INSTYTUCJA OTOCZENIA BIZNESU JAKO SZANSA LOKALNEGO

Anna Jakubowicz
INSTYTUCJA OTOCZENIA BIZNESU
JAKO SZANSA LOKALNEGO ROZWOJU
Sğowa kluczowe: instytucja, ukğad instytucjonalny, sieci instytucji.
WstĎp
Instytucje lokalne z jednej strony dĂŃĂ do integracji i likwidacji barier
lokalnych, a z drugiej do odrĎbnoıci etniczno-kulturowych. PrzyczyniajĂ siĎ
do zwiĎkszania roli spoğecznoıci lokalnych i ich samorzĂdnoıci. Sieci instytucji wspóğdziağajĂ ze sobĂ dla dobra lokalnej spoğecznoıci. Czy moŃna
zbudowaĄ uniwersalny model sieci instytucji lokalnych? Jaka jest przydatnoıĄ sieci lokalnych instytucji? Do jakich wzorów sieci instytucji moŃna siĎ
odwoğaĄ? Od jakoıci instytucji i sieci instytucji lokalnych zaleŃy rozwój
lokalny? Jednym z warunków przyspieszajĂcych rozwój lokalny jest stworzenie sieci instytucji, sprzyjajĂcych poprawie konkurencyjnoıci regionu.
Cel
Celem pracy jest przedstawienie zarysu sieci instytucji lokalnych na
przykğadzie miasta – Biağa Podlaska. W niniejszej pracy istotne wydaje siĎ
wskazanie zaleŃnoıci miĎdzy instytucjami lokalnymi, a takŃe ukazanie ich
celów dziağania (ekonomiczne, spoğeczne).
Instytucje
Terminy lokalny pochodzi od ğaciġskiego localis oznaczajĂcego konkretne miejsce czy teŃ usytuowanie w szerszej przestrzeni. Lokalny, zatem, to
tyle co miejscowy, umiejscowiony lub przypisany do miejsca. Lokalizm
okreıla typ ğadu spoğecznego, polegajĂcy na koncentracji Ńycia spoğecznego
i gospodarczego w spoğecznoıciach lokalnych, a takŃe prymat w stosunku
do ukğadu spoğecznego, który jest wytwarzany przez te spoğecznoıci.
Emil Durkheim, socjolog, rozumie pod pojĎciem instytucji zespóğ dziağaġ
oraz idei, które jednostki zastajĂ jako coı, co juŃ istnieje w danej spoğecznoıci. Durkheim uwaŃağ, iŃ czğowiek uczy siĎ wszystkiego od swojej grupy,
przyjmuje rozwiĂzania od otoczenia, dostosowuje siĎ do najbliŃszego spoğeczeġstwa. W swoich pracach koncentrowağ siĎ na problemach ıwiadomoıci
– 121 –
zbiorowej i jej oddziağywaniach na jednostkĎ. WzorcowĂ instytucjĂ byğa dla
niego religia (rozumiana jako integracjĎ spoğeczeġstwa i regulowanie zachowaġ jednostki), jako Łródğo i wzór wszelkich instytucji.
Dla neoinstytucjonalisty, Douglasa North’a instytucje to otoczenie, w którym z jednej strony poruszajĂ siĎ zbiorowi aktorzy – organizacje, a z drugiej
strony same instytucje poruszajĂ siĎ w tym otoczeniu. W takim otoczeniu
instytucje i organizacje podlegajĂ wzajemnemu oddziağywaniu. Jak twierdzi
North, instytucje peğniĂ rolĎ zmniejszania niepewnoıci za pomocĂ stabilnej
struktury instytucjonalnej, w której zakorzenione sĂ relacje miĎdzyludzkie
(North 1990 s. 6). Jak stwierdza North instytucje tworzĂ zasady, czy reguğy
gry, organizacje sĂ w nich graczami. TakĂ relacjĎ nazywa rules and players
(North 1990 s. 4). Gdyby nie byğ takich norm, kaŃdorazowo musielibyımy
negocjowaĄ umowy, co nie sprzyja wzrostowi gospodarczemu.
Offe zauwaŃa, Ńe instytucje majĂ charakter trójstronny; sĂ to dwustronne
relacje miĎdzy partnerami i trzecia strona to wyobraŃenie co moŃe ich
spotkaĄ w konkretnej sytuacji i jej nastĎpstwa.
Friedrich Hayek twierdzi, iŃ instytucje to wynik interakcji zachodzĂcych
pomiĎdzy ludŁmi.
Jak podaje Hryniewicz instytucje to kulturowo utrwalone metody realizacji ram dla zachowaġ zbiorowych w sferze gospodarczej, politycznej i w Ńyciu codziennym (Hryniewicz 2004 s. 15).
Morawski w Zmianie instytucjonalnej posğuguje siĎ nastĎpujĂcĂ definicjĂ
instytucji, iŃ sĂ to reguğy w polityce, gospodarce i spoğeczeġstwie (Morawski
1998 s. 12 i 22).
Grzegorz Koğodko okreıla instytucje rynkowe jako reguğy gry ekonomicznej, w ich skğad wchodzĂ prawo i organizacje. ZauwaŃa on, iŃ podczas budowy instytucji istotny jest wĂtek kulturowy (Koğodko 2004 s. 42-43).
