Wskaźniki periodontalne 17 16 21 24 25 36 37 41 42 44 45 11

Wskaźniki periodontalne 17 16 21 24 25 36 37 41 42 44 45 11

Wskaźniki periodontalne
71
Wskaźniki periodontalne
Dokładne i wnikliwe określenie stopnia nasilenia periodontitis jedynie z zastosowaniem wskaźników jest de facto niemożliwe. W przeciwieństwie do gingivitis, kiedy analizuje się
praktycznie jedynie nasilenie stanu zapalnego, w przypadku
wskaźników zaproponowanych dla periodontitis rozpatruje się
przede wszystkim głębokość sondowania kieszonek, jak
i ubytek tkanek podpierających (utratę przyczepu). Z tego
też względu wskaźniki periodontalne służą przede wszystkim analizom epidemiologicznym. Jednak w praktyce
umożliwiają one uzyskanie dokładnych, celowanych wyników badań.
Wcześniej posługiwano się przede wszystkim wskaźnikiem Periodontal Disease Index (PDI), który zaproponował
Ramfjord (1959). Posługując się tym wskaźnikiem prowadzono przede wszystkim badania epidemiologiczne. Ostatnio jednak zaleca się stosowanie zaproponowanego przez
Światową Organizację Zdrowia (WHO) wskaźnika CPITN
(patrz str. 72). Wskaźnik ten, po modyfikacjach American
Dental Association (ADA 1992) i American Academy of Periodontology (AAP 1992) nadaje się do szybkiej diagnostyki
w ogólnej praktyce (PSR, str. 73).
Periodontal Disease Index (PDI)
135 Pomiary PDI. Zęby Ramfjorda – zęby zastępcze
17 16
11
21
24 25
45 44 42 41
Stopieñ
0
36 37
Według Ramfjorda, dla celów epidemiologicznych reprezentatywnych jest w odniesieniu do całego uzębienia
wskazanych przez niego 6 wybranych zębów (w kółku). Jeśli w uzębieniu brakuje tych tzw. „zębów Ramfjorda”, to
procedury badawcze należy wykonać w odniesieniu do zaproponowanych zębów zastępczych (bez kółek).
136 Periodontal Disease Index (PDI)
– stopnie nasilenia
Brak stanu zapalnego, brak zmian
w obrêbie dzi¹s³a
Dzi¹s³o
1
Lekkie do œredniego nasilenie stanu zapalnego dzi¹s³a
w pojedynczych okolicach œciœle otaczaj¹cych z¹b
2
Lekki do œredniego stan zapalny dzi¹s³a na
ca³ym obwodzie wokó³ zêba
3
Ciê¿kie gingivitis, intensywne zaczerwienienie,
krwawienie, owrzodzenie
Wskaźnik PDI zawiera w swej strukturze wskaźnik gingivitis – w postaci stopni 1, 2 oraz 3, jak również wskaźnik
utraty tkanek przyzębia (utrata przyczepu – w postaci stopni 4, 5, i 6), niezależnie od nasilenia gingivitis i głębokości
sondowania.
PDI nie nadaje się do wykorzystania w codziennej praktyce,
a jedynie dla celów epidemiologicznych.
Przyzêbie
4
Utrata przyczepu do 3 mm, mierzona od granicy
szkliwno-cementowej
5
Utrata przyczepu na 3-6 mm
6
Utrata przyczepu ponad 6 mm
Periodontal Disease Index (PDI)
Wskaźnik ten uwzględnia jedynie 6 spośród 28 zębów (zęby mądrości nie są brane pod uwagę): 16, 21, 24 oraz 36, 41
i 44. Te wymienione „zęby Ramfjorda” są jednak reprezentatywne dla całego uzębienia, ponieważ uwzględniono w ten
sposób wszystkie kategorie, obydwa łuki zębowe oraz
wszystkie kwadranty.
Brakujące zęby zastępuje się dokonując pomiarów odpowiednich zębów sąsiednich (17, 11, 25, 37, 42, 45; Marthaler
i wsp. 1971).
Zarówno gingivitis, jak i stopień utraty tkanki utrzymującej ząb w zębodole określa się za pośrednictwem trzech stopni nasilenia wskaźnika PDI. W przypadku periodontitis stop-
nia 4-6 nie podaje się głębokości kieszonek, lecz odległość
pomiędzy dnem kieszonki a granicą szkliwno-cementową
(utrata przyczepu).
Określona, przeciętna wartość wskaźnika PDI (np. 2,8)
nie pozwala rozpoznać, czy obecne jest wyłącznie gingivitis
(do stopnia 3), czy też doszło już w przypadku pojedynczych
zębów do utraty przyczepu. Nieznaczne nasilenie gingivitis,
jak i minimalna utrata przyczepu w przypadku pojedynczych zębów mogą w bilansie całkowitym dawać wartości
poniżej 3 (< 3). Z tego względu należy osobno rozpatrywać
stopnie 1-3 oraz 4-6.
