, minister rolnictwa zapewnił, że Turcja nigdy nie będzie produkować roślin czy warzyw przy
wykorzystaniu organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO) czy transgenicznych. Turcja przyjęła ustawę o
bezpieczeństwie biologicznym, zatwierdzoną przez Generalny Dyrektoriat ONZ, oraz powołała specjalną 9osobową komisję nadzorującą import pod kątem zawartości GMO w wwożonych do kraju produktach
przeznaczonych do spożycia przez ludzi. W skład komisji wchodzą przedstawiciele Min. Żywności, Rolnictwa i
Hodowli, Min . Zdrowia i Środowiska, organizacji pozarządowych oraz uczelni wyższych. Turcja dopuszcza jedynie
przywóz zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy i soi z przeznaczeniem na pasze dla zwierząt, które nie
stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi lub zwierząt. Importowi pasz zawierajacych GMO sprzeciwia się turecki
Green Peace, w oparciu o wyniki badań przeprowadzonych we Włoszech w 2006 r., które wskazują, że mleko
krów karmionych tego rodzaju paszami zawiera nadal cząstki GMO. Turecki Green Peace domaga sie
umieszczenia na produktach mlecznych, jajecznych, mięsnych, serze, itp. naklejek informujących, że do ich
produkcji wykorzystano surowce ze zwierząt karmionych paszami zawierającymi GMO. Wg informacji komisji ds.
bezpieczeństwa biologicznego, prowadzone obecnie badania obejmują 29 produktów rolno-spożywczych
zawierających GMO, pod kątem możliwości dopuszczenia ich importu i wprowadzenia do obrotu lub do dalszego
przetwarzania w Turcji. W związku z GMO, społeczne kampanie medialne wywołały ponadto ograniczenie
zaufania konsumentów tureckich do miodu i produktów pochodnych. (Hurriyet Daily News, 24.03.2012 r.)
W związku z przyjęciem przez Korporację Kredytową dla Produktów Rolniczych (CCC) Departamentu Rolnictwa
USA programów pożyczek dla importerów produktów pochodzących z upraw zmodyfikowanych genetycznie
(GMO102 i 103), tureccy rolnicy zwrócili się do rządu o zapewnienie wsparcia finansowego dla ochrony przed
nieuczciwą ich zdaniem konkurencją, szczególnie dotkliwą dla lokalnych producentów bawełny. Programy zachęt
CCC mają na celu zwiększenie eksportu amerykańskiej pszenicy, bawełny, soi, oleju słonecznikowego, kukurydzy
i orzeszków ziemnych. Niskie oprocentowanie kredytów oraz 2 lub 3-letni termin spłaty stanowią zachętę dla
importerów, którzy preferują produkty amerykańskie. Wobec braku podobnych mechanizmów w Turcji, tureckie
produkty rolner utraciły konkurencyjność. (Hurriyet Daily News, 10.03.2012 r.)
Rząd zamierza zwiększyć do 118 liczbę działających w Turcji giełd hodowlanych zwierząt domowych (obecnie 94,
z czego ok. 84 stanowią licencjonowane targi/bazary, a pozostałe – giełdy zwierząt) oraz przeprowadzić ich
modernizację dostosowawczą do standardów UE. W tym celu, Ministerstwo Żywności, Rolnictwa i Hodowli
uruchamia wspólnie z TOBB (Unia Tureckich Izb i Giełd Towarowych) stadium badające rynek hodowli w Turcji.
Ministerstwo dąży do podniesienia standardów lokalnych bazarów/targów hodowlanych zwierząt domowych do
poziomu obowiązujacego w UE, aby tym samym skuteczniej zapobiegać działaniom spekulacyjnym oraz
utrzymać ceny oparte na kryterium równowagi podaży i popytu. W pierwszym etapie powstanie 24 nowoczesne
giełdy żywych zwierząt – koszt tej operacji szacuje się na 34 mln TL. Ministerstwo zadba o stworzenie lepszych
procedur i warunków transportu zwierząt na miejsce sprzedaży. Zwierzęta i pojazdy transportowe będą
obowiązkowo przejeżdżać przez “tunel higienizacyjny”, a następnie zwierzęta zostaną odkażone w oddzielnych
pomieszczeniach z bakterii chorobotwórczych. Na terenie giełd znajdą się pomieszczenia z przegrodami do
karmienia i odpoczynku dla zwierząt. Planowane jest zatrudnienie odpowiedzialnych manadżerów, weterynarzy i
opiekunów zwierzat.