Jak podaje GĂciarz instytucja to okreılenie czegoı, co speğnia ğĂcznie
kilka kryteriów, do których naleŃĂ: powtarzalnoıĄ, rutynowoıĄ, powszechnoıĄ, oczywistoıĄ. Ludzie w instytucji postĎpujĂ wedğug okreılonego schematu, automatycznie. Instytucja pojawia siĎ zawsze tam, gdzie pewne typy
ludzi wykonujĂ pewne dziağania lub czynnoıci w pewnych sytuacjach
(GĂciarz 2004 s. 24).
Z kolei March i Olsen (2005 s. 75) piszĂ, Ńe moŃliwe jest postrzeganie
instytucji jako poğĂczenie trzech systemów: jednostki, instytucji oraz zbioru
instytucji, który moŃna nazwaĄ ırodowiskiem. Jak podajĂ dalej, koncepcja
instytucji to ucieleınienie oraz instrument wspólnoty, lub porzĂdku demokratycznego jako systemu konstytucyjnego, stanowi istotny aspekt myıli
instytucjonalnej (March, Olsen 2005 s. 158). Pod pojĎciem reguğ rozumiejĂ
rutynowe dziağania, procedury, konwencje, role, strategie, formy organizacyjne oraz technologie, wokóğ których ksztağtuje siĎ dziağalnoıĄ polityczna.
PojĎciem tym obejmujemy równieŃ przekonania, paradygmaty, kodeksy,
– 122 –
kulturĎ i wiedzĎ, które otaczajĂ, wspierajĂ, uzupeğniajĂ lub kwestionujĂ te
role i rutynowe dziağania. Dziağania rutynowe sĂ niezaleŃne od indywidualnych aktorów, którzy je wykonujĂ, i mogĂ przetrwaĄ znaczne fluktuacje
jednostek (March, Olsen 2005 s. 33). March i Olsen przedstawiajĂ instytucjonalny model, który jasno okreıla zakres odpowiedzialnoıci kaŃdego szczebla wğadzy, przyznaje kompetencje niezbĎdne do realizowania delegowanych zadaġ, ustala i narzuca kodeks postĎpowania leŃĂcy u podstaw zasada
administrowania miastem oraz zachĎca przedstawicieli sektora prywatnego
i obywateli do udziağu w rozwoju i zarzĂdzaniu.
March i Olsen przedstawiajĂ szeıĄ podstawowych perspektyw (procesów) dziağania instytucji i zachodzĂcych w nich zmian: zmiennoıĄ i dobór
naturalny, rozwiĂzywanie problemów, uczenie siĎ przez doıwiadczenie,
konflikt, zaraŃenie, fluktuacjĎ jednostek ((March, Olsen 2005 s. 76 –77).
Fernando de Psoto w ksiĂŃce „Inny szlak” stwierdza, Ńe instytucje prawa
jednoczĂ ludzi, zamiast dzieliĄ i dyskryminowaĄ opisuje to na przykğadzie
peruwiaġskiej rzeczywistoıci (De Soto 1989 s. 330). Jak podaje autor
instytucje umoŃliwiajĂ pokojowĂ wspóğpracĎ i rozwój jednostek w coraz
bardziej róŃnorodnym i zğoŃonym spoğeczeġstwie. Instytucje dajĂ ludziom
moŃnoıĄ decydowania, ku jakim celom pragnĎliby podĂŃaĄ i gwarantujĂ
takie prawa, które umoŃliwiajĂ im osiĂganie tych celów pod warunkiem, Ńe
nie przynosi to szkody innym ludziom. System instytucjonalny pozwala
spontanicznie powstağej gospodarce normalnie funkcjonowaĄ, umoŃliwia
wydajnym i legalnie dziağajĂcym przedsiĎbiorcom, handlowcom bezpiecznie prowadziĄ interesy, zamiast im w tym przeszkadzaĄ (De Soto 1989 s.
346-353).
Michael E. Porter w artykule Postawy, wartoıci i przekonania a makroekonomia dobrobytu przedstawia paradygmat produktywnoıci, z którego
wynika opinia o korzyıciach pğynĂcych ze wspóğpracy z dostawcami i klientami oraz koniecznoıci tworzenia sieci (Porter 2000 s. 70).
Rodzaje instytucji: porzĂdek konstytucyjny (fundamentalny zbiór praw),
ğad instytucjonalny (ustalenia i porzĂdek) i zaplecze kulturowe (zbiór nieformalnych kodeksów postĎpowania) lub inny podziağ: polityczne, ekonomiczne, religijne, socjalne, wychowawcze (kulturalne).
Instytucje sĂ noınikami informacji, stanowiĂ reguğy ram transakcyjnych,
sĂ strukturĂ powiĂzanych ze sobĂ zasad i reguğ. Instytucje to obiekty do
rozwiĂzywania problemów i stwarzania odpowiedniego klimatu do rozwoju
gospodarczego, rozwoju MSP i napğywu inwestorów zagranicznych. Do
takich instytucji naleŃĂ: agencje rozwoju regionalnego, agencje dziağajĂce na
rzecz inicjatyw lokalnych, fundacje dziağajĂce na rzecz rozwoju gospodarczego regionów, inkubatory, oırodki doradztwa i wspierania przedsiĎbiorczoıci, kluby przedsiĎbiorczoıci, izby przemysğowo-handlowe, centra wspierania biznesu, stowarzyszenia handlowe.
