Pobierz PDF

Polimery w Medycynie 2010, T. 40, Nr 3
Zastosowanie ekstraktu
z mącznicy lekarskiej
w recepturze
hydrożeli dermatologicznych
wytworzonych
na bazie carbopoli
Magdalena Piechota-Urbańska
Katedra Farmacji Stosowanej
Zakład Farmacji Aptecznej Uniwersytet
Medyczny w Łodzi
Streszczenie
W pracy podjęto próbę oceny dostępności farmaceutycznej składowych suchego wyciągu z mącznicy lekarskiej, z modelowych
preparatów dermatologicznych o działaniu
wybielającym. W tym celu wytworzono formulacje zawierające w swym składzie suchy
wyciąg z mącznicy lekarskiej. Preparaty wykonano na bazie dwóch rodzajów Carbopoli:
Carbopolu Ultrez 10, Carbopolu 980. Zbadano właściwości fizykochemiczne badanych
preparatów. Przy użyciu reometru cyfrowego
typu stożek-płytka wyznaczono parametry
lepkościowe. Kinetykę lotnych składowych
z preparatów oceniono metodą grawimetryczną. Metodą potencjometryczną zmierzono pH wytworzonych hydrożeli. W warunkach in vitro przeprowadzono badanie
szybkości uwalniania składowych suchego
ekstraktu przez błonę półprzepuszczalną do
płynu akceptorowego. Ilość uwolnionej substancji leczniczej w określonych odstępach
czasu oznaczono metodą spektrofotometryczną.
Uzyskane rezultaty wskazują, że istotny wpływ na parametry reologiczne i proces
uwalniania substancji leczniczych z modelowych hydrożeli ma rodzaj zastosowanej sub-
stancji żelującej. Formulacja z suchym wyciągiem z mącznicy lekarskiej na bazie Carbopolu Ultrez 10, posiada wyższą wartość pola
powierzchni pod krzywą uwalniania substancji leczniczych do płynu akceptorowego,
niż formulacja wykonana na bazie Carbopolu 980. Dla formulacji F1-M uzyskano także
korzystniejsze aplikacyjnie parametry reologiczne (niższą wartość lepkości strukturalnej oraz granicy płynięcia). Zaproponowane
modelowe formulacje z suchym wyciągiem
z mącznicy lekarskiej o potwierdzonym wybielającym działaniu na skórę, mogą stanowić podstawę do zaproponowania nowej linii
preparatów dermatologicznych stosowanych
w leczeniu przebarwień skóry.
Słowa kluczowe: dostępność farmaceutyczna, reologia, suchy wyciąg z mącznicy lekarskiej, hydrożele
Application extract
of bearberry in the prescription
of dermatological hydrogels
on Carbopol base
Summary
An attempt was made to estimate pharmaceutical availability of the components
of dry extract of bearberry from model dermatological preparations of skin-bleaching
activity. Formulations containing in their
composition dry extract of bearberry were
produced for this purpose. The preparations
were produced on the base of two kinds of
Carbopol: Carbopol Ultrez 10, Carbopol
980. Physicochemical properties of the produced preparations were tested. Viscosity
parameters were determined using digital
cone-plate rheometer. Gravimetric method
was used to estimate the kinetics of volatile
12
MAGDALENA PIECHOTA-URBAŃSKA
components from the preparations. Potentiometric method was applied to measure
pH of the produced hydrogels. The rate of release of the dry extract components through
a semipermeable membrane to the acceptor
fluid was tested in vitro. Spectrophotometric
method was used to determine the amount
of released therapeutic substance at defined
time intervals.
The obtained results indicate that the
kind of the applied gelating substance has
a significant influence on rheological parameters and on the process of release of therapeutic substances from model hydrogels. The
formulation with dry extract of bearberry on
Carbopol Ultrez 10 base demonstrates higher
value of the area under the curve of therapeutic substances release to acceptor fluid than
the formulation produced on Carbopol 980
base. Also more beneficial rheological parameters of application were obtained for formulation F1-M (lower value of structural viscosity and yield stress). The suggested model
formulations with dry extract of bearberry of
confirmed skin-bleaching effect may be the
base for offering a new line of dermatological preparations applied in the treatment of
melanoderma.