10
Ministerstwo zapowiada ponadto działania w celu usunięcia przeszkód dla eksportu tureckich produktów
mlecznych (oraz innych produktów rolno-spożywczych) do UE twierdząc, że tureckie mleczarstwo spełnia
wszystkie wymogi unijnych standardów i światowych warunków referencyjnych, zdrowotnych i sanitarnych.
Ministerstwo zamierza powołać dla branży mleczarskiej agencję regulacji rynku, której rolę może przejąć EBK –
Turecki Instytut Mięsa i Ryb. (Hurriyet Daily News, za Anatolia News Agency, 22.03.2012 r.)
Türk Traktor, najstarsza turecka firma produkująca traktory, od 5 lat zajmuje 1. miejsce w eksporcie maszyn dla
rolnictwa – firma eksportuje do 90 krajów świata. Dzięki obfitym opadom, dobre wyniki osiągnął w ub.r. cały
sektor rolniczy w Turcji, a w konsekwencji – na rynku krajowym odnotowano 62% wzrost popytu na traktory,
podobnie jak na inne maszyny i urządzenia rolnicze. Türk Traktör wyprodukował ogółem 40 tys. traktorów w
2011 r., z czego na eksport trafiło 9600 szt. Obroty firmy wyniosły 1,8 mld TL, a zysk netto – 227 mln TL.
Ekspansję na rynek turecki planuje firma hinduska należąca do 10 największych producentów traktorów na
świecie. Turcja zajmuje obecnie 4. miejsce w produkcji traktorów, za Indiami, Chinami i USA. (Hurriyet Daily
News, za Anatolia News Agency, 21.03.2012 r.)
RYNEK PALIW: Od początku br. ceny paliw w Turcji podnoszono już 3-krotnie, obecnie cena benzyny jest
najwyższa na świecie i wynosi 4,62 TL/l. benzyny bezołowiowej 95, 4,73 TL/l. dla benzyny 97. Mimo, że Turcja
należy do krajów o relatywnie niewielkim obciążeniu podatkowym (6. miejsce w OECD), wzrost cen ropy
naftowej odbił się mocno na cenach paliw. Wysokość podatku od sprzedaży paliw nie zmieniła się od 2009 r., w
ostatnim okresie znacznie jednak podrożał USD względem TL. Uzależnienie Turcji od importu i cen na rynkach
światowych sprawia, że każdorazowy wzrost ceny baryłki ropy o 10 USD przekłada się na zwiększenie kosztu
importu do Turcji rzędu 4 mld USD rocznie. (TODAY’S Zaman Online, 20.03.2012 r.)
SEKTOR UBEZPIECZEŃ: Udział składek ubezpieczeniowych w relacji do PKB w Turcji rzędu 1,3% kształtuje się
nadal na poziomie znacznie poniżej wskaźników dla krajów rozwiniętych i gospodarek wschodzących. Średnia
światowa udziału łącznego wolumenu składek ubezpieczeniowych wynosi 6,9%, a dla gospodarek wschodzących
– 2,9%. Wysokość składek ubezpieczeniowych per capita, która na świecie wynosi 3.527 USD, w Turcji nie
przekracza 128 USD. Straty tureckiego sektora ubezpieczeń osiągnęły poziom 953 mln USD w 2010 r. oraz
ogółem 398 mln USD w I poł. 2011 r. (Hurriyet Daily News, 7.03.2012 r.)
RYNEK MOTORYZACYJNY: W okresie styczeń-luty br., turecki rynek samochodów osobowych i lekkich
pojazdów transportowych skurczył się o 31,5% w porównaniu do tego samego okresu ub.r., kontynuując
tendencje zaznaczone w III kw. 2011 r. Spadek sprzedaży był szczególnie dotkliwy w segmencie lekkich
pojazdów transportowych, który zmniejszył obroty o ponad 40% rdr. Wśród przyczyn spadku sprzedaży
wymienia się wprowadzone w ub.r. podwyżki stawek Specjalnego Podatku Konsumpcyjnego oraz kosztów
kredytów konsumpcyjnych. (Hurriyet Daily News, 7.03.2012 r.)