– 123 –
Przed instytucjami stojĂ nastĎpujĂce wyzwania: dokonywanie obiektywnej oceny przeszğoıci, przestrzeganie prawa, okreılenie jasnych kierunków
rozwoju, dostĎp do korzystania z funduszów, doskonalenie zarzĂdzania oraz
konsekwentna realizacja programu. Trzeba dĂŃyĄ do udoskonalania istniejĂcych instytucji, a nie do powoğywania nowych. Instytucje pojawiajĂ siĎ po
to, aby racjonalizowaĄ koszty wymiany.
Dla potrzeb opracowania zgodnie z Northem przyjmujemy, iŃ instytucje
peğniĂ rolĎ zmniejszania niepewnoıci za pomocĂ stabilnej struktury instytucjonalnej, w której zakorzenione sĂ relacje miĎdzyludzkie. StĂd instytucje sĂ
sieciĂ powiĂzaġ spoğecznych, a zarazem kulturowych powiĂzaġ organizujĂcych danĂ zbiorowoıĄ i decydujĂce o jej specyfice.
System instytucjonalny
System instytucjonalny okreıla gğówne miejsca podejmowania róŃnego
rodzaju decyzji, jak równieŃ kategorie uczestników, problemów, rozwiĂzaġ
oraz reguğ decyzyjnych. Instytucje reprezentujĂ i potwierdzajĂ fundamentalne wartoıci spoğecznoıci lokalnej, szczególnie zwiĂzane z osobistĂ
skutecznoıciĂ, intencjami, interesami, wğadzĂ i racjonalnym wyborem.
Dynamiczna wspóğpraca lokalnych aktorów z innymi instytucjami buduje sieĄ instytucjonalnĂ, która jest niezbĎdna do prowadzenia dialogu spoğecznego, czyli otwartej dyskusji o kierunkach rozwoju lokalnego.
Jak podajĂ autorzy badaġ Instytucjonalne przesğanki rozwoju regionalnego Polski ukğad instytucjonalny to zespóğ instytucji i organizacji, których
celem jest sterowanie rozwojem, programowanie, inicjowanie lub kontrolowanie postĎpów w rozwoju wraz z wystĎpujĂcymi miĎdzy tymi instytucjami
powiĂzaniami oraz z oddziağywaniem na ich otoczenie zewnĎtrzne
(Hausner, Kudğacz, Szlachta 1997 s. 8). Ukğad instytucjonalny jak podaje
Hausner, Kudğacz, Szlachta posiada nastĎpujĂce cechy: wieloıĄ i róŃnorodnoıĄ organizacyjnĂ, wystĎpowanie sieci koordynacji oraz wystĎpowanie
reguğ i praktyk chroniĂcych konkurencjĎ. Taki ukğad sprzyja przedsiĎbiorczoıci i zwiĎksza zdolnoıĄ konkurencyjnĂ.
System instytucjonalny skğada siĎ z wğadzy i administracji publicznej,
firm, jednostek naukowych i instytucji otoczenia biznesu. System instytucjonalny zapewnia analizĎ rynku popytu i podaŃy, co w efekcie pozwala na
bieŃĂco oceniaĄ takie parametry jak: jakoıĄ, formy kierunki rozwoju.
W ramach takiego systemu dziağajĂ instytucje systemu ksztağcenia pracowników lokalnych instytucji.
Ukğad instytucjonalny uformowany w przekroju lokalnym to zespóğ
instytucji i organizacji, które swoje dziağanie koncentrujĂ na rozwoju lokalnym, promowaniu, kontrolowaniu postĎpów w rozwoju wraz z wystĎpujĂcymi miĎdzy tymi instytucjami powiĂzaniami i ich oddziağywaniem na
– 124 –
otoczenie zewnĎtrzne. Przedmiotem zainteresowania bĎdĂ instytucje naleŃĂce do agencji, fundacji i stowarzyszeġ rozwoju. Ukğad instytucjonalny
jest wspierany odpowiednimi organizacjami i ıwiadomoıciĂ spoğecznĂ
(czyli tradycjami kulturowymi i ıwiatopoglĂdowymi).
Przedmiotem zainteresowanie bĎdĂ instytucje takie jak: agencje, fundacje i stowarzyszenia rozwoju regionalnego (lokalnego), izby gospodarcze,
szkoğy wyŃsze, stowarzyszenia twórcze, organizacje spoğeczne i inne.
Sieci
Sieci powstajĂ, gdy niezaleŃni aktorzy lokalni zaczynajĂ dostrzegaĄ
wzajemne zaleŃnoıci i decydujĂ siĎ na wspóğpracĎ. UznajĂc jednoczeınie,
Ńe wspóğpraca stanie siĎ lepszym ırodkiem do osiĂgniĎcia korzyıci. W ten
sposób sieci stajĂ siĎ jednym ze sposobów realizacji celów. Sieci ğatwiej
powstajĎ, gdy wyraŁny jest podziağ na aktorów publicznych i prywatnych.
Sieci powstajĂ, gdy zachodzi koniecznoıĄ sumowania rozdrobnionych
interesów, co pomaga je porzĂdkowaĄ.
