Rozpoznanie wartości zabytkowych konstrukcji dachowych, cz. 2

Rozpoznanie wartości zabytkowych konstrukcji dachowych, cz. 2

Rozpoznanie wartości zabytkowych konstrukcji dachowych, cz. 2 ciąg dalszy
Dokumentacja prac remontowych dotycząca zabytkowych konstrukcji dachowych
Dokumentacja prac remontowych dotycząca zabytkowych konstrukcji dachowych oraz
podejmowane na jej podstawie działania naprawcze, powinny być poprzedzone oraz
podejmowane na jej podstawie działania naprawcze, powinny być poprzedzone
szczegółowym rozpoznaniem wartości zabytkowych całości konstrukcji przewidzianej
szczegółowym rozpoznaniem wartości zabytkowych całości konstrukcji przewidzianej do
naprawy lub konserwacji. Rozpoznanie powinno dotyczyć zarówno sfery historii, do
naprawy lub konserwacji. Rozpoznanie powinno dotyczyć zarówno sfery historii, jak i
techniki.
2. Orzeczenia techniczne
2.1. Ekspertyza mykologiczna (mikologiczna) Określa stan zachowania drewna
konstrukcji w aspekcie występowania korozji biologicznej oraz określa jej zasięg i
przyczyny, rozpoznaje szkodniki biologiczne i ich aktywność oraz podaje metody ich
zwalczania. Orzeczenie mykologiczne musi być wykonane przez osoby posiadające
świadectwa ukończenia odpowiednich specjalistycznych szkoleń, np. organizowanych przez
Polskie Stowarzyszenie Mykologów Budownictwa. Orzeczenie mykologiczne powinno
zawierać:
1. Rozpoznanie gatunku drewna, z którego wykonano konstrukcję, precyzyjny, pozbawiony
jakichkolwiek uogólnień opis rodzaju i zakresu występowania stwierdzonych uszkodzeń
(sformułowanie właściwej diagnozy często wiąże się z koniecznością wykonania odkrywek
konstrukcji).
2. Ustalenie, czy korozja biologiczna jest aktywna (w przypadku grzybów domowych i
pleśniowych ustalenia powinny być poparte pomiarami wilgotności, wykonanymi za pomocą
skalowanych urządzeń).
3. Rozpoznanie aktywności żeru larw owadów, co wiąże się wyborem i wskazaniem
stosowania właściwych środków i metod – do zwalczania szkodników lub zabezpieczania
drewna przed ich atakiem.
4. Zalecenie odpowiednich środków chemicznych do zwalczania korozji biologicznej, wraz z
ustaleniem jakie preparaty zastosowano wcześniej do konserwacji drewna konstrukcji.
5. Wszelkie preparaty przewidziane do zastosowania muszą posiadać aktualne świadectwo
dopuszczające do ich stosowania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Wycofane z użycia i
obecnie zabronione są wszelkiego rodzaju xylamity, a większość środków dawnego INCOVeritas (Imprex W, Imprex Z, Antox B) nie jest od wielu lat produkowana.
6. Zalecenie innych metod i środków, które są sprawdzone i dopuszczone do stosowania w
budownictwie i w konserwacji zabytków.
7. Dokumentację fotografi czną miejsc uszkodzonych z opisem uszkodzenia i jego zasięgu
wraz z tzw.; mapą zniszczeń i uszkodzeń. Orzeczenie mykologiczne powinno uwzględniać
zabytkowe wartości konstrukcji, podawać metody naprawy konstrukcji z pełnym
poszanowaniem zabytkowej substancji. Wskazane jest, aby we wnioskach uwzględniać
ustalenia dotyczące wcześniej zastosowanych środków chemicznych do konserwacji
konstrukcji. W ramach ekspertyzy mykologicznej można wskazywać elementy uszkodzone
do wymiany lub naprawy, ale o sposobie naprawy lub o konieczności wymiany powinno
decydować rozpoznanie konstrukcyjne uwzględniające wyniki badań mykologicznych.
