Autoreferat dr Teresy Stradomskiej

AUTOREFERAT
1. Imię i Nazwisko
Teresa Joanna Stradomska,
2. Posiadane tytuły, stopnie naukowe i zawodowe – rok i miejsce uzyskania
doktor nauk medycznych w zakresie biologii medycznej, 2003 Warszawa
Obrona: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny
Tytuł rozprawy ”Ocena wykrywania i monitorowania zakażeń grzybiczych z
rodzaju Candida w oparciu o oznaczanie poziomu D-/L-arabinitolu metodą
chromatografii gazowej”
Promotor: Prof. dr hab. n. biol. Zbigniew Mielniczuk IP CZD / COBRO
Recenzenci: Prof. dr hab. n. farm. Wiesław Kurzątkowski NIZP PZH
Prof. dr hab. n. med. Anna Tylki- Szymańska IP CZD
magister inż. chemii 1975 Wydział Chemiczny, Politechnika Warszawska
specjalizacja - technologia środków biologicznie czynnych
„Reakcje pochodnych układu benzimidazolu z kwasami boronowymi”
Praca wykonana pod kierunkiem Prof. dr hab. Barbary Serafinowej
3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych
1987- do chwili obecnej, Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Zakład Biochemii,
Radioimmunologii i Medycyny Doświadczalnej (dawniej Zakład Diagnostyki
Laboratoryjnej) w tym:
1987 – młodszy asystent, Pracownia Hormonów - diagnostyka zaburzeń sterydogenezy
wrodzonych i nabytych zaburzeń biosyntezy i metabolizmu hormonów steroidowych
oraz diagnostyki zaburzeń przemiany amin katecholowych
1994 - asystent, Pracownia Chromatografii i Spektrometrii Mas - diagnostyka wrodzonych
zaburzeń metabolizmu, diagnostyka zakażeń grzybiczych
2004 – adiunkt, Pracownia Zaburzeń Metabolicznych, diagnostyka wrodzonych zaburzeń
metabolizmu, diagnostyka zakażeń grzybiczych.
4. Wskazanie osiągnięcia* wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003
r. o stopniach naukowych i tytule naukowym. (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.):
1
a) Tytuł osiągnięcia naukowego
Cykl prac dotyczący zastosowania oznaczania poziomu bardzo długołańcuchowych
kwasów tłuszczowych VLCFA - biomarkera w diagnostyce chorób peroksysomalnych, pod
wspólnym tytułem:
Analiza poziomu bardzo długołańcuchowych kwasów tłuszczowych (VLCFA) w surowicy
jako markera zaburzeń procesu peroksysomalnej β-oksydacji w diagnostyce klinicznej i
monitorowaniu leczenia chorób peroksysomalnych w populacji polskiej
b) Spis publikacji wchodzący w skład jedno-tematycznego osiągnięcia naukowego
(autor, tytuł publikacji, rok wydania, nazwa wydawnictwa)
1. TJ Stradomska. Choroby peroksysomalne. Pediatr Pol (2010) 85(2); 148-155.
Indywidualny wkład w publikację - 100%: koncepcja pracy, przygotowanie manuskryptu.
2. TJ Stradomska.
Peroksysomy - funkcje i zaburzenia metaboliczne. Post Biochemii
(2011) 57(2); 183-190.
Indywidualny wkład w publikację - 100%: koncepcja pracy,
wykonanie ilustracji, przygotowanie manuskryptu.
3. TJ Stradomska*,
A Tylki–Szymańska. „ Serum very long-chain fatty acids levels
determined by gas chromatography in the diagnosis of peroxisomal disorders in Poland ”.
2009 Folia Neuropathol 47(4);306-313. IF 1,143 Indywidualny wkład w publikację - 85%:
koncepcja pracy, oznaczanie VLCFA, interpretacja wyników i opracowanie danych,
analiza statystyczna, przygotowanie manuskryptu.
