Interakcja kondycji rynków finansowych i bankowej polityki

Dziennik Gazeta Prawna (Nr 191/2012, 2 października 2012 r.)
Justyna Jastrząb, Mirosław Wnuk
Interakcja kondycji rynków finansowych
i bankowej polityki zarządzania kredytami
Osłabienie gospodarcze bezpośrednio wpływa na sytuację w bankowości i odwrotnie
polityka zarządzania kredytami wpływa na rynki finansowe. Co banki mogą zrobić,
by zmniejszyć wpływ osłabienia gospodarczego na ich funkcjonowanie? A także
jakie działania po stronie banku mogą poprawić sytuację na rynkach finansowych?
Jak podaje PKPP Lewiatan, prawie 60% mikro, małych i średnich przed-
nia ryzykiem detalicznym. Stwierdzono w niej wprost że: „Dynamicz-
siębiorstw uważa, że osłabienie gospodarcze w 2012 r. będzie silniejsze
nemu wzrostowi wartości portfela kredytów towarzyszył, a nawet go
niż w latach 2008-2009 . Wynika to z silnych zawirowań na rynkach
stymulował, proces rozluźniania przez banki zasad polityki kredytowej.
finansowych w ostatnich latach i ma związek między innymi z hossą na
W szczególności obserwowane było:
1
rynkach kredytowych oraz metodami stosowanymi przez instytucje fi-
1.obniżanie wymogów w analizie zdolności kredytowej,
nansowe do oceny zdolności spłaty kredytu przez klientów. Dotychczas
2.nadmierne i nieuzasadnione wydłużanie okresu kredytowania
nacisk na weryfikację i zachowanie odpowiedniego poziomu ryzyka
kredytowego był niewielki. Zdarzały się sytuacje, gdzie analiza kredyto-
(w celu zmniejszenia wysokości rat),
3.zwiększanie relacji zadłużenia do zabezpieczenia (LtV).
wa nie była przeprowadzana lub wyniki oceny nie były brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu kredytu. Opisane podejście
Na sytuację taką wskazywały wyniki działań inspekcyjnych prowadzo-
na szeroką skalę stosowały instytucje parabankowe. Dodatkowo często
nych w bankach oraz m.in. opracowane przez Narodowy Bank Polski
mechanizmy związane z zabezpieczeniami umów kredytowych ustala-
raporty nt. sytuacji na rynku kredytowym.”2
no na etapie umowy, a następnie nie były one regularnie weryfikowane
i aktualizowane. Na osłabienie gospodarcze miała także wpływ sytuacja
Wartość projektu (mld zł)
na rynku obrotu nieruchomościami. Ceny nieruchomości rosły i osiągały
36,06
wysokie wartości. Niewiele osób, nawet wśród ekspertów branżowych,
35,75
przewidywało ich zmniejszenie. Ten aspekt mocno wpływał na wartość
34,35
zabezpieczeń kredytów, a co za tym idzie na ich stabilność i bezpie-
32,51
czeństwo.
30,89
28,21
Cała siła i determinacja instytucji finansowych koncentrowała się na wynikach sprzedażowych. Ich celem było osiągnięcie pozycji rynkowego
25,06
lidera. Między innymi to jednokierunkowe patrzenie doprowadziło do
19,06
Jedną z ważnych prób uszczelnienia rynku kredytowego było wprowadzenie przez KNF w 2010 r. obligatoryjnej rekomendacji dla banków
(Rekomendacji T), która dotyczyła dobrych praktyk w zakresie zarządza-
1) PKPP
Lewiatan, MSP wobec osłabienia gospodarczego, 2012.
Nadzoru Finansowego, Rekomendacja T, 2010.
2) Komisja
V 2010
VIII 2010 XII 2010
II 2011
V 2011
VIII 2011
XI 2011
III 2012
VI 2012
Łączna kwota zaległych płatności czasowo niewywiązujących się ze zobowiązań.