Jak podaje Olesiġski sieci to przede wszystkim relacje miĎdzyorganizacyjne (wiĎzi) szerzej pojmowane, jako formalne i nieformalne
kanağy przesyğania rzeczy, usğug, pieniĎdzy, idei – ksztağtujĂcych nie tylko
materialnĂ rzeczywistoıĄ – poğĂczonych dziĎki nim organizacji, ale ksztağtujĂcych postawy, zachowania, wartoıci, motywacje pracujĂcych w organizacjach ludzi i ich bliskich, tak rodziny i krewnych, jak i przyjacióğ,
znajomych, sĂsiadów (Olesiġski 2005 s. 20).
Olesiġski przyjmuje, Ńe rozwój sieci miĎdzy organizacjami regionu
sprzyja ich rozwojowi, jednakŃe w poczĂtkowym okresie rozwoju tej sieci
naleŃy poğoŃyĄ nacisk na jej otwartoıĄ i elastycznoıĄ, nie przesĂdzajĂc
o póŁniejszej specjalizacji (Olesiġski 2005 s. 84). Autor stwierdza, Ńe wraz
ze wzrostem poziomu rozwoju gospodarczego danego regionu, ğatwiejsze
jest ksztağtowanie siĎ regionalnych sieci powiĂzaġ miĎdzy organizacjami,
ğatwiej powstajĂ partnerstwa firm (Olesiġski 2005 s. 90). Badania przeprowadzone przez Olesiġskiego wykazağy, Ńe istnienie sieci wpğywa na
generowanie synergii, co powoduje wzrost konkurencyjnoıci regionu
(Olesiġski 2005 s. 272).
Badacze Hausner, Kudğacz, Szlachta pod pojĎciem sieci wspóğpracy w
ukğadzie instytucjonalnym rozumiejĂ programowo ustalone wspóğdziağania
w rozwiĂzywaniu lokalnych problemów (Hausner, Kudğacz, Szlachta 1997
s. 60).
Dwight H. Perkins opisuje sieci, wiĎzi rodzinne i regionalne w spoğecznoıciach chiġskich, które wywierajĂ silny wpğyw na relacje miĎdzy przedsiĎbiorstwami, a takŃe na stosunki panujĂce wewnĂtrz firm (Perkins 2000
s. 354). Chiġskie sieci powiĂzaġ opisane przez Luciana W. Pye przez pewien
– 125 –
czas powodowağ napğyw kapitağ, dağ to moŃliwoıĄ tworzenia nowych
przedsiĎbiorstw. Transakcje zawierane byğy bez formalnych umów, co
jednak stwarzağo problem w przypadku bankructwa przedsiĎwziĎcia (Pye
2000 s. 373).
Janet T. Landa pisze, Ńe sieci informacji sĂ zasobami kluczowymi w
pojawieniu siĎ przedsiĎbiorczoıci wıród lokalnej spoğecznoıci. Jak twierdzi
Landa, przedsiĎbiorcy tworzĂ osobiste sieci powiĂzaġ gospodarczych
bĎdĂce ochronĂ przed oportunizmem. Takie sieci powiĂzaġ sĂ utoŃsamiane
z granicami etnicznymi lub religijnymi. Sieci powiĂzaġ gospodarczych
moŃemy traktowaĄ jako instytucjonalne organizacje gospodarcze. Landa
uwaŃa, Ńe sĂ to wydajne formy organizacji gospodarczej, których pojawienie
siĎ zostağo wymuszone przez potrzeby ochrony umów w niestabilnych
warunkach rynkowych (Landa 1994 s. 72).
Gillian Godsell w pracy Gotowi do walki: bariery przedsiĎbiorczoıci
w Poğudniowej Afryce opisuje sieci powiĂzaġ gospodarczych hinduskich
przedsiĎbiorców prowadzone w centrum Poğudniowej Afryki, które sĂ
liczne i zróŃnicowane. Sieci te stanowiĂ strukturĎ wzajemnych zobowiĂzaġ
o róŃnym charakterze, powstajĂ miĎdzy ludŁmi jednej spoğecznoıci. Przykğadem sieci jest rodzina i wiĎzi przyjaŁni budowane przez dğuŃszy czas.
ZaletĂ hinduskich sieci powiĂzaġ jest to, Ńe stanowiĂ one pokaŁne Łródğo
zasobów oraz uczĂ one wykorzystywania rozmaitych osobistych powiĂzaġ
poczĂtkowo w rodzinie, a potem poza obrĎbem hinduskiej wspólnoty
(Godsell 1994 s. 98). Przeciwstawia hinduskim sieciom sieci spoğecznoıci
murzyġskiej, które to przyjmujĂ postaĄ kas pomocy wzajemnej, stowarzyszeġ pogrzebowych czy koıcielnych, organizacji kobiecych. Przy czym nie
sĂ one nastawione na wspieranie drobnej przedsiĎbiorczoıci i pomoc w
zdobywaniu kapitağu. Sieci powiĂzaġ gospodarczych wıród Murzynów sĂ
budowane w konkretnym celu, np. sieci konsumenckie.
Ashia Gupta w Hinduskiej kulturze przedsiĎbiorczoıci: Bengal i wschodnie Indie stwierdza, iŃ sieci powiĂzaġ gospodarczych wıród wyznawców
Wisznu byğy efektem braku etyki, która skğaniağaby ich do przedsiĎbiorczoıci (Gupta 1994 s. 131).