BILATERALNA WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA: W związku z udziałem w szczycie nt. bezpieczeństwa
nuklearnego w Seulu, premier Erdoğan spotkał się z szefami 8 południowokoreańskich koncernów, których
zachęcał do inwestowania w Turcji, prezentując oferowane zachęty oraz zniesienie barier biurokratycznych. Wg
dostępnych informacji, po ogłoszeniu przez rząd turecki nowego programu zachęt inwestycyjnych, Hyundai
rozważa uruchomienie w Turcji zakładu produkcji silników samochodowych, Hyundai-Assan zadeklarował
ponadto udział w programie opracowania koncepcji i budowy całkowicie tureckiego samochodu osobowego,
uzależniając zaangażowanie od uzyskania m.in. zwolnienia z VAT na import komponentów do produkcji
samochodów w Turcji. Koreański Donghae podpisał umowę z zarządem miasta Kocaeli dot. uruchomienia
zakładu produkującego części do samochodów marek Hyundai i Kia. Donghae ma zainwestować 30 mln Euro i
stworzyć 350 nowych miejsc pracy. Budowę w Turcji fabryki silników diesla zapowiada ponadto firma STX, a
koreańska grupa CJ podpisała umowę z turecką Demsa na uruchomienie TV kanału zakupowego w Turcji.
Koreańczycy podtrzymują zainteresowanie budową 2. tureckiej elektrowni atomowej, firmy koreańskie chcą
również budować w Turcji elektrownie opalane węglem.
11
Turcja i Korea Płd. podpisały wstępną umowę o wolnym handlu (FTA), zapowiedziały finalizację i ratyfikację
umowy do końca br. Umowa dotyczy wymiany towarowej, porozumienia dotyczące współpracy w zakresie usług i
inwestycji wzajemnych zostaną zawarte w okresie 1 roku po wdrożeniu umowy handlowej. Dwustronna wymiana
handlowa Turcja-Korea Płd. osiągnęła w 2011 r. wolumen 6,8 mld USD, eksport tureckich towarów pokrywa
zaledwie 8% importu z Korei Płd., w którym dominują wyroby przemysłowe – maszyny i urządzenia elektryczne,
pojazdy samochodowe oraz komponenty do pojazdów transportu szynowego, statki i okręty, żelazo i stal, wyroby
z tworzyw sztucznych, paliwa i oleje mineralne (ta ostatnia grupa stanowi jedyną porównywalna wolumenowo
pozycję w wymianie bilateralnej). (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 2329.03.2012 r.)
FUZJE I PRZEJĘCIA: ArcelorMittal ogranicza swoje zaangażowanie w Turcji – największy producent stali na
świecie sprzedał za kwotę 200 mln Euro część posiadanego 25% pakietu udziałów (obecnie posiada 18,7%,
planowane są dalsze sprzedaże do osiągnięcia poziomu 12,5%) w największej tureckiej walcowni stali płaskiej w
Erdemir. Środki te dopomogą w spłacie zadłużenia koncernu, szacowanego na 28 mld USD netto. Równocześnie,
Citigroup zapowiedział plany redukcji swego pakietu udziałów w tureckim banku Akbank z 20% do poniżej 10%.
Burgan Bank Kuwait osiągnął porozumienie z greckim Eurobank EFG i tureckim Tekfen Holding dotyczące
nabycia, odpowiednio, 70% i 30% udziałów w Eurobank Tekfen. Jak donosi Reuters, belgijska Dexia odrzuciła jako
zbyt niską ofertę nabycia należącego do niej tureckiego Denizbank przez Qatari National Bank. (Tygodniowy
przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 23-29.03.2012 r.)
Turecka firma Ziylan Group (z siedzibą w Gaziantep) – właściciel szybko rosnącej sieci sklepów obuwniczych FLO
– wykupiła znaną włoska markę obuwniczą Lumberjack. W związku z przejęciem marki, Ziylan Group planuje
sprowadzić do Turcji pracujący dotąd dla Lumberjack zespół projektantów i specjalistów patentowych. Ziyan
zamierza również dołączyć do swojego portfolio kolejne 4 europejskie marki obuwnicze, w tym znanego
producenta obuwia sportowego. (Hurriyet Daily News, 17.03.2012 r.)