4. TJ Stradomska*, M Bachański, J Pawłowska, M Syczewska, A Stolarczyk, A TylkiSzymańska " The impact of a ketogenic diet and liver dysfunction on serum Very LongChain Fatty Acids levels " 2013 Lipids 44;405-409. IF 2,557
Indywidualny wkład w publikację - 75%: koncepcja pracy, oznaczanie VLCFA,
interpretacja wyników i opracowanie danych, analiza biochemiczna, przygotowanie
manuskryptu.
5. TJ Stradomska*, A.Tylki-Szymańska “ Decreasing serum VLCFA levels in ageing XALD female carriers”. J Inherit Metab Dis (2001) 24(8); 851-85, IF = 1,790. Indywidualny
wkład w publikację - 80%: koncepcja pracy, oznaczanie VLCFA, analiza biochemiczna,
opracowanie danych, przygotowanie manuskryptu.
6. TJ Stradomska*, J Kubalska, R Janas, A Tylki-Szymańska. “Reproductive function in
men affected by of X-linked adrenoleukodystrophy/ adrenomyeloneuropathy”. 2012 Eur J
Endocrinol 166; 291-294. IF 3,136. Indywidualny wkład w publikację - 80%: koncepcja
pracy, oznaczanie VLCFA, interpretacja wyników i opracowanie danych, analiza
biochemiczna i statystyczna, przygotowanie manuskryptu.
* - autor korespondujący
2
c) Omówienie celu naukowego ww. prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem
ich ewentualnego wykorzystania:
Celem przedstawionych prac była analiza poziomu bardzo długołańcuchowych
kwasów tłuszczowych, (very long chain fatty acids) VLCFA w surowicy, jako markera
zaburzeń procesu peroksysomalnej β-oksydacji w diagnostyce klinicznej i monitorowaniu
leczenia chorób peroksysomalnych w populacji polskiej.
Substraty lub produkty szlaku metabolicznego, identyfikowane w tkankach lub
płynach ustrojowych charakterystyczne dla danego schorzenia tzw. biomarkery stanowią
podstawę laboratoryjnej diagnostyki medycznej. Dobre markery biochemiczne powinny
odznaczać się wysoką specyficznością i czułością. W celu maksymalizacji wiarygodności
ich przydatności w diagnostyce proces opracowania procedury ich wdrożenia musi spełniać
dwa warunki. Są to: dobrze opracowana, zwalidowana metoda analityczna detekcji
biomarkera z matrycy biologicznej z uwzględnieniem badań trwałości próbek i analizy
czynników interferencyjnych oraz dokładnie opracowane wartości referencyjne na
podstawie wyników oznaczeń prowadzonych u osób zdrowych.
Efektem moich wcześniejszych badań było wprowadzenie do diagnostyki
analitycznej
metody
oznaczenia
poziomów
bardzo
długołańcuchowych
kwasów
tłuszczowych, very long-chain fatty acids (VLCFA) biomarkera stosowanego w diagnostyce
chorób metabolicznych. W ramach realizacji grantu PB 295/P05 /92 /08- „Oznaczanie
poziomu
bardzo
długołańcuchowych
kwasów
tłuszczowych
w
chorobach
peroksysomalnych” opracowałam i wdrożyłam metodę oznaczania poziomów VLCFA w
surowicy, stosowanego jako różnicujące badanie analityczne w panelu diagnostycznym
wrodzonych wad metabolicznych i jako podstawowe kryterium biochemiczne w
rozpoznawaniu chorób peroksysomalnych (Pediatr Pol).
Choroby peroksysomalne są grupą chorób uwarunkowanych genetycznie, z
wrodzonym
defektem
metabolicznym
na
poziomie
białka
enzymatycznego
lub
transportowego lub biogenezy peroksysomu. VLCFA (> C22:0, C24:0, C26:0) są kwasami
ulegającymi spalaniu wyłącznie w systemie peroksysomalnej β-oksydacji. Uszkodzenie
tego procesu prowadzi do nagromadzenia VLCFA w tkankach i płynach ustrojowych.