V.2010-VI.2012 (w mld. PLN) (Źródło: BIG InfoMonitor, BIK, ZBP).
strona 1 vsoft business improvement
21,97
załamania na rynkach finansowych, czego efekty odczuwamy do dziś.
Niezależnie od wdrożonej rekomendacji liczba i wartość wierzytelności
Wynika z nich, że sytuacja sektora bankowego w porównaniu do grud-
na rynku jednak sukcesywnie rośnie. Jak wskazują dane opublikowane
nia 2011 r. uległa dalszej, nieznacznej, ale jednak poprawie. Cały sys-
w raporcie InfoDług, wartość zaległych płatności Polaków w czerwcu
tem bankowy osiągnął największe nominalne zyski. Obniżenie tempa
2012 r. wynosiła już 36,08 mld zł .
wzrostu gospodarczego nie spowodowało wzrostu relacji kosztów ryzy-
3
ka kredytowego do aktywów banku. Należy jednak pamiętać, iż trwała
Dodatkwo BIG wskazuje, że niespełna 95% Polaków spłaca swoje zobo-
poprawa na rynkach finansowych nie będzie mogła się zakorzenić bez
wiązania terminowo, z czego część klientów stanowią grupy klientów
konkretnych, stałych zmian.
podwyższonego ryzyka. Na koniec 2011 r. banki wystawiły na sprzedaż
ok. 30 pakietów wierzytelności o wartości nominalnej ponad 3,5 mld
Co zatem można zrobić, by liczba „złych” kredytów malała,
złotych . Te dane napędzają szybki rozwój rynku obrotu wierzytelno-
a wyniki sprzedażowe były na zadawalającym poziomie?
4
ściami. Staje się on jednym z najbardziej perspektywicznych w Polsce,
o czym można się przekonać patrząc na dane zawarte w rankingu firm
Przede wszystkim należy wzmocnić i uszczelnić prowadzone analizy
windykacyjnych GG Parkiet . dotyczące zdolności, ryzyka, zabezpieczeń i historii kredytowej klienta.
Z obserwacji rynku obrotu wierzytelnościami, wynika że firmy windy-
Automatyzacja i standaryzacja procesów biznesowych w obszarze pro-
kacyjne obecnie najbardziej interesują się przede wszystkim wierzytel-
cesów monitorowania należności i windykacji to metody wzmocnienia
nościami bankowymi . Pomimo tak przedstawianych danych zauważal-
i uszczelnienia obszaru zarządzania ryzykiem. Przekładają się one bez-
ny jest jednak niewielki progres na rynku finansowym, który pozwala
pośrednio na zwiększenie bezpieczeństwa udzielonych kredytów, po-
z optymizmem patrzeć w przyszłości. W ciągu ostatnich trzech miesięcy
ziomu ich zabezpieczeń oraz zwiększenie skuteczności w odzyskiwaniu
wartość przeterminowanych płatności wzrosła o niecały 1% i jest to
należności. Dopiero od kilku lat wprowadzone zostały w polityce depar-
najniższy przyrost zadłużenia od 4 lat. Niestety tego samego nie może-
tamentów windykacji, narzędzia do tzw. scoringu windykacyjnego. Do
my stwierdzić patrząc na liczbę niesolidnych dłużników, która zaczęła
tej pory wiele banków i instytucji finansowych nie korzysta z tego rodza-
ponownie szybko wrastać7. Dane z raportu NBP „Raport o stabilności
ju rozwiązań. Rekomendowane jest, by system monitoringu agregował
systemu finansowego” również napawają lekkim optymizmem.
i analizował dane z różnorodnych systemów IT działających w instytucji
5
6
8
(szerzej ten temat poruszał Marcin Dziuba - Architekt rozwiązań bizKRUK SA
nesowych VSoft SA, w artykule „Monitoring a zarządzanie ryzykiem”
opublikowanym w Miesięczniku Bank9), jednak wciąż wiele instytucji
1 611
436
Centrum finansowe BPS
Ultimo
Best
3 983
Kredyt inkaso
6 112
3 417
1 428
dytowym.