2.2. Ekspertyza techniczna (konstrukcyjna) Określa stan zachowania konstrukcji pod
względem technicznym, wytrzymałościowym. Wraz z wytycznymi konserwatorskimi i
wnioskami z opinii mykologicznej jest podstawą do sporządzenia projektu remontu
konstrukcji. Dokumentacja ta powinna zawierać:
1. Rzetelny, opracowany bez uogólnień opis uszkodzeń wszystkich elementów więźby i na
całej ich długości (utrudniony dostęp do poszczególnych elementów, powodujący
ograniczenie zakresu badania musi być zaznaczony w opisie; jeśli występuje konieczność lub
możliwość zdjęcia pokrycia dachu, a tym samym odsłonięcia powierzchni elementów lub ich
połączenia, które dotąd nie były dostępne, badanie stanu technicznego tych miejsc należy
dodatkowo wykonać po uzyskaniu dostępu, ale przed podjęciem ostatecznej decyzji o ich
sposobie naprawy). Należy stosować przyjętą specjalistyczną terminologię4.
2. Obliczenia konstrukcyjne wraz z przyjętymi schematami statycznymi w celu ewentualnej
weryfi kacji wniosków przyjętych w opracowaniu.
3. Pomiary wielkości utrwalonych deformacji podstawowych elementów układu nośnego jak
tramy, płatwie, krokwie koszowe itd.
4. Dokumentację fotografi czną miejsc uszkodzonych z opisem uszkodzenia i jego zasięgu
wraz z tzw.; mapą zniszczeń i uszkodzeń – czyli prezentacją zniszczeń i uszkodzeń na
rysunkach inwentaryzacyjnych. Każdemu elementowi powinien towarzyszyć opis
uszkodzenia z podaniem jego zasięgu i wstępną kwalifi kacją remontową określająca
konieczność naprawy elementu lub wymiany i w jakim zakresie.
Niedopuszczalne jest:
− kwalifi kowanie nieznacznie uszkodzonych elementów drewnianych do całkowitej
wymiany,
− niezgodne z rzeczywistym stanem konstrukcji rozszerzanie zasięgu uszkodzeń,
prowadzące (do fałszowania obliczeń statycznych i do błędnych wniosków dotyczących
sposobów naprawy lub kwalifi kacji remontowych).
Należy pamiętać, że w zabytkowych więźbach dachowych często mamy do czynienia z
wyselekcjonowanym drewnem, o dużej zawartości twardzieli oraz elementami
przewymiarowanymi (w stosunku do współczesnych norm). Zabytkowe ustroje budowlane
mimo miejscowych lub odcinkowych uszkodzeń w wielu przypadkach skutecznie opierają
się czynnikom niszczącym, mającym wpływ na ich stan techniczny. Bardzo ważne jest
sprawdzenie (z zaznaczeniem w opisie), czy zachodzi np. zjawisko opierania się konstrukcji
więźby na płaszczu sklepienia, ponieważ taka sytuacja generuje zagrożenia dla budowli –
grozi zarwaniem konstrukcji sklepienia.
II. Faza projektowa
Jest to ta część dokumentacji, która powinna korzystać z wcześniej opisanego rozpoznania
obiektu. Faza projektowa remontowanego drewnianego ustroju to przyjęcie rozwiązań
techniczno–konserwatorskich prowadzących do zapewnienia istniejącej strukturze
kontynuowania jej funkcji w obiekcie, a w sytuacji, gdy jest to niemożliwe, wprowadzenie
współczesnych ale odwracalnych rozwiązań technicznych (zastępujących wcześniej
zastosowane) w celu zachowania jak największej części substancji autentycznej.
III. Faza wykonawcza
Powinna dokładnie realizować zalecone w projekcie rozwiązania, co musi być kontrolowane
przez odpowiedni nadzór. W przypadkach modyfi kacji projektu wynikających z
ujawnionych już w czasie prac sytuacji, pamiętać trzeba o konieczności wykonania
dokumentacji powykonawczej zawierającej uzupełniające w stosunku do projektu wyniki
badań i rozwiązań wykonawczych przyjętych w toku realizacji prac.
Podsumowanie
Europejskim trendem w konserwacji i naprawach zabytkowych konstrukcji drewnianych jest
jak największe poszanowanie zabytkowej substancji i przestrzeganie przy jej naprawie
tradycyjnych metod ciesielskich (uzupełnianie drewna drewnem) z zachowaniem pierwotnie
użytego rodzaju drewna. Gdy jest to niemożliwe, wskazane jest stosowanie rozwiązań, które
wprowadzają konstrukcje i elementy wykonane z innego materiału, są w pełni odwracalne i
nie naruszają zabytkowej substancji.