Identyfikacja podwyższonych poziomów VLCFA, głównie jako C24:0/C22:0, C26:0/C22:0
oraz C26:0, w matrycy biologicznej metodą analizy instrumentalnej wskazuje na
zaburzenie procesu peroksysomalnej β-oksydacji (Post Bioch). Oznaczanie poziomu
VLCFA jest badaniem wysokospecjalistycznym wykonywanym w niewielu ośrodkach na
świecie, klasyfikowane jako “extremely specialized” (X-ALD database). Badanie to
3
uczestniczy
w
kontroli
europejskiej
ERNDIM
z
bardzo
dobrymi
wynikami.
Choroby peroksysomalne należą do grupy chorób rzadkich.
Kontynuacją
badań
nad
zastosowaniem
VLCFA
w
diagnostyce
chorób
peroksysomalnych było opracowanie wartości referencyjnych na bazie grupy kontrolnej
osób zdrowych, dzieci i dorosłych. Oznaczanie VLCFA jest podstawowym kryterium
diagnostycznym w diagnostyce zaburzeń biogenezy peroksysomu (zespół Zelwegera),
defektu pojedynczego enzymu
czy białka transportowego. Adrenoleukodystrofia
sprzężona z chromosomem X, najczęściej występująca choroba peroksysomalna, jest
chorobą neurodegeneracyjną, spowodowaną defektem genu kodującego błonowe białko
transportowe ABCD1 dostarczające VLCFA do peroksysomu. W oparciu o dane wartości
poziomów normalnych VLCFA prowadziłam diagnostykę chorób peroksysomalnych dla
obszaru całego kraju. Badania te pozwoliły na opracowanie wartości referencyjnych
poziomów VLCFA dla chorób zaburzenia biogenezy peroksysomu, defektu pojedynczego
enzymu peroksysomalnego oraz hemi- i heterozygot adrenoleukodystrofii sprzężonej
z chromosomem X w populacji polskiej. (Folia Neuropathol) .
Chociaż obecnie nie znane są jeszcze skuteczne metody leczenia chorób
peroksysomalnych, to jednak podejmowane są próby leczenia czy też opóźnienia
wystąpienia pierwszych objawów. U chorych u których stosowano określone czynniki
terapeutyczne
monitorowałam
poziom
nasyconych
i
nienasyconych
VLCFA.
Przeprowadzona analiza stężenia wzorca biomarkera podczas podaży oleinianu
trójglicerolu (GTO), czy oleju Lorenzo’a (LO) wykazała, że wraz z obniżeniem oznaczanych
parametrów następuje podwyższenie poziomu kwasów nienasyconych VLCFA. Z kolei
u pacjentów poddanych przeszczepowi szpiku (haematopoietic stem cell transplantation,
HSCT) w przypadku przyjęcia przeszczepu, wykazałam obniżenie poziomu VLCFA do
poziomu odpowiedniego dla heterozygot X-ALD/AMN.
Na
obecnym
etapie
wiedzy
szczegółowy
patomechanizm
chorób
peroksysomalnych nie jest znany, przyjmuje się jednak, że VLCFA są głównym czynnikiem
sprawczym odpowiedzialnym za neurodegenerację układu nerwowego. W grupie chorych
z zaburzeniem biogenezy peroksysomu wykazałam silną korelację poziomu kwasu
cerotowego (C26:0) ze stopniem ciężkości choroby. ( Folia Neuropathol )
W oparciu o analizę uzyskanych wyników z badań diagnostycznych chorób
peroksysomalnych prowadzonych w naszym Instytucie dla całego kraju, oszacowałam
częstości występowania chorób peroksysomalnych w
populacji polskiej. Dane te
pokrywają się z danymi z innych światowych ośrodków medycznych. I tak zaburzenia
4
biogenezy peroksysomu występują w liczbie 0,20 przypadków na 100000 urodzeń.
Natomiast częstość występowania X-ALD/AMN w Polsce wynosi 2,9 przypadków na
100000 żywo urodzonych chłopców (Folia Neuropathol).