W jakim zakresie rozwiązania informatyczne mogą wspierać
wierzycieli w skutecznym odzyskiwaniu wierzytelności?
Pierwszym krokiem jest właściwe i pełne określenie grupy klientów, którzy nie spłacają zobowiązań. Dane o bieżących zaległościach muszą być
1 449
przygotowywane codziennie, z wszystkich systemów w których przechowywane są informacje na temat udzielonych kredytów i statusu ich
1 428
1 100
1 025
1 100
917
2 129
1 175
Pozostałe firmy
finansowych bazuje jedynie na danych zgromadzonych w systemie kre-
1 968
108
spłat. Analiza, bez uwzględnienia pełnych informacji, może doprowadzić do sytuacji, w której klient jest traktowany jako wierzyciel a tymczasem zobowiązanie zostało spłacone (tyle, że bank jeszcze nie odnotował
tego faktu lub departament monitoringu i windykacji nie otrzymał takiej
zakupione
zlecone
informacji). Taka sytuacja jest mało komfortowa zarówno dla klienta, jak
Łączna kwota zaległych płatności czasowo niewywiązujących się ze zobowiązań.
V.2010-VI.2012 (w mld. PLN) (Źródło: BIG InfoMonitor, BIK, ZBP).
3)
tucji takie działanie generuje dodatkowe koszty i wpływa na wizerunek,
a ze strony klienta wpływa na obniżenie zaufania do banku i naraża
BIG InforMonitor SA, Ogólnopolski raport o zaległym zadłużeniu i klientach podwyższonego ryzyka, 2012.
BIG InforMonitor SA, Ogólnopolski raport o zaległym zadłużeniu i klientach podwyższonego ryzyka, 2012
Łysuniec M., Rynek zarządzania wierzytelnościami jeszcze się krystalizuje, www.windykacja.pl,13.07.2012
http://www.windykacja.pl/raporty,rynek-zarzadzania-wierzytelnosciami-jeszcze-sie-krystalizuje.html
6)
IBnGN, Rynek zarządzania wierzytelnościami w Polsce oraz perspektywy jego rozwoju do 2014r., 2010.
7) BIG InforMonitor SA, Ogólnopolski raport o zaległym zadłużeniu i klientach podwyższonego ryzyka, 2012.
8)
NBP, Raport o stabilności systemu finansowego. Lipiec 2012 r., 2012.
9)
Dziuba M., Monitoring a zarządzanie ryzykiem,Miesięcznik Bank nr 4/2012.
4)
5)
strona 2 vsoft business improvement
i instytucji, wobec której klient zaciągnął zobowiązanie. Ze strony insty-
cych. Stosowane na wczesnym etapie monitoringu należności znacząco
wpływają na efektywność działań. Przykładem może być odpowiednie
zastosowanie przypomnień SMS czy obsługi call center. Jak wskazują obserwacje, część klientów po prostu zapomina o terminach płatności. Przypomnienie SMS czy kontakt call center są bardzo skutecznym narzędziem
podwyższającym efektywność monitoringu kredytów. Kolejnym ważnym
elementem, mającym wpływ na poprawę statusu kredytów, jest sposób
zawierania ugody. Sprowadza się on do ustalenia nowych terminów spłaty
oraz ich wysokości. W sytuacji, gdy nie jest możliwe wprowadzenie korekty
w harmonogramie spłat, procesy windykacyjne przewidują możliwość re-
VSoft SA jest wiodącym dostawcą nowoczesnych rozwią-
strukturyzacji umowy i dostosowanie jej do aktualnego stanu materialnego
zań z obszaru IT. Tworzone przez firmę systemy informa-
i zabezpieczeń klienta. Stosowanie restrukturyzacji jest częstym narzędziem
tyczne pozwalają zoptymalizować i rozszerzać działalność
biznesową przedsiębiorstw. Do grona klientów firmy nale-
w rękach analityków, gdyż pozwala zakończyć pozytywnie negocjacje,
a tym samym usunąć zobowiązanie z listy trudnych kredytów banku.