W zasadzie kaŃdy wspóğczesny podmiot gospodarczy musi funkcjonowaĄ
w otoczeniu, w którym moŃe wykorzystywaĄ wiedzĎ innych. Jest on w
ciĂgğej ewolucji, w ciĂgğym dostosowywaniu siĎ do zmiennego otoczenia.
W ten sposób tworzy siĎ nowa sieĄ przedsiĎbiorczoıci „wypychajĂca” stare
struktury i zastĎpujĂca starĂ organizacjĎ. SieĄ jest sposobem organizacji
przedsiĎbiorstwa, która pozwala firmie elastycznie reagowaĄ i panowaĄ nad
kompleksowoıciĂ zdarzeġ bez utraty swojej oryginalnoıci i bez koniecznoıci porzucania swoich strategicznych celów. W takim kontekıcie pojĎcie
„sieci” jest szeroko zwiĂzane z dynamicznĂ analizĂ otoczenia przedsiĎbiorstwa. Chodzi o taki rodzaj wspóğpracy, który zwiĎkszy konkurencyjnoıĄ
firm na coraz bardziej wymagajĂcych rynkach. W procesie tym znaczĂcĂ
– 126 –
rolĎ odgrywajĂ instytucje publiczne i prywatne oraz organizacje pracujĂce
na rzecz wspierania przedsiĎbiorczoıci. WaŃnymi cechami ırodowiska
lokalnego sĂ ich struktura instytucjonalna oraz sieĄ wewnĎtrznych
i zewnĎtrznych powiĂzaġ kooperacyjnych i informacyjnych. Ich ksztağt
organizacyjny i profil wytwórczy zaleŃĂ od kontekstu historycznego, politycznego, demograficznego i spoğecznego.
Wilks i Wright podajĂ „niepisanĂ konstytucjĎ”, czyli osiem zasad obowiĂzujĂcych w obrĎbie sieci: pragmatyzm dziağaġ zaangaŃowanych podmiotów,
dĂŃenie do osiĂgniĎcia konsensusu, przestrzeganie reguğ sprawiedliwoıci,
dziağania na rzecz wzajemnego dopasowania, dyskrecja, zaufanie, zaniechanie blokowania moŃliwoıci realizacji interesów jednej ze stron, niepodwaŃalnoıĄ uprawnieġ wğadz publicznych.
Sieci wedğug Bensona to takie rodzaje powiĂzaġ, których przedmiotem sĂ
zaleŃnoıci zwiĂzane z pozyskiwaniem, kontrola oraz wykorzystywaniem
zasobów.
Autorzy badania Instytucjonalne przesğanki rozwoju regionalnego Polski
wskazujĂ dwa czynniki decydujĂce o powstawaniu sieci ukğadów instytucjonalnych szeroko rozumianego otoczenia biznesowego: po pierwsze jest to
reforma administracji publicznej (poszukiwanie poırednich sposobów
wspierania i aktywizowania lokalnej przedsiĎbiorczoıci), a po drugie – przyznanie pomocy finansowej przez organizacje miĎdzynarodowe. Badania
przeprowadzone we wszystkich województwach wskazujĂ brak w peğni wyksztağconych sieci wspóğpracy. Do przyczyny badacze zaliczajĂ: zbyt krótki
okres dziağania analizowanych instytucji, brak programów rozwoju, koncentrowanie siĎ badanych podmiotów na dziağania doraŁnych (Hausner,
Kudğacz, Szlachta 1997 s. 58-60). Autorzy wskazujĂ na istnienie sieci róŃnorakich powiĂzaġ formalnych i nieformalnych, np. powiĂzania kadrowe,
powiĂzania majĂtkowe, powiĂzania nieformalne.
Do sprawnego dziağania rozwoju lokalnego przyczyniajĂ siĎ istniejĂce
instytucje, a w szczególnoıci skoordynowane sieci instytucji, które pozwolĂ
na ıwiadomĂ i konsekwentnĂ realizacje wczeıniej nakreılonych celów gospodarczych, ekonomicznych, spoğecznych. SieĄ powstaje w wyniku wdroŃenia najlepszych rozwiĂzaġ z innych regionów, korzyıci jakie daj „efekt
skali”, altruizmu lub idealizmu. Kluczowe dziağania podejmowane przez
sieci to wspóğpraca miedzy nimi na rzecz rozwoju lokalnego. SieĄ przygotowuje wspólne projekty, odpowiadajĂce potrzebom lokalnym, zwiĂzane
z zatrudnieniem i konkurencyjnoıciĂ, rozwojem lokalnym, odnowĂ wspólnot lokalnych, usğugami w sektorze prywatnym i publicznym oraz dostĎpem
do informacji. SieĄ wykorzystuje w pracy nastĎpujĂce narzĎdzia: informacja
i wymiana wiedzy, grupy robocze, wspólne projekty, odnajdowanie wspólnych projektów.
Sieci lokalne okreılamy jako ukğad podsystemów produkcyjnych i naukowo-technicznych, rozwiĂzaġ instytucjonalnych oraz zaleŃnoıci i zwiĂzków
– 127 –
miĎdzy nimi, charakteryzujĂcych poziom danego miasta. Elementy takiej
sieci pozostajĂ pod wpğywem specyficznych cech danego miasta, takich jak:
historyczne doıwiadczenia, systemy wartoıci czy kultura i zaufanie. Jednym
sğowem zaleŃy od kapitağu spoğecznego. Struktura sieci, jej specyfika lokalna, przyjĎte rozwiĂzania i mechanizmy, powiĂzania miĎdzy jego czĎıciami
skğadowymi, a takŃe interakcje z otoczeniem wpğywajĂ na stan konkurencyjnoıci miasta.
