Czernica i okolice dla aktywnych
Transkrypt
Czernica i okolice dla aktywnych
Przewodnik turystyczny dla korzystających z HBO Czernica Charakterystyka HBO Czernica H Rozdział 1. 1 arcerska Baza Obozowa w Czernicy położona jest na południowy zachód od miasta Brusy przy trasie Kościerzyna – Chojnice nad północnym brzegiem połączonych jezior Kosobudno – Dybrzyk , przez które płynie nurt rzeki Brdy. Założona został dzięki inicjatywie komendy hufca ZHP Gdynia oraz Rady Przyjaciół Harcerstwa Gdyni w roku 1964? na terenie lasów państwowych podległym nadleśnictwu Przymuszewo, bezpośrednio podległych leśnictwu Czernica, od nazwy tej leśniczówki HBO przyjęła swoją nazwę. Teren HBO tworzy leśna polana z stojącymi wolno domkami campingowymi przeznaczonymi dla organizacji wypoczynku zuchów,oraz wyznaczony teren leśny nad skrajem jeziora, gdzie lokowane są obozy żeglarskie i harcerskie. Brama wjazdowa HBO Czernica Teren wyznaczony pod HBO jest terenem na ogół równinnym, bezpośrednie dojście do jeziora w niektórych miejscach jest łagodne i płaskie,niektóre miejsca obozowe położone są na stoku równinnym o wyniosłości terenu od 5 – 10 m nad poziom jeziora. Obozy żeglarskie zazwyczaj rozbijane są w kotlinie pomiędzy stołówką a hangarem w pobliżu jeziora, stwarza to dobre warunki dla uczestników obozów żeglarskich ich szybkiego dostępu do sprzętu pływającego. Obozy harcerskie rozlokowane są na wyznaczonym terenie leśnym ograniczonym brzegiem jeziora z jednej strony a drogą leśną w kierunku Drzewicz-Czernica ( potocznie nazwana przez harcerzy 3 Świętojańską na cześć reprezentatywnej ulicy Gdyni).Tereny wokół rozbijanych obozów są o poszyciu trawiasto-mchowym, drzewa rosną w znacznych odległościach od siebie, co stwarza dobre warunki do rozbicia obozu harcerskiego. Wokół terenów obozowych występuje dużo krzaków jagodowych,poziomkowych oraz borówek co w okresie letnim daje dodatkowe atrakcje zbierania „darów lasów”, w miesiącu sierpniu tereny wokół ośrodka obfitują w liczne gatunki grzybów jadalnych. HBO Czernica ulokowana jest na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego który utworzony został w 1990 roku i liczy obecnie 34 026 ha. Park położony jest w północno-zachodniej części Borów Tucholskich na Równinie Charzykowskiej, na południowo4 Rozdział 1. Charakterystyka HBO Czernica zachodnim skraju województwa pomorskiego. W jego granicach znajdują się grunty administrowane przez gminy Chojnice i Brusy, a na terenach leśnych gospodarują Nadleśnictwa Rytel i Przymuszewo. Baza znajduje się w otulinie utworzonego w 1996 r. Parku Narodowego„Bory Tucholskie”. Ze względu na walory przyrodnicze został powołany tzw. Harcerski Patrol Przyrodniczy którego zadaniem jest propagowanie ochrony przyrody wśród harcerzy odpoczywających na bazie oraz oprowadzanie chętnych po PN „Bory Tucholskie. Jezioro Dybrzyk leży w urozmaiconym krajobrazie utworzonym przez przesuwające się około 10. tyś przed naszą erą lodowce . Wody topniejących lodowców żłobiąc powierzchnie ziemi utworzyły charakterystyczne dla tego okresu długie wąskie jeziora rynnowe lub tzw .oczka a także strugi i rzeczki o wysokich często stromych brzegach. Jezioro Dybrzyk –Kosobudno leży na bardzo uczęszczanym szlaku wodnym ciągnącym się jeziorami : Charzykowskie –DługieKarsińskie- Widoczno-Brda- Płęsno- Łącki-Dybrzyk –Kosobudno – Brda, szlak ten uważany jest za najpiękniejszy szlak wodny w środkowej Europie zaś rzeka Brda stanowi znany w Europie szlak turystyki wodnej Klimat okolicy jest suchy i ostry a przeciętna temperatura roczna wynosi + 7°C ,temperatury średnie w m-cach lipiec-sierpień kształtują się średnio w granicach 16-17 °C , maksymalne temperatury występujące w tym okresie kształtują się w granicach 34-35°C minimalne 5°C . Silne wiatry wiejące przeważnie w dolinach jezior i rzek stanowią sprzyjające warunki dla żeglarzy . Średnie opady atmosferyczne wynoszą : w lipcu 107 mm, w sierpniu 77 mm. Mapka sytuacyjna HBO Czernica Legenda: 1. Magazyn ,2 .