Key words: pharmaceutical availability, rheology, dry extract of bearberry, hydrogels
uczulają i nie wpływają na aktywność biologiczną
leków. Żele otrzymane na bazie Carbopoli charakteryzują się dobrymi właściwościami reologicznymi,
oraz doskonałym przyleganiem (bioadhezyjnością)
do powierzchni skóry i błon śluzowych. Mają korzystne właściwości estetyczne i dotykowe (nie kleją
się), można je stosować już w niewielkich stężeniach
[8–10].
W niniejszej pracy podjęto próbę zastosowania
Carbopolu Ultrez 10 i Carbopolu 980 jako podłoży
dla suchego wyciągu z liści mącznicy lekarskiej. Celem pracy było wytworzenie półstałych preparatów
do stosowania na skórę, mogących znaleźć zastosowanie w chorobach skóry związanych z jej nadmierną
pigmentacją. Założeniem podjętych prac badawczych
była ocena procesu dostępności farmaceutycznej substancji leczniczych zawartych w wyciągu z mącznicy
lekarskiej, oraz ocena właściwości fizykochemicznych wytworzonych formulacji hydrożelowych.
MATERIAŁ I METODY
Odczynniki
•
•
•
•
•
WPROWADZENIE
Mącznica lekarska (Arctostaphylos uva ursi L.
Sprengel) jest rośliną dobrze poznaną i opisaną w literaturze. Surowcem leczniczym według Farmakopei
Polskiej VIII jest liść mącznicy (Uvae Ursi Folium),
o zawartości nie mniej niż 7,0% bezwodnej arbutyny (wysuszona substancja roślinna) [1]. To właśnie
dzięki obecności arbutyny mącznicy lekarskiej przypisuje się działanie przeciwbakteryjne, antyoksydacyjne, wybielające i przeciwzmarszczkowe [2–5].
Potwierdzone wybielające działanie na skórę wyciągu z mącznicy lekarskiej, otwiera duże możliwości
w zastosowaniu tego wyciągu w dermatologii i kosmetologii [6–7].
W nowoczesnej technologii postaci leku dermatologicznego, ważne miejsce zajmują polimery
kwasu akrylowego – Carbopole. Są nietoksyczne, nie
•
•
Suchy, wodny wyciąg z liści mącznicy lekarskiej
(Extractum Uvae ursi aq. siccum), s. 0088735/01–
Phytopharm;
Carbopol Ultrez 10 – Noveon Inc.;
Carbopol 980 – BF Goodrich;
Trietanoloamina – Polskie Odczynniki Chemiczne;
Glikol propylenowy – Polskie Odczynniki Chemiczne;
Chlorek sodu – Polskie Odczynniki Chemiczne;
Nipaginy (Hydroksybenzoesan metylu, Hydroksybenzoesan propylu) – Fluka.
Aparatura
•
•
•
•
•
Reometr cyfrowy typu stożek–płytka DV-III
Brookfield wersja 3,0 wraz z programem komputerowym „Rheocalc for Windows”;
Termostat łaźniowy PGW E-1, Medingen;
Mikrokomputerowe urządzenie wielofunkcyjne
– Microcomputer Multifunction Meter CX-501
z elektrodą zespoloną ESAgP-306 W, Eurosensor;
Wagosuszarka MAC 50, Zakład Mechaniki Precyzyjnej Radwag, Radom;
Aparat do badania uwalniania substancji leczniczej z postaci leku DT 600 HH, Erweka;
13
HYDROŻELE
•
•
•
•
•
Błona półprzepuszczalna Visking, Serwa;
Spektrofotometr Nicolet Evolution 300, wersja
1,0, Spectro-Lab;
Waga techniczna – WPS 60/C, Zakład Mechaniki Precyzyjnej Radwag, Radom;
Waga analityczna – WPT 1-C, Zakład Mechaniki Precyzyjnej Radwag, Radom;
Mikser recepturowy – Unguator automatyczny
„Es” Eprus.
o średnicy d(2r) = 9 cm i powierzchni P(Πr²) = 63,59
cm², które pokryto jednolitą warstwą preparatu hydrożelowego. Próbki umieszczono w wagosuszarce
w temp. 37 ± 0,1ºC. Próbki eksponowano przez 2,5 h,
a co 15 min. odczytywano procentowy ubytek masy.