72
Wskaźniki – CPITN
Community Periodontal Index of Treatment Needs (CPITN)
Wskaźnik CPITN został stworzony przez WHO
(WHO 1978; Ainamo i wsp. 1982). Służy on przede wszystkim dla celów epidemiologicznych (str. 76). Od innych
wskaźników różni się tym, iż za jego pomocą można ocenić
nie tylko intensywność zaawansowania gingivitis (krwawienie) czy też periodontitis (głębokość kieszonek), lecz również
na podstawie uzyskanych wyników można wyciągnąć wnioski odnośnie do sposobu, a zatem i rozległości niezbędnego
leczenia. W ten sposób uzyskuje się informacje dotyczące nie
tylko istnienia (szerzenia się, występowania) gingivitis i periodontitis w konkretnej, badanej populacji, lecz również dane
odnośnie do nakładu terapeutycznego, a zatem i kosztów leczenia w analizowanej grupie badanej.
137 Specjalne sondy i kody od 0
do 4 służące do analizy CPITN
względnie PSR
Wskaźnik CPITN nie polega na analizie utraty przyczepu
w obrębie konkretnego zęba, lecz pozwala oszacować parametry istotne w procesie terapeutycznym:
* stopień zapalenia dziąseł;
* krwawienie;
* obecność kamienia nazębnego;
* głębokość sondowania.
Wskaźnik CPITN analizuje się za pomocą specjalnej sondy na wszystkich zębach, po czym notuje się najpoważniejszy dla danego sekstantu rezultat diagnostyczny (schemat).
Specjalne sondy
Kod 0
Kod 1
Cechą charakterystyczną tych sond jest
malutka kuleczka na ich końcu o średnicy 0,5 mm oraz czarny pasek między 3,5 a 5,5 mm. Sonda ma niekiedy
również karbowanie na wysokości 8,5
i 11,5 mm. Sondowanie przeprowadza
się z siłą około 0,25 N. Najwyższy
stwierdzony kod w poszczególnym sekstancie nanosi się następnie w schemat
(patrz poniżej).
138 Definicje kodów CPITN oraz
PSR
Wartości kodów 0-4 definiują prawidłowy
(wartość 0) lub patologiczny (1-4) stan
dziąseł i tkanek przyzębia. Wszystkie kody
oznaczają dla obydwóch wskaźników
praktycznie to samo. PSR jest jednak,
z uwagi na jego przeznaczenie w praktyce, wskaźnikiem nieco precyzyjniejszym
niż CPITN, ponieważ oprócz właściwego
kodu cyfrowego w miarę potrzeb wprowadza się także odpowiednie oznaczenie
symbolem (*) w zależności od obecności
innych czynników komplikujących stan
pacjenta, jak np.:
• obecność furkacji;
• podwyższona ruchomość zębów;
• problemy w obrębie dziąseł (np.
ograniczona szerokość dziąsła nieruchomego);
• obecność recesji powyżej 3 mm.
Tabela (przykładowa) w przypadku
przeprowadzonej analizy wskaźnika
PSR:
4*
3
1
2*
3
3
Przykładowy komentarz:
• w odcinku przednim sekstanty bez
patologicznych kieszeni, ale nasilone
recesje dziąsłowe w odcinku przednim uzębienia żuchwy (*!);
• kieszenie patologiczne do 5 mm
w sekstantach 3, 4, 6;
• pierwszy sekstant (szczęka po prawej
stronie): furkacje i głębokość kieszonek 7 mm.
Kody CPITN
0
1
– Stan prawid³owy
– Krwawienie podczas
sondowania BOP
2
РObecnoϾ kamienia
dzi¹s³owego podi naddzi¹s³owego
– Jatrogenne podra¿nienia
brze¿ne
3
РObecnoϾ kieszonek
p³ytkich, do 5 mm
4
РObecnoϾ kieszonek
g³êbokich, od 6 mm
Kody PSR
– Brak krwawienia
– Brak kamienia
– Pasek widoczny w 100%
0
– Krwawienie
– Brak krwawienia lub
nieprawid³owoœæ powierzchni
zêba
– Pasek widoczny w 100%
1
– Krwawienie
РObecnoϾ kamienia
dzi¹s³owego
– Pasek widoczny w 100%
2
– Pasek widoczny tylko
czêœciowo, g³êbokoœæ
sondowania ST pomiêdzy
3,5 a 5,5 mm
3
– Pasek ju¿ niewidoczny,
g³êbokoœæ sondowania
ST ³ 6 mm
4
Wskaźniki periodontalne – PSR
73
Periodontal Screening and Recording PSR (= Parodontaler Screening Index – PSI)
PSR jest w rzeczywistości wskaźnikiem tożsamym z CPITN,
zmodyfikowanym przez American Academy of Periodontology
(AAP 1992) i American Dental Association (ADA 1992). Od roku 2002 został on wprowadzony pod nazwą PSI przez Deutsche Gesellschaft für Parodontologie (Niemieckie Towarzystwo Periodontologiczne) i służy do szybkiej diagnostyki poszczególnych pojedynczych przypadków w ogólnostomatologicznej praktyce lekarskiej. Stosowne pomiary niezbędne dla analizy PSR/PSI przebiegają – podobnie jak w przypadku CPITN – relatywnie sprawnie, bez
konieczności wypełniania skomplikowanych formularzy („wojny
papierkowej”), umożliwiając wczesne rozpoznanie periodontitis.