Świetlica , 3.Szpitalik , 4 Domek Gospodarza 5. Komendantura, 6.Mała Kolonia Zuchowa,7.Duża Kolonia Zuchowa ,plac apelowy 8.Hydrofor,9.Prysznice, 10 Kuchnia, 11. Hangar żeglarski 5 6 Rozdział 2. Szlaki wokół Czernicy 2 Jeżdżąc do Czernicy jako instruktor często słyszałem od harcerzy z Gdyni „Druhu znowu do Czernicy , tyle razy tam byliśmy już wszystko znamy „ A ja będąc w Czernicy poznaje zawsze coś nowego i to mnie zawsze zachwyca i zadziwia Naszą pierwszą wędrówkę proponuje właśnie do Czernicy. Po przekroczeniu bramy HBO skręcamy w prawo i drogą leśna potocznie nazwaną Świętojańska Kapliczka Harcerska kierujemy się do Czernicy . Po przejściu około 800 m mijamy kapliczkę wybudowaną przez harcerzy. To tutaj odbywają się msze święte w czasie trwania Harcerskiej Akcji Letniej. Wchodzimy na asfalt i skręcam w prawo Jeszcze parę metrów i wchodzimy do Czernicy. Czernica-Pierwsze informacje pochodzą z 1648 roku i wzmiankują o działającym tu młynie w dobrach królewskich naKapliczka Papieska niewielkim dopływie Brdy – strudze Czernicki Rów . W XIX wieku istniał tu nieduży majątek ziemski. Został wykupiony przez Skarb Państwa i zalesiony. Wówczas powstało Leśnictwo Czernica .Od lat 70 Czernica to znane miejsce letniskowe w tej części Borów Tucholskich. Młyn Tartaczny Mijamy tablice Czernica i po prawej stronie widzimy młyn tartaczny 7 wybudowany w 1906 rok stojący na miejscu starego młyna .Sam Młyn jest nieczynny do niedawna znajdowały się w nim maszyny . Pozostał jeszcze w miarę dobrze zachowany jaz wodny który tworzy na strudze Czernicki Rów malownicze rozlewisko po lewej stronie mijanego przez nas młyna . Wracamy na szlak i po paru metrach mijamy kapliczkę upamiętniającą pobyt w 1953 roku i w 1966 roku na tej ziemi papieża Jana Pawła II podczas spływu kajakowego Brdą „Chętnie wracam pamięcią do tego czasu. kiedy miałem okazje podziwiać piękno tej ziemi, a zwłaszcza podczas spływów kajakowych na Brdzie. Słyszę, że ten czas utrwaliliście w polnej kapliczce parafii Brusy - Bóg wam za to zapłać..." ( Ojciec Święty Jan Paweł II 6 czerwca 1999 r. podczas mszy świętej w Pelplinie) Przy kaplice wchodzimy w las i po paru metrach dochodzimy do zapomnianego cmentarza który według podań ludności miejscowej został założony przez wojska napoleońskie które ciągnęły tędy w czasie kampanii Rosyjskiej 1812 roku . Z tym cmentarzem jest związana legenda . Lasy nad Brdą pomiędzy Laską a Męcikałem były dawniej prywatne .Posiadało je dwóch braci , którzy właścicielami ich stali się w sposób bezprawny . Szybko jednak za karę spotkała ich za to śmierć, a zmarli tego samego dnia i o tej samej porze. Ich trumny opasano żelaznymi sztabami i zamurowano w rodzinnym grobowcu. W trzecią noc po pochówku przyszły tam trzy diabły. zburzyły wejście do grobowca , rozbiły trumny i zabrały ciała owych braci. dwa z nich wcieliły się w ich postacie i do dzisiaj dokonują obchodów Cmentarz napoleoński lasów Idąc dalej natrafiamy na leśniczówkę Czernica . To tutaj mieści się siedziba Leśnictwa Czernica .Koło leśniczówki skręcamy w prawo i szutrową drogą dochodzimy do skrzyżowania dróg skręcając w lewo 8 Szlaki wokół Czernicy Rozdział 2. możemy wejść na ścieżkę dydaktyczno – przyrodniczo – leśną „Czernica” stworzona przez Nadleśnictwo Przymuszewo . Na terenie ścieżki znajduje się 18 przystanków ,które przedstawiają szeroki zakres zagadnień związanych z gospodarką leśną odzwierciedlonych w terenie i jednocześnie ukazują urozmaiconą rzeźbę terenu leśnictwa . Przebieg trasy z pewnością daje możliwość refleksji nad pięknem przyrody, a polana wypoczynkowa daje możliwość umiejscowiona w połowie trasy – odpoczynku. więcej informacji na temat ścieżki uzyskacie od harcerzy pełniących służbę w harcerskim Patrolu Przyrodniczym w bazie. Na tym samym skrzyżowaniu możemy skręcić w prawo i dotrzeć do szosy długości rzeki, duże możliwości retencji ( Brda przepływa przez 72 większe jeziora), zostały wykorzystane do celów hydroenergetycznych. Efektem tego jest zbiornik zaporowy i elektrownia wodna w Koronowie. Rzeka Brda wraz z niektórymi dopływami posiada wyjątkowe walory krajobrazowe. Szczególnie interesujący jest odcinek do ujścia Bielskiej Strugi do miejscowości Piła Młynn. Rzeka płynie tu w pięknej dolinie, obramowanej wysokopiennym starodrzewem lasów liściastych. Liczne bystrza i meandry podnoszą atrakcyjność turystyczną rzeki. Podobne walory Męcikał – Wielkie Chełmy którą przed chwilą opuściliśmy. Skręcamy w kierunku Męcikału i docieramy do