Wyznaczenie parametrów lepkościowych
[11–13]
Badania lepkościowe podłoży i ich preparatów
hydrożelowych przeprowadzono w temp. 37°C przy
użyciu reometru cyfrowego typu stożek–płytka, połączonego z termostatem łaźniowym.
Receptura wytworzonych
podłoży hydrożelowych i preparatów
Modelowe formulacje hydrożelowe zawierające
suchy, standaryzowany wyciąg z liści mącznicy lekarskiej zostały przygotowane na bazie dwóch polimerów:
– Carbopolu Ultrez 10;
– Carbopolu 980.
Dla celów porównawczych wytworzono także
czyste podłoża. Szczegółowe zestawienie wytworzonych podłoży i preparatów przedstawiono w tabeli 1.
Oznaczanie pH [14]
Oznaczanie aktywności jonów wodorowych
(pH) wykonano zgodnie z zaleceniami Farmakopei
Polskiej VII.
Ocena szybkości dyfuzji składowych
wyciągu z mącznicy lekarskiej
z modelowych preparatów
do płynu akceptorowego
przez błonę półprzepuszczalną
Badanie kinetyki utraty
lotnych składowych z hydrożeli
Oznaczenie szybkości utraty lotnych składowych
przeprowadzono z powierzchni szalek aluminiowych
Badanie szybkości uwalniania substancji leczniczych zawartych w suchym wyciągu z liści mącznicy
Tabela 1. Skład badanych podłoży i formulacji hydrożelowych
Carbopol Ultrez 10 [g]
Carbopol Ultrez 10 [g]
Carbopol 980 [g]
Carbopol 980 [g]
Trietanoloamina [g]
Trietanoloamine[g]
Glikol propylenowy [g]
Propylene glycol [g]
Nipaginy [g]
Nipagin [g]
Woda [g] do
Water [g] ad
Wyciąg suchy z mącznicy [g]
Dry extract from common
bearberry [g]
Table 1. Composition of the tested vehicles and hydrogel formulations
ad F1
1,0
–
1,5
–
10,0
0,1
100,0
F1-M
1,0
–
1,5
1,0
10,0
0,1
100,0
F2
1,0
1,5
–
10,0
0,1
100,0
F2-M
1,0
1,5
1,0
10.0
0,1
100,0
14
lekarskiej z wytworzonych formulacji, przeprowadzono techniką stosowaną dla transdermalnych systemów terapeutycznych (TTS) zgodnie z wymogami
Farmakopei Europejskiej i Farmakopei Polskiej VII,
przy użyciu metody z komorą [15]. Badanie uwalniania substancji leczniczych z przygotowanych form
preparatów przeprowadzono do płynu akceptorowego, czyli izotonicznego roztworu chlorku sodu.
W tym celu umieszczono w skręcalnej komorze odpowiednią ilość badanego preparatu. Komora ekstrakcyjna składa się z dwóch płytek wykonanych
z chemicznie obojętnych materiałów, z których dolna
posiada znormalizowane wgłębienie, którego powierzchnia wynosi 19,625 cm2. Na wyrównanej powierzchni preparatu umieszczono „visking” o właściwościach błony półprzepuszczalnej.