Asda – brytyjska spółka zależna Walmart zamierza przejąć jej tureckiego dostawcę, firmę GAAT. “George at
Asda” należy do ulubionych marek odzieżowych w Wlk. Brytanii, a stambulski GATT jest jej największym
dostawcą. GATT współpracuje z ponad 80 producentami odzieży w Turcji, Sri Lance i Egipcie. Poprzez tę
transakcję, która ma nastąpić w II kw. 2012 r., George at Asda zamierza poszerzyć swoją bazę dostawców dla
sieci sklepów Walmart na całym świecie i dotrzeć ze swoją ofertą dobrej jakościowo i niedrogiej odzieży do
szerszego grona klientów. Amerykańska, wielonarodowa sieć sprzedaży detalicznej to pod względem obrotów
oraz liczby zatrudnionych (ponad 2 mln osób) największa prywatna korporacja na świecie.
Równolegle, największy turecki operator telefonii mobilnej Turkcell przedstawił ofertę zakupu 93,99% udziałów w
zadłużonej Bułgarskiej Spółce Telekomunikacyjnej (Bulgarian Telecommunications Company AD - Vivacom).
Zakupem Vivacom zainteresowany jest również m.in. rosyjski VTB. W oficjalnym komunikacie (na KAP - Public
Disclosure Forum), Turkcell potwierdza, że zamierza nadal wzmacniać swoją obecność na rynkach europejskich.
W 2011 r. przychody Turkcell wzrosły o 4% rdr, do 5,32 mld USD, zyski netto firmy spadły jednakże o 33% rdr,
głównie na skutek problemów na Białorusi. Firma zamierza koncentrować się na ofercie usług o wyższym
potencjale generowania zysku, planuje w br. inwestycje na poziomie 1,7 mld TL. Turkcell zatrudnia 12700 osób,
nowe przyjęcia (na poziomie 2000 osób) obejmą w br. głównie personel call centers. Za pośrednictwem spółki
partnerskiej Life:) Turkcell obsługuje jako operator klientów na Ukrainie, Białorusi oraz w Niemczech (od 2010 r.).
Magnat medialny Rupert Murdoch spotkał się z premierem Erdoğanem, zapowiadając dalsze inwestycje w Turcji.
Murdoch, założyciel i prezes News Corporation, 2. co do wielkości koncernu medialnego na świecie, posiada
pakiet kontrolny tureckiego kanału TV TGRT, działającego obecnie pod nazwą Fox TV. Wg doniesień mediów,
Murdoch interesuje się przejęciem gazety Sabah, należącej do tureckiej grupy Çalık oraz popularnego kanału TV
(ATV). Sabah – ATV leży również w sferze zainteresowania Abraaj Capital oraz Time Warner. (TODAY’S Zaman
Online, 7.03.2012 r.; materiały Delegatury UE w Ankarze, “Turkey Weekly Economic Report”, 2 - 8.03.2012 r.)
12
PRZETARGI: Generalna Dyrekcja Autostrad przedłużyła do dn. 20 kwietnia br. termin składania ofert w
przetargu na budowę 3. mostu nad Bosforem w Stambule. Wg informacji Min. Transportu, do parlamentu
skierowano projekt ustawy, która przewiduje zwolnienie z podatku VAT przedsięwzięć realizowanych w systemie
koncesyjnym BOT (build-operate-transfer). Zgodnie z oczekiwaniami, przyjęcie ustawy podniesie atrakcyjność
przetargu, do którego przystapi prawdopodobnie 10 tureckich i 6 firm miedzynarodowych (m.in. włoski Astaldi,
francuski Vinci, hiszpański OHL). Równolegle, administracja ds. prywatyzacji (OIB) przedłużyła do 24 kwietnia
termin składania ofert w przetargu na koncesję na budowę 414-km odcinków autostrad dojazdowych do nowego
mostu. Wczesniejszy przetarg unieważniono na skutek braku ofert. (Tygodniowy przegląd informacji
ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 23-29.03.2012 r.)