Wiadomo, że ze względu na dobro pacjenta jak i koszty diagnostyczne, szybkość
postawienia prawidłowego rozpoznania ma duże znaczenie. W grupie pacjentów z
adrenoleukodystrofią, którzy nie byli świadomi występowania X -ALD/AMN w ich rodzinie,
przeprowadziłam analizę okresu czasu (T) jaki upłynął od wystąpienia pierwszych objawów
do postawienia ostatecznej diagnozy, średnio wynosił on 2,2 roku. Dane te pokrywają się
z wynikami badań autorów japońskich. (Folia Neuropathol)
Zwiększenie wiarygodności przydatności zastosowania określonego biomarkera w
diagnostyce podnosi znajomość czynników wpływających na jego labilność. Stąd też,
część moich badań była poświęcona badaniom wpływu czynników żywieniowych i
klinicznych na poziom VLCFA. Bardzo częstym objawem klinicznym obserwowanym u
pacjentów z chorobą peroksysomalną jest padaczka. W jej leczeniu stosowana jest dieta
ketogenna zwłaszcza w przypadkach postaci lekoopornej. Badałam wpływ diety
ketogennej na poziom VLCFA. Wykazałam, że dieta ketogenna nie zaburza wartości
diagnostycznej badanych parametrów
C24:0/C22:0 i C26:0/C22:0 (Lipids).
Drugim
znamiennym kryterium klinicznym w grupie pacjentów z zaburzeniem działania
pojedynczego enzymu lub biogenezy peroksysomu są zaburzenia funkcji wątroby.
Przeprowadziłam analizę poziomów VLCFA u chorych z niewydolnością wątroby o podłożu
innym, niż choroba peroksysomalna. W/w analiza stanowi pierwszą kompleksową ocenę
poziomu VLCFA w tej grupie chorych i wskazuje na podwyższenie wartości oznaczanych
parametrów (C24:0/C22:0, C26:0/C22:0). Wynika stąd, że w diagnostyce chorób
peroksysomalnych zaburzenie funkcji wątroby może generować wyniki fałszywie dodatnie.
Ze względu na skalę wzrostu wartości analizowanych biomarkerów dotyczy to tylko jednej
grupy, heterozygot X-ALD/AMN (Lipids).
Kolejnym wnioskiem wypływającym z tej pracy jest wykazanie, że poziomy
C24:0/C22:0 i C26:0/C22:0 mogą służyć jako wtórne biomarkery dla pewnych procesów
patologicznych przebiegających w wątrobie. Zatem, parametry te mogą być wykorzystane
zarówno do oceny funkcji wątroby w procesie diagnostycznym jak i w analizie procesów
patologicznych dla celów naukowych, innych schorzeń hepatologicznych. (Lipids)
Dane
literaturowe
adrenoleukodystrofii
oraz
związanej
doświadczenia
z
chromosomem
własne
X
wykazują,
(X-ALD/AMN)
że
nosicielki
demonstrują
podwyższony poziom VLCFA. Opierając się na wynikach skriningu rodzinnego
5
prowadzonego na bazie oznaczania poziomów VLCFA u heterozygot wykazałam
zmienność tych parametrów skorelowaną z wiekiem. (J Inherit Metab Dis)
W oparciu o wyniki przeprowadzonych oznaczeń poziomów biomarkera w grupie
hemi- i heterozygot X-ALD/AMN oraz w grupie kontrolnej oszacowałam wartość
diagnostyczną poszczególnych parametrów VLCFA. Na podstawie oceny analitycznej
i statystycznej wykazałam, że optymalne różnicowanie diagnostyczne w diagnostyce
chorób peroksysomalnych uzyskujemy analizując 5 parametrów VLCFA. (J Inherit Metab
Dis)
Adrenoleukodystrofię charakteryzuje duża różnorodność fenotypów, od najcięższej,
letalnej postaci dziecięcej do najłagodniejszej adrenomieloneuropatii w której objawy
występują dopiero w 3- ciej lub 4-tej dekadzie życia. Tematem mojej ostatniej prezentowanej
pracy jest ocena zdolności prokreacyjnych mężczyzn z adrenomieloneuropatią, późną
postacią X-ALD, z zastosowaniem analizy VLCFA w metodzie skriningu rodzinnego.