Następnie nakładano drugą płytkę i obie łączono śrubami dociskowymi. Tak przygotowaną komorę
ekstrakcyjną umieszczono w naczyniu okrągłodennym, z odpowiednią ilością izotonicznego roztworu
chlorku sodu (250 ml). Natychmiast po wprowadzeniu komory uruchamiano mieszadło łopatkowe
z prędkością 100 obrotów/min. Układ termostatowano w temperaturze 37oC. Szybkość procesu wymiany masy na granicy faz, badano poprzez analizę
spektrofotometryczną ilości substancji leczniczych
dyfundujących do płynu akceptorowego, w czasie
6-godzinnej ekspozycji. Ilość uwolnionych substancji leczniczych z wyciągu z mącznicy lekarskiej oznaczono przy długości fali λ = 280 nm, po uprzednim
wyznaczeniu krzywej wzorcowej dla zastosowanego
wyciągu.
MAGDALENA PIECHOTA-URBAŃSKA
Przebieg zależności absorbancji od stężenia substancji leczniczych zawartych w badanym wyciągu
opisano równaniem:
A = 0,1317 × C przy poziomie istotności p = 0,05
i współczynniku korelacji r = 0,9989
(A – absorbancja, C – stężenie).
REZULTATY I DYSKUSJA
Na rycinie 1 przedstawiono krzywe płynięcia
(zależność naprężenia stycznego od szybkości ścinania) wytworzonych preparatów.
Krzywe płynięcia hydrożeli z wyciągiem z mącznicy lekarskiej nie są liniami prostymi, przechodzącymi przez początek układu współrzędnych. Wraz
ze wzrostem szybkości ścinania następuje regresja
naprężeń stycznych, które rosną wolniej niż liniowo.
Jest to charakterystyczne dla układów nienewtonowskich rozrzedzanych ścinaniem.
Wykonanie krzywych płynięcia umożliwiło porównanie wartości lepkości strukturalnej hydrożeli
oraz wartości ich granicy płynięcia. Granicę płynięcia hydrożeli, wyznaczono przez opisanie zależności
naprężenia stycznego od szybkości ścinania matematycznym modelem Cassona. Jest to model reologiczny, zalecany do opisu krzywych płynięcia nieliniowych płynów plastycznolepkich. Wyniki zestawiono
w tabeli 2.
Jak wynika z tabeli 2 formulacja wykonana na
bazie Carbopolu Ultrez 10 (F1-M), cechuje się niższymi wartościami lepkości strukturalnej niż formulacja
Ryc. 1. Krzywe
płynięcia formulacji hydrożelowych
z suchym wyciągiem z mącznicy
lekarskiej wyznaczone w temperaturze 37°C
Fig. 1. Flow curves
of hydrogel formulations with dry
extract of bearberry determined
at 37oC
15
HYDROŻELE
Tabela 2. Parametry lepkościowe modelowych podłoży i preparatów wyznaczone w temp. 37°C przy dwóch
dowolnie wybranych szybkościach ścinania
Table 2. Visosity parameters of model vehicles and preparations determined at 37oC at two randomly selected
shear rates
Nazwa
formulacji
Name
of formulation
Szybkość ścinania 1,0 1/s
Shear rate 1,0 1/s
Szybkość ścinania 2,0 1/s
Shear rate 2,0 1/s
Granica
płynięcia
[N/m²]
Yeld stress
[N/m²]
Naprężenie
styczne [N/m²]
Shear stress
[N/m²]
Lepkość
[mPa∙s]
Viscosity
[mPa∙s]
Naprężenie
styczne [N/m²]
Shear stress
[N/m²]
Lepkość
[mPa∙s]
Viscosity
[mPa∙s]
F1
135
134 985
146
73 258
81,5
F1–M
124
124 648
140
70 375
65,9
F2
167
167 588
190
95 424
86,3
F2-M
152
152 325
180
93 456
82,5
na bazie Carbopolu 980 (F2-M). Zgodnie z równaniem Einsteina-Smoluchowskiego: D = kT/6πrh (D
– współczynnik dyfuzji środka leczniczego, k – stała
Bolzmana, T – temperatura, r – promień cząsteczki
środka leczniczego, h – lepkość. Niższa lepkość hydrożelu z Carbopolem Ultrez 10, pozwala przewidywać wyższą dostępność farmaceutyczną zawartych
w nim substancji leczniczych [16]. Preparat F1-M
posiada również najniższą wartość granicy płynięcia
(65,9 N/m2). W warunkach in vitro będzie on najłatwiej rozpływał się na chorobowo zmienionej tkance,
co przyczyni się do zwiększenia powierzchni dyfuzji
substancji leczniczych, zawartych w suchym wyciągu
z mącznicy lekarskiej i spowoduje wzrost ich dostępności farmaceutycznej.