Ośrodka SzkolnoWypoczynkowego Akademii Marynarki Wojennej "CYRANKA" . I na tym kończy się nasz spotkanie z małą osadą Czernica wracamy do bazy . OW.Cyranka Spływ Kajakowy Na terenie bazy dział Harcerski Ośrodek Wodny który jest umieszczony w hangarze na cyplu. ( na mapce HBO nr 11). U Kapitana HOW wypożyczamy kajaki i możemy zorganizować spływ w dół rzeki Brdy. RZEKA BRDA jest źródłem wody pitnej dla mieszkańców aglomeracji bydgoskiej, międzynarodowym kajakowym szlakiem turystycznym, źródłem niewykorzystanych w pełni zasobów energetycznych, jak również źródłem do nawodnień rolniczych. Walory hydrograficzne Brdy, takie jak duży obszar dorzecza (4718 km2), znaczny spadek wynoszący średnio 0,65 m na kilometr 9 krajobrazowe posiada Zbrzyca wraz z Kłoniecznicą, Kulawą i Młosienicą. Interesujący jest zwłaszcza odcinek szlaku wodnego, na którym Zbrzyca przepływa przez dziewięć malowniczo położonych jezior. 0 km Odbijając od pomostu jesteśmy na akwenie jeziora Dybrzyk . Razem z jeziorem Kosobudno tworzą jeden obszar wodny o pow. 254 ha i głęb. 16 m. Nad cieśniną łączącą oba jeziora istniał ongiś most, przez który przechodziły oddziały armii Napoleona. Wpływając na Kosobudno mijamy OW „Cyranka”. W jeziorze Kosobudno woda nieomal stoi , nurt jest Jeż. Kosobudno zupełnie niewyczuwalny Przy końcu jeziora po lewej stronie leśne pole biwakowe, ze źródłem doskonałej wody do picia. Mijamy most kolejowy dopływamy do Męcikału Męcikał. Malowniczo położona wieś, znana już w Xllw. Wieś powstała w miejscu średniowiecznej karczmy, położonej przy rzecznym brodzie. Ta kaszubska wieś zasłynęła w przeszłości z walki o polskość. W grudniu 1898 r. zebrani na uroczystości szkolnej chłopi na znak protestu przeciwko germanizacji urządzili pochód przez wieś na czele z nauczycielami Polakami, którzy nieśli flagę narodową. W kilka dni później władze pruskie zwolniły z posady i uwięziły nauczyciela Hamerskiego z Mecikału, jako podejrzanego inicjatora demonstracji. 21 III 1944 r. pod Męcikałem miała miejsce potyczka z oddziałami niemieckimi okrążonego oddziału samoobrony Tajnej Organizacji Wojskowej “Gryf Pomorski”, pod dowództwem Henryka Grabosza, broniącego dostępu do bunkra 10 Szlaki wokół Czernicy Komendy Powiatowej “Zielony Pałac”. W wyniku walki zginęło 13, a rannych zostało kilku hitlerowców. Spośród kilkudziesięciu partyzantów, biorących udział w walce, z okrążenia udało się wydostać trzem. Przy szosie Chojnice-Brusy znajduje się pomnik ku czci poległych partyzantów. We wsi zachowały się dwie drewniane chałupy konstrukcji zrębowej i sumikowo-łątkowej z drugiej połowy XVIII w. Wieś stanowi punkt etapowy spływów wodnych Brdą oraz ośrodek letniskowy. Jest też dobrym punktem wypadowym dla pieszych wędrówek po Borach Tucholskich. 5 km Rozpoczyna się spiętrzenie rzeki. Teraz przypominającym rzekę jeziorem Zapora ,mijamy wsie Duża Klonia po lewej (zachowane drewniane zabudowy) oraz Mała Klonia po prawej . Wreszcie docieramy do Mylofu 12km Mylof. Osada położona w lasach. Pole biwakowe Zapora spiętrzająca wody Brdy (turbina o mocy 1,8 M z przepustem wodnym w formie schodów i pochylnią przeznaczoną dawniej do spuszczania tratew (spadek 12 m, szybkość wody 22 m sek.). Tu bierze początek liczący 21 km Wielki Kanał Brdy, nawadniający łąki w rejonie Legbąda. W odległości około 15 km od Mylofu, w rejonie kolonii Fajutowo, wody kanału - liczącym 75 m długości, płyną malowniczym akweduktem krzyżującą się z nim Czerska Strugą. w Mylofie znajduje się Zapora Mylof największy w kraju zakład hodowli pstrąga tęczowego. O ile dysponujemy jeszcze siłami możemy tą samą trasą powrócić lub przenocować na polu biwakowym Gajówka Zapora Po powrocie następnego dnia możemy pokusić się na drugi spływ kajakowy tym razem w górę rzeki 0 km Po odbiciu od pomostu mijamy cypel i kierujemy się do Drzewicza . Tym razem musimy bardziej popracować wiosłami ponieważ płyniemy pod prąd nurtu rzeki 3 km dopływamy do Drzewicza przepływamy pod mostem PTTK Drzewicz Tel. (52) 39 81 218 i wpływamy na jezioro Łąckie tam odbijamy w prawo od szlaku rzecznego Brdy ,przepływając pod drewnianym mostkiem, którym wiedzie zielony pieszy szlak wpłyniemy na jezioro Płesno. 