Wskaźnik oceny zaburzenia zdolności prokreacyjnych mężczyzn z AMN jest niewiele wyższy
od wykazywanej niepłodności par w Polsce. Cytowana praca jest pierwszym w świecie
doniesieniem przedstawiającym ocenę zdolności prokreacyjnych w tej grupie chorych (Eur J
Endocrinol).
Podsumowanie
1. Dla prawidłowej diagnostyki podstawą jest wiarygodna metoda analityczna i dobrze
opracowane wartości referencyjne. Kompleksowo opracowałam i wprowadziłam do
diagnostyki metodę oznaczania VLCFA, głównego biomarkera w diagnostyce chorób
peroksysomalnych.
2. Wyznaczyłam wartości referencyjne poziomów VLCFA dla chorób zaburzenia
biogenezy peroksysomu, hemi- i heterozygot adrenoleukodystrofii sprzężonej z
chromosomem X, oraz wartości poziomów prawidłowych u osób zdrowych w populacji
polskiej.
3. Badałam wpływ czynników żywieniowych (dieta ketogenna) i stanów patologicznych
(zaburzenie funkcji wątroby) na wartość diagnostyczną wyniku VLCFA. Analizy te
wskazują, że o ile dieta ketogenna nie zaburza podstawowych parametrów
diagnostycznych, to niewydolność wątroby może prowadzić do podwyższenia
poziomów VLCFA. Wykazałam również, że poziomy VLCFA charakteryzują się
zmiennością związaną z wiekiem u heterozygot X-ALD/AMN.
4. Przeprowadzona przeze mnie analiza poziomów VLCFA podczas stosowanej terapii
u chorych z X-ALD/AMN wskazuje, że przeszczep szpiku powoduje obniżenie VLCFA
6
do poziomu odpowiedniego dla heterozygot, natomiast podaż LO, normalizując poziom
biomarkera, powoduje również wzrost nienasyconych kwasów tłuszczowych.
5. Na podstawie wnikliwej oceny analitycznej i statystycznej wyników hemii heterozygot
X-ALD/AMN
oraz
grupy
kontrolnej
wykazałam,
optymalne
że
różnicowanie diagnostyczne uzyskujemy analizując 5 parametrów VLCFA.
6. Zastosowanie badań przesiewowych wśród rodzin pacjentów pozwoliły ocenić
zdolność funkcji prokreacji u chorych z późną postacią X-ALD/AMN.
7. W oparciu o dane diagnostyczne oszacowałam częstość występowania chorób
peroksysomalnych w Polsce.
Piśmiennictwo:
Bezman L., Moser A.B., Raymond G.V. Rinaldo, P., Watkins P.A., Smith K.D, Kass
N.E., Moser H.W., Adrenoleukodystrophy: Incidence, new mutation rate, and results of
extended family screening, Ann. Neurol. 2001; 49: 512–517.
Goldfischer S, Moore CL, Johnson AB, Spiro AJ, Valsamis MP, Wisniewski HK, Ritch
RH, Norton WT, Rapin I, Gartner LM Peroxisomal and mitochondrial defects in the
cerebro-hepato-renal syndrome. Science (1973) 182:62-64
Ferdinandusse S, Ylianttila MS, Gloerich J, Koski MK, Ostheim W, Waterham HR,
Hiltunen JK, Wanders R., Glumoff T. Multinational spektrum of D-bifunctional protein
deficiency and structure- based genotype-phenotype analysis. Am J Hum Gene 2006; 78:
112-124.