Przebieg szybkości utraty lotnych składowych
z eksponowanych odważek hydrożelowych, przedstawiono jako procentowy ubytek masy (%) w funkcji czasu (t). Powyższą zależność opisano na poziomie
istotności p = 0,05 równaniem regresji typu y = ax +
b, przy pomocy arkusza kalkulacyjnego Excel 2007.
Parametry a i b równania wykorzystano do obliczenia metodą trapezów pól powierzchni pod krzywymi
utraty lotnych składowych z wytworzonych hydrożeli. Wartości pól powierzchni wyrażone w jednostkach umownych (j.u.) przedstawiono na rycinie 2.
Ryc. 2. Wartości pól powierzchni pod krzywymi utraty lotnych
składników z badanych hydrożeli
Fig. 2. The values of the areas under
the curves of volatile components
loss from the tested hydrogels
16
MAGDALENA PIECHOTA-URBAŃSKA
Z zestawienia pól powierzchni pod krzywymi
utraty lotnych składowych (ryc. 2) wynika, że niezależnie od rodzaju zastosowanego Carbopolu, hydrożele charakteryzują się porównywalną kinetyką
utraty lotnych składowych. Po podaniu na skórę,
procesowi utraty lotnych składowych z powierzchniowej warstwy wytworzonych preparatów, będzie
towarzyszyć porównywalny wzrost lepkości strukturalnej hydrożeli (D = kT/6πrh). W przypadku wytworzonych modelowych hydrożeli z suchym wyciągiem z mącznicy lekarskiej, zmniejszenie szybkości
dyfuzji w trakcie ekspozycji będzie kształtować się na
podobnym poziomie. W tabeli 3 podano wartości pH
wytworzonych podłoży i formulacji z suchym wyciągiem z mącznicy lekarskiej.
Kinetykę uwalniania substancji leczniczych
z suchego wyciągu z mącznicy lekarskiej z wytwoTabela 3. Wartości pH badanych podłoży i formulacji
Table 3. pH values of the tested vehicles and formulations
Nazwa formulacji
Name of formulation
pH
F1
F1-M
F2
F2-M
7,1
7,4
7,2
7,3
rzonych preparatów do płynu akceptorowego przedstawiono na rycinie 3, jako zależności między ilością
uwolnionych substancji leczniczych wyrażoną w mg/
cm2, a czasem ekspozycji (h).
Zależność ilości uwolnionych substancji leczniczych z modelowych hydrożeli od czasu [Cs = f(t)]
opisano trzema równaniami regresji:
1. y = ax + b; równanie „0” rzędu,
2. ln (100 – c) = – kt + ln a; równanie „I” rzędu,
3. c = Kt1/2; równanie pierwiastka kwadratowego
„square root”.
Porównanie współczynników korelacji r powyższych równań umieszczono w tabeli 4.
Wykorzystując równanie regresji typu y = ax + b,
metodą trapezów korzystając z arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel 2007, obliczono pola powierzchni pod krzywymi dyfuzji w jednostkach umownych
[j.u]. Wyniki zestawiono w tabeli 4.