7km Jezioro Płesno w słoneczne dni akwen mieni się zielonkawo – niebieską ,mleczna barwą, dno muliste, brzegi strome O ile dysponujemy jeszcze siłami możemy tą samą trasą powrócić lub przenocować na polu biwakowym Leśnictwo Młynek Leśnictwo Młynek 89-608 Swornegacie,M.Pozorski tel.(52)39812 29 Po przygodach związanych z turystyką wodną chwila odpoczynku i możemy ruszać w trasę tym razem do Narodowego Parku „Bory Tucholskie”. Zanim ruszymy musimy skontaktować się z Harcerskim Patrolem Przyrodniczym który zapozna nas z regulaminem przebywania w parku oraz przydzieli nam członka patrolu który będzie naszym przewodnikiem. Zaczynamy tradycyjnie od bramy tym razem kierujemy się w stronę Drzewicza czyli skręcamy w lewo po przejściu około 3km jesteśmy na znanym już nam moście w Drzewiczu . Mijamy po lewej stronie OW.Stocznia Gdańska i odnajdujemy czarny szlak skręcam w lewo i wkraczamy na teren Narodowego Parku. Powierzchnia, jaką obecnie zajmuje wynosi 4798,23 ha, a jego 12 11 Szlaki wokół Czernicy Rozdział 2. otulina 12980,52 ha. Park znajduje się w granicach województwa pomorskiego, powiatu Chojnickiego, gminy Chojnice i Brusy. Rzeźba terenu została ukształtowana w czasie ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. Dlatego dominują tu równiny sandrowe. Urozmaicone poprzez liczne wzniesienia, rynny i wytopiska. Park jest największym skupiskiem wydm śródlądowych w Borach Tucholskich. Spotykamy je na starych pasach przeciwpożarowych. Największa i najładniejsza znajduje się w zachodniej części parku. Bardzo charakterystycznym elementem krajobrazu sandrowego są również rynny polodowcowe o przebiegu południkowym. Jedną z większych rynien, nie tylko w rejonie Borów Tucholskich, ale i na całym niżu - jest Rynna Jeziora Charzykowskiego (wzdłuż zachodniej granicy PNBT), o długości prawie 18 km i szerokości miejscami dochodzącej do 2,5 km. Rozpoczyna się w Drzewiczu przy przystanku PKS (0,0 km). Dodatkową atrakcją krajobrazu są wytopiska, powstałe w skutek wytopienia się brył martwego lodu, o kształcie lejków, kotłów i innych obniżeń często o nieregularnych kształtach. Wody powierzchniowe PNBT zajmują obszar 530,06 ha (czyli 11,05 % ogólnej powierzchni parku). Znajduje się tu 21 jezior. Są one różnej wielkości od kilku do przeszło 200 ha (powierzchnia Jeziora Ostrowitego - największego w parku - wynosi 280,7 ha) i różnej głębokości ( najgłębsze jest również Jezioro Ostrowite bo aż 43 m). Osiem z nich łączy się ze sobą tworząc kompleks o powierzchni 435,28 ha zwany Strugą Siedmiu Jezior. Jeziora w Parku reprezentują wszystkie formy troficzne, charakterystyczne dla zbiorników wodnych niżu polskiego. Cztery jeziora - Wielkie i Małe Gacno, Nierybno i Głuche reprezentują jeziora lobeliowe. Czarnym szlakiem podążamy na południe Szlak Łącznikowy czarny pieszy w całości przebiega przez teren Parku Narodowego “Bory Tucholskie”. 13 Jego trasa biegnie wzdłuż Czarnej Drogi wraz z niebieskim szlakiem rowerowym oraz częściowo z czarnym szlakiem rowerowym. Wyruszając z Drzewicza przechodzimy przez aleję brzóz. Dalej po prawej stronie mijamy jezioro lobeliowe Nierybno, a następnie dochodzimy do miejsca dawnego wydobywania torfu (tzw. pętli Lipnickiego). Szlak kończy się (5,0 km) w miejscu przecięcia Krzyż Legionistów z zielonym szlakiem “Strugi Siedmiu Jezior” oraz z czerwonym Kaszubskim szlakiem im. Juliana Rydzkowskiego i tu mamy dwie możliwości możemy skręcić w prawo dojść wzdłuż jeziora Płesno ok. 2 km do dębu „Bartuś” liczący sobie ponad 600 lat .W tym miejscu istniała kiedyś osada o nazwie Stara Piła .Idąc dalej dochodzimy do miejscowości Bachorze .Nazwa osady wywodzi się od rzeczownika bachorze, co oznacza moczar lub starosłowiańskie bagno. Po raz pierwszy pojawiła się w dokumentach z 1772 r. jako “Bachors”. W centrum wsi postawiono w 1977 r. krzyż drewniany z nacięciami na ramionach i wykonaną z blachy figurą Chrystusa. Figurę przeniesiono z poprzedniego krzyża, postawionego w 1811 r. przez legionistów polskich udających się z armią napoleońską pod Moskwę. W 1979 r. leśniczy Egon Raszke wykonał wierną kopię krzyża legionowego i postawił go w pobliżu leśniczówki. Udając się dalej dochodzimy do Harcerskiego Centrum Edukacji EkologicznejFunka89-606 Charzykowytel/fax: (052) 39 88 001, 39 88 00 gdzie możemy