żą m.in.: Alior Bank SA, BOŚ SA, BRE Bank SA, PKO BP SA,
Podsumowując, rynek finansowy na świecie, w tym w Polsce zmienia
PZU SA oraz ZBP. Przyjęta przez firmę strategia sprawia, że
się bardzo dynamicznie, chodź są nieliczne symptomy jego stabilizacji.
na rynku B2B występuje w dwóch rolach: jako zaufany do-
Jedną z pewnych i skutecznych ścieżek, której efektem jest zwiększenipoziomu odzyskiwania wierzytelności, jest automatyzacja i stosowanie
stawca zaawansowanych rozwiązań informatycznych i jako
odpowiednich strategii działania w stosunku do wierzycieli, w tym pro-
innowacyjny partner umożliwiający generowanie nowych
wadzenie restrukturyzacji umów.
źródeł zysku.
Większa liczba odzyskiwanych należności to oczywiście poprawa wyników finansowych, a tym samym szybsza realizacja celów nałożonych
na banki przez zarządy i akcjonariuszy. Kluczowy element w rentowości
banku to sprzedaż, ale działając na dzisiejszym rynku musimy być przyna stres. Oznacza to, iż odpowiednia selekcja klientów i związana
gotowani na sprawny i efektywny monitoring naszych należności oraz
z tym selekcja spraw, stają się kluczowe z punktu widzenia potrzeb
odzyskiwanie wierzytelności.
organizacji, która chce efektywnie prowadzić działania monitorująco-windykacyjne. Aby móc odpowiednio odpowiedzieć na takie
potrzeby należy w pełni zautomatyzować ten etap prac. Efektem automatyzacji jest również korzyść w postaci skrócenia czasu i zwiększenia
częstotliwości dostarczania informacji na temat aktualnego portfela wierzytelności.
Drugim krokiem jest właściwe określenie sposobu postępowania wobec
dłu żnika w zależności od okresu zalegania ze spłatą. Do tego służą na-
Justyna Jastrząb
Ekspert w zakresie sprzedaży
produktów informatycznych.
Obecnie współpracuje z firmą VSoft
na stanowisku Dyrektora Sprzedaży,
gdzie odpowiada za obszar produktów
dla sektora finansowego
(bankowość, ubezpieczenia, leasingi).
rzędzia wspomagające scoring windykacyjny. Pozwalają one na określenie
właściwego sposobu postepowania przez selekcję i segmentację należności oraz umożliwiają wybór odpowiedniej strategii postępowania windykacyjnego. Przykładowo: inaczej traktowany będzie klient, który zalega z
ry opóźnia płatność o 40 dni, a jeszcze inaczej będzie wyglądała strategia
windykacyjna dla podmiotu prawnego, który ma kilka dobrych kredytów, a
tylko w jednym zdarzyła się zaległość. Scoring windykacyjny pozwala na
sprawne i w pełni automatyczne selekcjonowanie portfela spraw, w
zależności od określonej i przyjętej strategii windykacyjnej.
Automatyzacja procesu selekcji klientów i odpowiednia strategia windykacyjna mają ogromne znaczenie dla efektywności działań monitorują-
Mirosław Wnuk
Ekspert w obszarze windykacji
dla sektora finansowego,
manager z wieloletnim
stażem oraz konsultant.
Obecnie Dyrektor
w Biurze Kontraktów w firmie VSoft.
strona 3 vsoft business improvement
płatnością 1 dzień i ma 1 kredyt, inaczej zostanie potraktowany klient, któ-