LEGISLACJA: Prezes Stambulskiej Izby Handlowej (ITO) Murat Yalçıntaş przedstawił 6 zastrzeżeń w stosunku do
nowego tureckiego kodeksu handlowego, który wchodzi w życie od 1 lipca br. Uważa on, że wprowadzenie
obowiązku przeprowadzania niezależnego zewnętrznego audytu dla wszystkich firm, niezależnie od ich wielkości,
może spowodować poważne obciążenie finansowe dla firm sektora MSP, a negatywny raport z audytu może
zmusić zarządy tych firm do rezygnacji. Kodeks wprowadza ponadto zakaz dokonywania transakcji pomiędzy
spółką a jej wspólnikami – w przypadku firm sektora MSP zamiast zakazu należałoby raczej wprowadzić stosowne
ograniczenia legislacyjne. Trudne dla firm może okazać się również spełnienie wymogu uruchomienia własnej
strony internetowej, której zawartość informacyjna może zagrażać bezpieczeństwu biznesu i bezpieczeństwu
osobistemu jej właścicieli. Nowe regulacje wymagają ponadto przechowywania informacji zamieszczonych na
firmowej stronie internetowej firmy w postaci nie-wirtualnej (hard copy), co skutkować będzie dodatkowym
kosztem w przypadku zmiany danych, których udokumentowanie musi być poświadczone notarialnie.
Kupcy/handlowcy będą zmuszeni ujawniać na każdym dokumencie informacje o firmie, jej zarządzie oraz
wysokości kapitału. Wg ITO, należy ograniczyć zakres informacji oraz zdefiniować pojęcie “dokumentu”. ITO
kwestionuje również zapis przenoszący na biura rejestrowe izb handlowych uprawnienia do nakładania kar
administracyjnych, co powinno pozostać w kompetencji sądów handlowych/gospodarczych. (Hurriyet Daily News,
19.03.2012 r.)
PROGRAMY ZACHĘT: Od lipca 2011 r. prowadzone są konsultacje z ponad 750 instytucjami i organizacjami dot.
wprowadzenia nowego programu zachęt, który ma przyspieszyć wzrost inwestycji krajowych i zagranicznych.
Zaplanowane mechanizmy i środki mają w większym niż dotychczas stopniu uwzględniać zróżnicowanie
regionalne poziomu i potrzeb rozwoju społeczno-ekonomicznego poszczególnych prowincji tureckich (ogółem
81). Turecki Instytut Statystyczny (TÜİK) gromadzi dane i opracowuje indeksy rozwoju regionów w Turcji, które
stanowić będą podstawę przypisania ich do określonych agencji oraz programów rozwoju regionalnego. Nowym
elementem będzie system rabatowy, w którym inwestorzy uzyskają możliwość odliczenia kosztu nowej inwestycji
od kosztów/przychodów z bieżącej działalności. (Hurriyet Daily News, 21.03.2012 r.)
Rząd turecki zwiększył do 5 tys. USD rocznie zachęty dla stowarzyszeń/izb producentów i eksporterów, którzy
umieszczą na swoich produktach eksportowych tureckie marki oraz znak jakości z oznaczeniem “Made in
Turkey”. Zachęty obejmują pokrycie kosztów reklamy i promocji w odniesieniu do spełniających kryteria
produktów. Dodatkowo, w odniesieniu do projektów kreowania marek, rząd zapewnia wsparcie finansowe
zwiększone z 250 do 500 tys. USD/projekt. Do tego rodzaju pomocy publicznej kwalifikuje się ok. 80% projektów.
W przypadku gdy project realizuje więcej niż jedna organizacja eksporterów lub przedsiębiorców, kazdy z nich
otrzymuje wsparcie na poziomie 250 tys. USD. Po realizacji projektu korzystającego z wsparcia publicznego,
organizacja może ponownie wystąpić o dofinansowanie kolejnego projektu. (Hurriyet Daily News, za Anatolia
News Agency, 22.03.2012 r.)
PRZETARGI/TRANSPORT PUBLICZNY: Chińska firma CSR Electric Locomotive Co. Ltd. wygrała przetarg na
dostawę pojazdów szynowych dla ankarskiego metra, rozstrzygniętego 5 marca br. CSR zaoferował najniższą
cenę (391,2 mln USD), pokonując 2 głównych konkurentów – Hyundai Rotem (Korea Płd.) i CAF SA (Hiszpania).