przenocować i następnego dnia powrócić do HBO „Czernica” Na skrzyżowaniu szlaków możemy również skręcić w lewo i podążając czerwonym szlakiem dojść do Męcikału koło jeziora Jeleń . Po drodze pomiędzy jeziorami Bułczak i Jeleń znajdowała się kiedyś osada Nowy Młyn .Jeśli dobrze się przyjrzymy można zauważyć pozostałości po murach. Znajduje się tu również grób. Szlaki wokół Czernicy Niestety nie udało się dotychczas ustalić pochodzenia mogiły. Wiadomo , że w okresie II Wojny światowej w pobliżu tego miejsca znajdowały się ziemianki , w których stacjonowali partyzanci. Po drodze musimy uważać ponieważ czerwony szlak częściowo zanika i możemy zgubić drogę (stan z maja 2006 r) Z Męcikału kierujemy się do Czernicy w HBO kończymy naszą wyprawę Wyprawa do Leśna 3 Wśród Borów Tucholskich kryje się mała miejscowość Leśno do której chce was tym razem zaprowadzić. Tym razem jest to wyprawa na dwa dni Zaczynamy od starej znajomej czyli od bramy HBO Czernica skręcamy w lewo i szutrową drogą przechodzimy 800 m dochodzimy do skrzyżowania dróg przed ośrodkiem wypoczynkowym państwa Szymańskich skręcamy w prawo i kierujemy się drogą polną do drogi asfaltowej Czernica –Laska Na asfaltówce skręcamy w lewo i po paru metrach wchodzimy na drogę polną która prowadzi nas do wsi Krownia . Droga prowadzi nas dalej do wsi Wielkie Chełmy 15 Wielkie Chełmy Od końca XIX wieku władała nimi rodzina Sikorskich, których mauzoleum znajduje się koło kościoła w Brusach. W latach 1852-53 rodzina zbudowała dworek w stylu neogotyckim, w którym przebywali politycy i działacze gospodarczy. Na początku XX wieku został on rozbudowany. Wielkie Chełmy gościły prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Stanisława Wojciechowskiego, ponadto bywali tam profesor Kazimierz Nitsch, kompozytor Feliks Nowowiejski oraz generał Józef Haller i Roman Dmowski. W czasie II wojny światowej wielkie Chełmy zajęli Niemcy - tam usadowiła się S i Jagdkomando. Wokół dworku rozciąga się park, założony w XVIII wieku z licznymi pomnikami przyrody. Rosną tam lipy, jesiony, wiązy, klony, dęby. W 1945 roku w wyniku reformy rolnej majątek rozparcelowano a w dworku usytuowano szkołę podstawową. 1 września 1999 roku szkole nadano imię Stanisława Sikorskiego, pierwszego starosty powiatu chojnickiego II Rzeczypospolitej, szambelana papieskiego, kaszubskiego ziemianina, realizatora pracy organicznej na Pomorzu . Stanisław Sikorski - kaszubski ziemianin, działacz narodowy, poseł do sejmu pruskiego, realizator idei pracy organicznej na Pomorzu. 16 Wyprawa do Leśna Rozdział 2. urodził się dziewiątego lutego 1855 roku w Wielkich Chełmach jako syn właścicieli dóbr wielkochełmskich oraz innych majątków. Po ukończeniu gimnazjum w Chojnicach odbył studia politechniczne uzyskując specjalność budowniczego mostów. W roku 1883 przejął zarządz dóbr Wielkie Chełmy, które później stały się jego własnością. Kontynuował w nich nowoczesną gospodarkę. Dochody z folwarków rolnych umożliwiły mu zakup Pałac Sikorskich dalszych majątków. Dysponując ogromnym majątkiem ziemskim lokował swój kapitał także w przemyśle i handlu. Był udziałowcem spółki w Czersku, w której piastował funkcję wiceprezesa rady nadzorczej. W 1883 roku został prezesem Rady Nadzorczej Banku Ludowego w Brusach. W 1898 roku Stanisław Sikorski wspólnie z ks. Boltem zorganizował masową spółkę Kupiec, w 1904 roku spółkę Bazar, a w 1913 roku założyli spółkę Ceres, która przejęła z rąk prywatnych młyn parowy z piekarnią i przedsiębiorstwo handlu zbożem. Sikorski był też członkiem powstałego w 1900 roku Związku Ziemian. Brał udział we wszystkich poczynaniach społeczeństwa polskiego. Był założycielem i prezesem Polsko-Katolickiego Towarzystwa Ludowego w Brusach. Będąc kasjerem Towarzystwa Przyjaciół Nauk na parafię Brusy i Leśno przyciągnął do tej organizacji liczną grupę chłopów. Pozycja majątkowa i autorytet Sikorskiego w społeczeństwie spowodowały, iż znalazł się w orbicie działań politycznych. W 1908 roku został posłem do sejmu pruskiego okręgu lubawskiego. Powierzenie mu wielu funkcji honorowych świadczyło o jego dużym autorytecie. W sprawach kościelnych współpracował m.in. z księdzem Drapiewskim ze Swornychgaci. W 1913 roku za zasługi dla Kościoła otrzymał