Zdrowa przestrzeń publiczna z perspektywy samorządu na wybranych

Zdrowa przestrzeń publiczna z perspektywy samorządu na wybranych doświadczeniach Dąbrowy
Górniczej
Życie musi zająć miejsce przed przestrzenią,
która z kolei musi zająć miejsce przed budynkami…
Jan Gehl, Miasta dla ludzi
Dążenie do podnoszenia jakości życia w miastach, umieszczenie człowieka w centrum celów polityki
miejskiej, coraz powszechniejszą czyni ideę MIASTA zwartego, zielonego, niskoemisyjnego
i opartego na zrównoważonym rozwoju. PRZESTRZEŃ PUBLICZNA jest istotnym elementem dobrze
funkcjonującego miasta. Jeśli zatem podejmujemy dyskusję: czy można stworzyć zdrową przestrzeń
publiczną, która będzie alternatywą dla centrów konsumpcji, praktyka działań samorządów
potwierdza, że próby tworzenia takich przestrzeni podejmowane są coraz częściej.
ZDROWA – czyli jaka powinna być przestrzeń publiczna? Z punktu widzenia samorządowca to takie
miejsca, które służą budowaniu więzi, integrują lokalna społeczność. Ważne, by człowiek czuł się
w tej przestrzeni dobrze i bezpiecznie. Z pewnością zdrowa przestrzeń publiczna, poprzez
atrakcyjną ofertę, powinna zachęcać do aktywności. Dostępna dla różnych grup społecznych,
w różnym wieku i o różnej sprawności przyczyniać powinna się do poprawy jakości życia.
Jak staramy się budować takie przestrzenie publiczne? Przede wszystkim kierując się zdrowymi
zasadami, czyli racjonalnie wykorzystując przestrzeń i upowszechniając partycypacyjny model
angażujący mieszkańców w planowanie przyszłości miejsca i jego zagospodarowanie.
We współdziałaniu z mieszkańcami w tej sferze mamy już określone doświadczenia. Wspólne
kształtowanie przestrzeni w naszym mieście dotyczy najczęściej inwestycji inicjowanych przez miasto
oraz realizacji przedsięwzięć, do których dochodzi z inicjatywy mieszkańców.
Uczestnictwo mieszkańców w projektowaniu lokalnych przestrzeni publicznych w osiedlach czy
dzielnicach zapewnia DĄBROWSKI BUDŻET PARTYCYPACYJNY. W tym roku realizujemy w mieście już
trzecią edycję Budżetu. W wyniku dwóch dotychczasowych, w Dąbrowie Górniczej zrealizowano
56 projektów, a obecnie realizowanych jest kolejnych 70. Pierwsza edycja DBP to 27 dzielnic, 5 mln zł
i 250 złożonych projektów oraz blisko 22 tys. głosujących na 195 projektów, które trafiły na listy do
głosowania w wyniku Dzielnicowych Forów Mieszkańców. Druga edycja to 30 dzielnic,
236 zgłoszonych projektów, 21,5 tys. głosujących na 136 projektów również wyłonionych
na spotkaniach w dzielnicach. Wnioski z pierwszej i drugiej edycji DBP pozwoliły doskonalenie tego
procesu i przygotowanie nowej procedury. Mieszkańcom nie jest obojętne w jakim mieszkają
sąsiedztwie. Z 250 projektów zgłoszonych w pierwszej edycji budżetu partycypacyjnego ponad
80 dotyczyło przygotowania koncepcji zagospodarowania przestrzeni, poprawy atrakcyjności
skwerów, budowy placów zabaw i siłowni na świeżym powietrzu.
Zupełnie inny wymiar posiada realizacja projektu: ZAGŁĘBIOWSKI PARK LINEARNY - REWITALIZACJA
OBSZARU FUNKCJONALNEGO DOLINY RZEK PRZEMSZY I BRYNICY. Przedsięwzięcie realizowane jest
w partnerstwie, które tworzą: Dąbrowa Górnicza (lider), Sosnowiec, Będzin, Siewierz, Sławków,
Psary i Powiat Będziński oraz organizacje pozarządowe, izba gospodarcza, szkoła wyższa. Jego istotą
jest wyznaczenie zielonego pasa (korytarza ekologicznego) przebiegającego dolinami dwóch rzek:
Przemszy i Brynicy, które przepływają i łączą wszystkie 7 jednostek samorządu terytorialnego
uczestniczących w projekcie. Park obejmować będzie wyodrębnione zielone przestrzenie publiczne,
które po zagospodarowaniu stanowić będą atrakcyjną ofertę dla mieszkańców całego regionu.
Tworzyć będzie zintegrowaną całość a atrakcje zlokalizowane na terenie poszczególnych gmin
wzajemnie będą się uzupełniać i oferować zupełnie inną formę spędzania czasu.
Sposób
zagospodarowania przestrzeni od początku wypracowywany był z udziałem przyszłych
użytkowników. Projektowanie poprzedziły badania opinii, w ramach konsultacji społecznych powstały
warianty urządzenia wybranych fragmentów obszaru, a w głosowaniu z udziałem kilku tysięcy
mieszkańców zdecydowano, które z propozycji stały się wytycznymi dla projektantów. Obecnie trwa
konkurs na opracowanie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej.
