docGMINNA STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW
download 
Reklamacja Transkrypt
GMINNA STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW
Załącznik do uchwały Rady Gminy Świecie nad Osą Nr XIX/91/08 z dnia 30 czerwca 2008 r. GMINNA STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY ŚWIECIE NAD OSĄ 2007 – 2016 Czerwiec 2008 Spis treści Wstęp ............................................................................................................................... 4 I Metodologia opracowania strategii ............................................................................ 9 1. Podstawy prawne .................................................................................................. 9 2. Współpraca instytucji ........................................................................................... 10 3. Proces planowania rozwoju społecznego w Gminie Świecie nad Osą ................. 11 4. Konsultacje społeczne........................................................................................... 12 II Diagnoza w zakresie polityki społecznej w Gminie Świecie nad Osą ................... 12 1. Charakterystyka Gminy Świecie nad Osą ............................................................ 12 1.1. Działalność władz samorządowych .................................................................... 12 1.2. Informacje ogólne ............................................................................................... 13 1.3. Sytuacja demograficzna Gminy ........................................................................... 15 2. Infrastruktura techniczna i komunikacja .......................................................... 23 2.1. Zaopatrzenie w wodę i kanalizację ...................................................................... 23 2.2. Elektroenergetyka ................................................................................................ 24 2.3. Zaopatrzenie w gaz ziemny i ciepło .................................................................... 25 2.4. Składowanie odpadów stałych ............................................................................ 26 2.5. System telekomunikacji ...................................................................................... 26 2.6. Komunikacja drogowa i kolejowa ....................................................................... 27 2.7. Podmioty gospodarcze ......................................................................................... 28 2.8. Stan rolnictwa ...................................................................................................... 29 2.9. Walory przyrodnicze i turystyka ......................................................................... 30 2.10. Mieszkalnictwo .................................................................................................. 32 3. Infrastruktura społeczna ...................................................................................... 32 3.1. Oświata ................................................................................................................ 32 3.2. Kultura ................................................................................................................. 36 3.3. Bezpieczeństwo publiczne ................................................................................... 39 3.4. Ochotnicza Straż Pożarna .................................................................................... 40 3.5. Ochrona zdrowia .................................................................................................. 40 3.6. Pomoc społeczna ................................................................................................. 42 3.7. Główne obszary problemowe strategii ................................................................ 68 3.8. Wyniki procesu uspołeczniania strategii – ankiety mieszkańców Gminy Świecie nad Osą ............................................................................................... 88 3.9. Analiza SWOT ..................................................................................................... 104 2 3.10. Zasoby umożliwiające rozwiązywanie problemów społecznych ...................... 109 3.11. Podsumowanie części diagnostycznej ............................................................... 112 III Część programowa .................................................................................................... 114 1. Misja ........................................................................................................................ 114 2. Cele strategiczne ..................................................................................................... 