Wskaźnik umożliwia lekarzowi rozpoznanie stanu dziąseł
pacjenta (obecność krwawienia) oraz dotychczasowy przebieg
Kod 2
Kod 3
procesów patologicznych w obrębie tkanek przyzębia w postaci
głębokości kieszeni przyzębnych i związanej z nimi utraty przyzębia. Analiza wskaźnika PSR pozwala też na szybkie wyciągnięcie wniosków, czy konieczne są dalsze procedury diagnostyczne. Jeśli bowiem w odniesieniu do choć jednej powierzchni zębowej stwierdzony zostanie kod 3 lub 4, to należy przeprowadzić proces diagnostyczny w postaci całkowitego statusu periodontalnego ze zdjęciem ortopantomograficznym lub kompleksowym statusem RTG.
Wskaźnik PSR umożliwia także lekarzowi stomatologowi
podjęcie decyzji, czy pacjenta należy przekazać w ręce specjalisty periodontologa w celu dalszego kompleksowego leczenia periodontologicznego.
139 Kliniczna definicja kodów
liczbowych 0-4
Kod 4
0 Sondowanie rowka dziąsłowego:
brak krwawienia, stan prawidłowy
1 Obecność krwawienia w następstwie
podrażnienia podczas sondowania
(obecność płytki dziąsłowej, ale brak
kamienia nazębnego)
2 Za pomocą sondy stwierdza się
obecność kamienia nad- i poddziąsłowego, krwawienie
3 Głębokość sondowania pomiędzy 3,5
a 5,5 mm, czarny „paseczek” na sondzie perio częściowo widoczny
4 Głębokość sondowania 6 mm lub
więcej, czarny „paseczek” znika całkowicie w kieszeni dziąsłowej podczas sondowania (krwawienie, płytka, kamień nazębny)
CPITN – potrzeby lecznicze
0
– Zabiegi higieniczne
w domu (home care)
I
– OHI/instrukta¿
higieny jamy ustnej
PSR – potrzeby lecznicze
– Leczenie
–zapobiegawcze
präventive Behandlung
0
– OHI
– Usuniêcie p³ytki i z³ogów
1
– OHI
– Usuniêcie p³ytki i kamienia
poddzi¹s³owego
II
I + usuniêcie kamienia
nazêbnego/skaling
– Jak punkt 2
+ Pe³ny status periodontalny
i RTG
3
– Jak 2 i 3
+ Bardziej radykalne leczenie,
tak¿e chirurgiczne
4
Ewentualne skierowanie
do specjalisty
III
I + II + leczenie
2
Ewentualne skierowanie
do specjalisty
140 Potrzeby lecznicze
w przypadku CPITN i PSR
W przeciwieństwie do oznaczeń kodowych, potrzeby lecznicze na nich oparte
są nieco odmienne w zależności od obu
wskaźników:
• W przypadku PSR – w przeciwieństwie do CPITN – już przy prawidłowym stanie dziąseł (wartość 0) zalecane jest wprowadzenie procedur
zapobiegawczych (instruktaż higieny
= pierwotna profilaktyka).
• W przypadku wartości 1, oprócz zalecanych pacjentowi zabiegów higienicznych (CPITN), trzeba wykonać
także profesjonalne usuwanie złogów (PSR).
• Przy wartości 2 zarówno w kontekście CPITN, jak i PSR zachodzi konieczność usunięcia nad- i poddziąsłowych złogów i kamienia nazębnego.
• W przypadku kodowej wartości 3
należy, obok terapii, także rozszerzyć
diagnostykę. Trzeba przeprowadzić
analizę pełnego statusu periodontalnego, wykonać zdjęcie ortopantomograficzne lub szczegółowy status
RTG. Te same zasady znajdują zastosowanie w przypadku wartości 4.
• Wskazówka „skierowanie do specjalisty” oznacza w przypadku PSR więcej dla ogólnej praktyki stomatologicznej niż tylko procedurę pomocniczą.