Finsterer J, Lasser S, Stophausius E. Dementia from the ABCD1 mutation c.1415
1416delAG in a female carrier. Gene (2013), http://dx.doi.org./10.1016/j.gene.2013.07.073
Hein
S,
Schonfeld
P,
Kahlert
S,
Reiser
G,
Toxic
effects
of
X-linked
adrenoleukodystrophy associated, very long chain fatty acids on glial cells and neurons
from rat hippocampus in culture. Hum Mol Genet 2008; 17(12): 1750–1761.
Hudspeth M P, Raymond GV. Immunopathogenesis of adrenoleukodystrophy: current
understanding. J Neuroimmunol 2007; 182: 5-12.
Kirk EP, Fletcher JM, Sharp P, Carey B, Poulos A. X-linked adrenoleukodystrophy: the
Australasian experience. Am J Med Genet 1998; 76: 420-423.
Moser HW, Raymond GV, Lu SE et al. A Follow-up of 89 asymptomatic patients with
adrenoleukodystrophy treated with Lorenzo's oil. Arch Neurol. 2005;62:1073-1080.
Moser HW, Mahmood A, Raymond GV. X-linked adrenoleukodystrophy. Nat Clin Prac
Neurol 2007; 3(3): 140-151
Moser HW, Moser AB Fayer KK, Chen WW Schulman JD, O’Neill BP, Kishimoto Y.
Adrenoleukodystrophy: Increased plasma content of saturated very long chain fatty acids.
Neurology 1981; 31:1241.
7
Mosser J, Douar AM, Sarde CO, Kioschis P, Feil R, Moser H, Poustka AM, Mandel JL,
Aubourg P. Putative X-linked adrenoleukodystrophy gene shares unexpected homology
with ABC transporters. Nature 1993; 361: 726–730.
Peters C, Charnas LR, Tan Y, et al. Cerebral X-linked adrenoleukodystrophy: the
international hematopoietic cell transplantation experience from 1982 to 1999. Blood
2004;104:881-888.
Shapiro E, Krivit W, Lockman L
et al. Long-term effect of bone-marrow
transplantation for childhood-onset cerebral X-linked adrenoleukodystrophy. Lancet 2000;
356:713-718.
Shimozawa N. Molecular and clinical findings and diagnostic flowchart of peroxisomal
diseases. Brain Dev. 2011;33:770-776.
Van Veldhoven PP (2010) Biochemistry and genetics of inherited disorders of
peroxisomal fatty acid metabolism. J Lipid Res 51:2863- 2895
5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych
Moje główne zainteresowania badawcze skupiały się na badaniu biomarkerów
chemicznych stosowanych w diagnostyce medycznej. W początkowym okresie zakres
moich prac w IP CZD dotyczył zagadnień związanych z diagnostyką
zaburzeń
sterydogenezy, wrodzonych i nabytych zaburzeń biosyntezy i metabolizmu hormonów
steroidowych oraz diagnostyki zaburzeń przemiany amin katecholowych.
Następnie, pracowałam równolegle w dwóch obszarach diagnostyki analitycznej –
w zakresie
diagnostyki
chorób
metabolicznych
oraz
diagnostyki
mikrobiologicznej
inwazyjnych zakażeń grzybiczych. Diagnostyka chorób metabolicznych obejmowała
diagnostykę wrodzonych zaburzeń metabolizmu na podstawie profilu kwasów organicznych,
aminokwasów oraz badań enzymatycznych. Moja praca skupiała się głównie na
zaburzeniach beta-oksydacji kwasów tłuszczowych. Diagnostyka mykologiczna dotyczyła
identyfikacji oraz monitorowania skuteczności terapii kandydozy układowej u dzieci.
W ramach realizacji grantu PB 0314/S4 /93 /04 – „Wczesna diagnostyka zakażeń
drożdżakami z rodzaju Candida u chorych z obniżoną
odpornością
immunologiczną”
opracowałam i wdrożyłam do diagnostyki mykologicznej badanie oznaczania poziomów D/L-arabinitolu
jako
markera
zakażeń
grzybiczych
z
rodzaju
Candida. Detekcję
przeprowadzano z użyciem detektora ECD. Warto podkreślić, że byliśmy drugim ośrodkiem
na świecie po Uniwersytecie w Lund, który wówczas zastosował tę procedurę.