114 3. Monitoring i wdrażanie strategii ............................................................................. 121 4. Proponowane projekty ............................................................................................ 124 IV Uwagi końcowe .......................................................................................................... 125 Załączniki ......................................................................................................................... 126 3 Wstęp Strategia Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych ma stanowić podstawę do realizacji względnie trwałych wzorów interwencji społecznych podejmowanych w celu zmian (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk występujących w obrębie danej społeczności), które oceniane są negatywnie. Dokument charakteryzuje w szczególności działania instytucji rozwiązujących kwestie społeczne podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin. Konieczność opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wynika wprost z art. 17 ust. 1 ustawy o pomoc społecznej z dnia 12 marca 2004 r. Różnorodność problemów społecznych występujących w gminie powoduje konieczność wzięcia pod uwagę także innych aktów prawnych, które mają istotny wpływ na konstrukcję dokumentu i rozwiązywanie zadań społecznych w przyszłości. Są to m.in.: - ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ( Dz. U. Nr 96, poz. 83 z późn. zm.), - ustawa z dnia 20 kwietnia 2004. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy ( Dz. U. Nr 99, poz. 1001), - ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ( Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zm.), - ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.), - ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym ( Dz. U. Nr 122, poz. 1143 z późn. zm.), - ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 198). Strategia jest też spójna z : - Strategią Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego przyjętą przez Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego uchwałą nr 439/2000 w dniu 20 czerwca 2000 r. - Programem Strategicznym dla pomocy społecznej do roku 2010. Regionalny Ośrodek Pomocy Społecznej w Toruniu, Toruń czerwiec 2002 r. 4 - Programem Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego przyjęty przez Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego uchwałą nr 735/2001 z dnia 19 grudnia 2001 r. - Planem zagospodarowania przestrzennego Województwa Kujawsko- Pomorskiego (Uchwała Nr XI/135/03 Sejmiku Województwa KujawskoPomorskiego z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie uchwalenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego). - Regionalną Strategią Innowacji Województwa Kujawsko-Pomorskiego, przyjętą przez Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego nr 636/2001 z dnia 11 czerwca 2001 roku w sprawie Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Kujawsko- Pomorskiego. - Krajowym Planem Działania na rzecz Integracji Społecznej na lata 20042006 dla Polski, Warszawa 2004 r. - Narodową Strategią Integracji Społecznej dla Polski, Warszawa 2004 r. - Strategią zrównoważonego rozwoju Gminy Świecie nad Osą na lata 20002010, zatwierdzoną Uchwałą Nr XIII/92/00 Rady Gminy w Świeciu nad Osą z dnia 2000 r. Oprócz w/w aktów prawnych przy realizacji strategii może zachodzić potrzeba odwołania się również do ustaw i aktów wykonawczych z zakresu ochrony zdrowia, oświaty i edukacji publicznej oraz budownictwa socjalnego. Wejście Polski do Unii Europejskiej postawiło przed władzami samorządowymi nowe zadania z zakresu polityki społecznej, wynikające z polityki Unii Europejskiej: regionalnej oraz społecznej. Polska rozpoczynając od maja 2004 roku rolę uczestnika i partnera Unii Europejskiej, musi respektować dyrektywy w zakresie polityki społecznej. W szeroki zakres pomocy społecznej wchodzi problematyka rodziny i demografii, w pewnym zakresie ochrona zdrowia oraz przeciwdziałanie zjawiskom patologii społecznej, a także zjawiska rynku pracy w zakresie wsparcia bezrobotnych i ich rodzin. W warunkach przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i łączenia jej systemu z systemem unijnymi, pojawiają się nowe wyzwania dla krajowego systemu polityki społecznej. Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną (zarówno na poziomie społeczności lokalnej, jak i na poziomie rodziny i jednostki), a także konieczność 5 wypracowania niekonwencjonalnych form pomocy, wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów społecznych w skali gminy. Diagnoza problemów społecznych występujących na terenie Gminy Świecia nad Osą została sporządzona w oparciu o dane będące w dyspozycji Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (materiały sprawozdawcze, analizy) oparte na bieżącej jego działalności, dane uzyskane z Urzędu Gminy, sprawozdania Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu, wyniki Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 r. – dane Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy z 2004 r., informacje instytucji i organizacji współpracujących z Ośrodkiem Pomocy Społecznej oraz przeprowadzonych ankiet wśród mieszkańców Gminy Świecie nad Osą. Strategia rozwiązywania problemów społecznych jest zgodna z podstawowymi zasadami życia społecznego, a w szczególności zasadą pomocniczości, partycypacji społecznej i współodpowiedzialności. Pojęcie pomocniczość oznacza, że struktury wyższe (władza) nie powinny wyręczać struktur niższych, czyli osób, rodzin i grup społeczności lokalnych w tym, z czym mogą one poradzić sobie we własnym zakresie. Rolą władzy powinno być natomiast pobudzenie, podtrzymywanie struktur niższych, wspomaganie i wspieranie ich wysiłków, wówczas gdy realizacja określonych zadań przekracza ich możliwości. Wiąże się to nierozerwalnie z godnością człowieka, czyli jego prawem do wolnego i świadomego działania i upodmiotowieniem. W tym ujęciu znaczenia nabiera zasada partycypacji społecznej polegającej na włączaniu obywateli w rozwiązywanie lokalnych problemów, czy też w zaspokajanie istniejących potrzeb. Bardzo istotny staje się aspekt samopomocy, którego idea polega na wyzwalaniu i wykorzystywaniu wewnętrznych zasobów oraz kompetencji osób, grup a także społeczności lokalnych. Zadaniem sił zewnętrznych winno być zatem wspieranie i wzmacnianie tego potencjału oraz tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi. Wszelkie podejmowane przedsięwzięcia będą prowadzone w oparciu o współdziałanie aktywnych podmiotów (zasoby ludzkie i instytucjonalne), działających na scenie publicznej: - nieformalnych ( bliższa i dalsza rodzina, kręgi koleżeńsko-przyjacielskie, sąsiedzi), - instytucji publicznych, rządowych, samorządowych, - organizacji pozarządowych, - biznesu, 6 Działania, które będą podejmowane w odpowiedzi na faktyczne potrzeby i problemy mieszkańców będą realizowane na trzech poziomach: - profilaktyki, czyli zapobiegania powstawaniu niekorzystnych zjawisk jako działania o charakterze priorytetowym, - pomocy doraźnej (ratownictwo), czyli świadczeniu natychmiastowej pomocy w sytuacjach kryzysowych, - długofalowych programów naprawczych zmierzających do rozwiązania lub przynajmniej zminimalizowania problemów społecznych i lokalnych. Działania będą kierowane głównie ku środowiskom, które pozostają na marginesie życia społecznego, wykluczonych społecznie lub zagrożonych tym zjawiskiem. Zgodnie z Narodową Strategią Integracji Społecznej, pod pojęciem wykluczenia należy rozumieć brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być dostępne dla wszystkich, a w szczególności dla osób ubogich. Są to m.in.: publiczna edukacja, pośrednictwo pracy, transport publiczny i publiczny sektor mieszkaniowy, polityczne, administracja rynek pracy, publiczna, rynek sektor dóbr pozarządowy konsumenckich, i organizacje rynek usług telekomunikacyjnych, bankowych i innych, prywatna własność i przedsiębiorczość. Do grup najbardziej zagrożonych zjawiskiem wykluczenia należy zaliczyć: - dzieci i młodzież ze środowisk zaniedbanych oraz wychowujących się poza rodziną, - osoby bezrobotne, w tym w szczególności długotrwale oraz kobiety pozostające poza rynkiem pracy, - kobiety samotnie wychowujące dzieci, - ofiary patologii życia rodzinnego, - osoby o niskich kwalifikacjach, - osoby żyjące w bardzo trudnych warunkach mieszkaniowych, - niepełnosprawnych i przewlekle chorych, - osoby psychicznie chore, - starsze osoby chore, - starsze osoby samotne, - osoby opuszczające zakłady karne, Głównym narzędziem stosowanym w celu pozytywnych zmian będzie praca socjalna rozumiana jako wszelkie działania typu prospołecznego, których celem jest 7 podtrzymywanie, chronienie lub rozwijanie interesów jednostek, rodzin, grup i społeczności. Celem podejmowanych działań będzie nie tylko łagodzenie skutków trudnej sytuacji, w jakiej znalazło się wiele rodzin Gminy Świecie nad Osą, ale również usuwanie przyczyn zaistniałej sytuacji oraz zapobieganie ich powstawaniu. W tym znaczeniu działania z zakresu pracy socjalnej będą polegały na udzielaniu pomocy wszystkim tym, którzy nie posiadają środków do egzystencji godnej człowieka. Pomoc w uzyskaniu tych środków i osiągnięciu najwyższego możliwego stopnia samodzielności odnosi się do ostatecznych celów pracy socjalnej, czyli umożliwienia kierowania własnym postępowaniem oraz niezależności od innych w procesie zabezpieczania warunków