Analizując wyniki badań z tabel 2 i 4 stwierdzono, że badania lepkościowe można odnieść do procesu uwalniania substancji leczniczych z wytworzonych hydrożeli. Formulacja z wyciągiem z mącznicy
lekarskiej wytworzona na bazie Carbopolu Ultrez 10
(F1-M) posiada niższe wartości lepkości strukturalnej przy wybranej szybkości ścinania, oraz wyższe
pole powierzchni pod krzywą uwalniania substancji
leczniczych, niż formulacja F2-M wykonana na Carbopolu 980. Pole powierzchni pod krzywą uwalniania
składowych wyciągu z hydrożelu F1-M oszacowano
na 8,02 jednostek umownych, a z hydrożelu F2-M na
6,79 jednostek umownych. W przypadku formulacji
Ryc. 3. Kinetyka
uwalniania substancji leczniczych
z suchego wyciągu
z mącznicy lekarskiej z badanych
formulacji
Fig. 3. The kine­
tics of release of
therapeutic substances from dry
extract of bearberry from the tested
formulations
17
HYDROŻELE
Tabela 4. Porównanie wartości współczynników korelacji dla równań opisujących szybkość dyfuzji składowych suchego wyciągu z mącznicy lekarskiej z badanych hydrożeli oraz wartości pól powierzchni pod krzywymi uwalniania
Table 4. Comparison of the values of correlation coefficients for equations describing the rate of diffusion of the
components of dry extract of bearberry form the tested hydrogels and the values of the areas under the release
curves
Nazwa
formulacji
Name of
formulation
Współczynnik
korelacji r1*
Correlation coefficient r1*
Współczynnik
korelacji r2*
Correlation coefficient r2*
Współczynnik
korelacji r3*
Correlation coefficient r3*
Pole powierzchni
[j.u.]
Area
[c.u.]
F1-M
0,9837
0,9981
0,9641
8,02
F2-M
0,9807
0,9981
0,9720
6,79
* r1 dla równania y = ax + b; równanie „0” rzędu;
* r2 dla równania ln(100 – c) = – kt + lna; równanie „I” rzędu;
* r3 dla równania c = Kt ½; równanie pierwiastka kwadratowego.
* r1 for equation y = ax + b; equation of „0” order;
* r2 for equation ln(100 – c) = -kt + lna; equation of „1” order;
* r3 for equation c = Kt1/2; „square root” equation.
F1-M uzyskano także najkorzystniejsze aplikacyjnie
parametry reologiczne. Wysoka dostępność farmaceutyczna pozwala przewidywać, że zaproponowana
modelowa formulacja będzie charakteryzować się
również wysoką dostępnością biologiczną.
W przypadku wytworzonych formulacji do
szczegółowej analizy przyjęto równanie I rzędu, dla
którego współczynnik korelacji (r) ma wartość najwyższą (zbliżoną do jedności) oraz posiada aspekt
równania farmakokinetycznego, opisującego proces
uwalniania z kontrolowaną szybkością dyfuzji (tab.
4).
WNIOSKI
1. Wytworzone formulacje to układy lepkoplastyczne, rozrzedzane ścinaniem, posiadające
granice płynięcia. Istotny wpływ na parametry
reologiczne i proces uwalniania składowych suchego ekstraktu z mącznicy lekarskiej z modelowych hydrożeli ma rodzaj zastosowanej substancji żelującej.
2. Najwyższą wartość pola powierzchni pod krzywą uwalniania substancji leczniczych do płynu
akceptorowego posiada hydrożel F1-M, wytworzony na bazie Carbopolu Ultrez 10 (8,02 j. u.).
Dla formulacji F1-M uzyskano także najkorzystniejsze aplikacyjnie parametry reologiczne (niższą wartość lepkości strukturalnej oraz granicy
płynięcia).
3. Zaproponowane modelowe formulacje z suchym
wyciągiem z mącznicy lekarskiej o potwierdzonym wybielającym działaniu na skórę, mogą stanowić podstawę do zaproponowania nowej linii
preparatów dermatologicznych, stosowanych
w leczeniu przebarwień skóry.
LITERATURA
[1]Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo
Farmaceutyczne (2008), Tom III, 3178–3179.