Warunkiem powstania sieci instytucji lokalnych jest otwartoıĄ na wspóğpracĎ z innymi instytucjami i zaufanie uczestników sieci instytucji. Sieci
instytucji lokalnych rozwija siĎ, gdy instytucje uczĂ siĎ wzajemnie, wymieniajĂ wiedzy i sĂ zdolne do powszechnej komunikacji. Efektywna siec
instytucji charakteryzuje siĎ: wspólnymi wartoıciami, celami i zasadami,
skutecznĂ komunikacjĂ, wzajemnĂ znajomoıciĂ w wspóğpracĂ instytucji
uczestniczĂcych w sieci, pozytywnĂ motywacjĂ do pracy i udziağem liderów.
SieĄ instytucji bĎdzie siĎ rozwijaĄ, gdy wymiana informacji jest przejrzysta
dla wszystkich uczestników, wystĎpuje prawidğowa komunikacja oraz
moŃliwa jest koordynacja dziağaġ lokalnych instytucji. RozwijajĂca siĎ sieĄ
instytucji zapewnia wspóğdziağanie instytucji naukowych, instytutów badawczych, oırodków KSU, samorzĂdów, ponadto uczestnicy sieci podnoszĂ
swoje kompetencje i promujĂ sieĄ.
Miasta sĂ oırodkami rozwoju. Rozwoju miast winien obejmowaĄ co najmniej cztery grupy dziağaġ: rozwój infrastruktury transportowej i drogowej
obszarów metropolitalnych, miast na prawach powiatu i innych miast,
rewitalizacja obszarów, rozwój infrastruktury mağych miast oraz przeciwdziağanie narastajĂcym procesom dezintegracji i wykluczenia spoğecznego
w miastach.
Biağa Podlaska
Historia
Miasto Biağa Podlaska pojawia siĎ w dokumentach w roku 1482, za
zağoŃyciela uchodzi Piotr Janowicz Biağy – wojewoda trocki, hetman Wielkiego KsiĎstwa Litewskiego. Przez dwa i póğ wieku miasto (od poğowy XVI
wieku) byğo pod wğadanie rodu Radziwiğğów, którzy przyczynili siĎ do
rozkwitu i rozwoju miasta. W XVII wieku miasto znane z produkcji sukna,
fajansów i przeróbki drewna. W okresie miĎdzywojennym powstağa fabryka
Raabego, elektrownia miejska, a w latach 1923-1939 istniağa Podlaska
Wytwórnia Samolotów (PWS). W 1975 r. Biağa Podlaska zostağa stolicĂ
województwa, co przyczyniğo siĎ do dwukrotnego zwiĎkszenia liczby jej
mieszkaġców w ciĂgu 20 lat. Po reformie administracyjnej w 1999 roku ma
– 128 –
status powiatu grodzkiego i wiele uprawnieġ predestynujĂcych jĂ do roli
gğównego oırodka administracyjnego regionu.
PoğoŃenie geograficzne
Miasto o powierzchni 49,46 km2 zamieszkuje 59 tys. mieszkaġców.
W latach 1975-1998 stolica województwa bialskopodlaskiego. Miasto
poğoŃone w odlegğoıci 120 km od Lublina i 36 km od granicy z BiağorusiĂ.
Biağa podlaska leŃy na linii Berlin – Warszawa – Moskwa, przebiegu tu
droga miĎdzynarodowa 2. Przez miasto przebiega miĎdzynarodowy szlak
kolejo-wy Warszawa-BrzeıĄ.
W pobliŃu miasta znajdujĎ siĎ duŃe lotnisko. Biağa Podlaska odgrywa
waŃnĂ rolĎ w kontaktach z krajami WNP. W Biağej Podlaskiej znajduje siĎ
konsulat Biağorusi.
Charakterystyka gospodarcza
Przemysğ wğókienniczy reprezentowağy niegdyı zakğady Biawena, powstağe w latach 1967-1970. Miasto kojarzone byğo takŃe z BialskĂ FabrykĂ
Mebli i przedsiĎbiorstwem produkcyjno–doıwiadczalnym robotów przemysğowych Techma-Robot, które obecnie produkuje m.in. elementy naczep do
samochodów ciĎŃarowych i zmieniğo nazwĎ na AluTeam.
Ostatnio wzrasta rola Biağej Podlaskiej jako centrum handlowo-usğugowego. Miasto utrzymuje kontakty handlowe z paġstwami byğego ZSRR.
Organizowane sĂ tu NadbuŃaġskie Targi Rolno-Przemysğowe i Targi Pogranicza Wschód-Zachód.
W 2005 r. zostağ utworzona specjalna tzw. Bialska Strefa Aktywnoıci
Gospodarczej – wydzielona przemysğowo-handlowa dzielnica miasta.
W 2005 roku powstağa Bialska Strefa Aktywnoıci Gospodarczej. SieĄ
handlowĂ tworzĂ: supermarkety ogólne: Aldik (2), Plus (2), Biedronka (3),
Champion, Kaufland, Leader Price, supermarkety budowlane: Fabryka
WnĎtrz, Jysk, NOMI ,supermarkety elektroniczne: Avans, RTV Mix AGD,
Media Expert, centra handlowe: CH Epi, CH Rywal, CH Arka, CH SAS
Jaworscy.