Komisja przetargowa zatwierdzi wynik przetargu i wyda rekomendacje odnośnie podpisania kontraktu po
dokonaniu oceny zgodności oferty ze specyfikacjami warunków istotnych przetargu. W ramach zamówienia,
chińska firma ma dostarczyć pierwsze 15 pojazdów metra w ciągu 20 mies. od daty podpisania umowy, dostawy
13
mają się zakończyć w ciągu 39 mies. Pierwsza transza 15 pojazdów ma trafić do Ankary w terminie oddania 2
nowych linii metra – Kizilay-Cayyolu i Sincan-Batikent (2013 r.). Warunki przetargu przewidują zapewnienie
lokalnym producentom 30% udziału w dostawach części i zespołów do pierwszych 75 pojazdów, a w odniesieniu
do realizacji pozostałej części kontraktu, udział ten ma wynieść 51% (offset). (Hurriyet Daily News, 7.03.2012 r.)
GIEŁDA: Stambulska Giełda (İMKB) uruchomiła platformę edukacyjną online pod nazwą “Bilinçli Yatırımcı”
(Conscious Investor), dostępną za linkiem http://www.bilincliyatirimci.org/ , która ma dostarczać informacje nt.
rynków kapitałowych oraz giełdzie papierów wartościowych dla osób zainteresowanych inwestycjami giełdowymi.
Platforma ma charakter portalu interaktywnego, poprzez który inwestorzy uzyskują dostęp do modułów
szkoleniowych i prezentacji video, słownika terminologii giełdowej (“Dictionary of Stock Exchange Terms”),
internetowej biblioteki (“E-library”) i aktualnych informacji dot. IMBK (“News”). Portal, redagowany w j.
angielskim, zostanie wkrótce rozszerzony na turecką wersję językową. Sekcje “Forum Inwestora” i “Ankieta”
umożliwiają wymianę poglądów i /lub uzyskanie odpowiedzi na indywidualne zapytania. IMKB zapowiada również
wprowadzanie nowych modułów szkolenia wg potrzeb inwestorów. Po trudnym okresie dla stambulskiej giełdy
(m.in. aresztowania pracowników pod zarzutem prowadzenia nielegalnych operacji, udostepniania informacji
poufnych, itp.), mianowany w styczniu br. nowy prezes giełdy İbrahim Turhan wprowadza działania
porządkujące, poprawiające wizerunek jak i sposób funkcjonowania IMKB. Aktualna wartość aktywów w obrocie
giełdy wynosi 250 mld USD, co w opinii prezesa giełdy nie stanowi odbicia dynamiki tureckiej gospodarki – IMKB
planuje osiągnięcie do 2023 r. kapitalizacji rynkowej na poziomie 1 bln USD. (TODAY'S Zaman Online, 11.03.2012
r.)
RANKINGI: Na liście miliarderów magazynu Forbes znalazło się w 2012 r. 35 Turków, z których najwyższe
miejsce (377.) zajął prezes Fiba Holding Hüsnü Özyeğin (majątek szacowany na 3 mld USD). Fiba Group działa w
sektorze bankowym, w branży lotniczej, nieruchomości, handlu detalicznego, sektorze energii, przemyśle
stoczniowym i gospodarki morskiej. Miejsce 401. zajął prezes Çukurova Holding Mehmet Emin Karamehmet (2,9
mld USD), 418. - prezes Yıldız Holding Murat Ülker (2,8 mld USD). Wśród tureckich miliarderów w 2012 r. po raz
pierwszy znalazł się przedstawiciel Tureckiej Republiki Północnego Cypru (KKTC) Suat Günsel, właściciel
uniwersytetu Yakindogu. (TODAY’S Zaman Online 8.03.2012 r.)
______________________________________________________________________________
Opracował: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Ankarze
Źródła: Materiały udostępnione przez Delegaturę KE/UE w Turcji dla wydziałów ekonomiczno-handlowych
placówek dyplomatycznych krajów UE akredytowanych w Ankarze (http://www.avrupa.info.tr), dzienniki Today‘s
ZAMAN i Hurriyet Daily News –marzec 2012 r., EDI Fortnightly (http://www.atid-edi.com), wyd. 15.03.2012 r.
[1] Pełny tekst na:
http://siteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-1209146546290/4937885-1331724092518/T
urkeyCPSFY12.pdf
[2] 4,45 mld USD z IBRD, plus 1,7 – 2 mld USD z IFC dla tureckiego sektora prywatnego.
14