[2]Parvez S., Kang M., Chung H. S., Cho C.,
Hong M. C., Shin M. K., Bae H.: Survey and
mechanism of skin depigmenting and lightening
agents. Phytother. Res. (2006), 20 (11), 921–934.
[3]Lim Y. J., Lee E. H., Kang T. H., Ha S. K., Oh
M. S., Kim S. M., Yoon T.J., Kang C., Park J. H.,
Kim S. Y.: Inhibitory effects of arbutin on melanin biosynthesis of alpha-melanocyte stimulating hormone-induced hyperpigmentation in
cultured brownish guinea pig skin tissues. Arch.
Pharm. Res. (2009), 32 (3), 367–373.
18
MAGDALENA PIECHOTA-URBAŃSKA
[4]Hu Z. M., Zhou Q., Lei T. C., Ding S. F., Xu
S. Z.: Effects of hydroquinone and its glucoside
derivatives on melanogenesis and antioxidation:
Biosafety as skin whitening agents. J. Dermatol.
Sci. (2009), 55 (3), 179–184.
[5]Bang S. H., Han S. J., Kim D. H.: Hydrolysis of
arbutin to hydroquinone by human skin bacteria
and its effect on antioxidant activity. J. Cosmet.
Dermatol. (2008), 8 (3), 189–193.
[6]Matsuda H., Higashino M., Nakai Y., Iinuma M., Kubo M., Lang F. A.: Studies of cuticle
drugs from natural sources. IV. Inhibitory effects of some Arctostaphylos plants on melanin
biosynthesis. Biol Pharm Bull (1996), 19 (1), 153–
156.
[7]Chauhan B., Yu C., Krantis, Scott I., Arnason J. T., Marles R. J., Foster B. C.: In vitro
activity of uva-ursi against cytochrome P450
isoenzymes and P-glycoprotein. Czy. J. Physiol.
Pharmacol. (2007), 85 (11), 1099–1107.
[8]Piechota-Urbańska M.: Wpływ parametrów
lepkościowych wybranych podłoży absorpcyjnych i hydrożelowych na dostępność farmaceutyczną modelowego środka leczniczego. Polish
Journal of Cosmetology (2005), 4, 260–270.
[9] Zgoda M. M., Kołodziejska J.: Wpływ właściwości reologicznych na dostępność farmaceutyczną ketoprofenu z produktów hydrożelowych
wytworzonych na bazie Carbopolu. Polimery
w Medycynie (2006), 36 (1), 11–26.
[10]Zgoda M.M., Kołodziejska J.: Polimery kwasu
poliakrylowego jako nowoczesne substancje pomocnicze stosowane w produkcji środków far-
maceutycznych podawanych na skórę, zawiesin
i bioadhezyjnych postaci o przedłużonym działaniu. Farmacja Polska (2008), 64, 73–83.
[11] Górecki M., Zalewska A.: Reometryczna analiza farmaceutycznych układów rozproszonych.
Farmacja Polska (2000), 56, 748–753.
[12]Górecki M.: Reologia farmaceutyczna – perspektywy rozwoju. Farmacja Polska (1996), 52,
739–743.
[13]Ferguson J, Kembłowski Z.: Reologia stosowana płynów. Marcus sc, Łódź (1995), 2, 10–19.
[14] Farmakopea Polska VII, Polskie Towarzystwo
Farmaceutyczne (2006), tom I, 112–113.
[15]Farmakopea Polska VII, Polskie Towarzystwo
Farmaceutyczne (2006), tom I, 346–347.
[16] Milao D., Knorst M. T., Richter W., Gutteres S. S.: Hydrophilic gel containing nanocapsules of diclofenac: development, stability study
and physic-chemical characterization. Pharmazie (2003), 58 (5), 325–329.
Praca finansowana z funduszu prac własnych nr
50213780.
Adres do korespondencji
Magdalena Piechota-Urbańska
Zakład Farmacji Aptecznej
Katedra Farmacji Stosowanej
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
90-151 Łódź, ul. Muszyńskiego 1
tel. 042 677-92-40
e-mail: [email protected]
········