Centrum – peryferie. Stara teoria w nowych

J. T. Hryniewicz
Centrum – peryferie. Stara teoria w nowych czasach.
Przedmiotem opracowania była próba sprawdzenia, czy i w jakim stopniu teoria
centrum – peryferie nadaje się do opisu międzypaństwowych stosunków gospodarczych w
trakcie tworzenia się globalnej gospodarki opartej na wiedzy. W tym celu wyselekcjonowano
6 najważniejszych tez teorii centrum – peryferie i poddano je empirycznej weryfikacji.
Dostosowanie teorii centrum peryferie do współczesności powinno uwzględniać nowy
światowy podział pracy. Centrum gospodarcze tworzą państwa najbardziej zaawansowane w
tworzeniu gospodarki opartej na wiedzy. Istotą dominacji centrum jest to, że produkuje nowe
innowacyjne dobra powszechnie pożądane. Im bardziej peryferie pożądają wytworów
centrum, których nie są w stanie wytworzyć, tym większa dominacja centrum i możliwość
dyktatu cenowego. Włączenie się państw peryferyjnych do gospodarki globalnej i przejęcie
przez nie produkcji przemysłowej przyniosło im bezpośrednie korzyści. Państwa centrum
odniosły korzyści pośrednie w postaci bezpieczeństwa socjalnego i stabilizacji politycznej.
Państwa peryferyjne podlegają nowej stratyfikacji gospodarczej i politycznej polegającej na
wyodrębnieniu się peryferii przemysłowych i peryferii surowcowych. Peryferie przemysłowe
pośredniczą (przetwarzają surowce na wyroby przemysłowe) w wymianie między centrum a
państwami surowcowymi.
Słowa kluczowe:
Postindustrialna restrukturyzacja, deindustrializacja, fabryki świata, poziom życia w centrum,
destabilizacja peryferii, finansowanie nowej gospodarki, korzyści z globalizacji, nowa
stratyfikacja peryferii