Przykład2_Ilustracja skal
Transkrypt
Przykład2_Ilustracja skal
Wielokryterialne wspomaganie decyzji. Metody i zastosowania Praca zbiorowa pod red. T. Trzaskalika Przykład 1.20 (M.Nowak, T.Trzaskalik) 1 Przykład 1.20 Ilustracja skal Pan Jan (decydent), który jest zainteresowany nabyciem mieszkania na rynku pierwotnym ustalił listę kryteriów, którymi zamierza się posługiwać przy podjęciu decyzji. Kryteria te, w formie drzewa wartości, przedstawione zostały w przykładzie 1.19. Dla kolejnych kryteriów naleŜy określić sposób dokonania pomiaru, wykorzystywane jednostki oraz rodzaje skal pomiarowych. Rozwiązanie Jak juŜ wiemy, głównymi kryteriami oceny są KOSZTY oraz KORZYŚCI związane z posiadaniem danego lokalu. Kryteriami szczegółowymi dla kryterium KOSZTY są: - koszty zakupu (skala kardynalna, jednostka – tysiąc złotych) - opłaty eksploatacyjne (skala kardynalna, jednostka – jeden złoty) - opłaty za media (skala kardynalna, jednostka – jeden złoty) Rozpatrując drugie główne kryterium oceny, czyli KORZYŚCI, pan Jan określił kilka kryteriów, charakteryzujących atrakcyjność mieszkania oraz jego lokalizację. Pod względem atrakcyjności wyróŜnione zostały: - powierzchnia (skala kardynalna, jednostka – metr kwadratowy), - układ pomieszczeń (kryterium jakościowe ze skalą porządkową). Doradca pana Jana – pan Piotr zaproponował, by oceny układu pomieszczeń dokonać za pomocą pięciostopniowej, opisującej stopień zadowolenia ze spełnienia tego kryterium: : 0 – układ bardzo niekorzystny 1 – układ niekorzystny skali Wielokryterialne wspomaganie decyzji. Metody i zastosowania Praca zbiorowa pod red. T. Trzaskalika Przykład 1.20 (M.Nowak, T.Trzaskalik) 2 2 – układ satysfakcjonujący 3 – układ dobry 4 – układ bardzo dobry - stopień nasłonecznienia (kryterium jakościowe ze skala porządkową). PoniewaŜ zarówno zbyt mały, jak i zbyt duŜy stopień nasłonecznienia nie byłby dla Pana Jana poŜądany, zdecydował się on wykorzystywać następującą czterostopniową skalę, opisującą zadowolenie ze stopnia nasłonecznienia: 0 – nasłonecznienie niezadowalające 1 – umiarkowane zadowolenie z nasłonecznienia 2 – duŜe zadowolenie z nasłonecznienia 3 – bardzo duŜe zadowolenie z nasłonecznienia - wygoda korzystania z lokalu. Pan Jan postanowił dekomponować to kryterium na kilka kryteriów cząstkowych, ocenianych w zerojedynkowej skali porządkowej. Ocena 1 oznacza spełnienie oczekiwań, ocena 0 – ich niespełnienie. Tymi kryteriami cząstkowymi są: Liczba poziomów: 0 - mieszkanie jednopoziomowe, 1 – mieszkanie wielopoziomowe, Usytuowanie: 0 – parter, 1 – pierwsze lub wyŜsze piętro Komunikacja wewnętrzna: 0 – schody, 1 – winda System ogrzewania: 0 – brak centralnego ogrzewania, 1 – moŜliwość korzystania z centralnego ogrzewania, - dostępność dodatkowych pomieszczeń. RównieŜ to kryterium pan Jan zdecydował się zdekomponować na kilka kryteriów cząstkowych, ocenianych w zerojedynkowej skali porządkowej: MoŜliwość parkowania: Wielokryterialne wspomaganie decyzji. Metody i zastosowania Praca zbiorowa pod red. T. Trzaskalika Przykład 1.20 (M.Nowak, T.Trzaskalik) 3 0 - brak garaŜu lub parkingu podziemnego, 1 – dostępność garaŜu lub parkingu podziemnego MoŜliwość wypoczynku na zewnątrz: 0 – brak balkonu lub loggi, 1 – dostępność balkonu lub loggi, Pomieszczenia gospodarcze: 0 – brak moŜliwości korzystania z piwnicy lub strychu, 1 – moŜliwość korzystania z piwnicy lub strychu - bezpieczeństwo. Kolejne zerojedynkowe kryteria cząstkowe są następujące: śaluzje antywłamaniowe: 0 – brak, 1 – Ŝaluzje zamontowane Domofon: 0 – brak, 1 – domofon działa Teren ogrodzony 0 – nie, 1 – tak Całodobowa ochrona: 0 – nie, 1 – tak System monitoringu: 0 – brak, 1 – system działa Pod względem lokalizacji wyróŜnione