tytuł szambelana honorowego papieża Piusa X. Od 1919 roku był komisarycznym starostą. Jego sekretarką była znana pisarka kaszubska Anna Łajming. W Wielkich Chełmach skręcamy w lewo przy krzyżu w drogę polną która zawiedzie nas do Czapiewic. W Czapiewicach skręcamy w lewo wchodzimy na drogę asfaltową w kierunku Leśna po 2 km dochodzimy do skrzyżowania i skręcamy w prawo w kierunku rezerwatu przyrodniczo –archeologicznego Docieramy tam po ok. 10 min znajdujemy się na terenie rezerwatu. Rezerwat przyrodniczo- archeologiczny jest w środowisku archeologów z Polski i zagranicy bardzo znanym stanowiskiem archeologicznym. Przez ponad ćwierć wieku archeolodzy odkrywali przeszłość leśnieńskiej ziemi, której walory dostrzegli już 3000 lat temu pierwsi mieszkańcy Leśna ludność kultury łużyckiej. Później, liczne dowody swego pobytu pozostawiła tutaj ludność kultury pomorskiej, a najbardziej wpisała się w krajobraz kulturowy tej ziemi, ludność kultury wielbarskiej, utożsamiana przez archeologów ze skandynawskimi Gotami. Najciekawszymi zachowanymi zabytkami są: cmentarzysko z kręgami kamiennymi, położone w lesie na południe od jeziora Leśno Dolne oraz badana osada umiejscowiona pomiędzy tym jeziorem i drogą z Leśna do Brus. Na jej terenie okryto tzw. długi dom, jedno z niewielu tego typu znalezisk w Europie. Pierwszym i największym na cmentarzysku kurhanem o 26metrowej średnicy jest ten z kręgiem kamiennym i stelą o cechach antropomorficznych, ustawioną na jego szczycie. Ustawienie co najmniej jednej steli w centrum kręgu oznaczało miejsce dla naczelnika plemienia lub czarownika. Być może pochówek tego drugiego odkryli archeolodzy, kiedy w trakcie badań w Leśnie 17 18 Rozdział 3. Wyprawa do Leśna natrafili na nietypowe i rzadko spotykane na Pomorzu wyposażenie grobu, składające się z bogato dekorowanego pasa, rogów do picia, uchodzących za naczynia o charakterze obrzędowym, żelaznego sztyletu w pochwie, osełki, kamienia do krzesania ognia i maleńkiej esowatej klamerki . Kręgi, wieńce i wielkie kamienne stele Ludność gocka stosowała przede wszystkim pochówki w formie kurhanu z nasypem ziemnym otoczonym obstawą kamienną lub kurhanu bez dodatkowych konstrukcji oraz wieńce kamienne. Prawdopodobnie ludność gocka budowała kręgi dla uczczenia ważnych dla wspólnoty świąt i obrzędów. Umieszczanie wieńców kamiennych dookoła kurhanów mogło przedstawiać wyraz silnej więzi duchowej społeczności ze zmarłymi przodkami, którzy w ten sposób byli zawsze obecni w życiu wspólnoty.Po zwiedzeni kręgów i kurhanów podążamy do Leśna oddalonego ok. 3km były prawdopodobnie kręgami sędziowskimi, w których rozsądzano zwykłe, codzienne zatargi i spory. Mogły być miejscami "tingów", wieców ludności, omawiającej ważne dla plemienia kwestie, np.relacje zwiadowców „exploratori" poszukujących dróg do wędrówki lub miejsc do osiedlenia. Docierali oni nieraz do bardzo odległych stron, o czym świadczą zabytki z jednego z leśnieńskich grobów: srebrna moneta celtycka z terenu Słowacji i amulet w kształcie skarabeusza znad Morza śródziemnego Kolebką Gotów była południowa Skandynawia, którą opuścili w I w. n.e., rozpoczynając wielką wędrówkę ku południowej Europie. Jej trasa wiodła od wybrzeży Bałtyku do Morza Czarnego, a następnie przez Italię aż na Półwysep Iberyjski. Prawdopodobnie jedno z wędrujących plemion gockich osiedliło się w Leśnie. Osadnicy ci przynieśli ze sobą odmienne zwyczaje, obrzędy i wierzenia, których widocznym do dzisiaj w terenie śladem pozostało cmentarzysko kurhanowe oraz kręgi i wieńce kamienne. W kręgach kamiennych mogły być składane w czasie „tingów" ofiary, zarówno ze zwierząt, jak i z ludzi. O składaniu ofiar tak pisał w VI wieku n.e., podkreślający swe gockie pochodzenie, kronikarz Jordanes: „O łaski Marsa zaś Gotowie zawsze zabiegali, uciekając się do straszliwych obrzędów. Składali mu bowiem w ofierze jeńców, w przeświadczeniu, że naczelnika wojen wypada pozyskiwać przelaną krwią ludzką". Dyskusyjne są próby interpretacji kręgów jako obserwatoriów astronomicznych, mających wyznaczać położenie słońca w dniach letniego i zimowego przesilenia. 