Lokalne sieci wspóğpracy
W Biağej Podlaskiej dziağajĂ: Lubelska Fundacja Rozwoju, Bialskopodlaska Izba Gospodarcza, Bialskopodlaskie Stowarzyszenie Rozwoju
Regionalnego, Lubelska Izba Rolnicza, Cech Rzemieılników i PrzedsiĎbiorców.
– 129 –
Oddziağ Lubelskiej Fundacji Rozwoju w Biağej Podlaskiej powstağ w
sierpniu 2003 roku. GğównĂ dziağalnoıciĂ Agencji jest wspieranie lokalnych
przedsiĎbiorstw oraz osób rozpoczynajĂcych dziağalnoıĄ gospodarczĂ,
a takŃe dziağania podejmowane na rzecz osób bezrobotnych, tworzenie
sprzyjajĂcego ırodowiska dla rozwoju lokalnej przedsiĎbiorczoıci, promocja
usğug prowadzonych przez oddziağ Lubelskiej Fundacji Rozwoju w Biağej
Podlaskiej, promocja powiatu bialskiego (http://www.lfr.lublin.pl).
Bialskopodlaska Izba Gospodarcza jest organizacjĂ samorzĂdu gospodarczego powstağĂ z inicjatywy podmiotów gospodarczych regionu. W chwili
obecnej zarejestrowanych jest ponad 100 firm reprezentujĂcych róŃne
dziağy gospodarki: przetwórstwo rolne, przemysğ lekki, usğugi budowlane,
handel, transport, bankowoıĄ. Gğównym celem Izby jest podejmowanie
dziağaġ rozwijajĂcych przedsiĎbiorczoıĄ, wspieranie inicjatyw gospodarczych swoich czğonków. Reprezentuje interesy podmiotów gospodarczych,
wystĎpuje w ich imieniu do wğadz samorzĂdu terytorialnego i paġstwowych
organów administracji. Do zadaġ Izby naleŃy tworzenie warunków sprzyjajĂcych dziağalnoıci gospodarczej. BPIG peğni funkcjĎ opiniodawczĂ
w kwestiach zwiĂzanych ze stanem rozwoju Ńycia gospodarczego regionu,
polityki gospodarczej oraz nowych regulacji prawnych. BPIG gromadzi
i rozpowszechnia oferty wspóğpracy z partnerami krajowymi i zagranicznymi, organizuje misje gospodarcze, targi i wystawy. Zajmuje siĎ dziağalnoıciĂ szkoleniowĂ i promocyjnĂ. Integruje lokalnych przedsiĎbiorców,
stanowi platformĎ wymiany doıwiadczeġ i informacji (http://www.bpig.
bialapodlaska.pl).
Podsumowanie
Sprawne sieci mogĂ zwiĎkszyĄ efektywnoıĄ wykorzystania ograniczonych zasobów, a dziĎki lepszej organizacji i zarzĂdzaniu oraz efektywniejszej kombinacji importowanej i krajowej technologii, przyspieszyĄ postĎp w
jej adaptacji i dyfuzji w cağej gospodarce. TworzĂc sieci instytucji zapewniamy instytucjom lokalnym dostĎp do informacji i doıwiadczeġ, które juŃ
siĎ sprawdziğy.
Sieci lokalne sĂ w szczególnoıci nastawione na tworzenie nowych podmiotów gospodarczych, wspieranie potencjağu mağych i ırednich przedsiĎbiorstw i lokalnych instytucji oraz transferu technologii.
SieĄ lokalnych instytucji bazuje na wewnĎtrznym potencjale, opartym na
tworzeniu warunków dziağalnoıci i dziağaġ przedsiĎbiorczych. SieĄ instytucji lokalnych dziağajĂca w okreılonej przestrzeni spoğecznej i terytorialnej
ma na celu wzbogacenie sieci powiĂzaġ i kontaktów grupowych oraz
wzmocnienie jej nici i wypracowanie pewnoıci siebie.
– 130 –
Lokalne instytucje wspierane sĂ poprzez: dziağania marketingowe majĂce
na celu promocjĎ sieci, a tym samym miasta, opracowanie strony internetowej sieci instytucji, logo sieci, prezentacji i materiağów promujĂcych sieĄ,
obcojĎzyczne wersje materiağów promocyjnych, udziağ przedstawicieli sieci
lokalnych instytucji w imprezach targowo-wystawienniczych, kontakty
z mediami lokalnymi, regionalnymi i krajowymi.
SieĄ instytucji lokalnych przybiera róŃnĂ postaĄ, ze wzglĎdu na róŃnorodnoıĄ czynników dziağajĂcych w poszczególnych miastach. Z uwagi na
wysoki stopieġ skomplikowania sieci instytucji nie moŃna jednoznacznie
wskazaĄ modelu jak najbardziej efektywnego. Sieci stwarzajĂ moŃliwoıci
pozyskiwania informacji, wspóğpracy, doradztwa i uzyskania korzyıci
z wspólnych projektów. W miarĎ ograniczania przeszkód oraz wzrostu
pozytywnych doıwiadczeġ, sieci siĎ rozwijajĂ i wzrasta ich efektywnoıĄ.