zostały: mieszkania - dojazd do pracy. Dojazd do pracy moŜna byłoby oceniać jako odległość mieszkania od miejsca pracy, mierzyć w kilometrach i traktować jako kryterium mierzone na skali kardynalnej. MoŜna byłoby równieŜ określić średni czas dojazdu w godzinach korzystania z tej trasy przez pana Jana, mierzyć w minutach i równieŜ traktować jako kryterium mierzone na skali kardynalnej. Jeszcze inną moŜliwością byłoby określenie komfortu dojazdu w interesujących pana Jana godzinach i traktować je jako kryterium jakościowe, mierzone na Wielokryterialne wspomaganie decyzji. Metody i zastosowania Praca zbiorowa pod red. T. Trzaskalika Przykład 1.20 (M.Nowak, T.Trzaskalik) 4 skali porządkowej. Pan Jan stwierdził, Ŝe ta trzecia moŜliwość najbardziej mu odpowiada, gdyŜ moŜe w ramach tego kryterium połączyć odległość, czas dojazdu a takŜe natęŜenie ruchu. Pan Piotr zwrócił uwagę, Ŝe te trzy kryteria cząstkowe moŜna byłoby rozpatrywać oddzielnie, ale pan Jan stwierdził, Ŝe najbardziej odpowiada mu moŜliwość uwzględnienia komfortu dojazdu do pracy. - odległość od szkoły. PoniewaŜ synowie pana Jana – piątoklasista i szóstoklasista – będą chodzili do szkoły pieszo lub korzystać będą z komunikacji miejskiej, jako właściwe uznane zostało kryterium odległości (jednostką są setki metrów, skala kardynalna). - dostępność komunikacji miejskiej mierzona będzie w metrach odległością od najbliŜszego przystanku autobusowego(w setkach metrów, skala kardynalna), - dojazd do centrum oceniany będzie jako średni czas przejazdu środkami transportu publicznego do ustalonego punktu. Pan Piotr zwrócił uwagę, Ŝe być moŜe naleŜałoby równieŜ wziąć pod uwagę częstotliwość kursowania komunikacji miejskiej z rozpatrywanego przystanku (jednostką miary jest minuta, skala kardynalna). - dojazd do terenów rekreacyjnych. W weekendy natęŜenie ruchu zmniejsza się, pan Jan zdecydował się mierzyć odległość z mieszkania do terenów rekreacyjnych (z dokładnością do pół kilometra). Jest to równieŜ kryterium, dla którego pomiar wartości dokonuje się w skali kardynalnej. Wszystkie przedstawione dotąd kryteria są kryteriami mierzonymi na skali porządkowej lub ilorazowej. Jednym z rozpatrywanych kryteriów był układ pomieszczeń. MoŜna byłoby do opisu tego układu wykorzystać skalę nominalna, przyporządkowując pomierzeniom znajdującym się w mieszkaniu kolejne liczby naturalne. Przykładowo, takie przyporządkowanie mogłoby być następujące: Przedpokój - 1 Łazienka - 2 Kuchnia - 3 Sypialnia - 4 Pokój dzienny - 5 Wielokryterialne wspomaganie decyzji. Metody i zastosowania Praca zbiorowa pod red. T. Trzaskalika Przykład 1.20 (M.Nowak, T.Trzaskalik) 5 Wśród skal kardynalnych wyróŜniamy skale interwałowe i ilorazowe. Skala ilorazowa pozwala na wykonywania na otrzymanych wynikach dowolnych działań matematycznych, łącznie z dzieleniem, w odróŜnieniu od skal przedziałowych, dla których moŜna określić jedynie róŜnicę pomiędzy wartościami dla dwóch wariantów decyzyjnych. Wszystkie rozpatrywane powyŜej skale są skalami ilorazowymi, jednak niekoniecznie wszystkie moŜliwości będą wykorzystywane. JeŜeli na przykład będziemy rozpatrywać kryterium (ilorazowe) dojazd do centrum i okaŜe się, Ŝe dla pierwszego z rozpatrywanych mieszkań średni czas dojazdu wynosi 18 minut, a dla drugiego – 14 minut, to bardziej czytelna dla decydenta moŜe być informacja, Ŝe róŜnica w średnim czasie dojazdu wynosi 4 minuty na korzyść mieszkania 1, niŜ informacja, ze średni czas dojazdu z mieszkania 1 do centrum to 14/18 średniego czasu dojazdu z mieszkania 2 do centrum. Tak więc w wielu przypadkach fakt, Ŝe dana skala jest skalą ilorazową, nie będzie wykorzystywany i wystarczające będzie stosowanie jej jak skali przedziałowej.