19 Kościół pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża świętego w Leśnie należy do najlepiej zachowanych i najbardziej oryginalnych drewnianych kościołów kaszubskich. Istnienie kościoła i parafii w Leśnie potwierdzają dopiero źródła z 1534 roku. W tym roku kościół w Leśnie zostaje wymieniony w inwentarzu dóbr biskupa włocławskiego. Wtedy był to kościół pw. świętej Katarzyny. W okresie reformacji, pod koniec XVI wieku, utracił on status kościoła parafialnego, był filią kościoła w Brusach. Nowy kościół wzniesiono w latach 1634-1687. Rok 1687, był rokiem kolejnej wizytacji biskupiej. W tym samym czasie nastąpiła zmiana wezwania kościoła. Według Kroniki Parafialnej fundatorką nowego XVII wiecznego kościoła była królowa Maria Ludwika Gonzaga. Obecna architektura kościoła jest wynikiem kilku faz budowlanych, stanowi szczególny przypadek budowy sakralnej na Kaszubach. Istotnym wyróżnikiem w bryle architektonicznej jest wieża, która zwęża się ku górze oraz posiada charakterystyczną raczej dla południowej Polski izbicę. Odmienność potęguje wysokie spiczaste zwieńczenie. Zarówno ściany wieży, jak zwieńczenie pokryte są gontem. Szczególnym elementem, będącym efektem przebudowy, jest należący do rzadkości w niewielkich wiejskich kościołach, trójnawowy korpus. Rozdział 3. Wyprawa do Leśna Po tej wyprawie należy znaleźć nocleg . Proponuję Szkołę Podstawową w Leśnie Schronisko Szkolne tel. 398 17 87 89-633 Leśno ilość miejsc: 50 lub bardziej swojsko u gospodarzy w stodole Teresa Wojciechowska Czapiewice 17 tel 052 398-32-20 gdzie jest możliwość rozpalenia ognia i nocnego zwiedzania kurhanów murowanym kościołem pochodzi z tamtego okresu. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Brusy były znaczącym ośrodkiem przetwórstwa leśnego i drzewnego i trzecią pod względem liczby ludności miejscowością w utworzonym powiecie chojnickim. W 1926 roku uruchomiono tu włoską suszarnię grzybów "Dominate" eksportującą całość produkcji za granicę. W styczniu 1988 roku Brusy otrzymały prawa miejskie. Obecnie cała gmina liczy 13 249 mieszkańców. Zaboracy są dumni ze swej małej ojczyzny, tradycji kulturowych i własnej tożsamości. Wyrazem tego jest istnienie jedynego w Polsce Kaszubskiego Liceum Ogólnokształcącego, działalność Młodzieżowego Domu Kultury i słynnego nie tylko w regionie, Kaszubskiego Zespołu Folklorystycznego Krëbane, który jest organizatorem Międzynarodowego Festiwalu Folkloru. Gmina Brusy na znacznym obszarze graniczy z Parkiem Narodowym Bory Tucholskie, a jej północną część obejmuje Zaborski Park Krajobrazowy - kraina ptaków, lasów i czystych jezior, wymarzone miejsce dla poszukujących ciszy i spokoju. Po przespaniu nocy proponuje powrót na bazę przez miasto gminne Brusy Nazwa miejscowości Brusy pochodzi od słowa "brus" - kamień młyński. Przeprowadzone badania wykopaliskowe pozwalają się domyślać się istnienia tu skupiska ludzkiego już w epoce żelaza i brązu. Historia Brus rozpoczyna się w 1351 roku, kiedy to otrzymały one przywilej osadniczy, wystawiony w Tucholi przez tamtejszego komtura Konrada Vullekopa w obecności braci zakonnych, wójta i przedstawicieli rycerstwa. Przez długie lata Brusy pełniły funkcję służebną wobec sąsiednich Kosobud, siedziby wójtostwa za czasów krzyżackich. Awans cywilizacyjny Brus w drugiej połowie XIX wieku uzasadniony jest wybudowaniem w 1856 roku drogi bitej oraz linii kolejowej Chojnice - Brusy w 1902 roku. Wieś nabrała charakteru miejskiego i stała się siedziba licznych spółek gospodarczych. Chór i miejscowa biblioteka utwierdzały rodzimą kulturę. Dziewiętnaste stulecie to dla Brus również okres rozbudzania świadomości narodowej i intensywnych działań lokalnych patriotów, przeciwdziałających germanizacji. Centrum miasta z secesyjnymi budynkami i największym na Pomorzu Na ścianie Bruskiego Liceum jest umieszczona tablica ku czci pomordowanych przez hitlerowskiego okupanta harcerzy z drużyny im T. Kościuszki. Z Brus wracamy przez Żabno do Bazy Rozdział 4 Miejscowości które, warto odwiedzić 4 Chojnice - miasto na pograniczu Równiny Charzykowskiej i Wysoczyzny Krajeńskiej, od 1 stycznia 1999 roku wraz z całym powiatem chojnickim (gminy: Chojnice, Brusy, Czersk, Konarzyny) należy do województwa pomorskiego; nazwa Chojnice pochodzi od nazwy drzewa iglastego "choina" , charakterystycznego dla otaczającej miasto puszczy. Chojnice