Istotny wydaje siĎ rozwój wspóğdziağania instytucji nie tylko w realizacji
zadaġ podstawowych zadaġ, ale takŃe w innych projektach przyczyniajĂcych siĎ do rozwoju spoğeczno-gospodarczego.
BieŃĂce dziağania sieci instytucji przynoszĂ nastĎpujĂce efekty: wpğywajĂ
na stymulowanie procesów rozwoju, koncentrujĂ siĎ na wğasnych wĂsko
pojmowanych zadaniach przy niskiej znajomoıci lokalnej sytuacji spoğeczno-gospodarczej, zauwaŃalne efekty widaĄ w obszarze szkoleniowym i doradczym, szczególnie dla mağych i ırednich przedsiĎbiorstw. Sieci instytucji
wzmacniajĂ bezpoıredniĂ wspóğpracĎ pomiĎdzy lokalnymi przedsiĎbiorstwami, pobudzajĂ przedsiĎbiorczoıĄ i postĎp technologiczny, a w efekcie
konkurencyjnoıĄ regionu. Sieci instytucji dĂŃĂ do wykorzystania bliskoıci
granicy, chcĂ wykorzystaĄ wspieranie wymiany handlowej z zagranicĂ.
W wiĎkszoıci przypadków dziağania sieci sĂ skierowane do sektora MSP,
które potrzebujĂ pomocy w szukaniu nowych rynków zbytu.
NaleŃy dĂŃyĄ do tworzenia sektorowych sieci instytucji lokalnych poprzez zwiĎkszanie intensywnoıci wspóğpracy miĎdzy danym sektorem
a jednostkami badawczymi i instytucjami wsparcia, wzmocnienie produktywnoıci, jakoıci i innowacyjnoıci sektorów, a takŃe testowanie narzĎdzi
i metod wspierajĂcych funkcjonowanie lokalnych sieci instytucji.
Streszczenie
Miasta ulegajĂ przemianom zarówno spoğecznym, jak i ekonomicznym.
Instytucje otoczenia biznesu stanowiĂ jeden z warunków rozwoju
lokalnego. Sieci instytucji otoczenia biznesu pobudzajĂ przedsiĎbiorczoıĄ,
co przyczynia siĎ do poprawy warunków Ńycia ludnoıci lokalnej, spadku
bezrobocia, wzrostu atrakcyjnoıci inwestycji danego obszaru, powstawania
nowych przedsiĎbiorstw i stanowisk pracy. Sieci instytucji lokalnych
wywierajĂ wpğyw na poziom rozwoju gospodarczego.
– 131 –
Celem niniejszego opracowania jest próba zaprezentowanie sieci instytucji otoczenia biznesu w Biağej Podlaskiej.
LOCAL INSTYTUTION’S CHAIN IN BIALA PODLASKA
Key words: institution, institutional arrangement, institution’s chains
(chains of institutions)
Summary
The towns undergo social changes as well as economical. The institutions
of business surroundings determinate one of the local development
conditions. The chains of institutions of business surroundings activate an
entrepreneurship, what contribute to improvement of local people live
condition, unemployment drop, increase of investments in given area, arise
new companies and job possibilities. The local institution’s chains exert an
influence on economical development level.
Intention of this study is possibility to show the institution’s chains of
business surroundings in Biala Podlaska.
Literatura
1. Berger B. (1994), Kultura przedsiĎbiorczoıci. Oficyna Literatów „Rój”,
Warszawa.
2. Chmielak, A. (2002), Instytucjonalne podstawy trwağoıci rozwoju gospodarczego, WyŃsza Szkoğa Finansów i ZarzĂdzania, Biağystok.
3. De Soto, H. (1989), Inny szlak, Polskie Towarzystwo Wspóğpracy z Klubem Rzymskim, Warszawa.
4. GĂciarz, B. (2004), Instytucjonalizacja samorzĂdnoıci. Aktorzy i efekty,
Wydawnictwo IFiS PAN. Warszawa.
5. Handke, K. (red.) (1993), Region, regionalizm – pojĎcia i rzeczywistoıĄ,
SOW, Warszawa.
6. Harrison, L. E., Huntington. S. P. (2000), Kultura ma znaczenie, Zysk
i S-ka, Poznaġ.
7. Hausner, J., Kudğacz, T., Szlachta, J. (1997), Instytucjonalne przesğanki
rozwoju regionalnego Polski, PWN, Warszawa.
8. Hayek, F. (1998), Indywidualizm i porzĂdek ekonomiczny, Kraków.
9. Hryniewicz, J. (2004), Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego. SCHOLAR, Warszawa.
10. March, J. G., Olsen, J. P. (2005), Instytucje, Organizacyjne podstawy
polityki, SCHOLAR, Warszawa.
– 132 –
11. Morawski, W. (2000), Zmiana instytucjonalna. PWN. Warszawa.
12. Noga, A. (red.), (2004), Zmiany instytucjonalne w polskiej gospodarce.
Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Warszawa.
13. North, D. (1990), Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge.
14. Olesiġski, Z. (2005), ZarzĂdzanie w regionie. Difin. Warszawa.
15. Putnam, R. D. (1995), Demokracja w dziağaniu. Tradycje obywatelskie we
wspóğczesnych Wğoszech, Znak, Warszawa.
– 133 –
– 134 –