Projekt
uzyskał dofinansowanie ramach Programu Regionalnego „Rozwój miast poprzez
wzmocnienie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, dialog społeczny oraz współpracę
z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego” realizowanego w ramach Mechanizmu
Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014. Kolejny etap przedsięwzięcia,
tj. budowa parku linearnego, realizowany będzie jako projekt kluczowy w ramach Regionalnego
Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014 – 2020.
Dąbrowa Górnicza wniosła do tego przedsięwzięcia Park Zielona - przestrzeń szczególną z uwagi
na historię, lokalizację i wielkość. Założony w 1933 r. i zmodernizowany w latach 50-tych park,
należy do najbardziej wartościowych układów przestrzennych w krajobrazie miasta. Mieszkańcy
Dąbrowy Górniczej uznali, że najbardziej interesującym dla przyszłości tego miejsca i jakości ich życia
będzie realizacja koncepcji o charakterze sportowo-rodzinno-wypoczynkowej, oczekując nadania
temu terenowi uniwersalnego charakteru o jasno wydzielonych strefach aktywności.
CENTRUM SPORTÓW LETNICH I WODNYCH POGORIA, to projekt, którego realizacja zakończona
została w roku 2011. Celem przedsięwzięcia było stworzenie w Zagłębiu regionalnych produktów
turystycznych. W efekcie powstała atrakcyjna przestrzeń publiczna, przeznaczona zwłaszcza dla
amatorów aktywnego spędzania wolnego czasu. Prace prowadzone były zarówno w Parku Zielona
gdzie powstały m.in.: boiska do piłki siatkowej, grill, skatepark, ścianka wspinaczkowa, jak i nad
jeziorem Pogoria III, gdzie zrealizowane zostały m.in.: molo, boiska do piłki siatkowej
i wielofunkcyjne, slip, plac zabaw, grill, a także wzdłuż ul. Malinowe Górki (tu powstała ścieżka
rowerowa). W ramach przedsięwzięcia poszerzono istniejącą plażę, wymieniono także piasek
na plaży. Wybudowane obiekty przystosowane są do potrzeb osób niepełnosprawnych. Nie tylko
dąbrowianie pozytywnie oceniają zmiany, które zaszły na terenach rekreacyjnych miasta nad
jeziorami Pogoria. Inwestycja zdobyła tytuł Modernizacji Roku 2011, w XVI edycji Ogólnopolskiego
Konkursu.
W 2012r. zainicjowany został projekt DĄBROWA ROWEROWA. Z racji położenia, nasze miasto
posiada zdecydowaną przewagę nad innymi, położonymi w centrum aglomeracji bezpośrednio
graniczącymi z terenami silnie zurbanizowanymi. Stawiamy na Dąbrowę jako „Zieloną Bramę Śląska”
oraz miasto tranzytowe dla turystyki rowerowej. "Studium głównych tras rowerowych miasta…”
to dokument opracowany z myślą o spójnych drogach rowerowych i bezpieczeństwie
rowerzystów, mający na celu uczynienie miasta miejscem szczególnie przyjaznym dla rowerzystów.
Istotnym elementem prac były społeczne konsultacje rowerowe oraz ogólnopolska konferencja
pn. "Wdrażanie Polityki Rowerowej w miastach". Miasto uhonorowane zostało certyfikatem "Gmina
Przyjazna Rowerzystom".
Rewitalizacja społeczna przestrzeni publicznych – ULICA MAJAKOWSKIEGO, zainicjowana przez
miasto, także od początku prowadzona jest z udziałem mieszkańców. W przeprowadzonych od
października 2012 do stycznia 2013 konsultacjach dot. zagospodarowania przestrzeni publicznej
możliwość wypowiedzi mieli mieszkańcy i przedsiębiorcy tej przestrzeni i innych dzielnic. W sumie
przekazało swe opinie ponad tysiąc osób. Konsultacje pozwoliły na poznanie oczekiwań związanych
z realizacją projektu, pozyskanie sugestii i uwag mieszkańców nt. zaproponowanych wariantów
przemiany w obszarze ulicy Majakowskiego w sferze rozwiązań komunikacyjnych, szaty roślinnej,
usytuowania ławek, przebiegu ścieżek rowerowych, wykreowania przestrzeni specjalnej – „serca
alei”. Konsultacje społeczne (prowadzone z wykorzystaniem badań ankietowych i debat) wspierał
uruchomiony serwis internetowy www.naszealeje.pl , wydawnictwo pomagające mieszkańcom
w dokonaniu wyboru wariantów przemiany, a z czasem tablice informacyjne z wizualizacją
przyszłego zagospodarowania przestrzeni. Prace przy modernizacji alei trwają. Realizacja
przedsięwzięcia zakończona zostanie jeszcze w tym roku.
„MIASTO cechujące się zrównoważonym rozwojem musi mieć atrakcyjne otwarte przestrzenie
publiczne oraz promować zrównoważoną i zdrową mobilność sprzyjającą włączeniu społecznemu…”
- takie stwierdzenie znaleźć można w jednej z publikacji Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej
Komisji Europejskiej. Jestem przekonany, że przestrzenie kształtowane z udziałem mieszkańców
pozwalają na tworzenie miejsc, które dąbrowianie postrzegają jako swoje i w których czują się
dobrze.
Zbigniew Podraza
Prezydent Dąbrowy Górniczej