ze względu na dogodne położenie (ważny węzeł komunikacyjny, kolejowy i autobusowy) stanowią centrum subregionu gospodarczego i kulturalnego. Warto w Chojnicach zwiedzić: kościół parafialny pod wezwaniem ścięcia św. Jana Chrzciciela (obecnie ma godność bazyliki mniejszej), kościół pojezuicki pod wezwaniem Zwiastowania Najświetszej Marii Panny, kolegium pojezuickie, budynek auli, konwikt, mury miejskie, Bramę Człuchowską, Basztę Wronia, Basztę Wiezienną, Basztę "Kurza Stopa", Basztę "Dom Szewski", spichlerze, ratusz, zespół szpitala, siedzibę starostwa. Kosobudy - miejscowość leżąca na południowy wschód od Brus, przy trasie do Czerska, oddalona od miasta Brusy o 3 km. Liczba mieszkańców - około 1000. Lokację wsi datuje się na 1324 rok. Bitwa ze Szwedami 2 września 1659 roku Szwedzkie wojska zgrupowały się pomiędzy Kosobudami a Brodą, aby dokonać uderzenia na Kosobudy - dużą wieś królewską oraz inne wsie należące do tzw. klucza kosobudzkiego. Tutaj w sąsiedztwie obecnego kościoła rzymsko-katolickiego mieściła się administracja i zarząd, podlegający władzy starostwa tucholskiego. W lesie za wsią Kosobudy niedaleko Brody miało miejsce wielkie starcie z najeźdźcą szwedzkim. Hetman Czarniecki dowodzący wojskami I Rzeczypospolitej zaskoczył śpiących Szwedów, kiedy dżyżdżało, jak mówi po kaszubsku Józef Chełmowski, tj. kiedy noc przechodziła w dzień. Stacjonujące pod Kosobudami siły zbrojne Szwecji zostały wycięte przez polski oręż. Wiele lat później , podczas II wojny światowej w trakcie przygotowywania nasypu pod przyszłą trasę Berlin - Królewiec, przypadkiem natrafiono w miejscu bitwy na około 200 szkieletów ludzkich. Skrupulatność nakazała władzom niemieckim przesłać znaleziska do Berlina w celu sprawdzenia z jakiego okresu pochodzą. Podejrzenia Polaków, że kości są pozostałościami z czasów I wojny światowej okazały się błędne. Odnaleziono bowiem szkielety żołnierzy szwedzkich z początku II połowy XVII wieku. Legenda głosi, że walka pomiędzy wojskami byłą szczególnie krwawa. Ziemia w tym miejscu miała tak bardzo przesiąknąć krwią, że zmieniła barwę na czerwonawą. 26 lipca 1998 roku dokonano poświęcenia krzyża dla upamiętnienia bitwy w puszczy pod Kosobudami. Przemysł dworski w Kosobudach reprezentowało kilka zakładów: młyn notowany już w XIV wieku, browar i cegielnia z XVIII wieku oraz huta szklana powstała w ostatnich latach przed rozbiorami. W 1772 roku była notowana jako Kossadudsche Glasshütte, odległa od Kosobud o 5 km. W latach osiemdziesiątych XX wieku jeden z rolników zamieszkałych we wsi Huta wyorał podczas prac polnych odłamki szklanych naczyń. Przeprowadzone badania archeologiczne, pozwoliły stwierdzić jednoznacznie, że owe przedmioty zostały tam wykonane. Nad wsią góruje figura świętego Jana Nepomucena wykonana w 1925 roku jako wotum wdzięczności ocalałych z pożogi I wojny światowej mieszkańców . według legendy każdego kto uszkodzi figurę lub ją zniszczy czeka kara. Kaszuba-Jest niewielką wsią położoną na skraju Zaborów, uroczym zakątkiem, gdzie króluje dziewicza przyroda i piaszczysta okolica z dworkiem rodziny Kossak-Główczewskich, wybudowanym w 1912 roku oraz młynem nad rzeką Zbrzycą. W początkach zaborów w 1772 roku Kaszuba figuruje jako własność królewska obok sąsiednich Rozdział 4 miejscowości - Peplina, Rolbika, Warszyna, Widna, Windorpu i Lamka. Pod koniec I połowy XIX wieku Kaszuba stanowiła własność dwóch spokrewnionych rodzin Główczewskich - na początku braci Michała i Jana potem ich dziedziców. W dawnym dworze do 1965 roku istniała jednoklasowa szkoła, w której mieszkał nauczyciel i rodzina Główczewskich. Dziś to własność administracji lasów państwowych. Wysoka Zaborska-To naturalny skansen, gdzie każdy z jedenastu domów to zabytek. Przed wjazdem do wsi znajduje się polna kapliczka z 1900 roku otoczona brzozami. Wioska jest położona w niewielkiej dolinie - korycie rzeki Włosienicy Widno – Niewielka miejscowość, w której można zobaczyć starosłowiański piec chlebowy, przy którym na przełomie lipca i sierpnia odbywa się festyn i wtedy można spróbować chleba i bułeczek wypiekanych zgodnie z lokalną tradycją. W okolicach Widna można spotkać żródliska, w których temperatura wody nawet zima nie spada poniżej 7 stopni C.