Te zainteresowania zawodowe były ściśle związane z moją pracą doktorską, która
dotyczyła diagnostyki zakażeń grzybiczych na podstawie oznaczania poziomu D-/L-
8
arabinitolu w moczu. Opracowałam walidację w/w metody łącznie z oceną
stabilności
próbek biologicznych oraz wyznaczeniem norm diagnostycznych (wartości cut-off) dla
wyników
dodatnich.
Ta
strategia
umożliwiła
również
monitorowanie
skuteczności
stosowanej terapii przeciwgrzybiczej.
W początkowej fazie badań opracowałam wartości poziomów D-/L-arabinitolu
u dzieci zdrowych w grupach wiekowych (0- 1; >1-3; >3-7; >7-10; >10-18 lat) wykazując
korelację ujemną. Jest to pierwsze w świecie opracowanie wartości prawidłowych poziomów
D-/L-arabinitolu
u
dzieci
w
wieku
rozwojowym.
Diagnostyka
dotyczy
grzybic
oportunistycznych, które w 80% przypadków są głównym czynnikiem etiologicznym
zakażeń, zarówno u dzieci jak i u dorosłych. Zaletą metody jest nieinwazyjność i szybkość
wykonania badania.
Jeszcze przed obroną pracy doktorskiej, w ramach grantu KBN PB 286/PO5 /95 /08
– „Zespół Retta - ocena kliniczna i biochemiczna”, przeprowadziłam badania oznaczania
poziomów VLCFA u dzieci z tym rzadkim schorzeniem neurologicznym. Po raz pierwszy
wykazałam, statystycznie znamienne obniżenie poziomów VLCFA, oraz wpływ podaży
karnityny na poziom VLCFA u dziewczynek z zespołem Retta. Wobec braku markerów
biochemicznych, oznaczanie VLCFA może być stosowane jako biomarker drugiego rzutu w
procesie diagnostycznym tego zaburzenia.
Obserwowany
w
ostatnich
dziesięcioleciach
rozwój
identyfikacji
nowych
biomarkerów jak również wykrywanie nowych schorzeń z grupy chorób rzadkich stał się
możliwy dzięki ogromnemu rozwojowi technik analizy instrumentalnej.
Z nowo zidentyfikowanymi biomarkerami, stosowanymi w diagnostyce nowej grupy
chorób rzadkich, związany jest grant MNiSW, który otrzymałam w 2009 r, pt. "Badanie
poziomów polioli metodą chromatografii gazowej jako markerów nowej grupy chorób
metabolicznych związanych z zaburzeniami przemian na szlaku pentoz" ( KBN PB 2329 /B
/P01 /2009 /37). Istotę tego zadania badawczego stanowiło opracowanie diagnostyki
klinicznej i biochemicznej w celu identyfikacji pacjentów z nowoodkrytymi chorobami w
zakresie wrodzonych defektów metabolicznych na szlaku pentozofosforanowym. Główne
biomarkery chemiczne tych schorzeń to poliole C5 i C7, oraz cukry (min. sedoheptuloza). W
ramach realizacji projektu u dwóch braci, opisanych jako 9 i 10 przypadek na świecie
zdiagnozowano deficyt transaldolazy (TALDO). Deficyt ten dotyczy bardzo rzadkiej grupy
chorób, od czasu opisu pierwszego pacjenta w ciągu dwunastu lat, ogółem w świecie,
zdiagnozowano zaledwie 13 chorych, w tym 4 pacjentów z Polski. Przeprowadzone badania
potwierdziły słuszność przyjętych kryteriów klinicznych włączenia pacjentów do grupy
ryzyka oraz zastosowanej procedury diagnostycznej w kierunku diagnostyki zaburzeń
wrodzonych defektów metabolicznych na szlaku pentozofosforanowym (Mol Genet Metab
2009).
9