niezbędnych do realizacji egzystencji godnej człowieka. Tego rodzaju cel zakłada również to, że samowystarczalność najwyższego stopnia ma podstawowe znaczenie dla osiągnięcia przez jednostkę najwyższego poziomu godności, szacunku dla samej siebie i poczucia własnej wartości. Zdolność do niezależności od innych wzmacnia zdolność dokonywania wyborów i samostanowienia oraz zmniejsza potencjalną możliwość kontroli zewnętrznej, manipulacji, wyzysku. Dostosowany do możliwości różnych osób, które to możliwości mogą być ograniczone np. z powodu wieku i niepełnosprawności. Nasuwają się kolejne pojęcia, mianowicie minimum socjalne i minimum egzystencji. Minimum socjalne uwzględnia taki koszyk dóbr i usług, aby rodzina określonego typu mogła zaspokoić potrzeby biologiczne, kulturalne i społeczne, na poziomie uznanym za niezbędny. Z tego powodu minimum socjalne powinno być traktowane nie jako próg ubóstwa, lecz jako granica wyznaczająca sferę niedostatku, poniżej której następuje deprywacja integracyjnych potrzeb człowieka i narasta zagrożenie wchodzenia w proces społecznego wykluczenia. Minimum egzystencji uwzględnia natomiast jedynie te potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie, a konsumpcja niższa od poziomu wyznaczonego tą granicą prowadzi w dłuższym okresie do biologicznego wyniszczenia. W związku z tym wartość minimum egzystencji pozwala orientować się w rozmiarach ubóstwa skrajnego oraz wskazać na te grupy ludności, które znajdują się w najtrudniejszej sytuacji materialnej i powinny być przedmiotem szczególnego zainteresowania polityki społecznej. Niniejsza strategia określa najważniejsze działania, które należy zrealizować, aby zapewnić mieszkańcom Gminy Świecie nad Osą warunki sprzyjające rozwojowi społecznemu oraz wzrostowi poczucia bezpieczeństwa w wymiarze społecznym. 8 Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych służyć będzie jako podstawa określająca kierunki zamierzeń rozwojowych w sferze pomocy społecznej na terenie Gminy Świecie nad Osą. I Metodologia opracowania Strategii 1. Podstawy prawne Podstawę prawną prac nad opracowaniem Strategii stanowi Zarządzenie Nr 15/2006 z dnia 07. 06. 2006 r. Wójta Gminy Świecia nad Osą, w spawie powołania zespołu do opracowania Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych, wydane na podstawie art. 26. ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591z późn. zm.) oraz art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.) , które określa w § 1, że Wójt Gminy powołuje zespół, którego zadaniem będzie opracowanie projektu Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w następującym składzie: 1) Małgorzata Deręgowska 2) Mariola Licznerska 3) Beata Włodarska 4) Iwona Lewandowska 5) Elżbieta Zapalska 6) Katarzyna Stawiarz 7) Elżbieta Wiśniewska 8) Anna Gabriel 9) Jan Zdziebłowski 10) Bożena Klonowska 11) Grzegorz Szmidt 12) Grzegorz Gil 13) Roman Jagielski 14) Mirosław Rosada 15) Janusz Heinrich 16) Janina Kuczkowska 9 17) Jan Witkowski 18) Anna Wojtkowska 2. Współpraca instytucji Opracowanie dokumentu poprzedziły spotkania z przedstawicielami środowisk i grup społecznych oraz organizacji i instytucji z terenu Gminy Świecie nad Osą. Podstawę merytoryczną opracowania strategii stanowiły materiały źródłowe, powstałe i zgromadzone w wyniku prac zespołu oraz materiały będące wynikiem badań ankietowych różnych środowisk i grup społecznych. W celu selekcji problemów uważanych przez mieszkańców za najistotniejsze dokonano społecznych konsultacji środowiskowych oraz wypracowano założenia analizy SWOT i wybrano główne problemy sfery społecznej Gminy Świecie nad Osą. Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną (zarówno na poziomie społeczności lokalnej, jak i na poziomie rodziny i jednostki), a także konieczność wypracowania niekonwencjonalnych form pomocy, wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów społecznych w skali Gminy. Diagnoza problemów społecznych występujących na terenie Gminy Świecie nad Osą została sporządzona w oparciu o dane będące w dyspozycji Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Świecie nad Osą, uzyskane w toku bieżącej jego działalności, dane uzyskane z Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu, Komendy Powiatowej Policji w Grudziądzu, Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy oraz instytucji i organizacji współpracujących z Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Świeciu nad Osą. Przy opracowaniu Strategii wykorzystano również informacje pochodzące z rozmów indywidualnych. W ten sposób określono tzw. „profile środowiskowe” ważnych problemów społecznych w wyselekcjonowanej wspólnie z pracownikami socjalnymi grupie mieszkańców, szczególnie w zakresie problematyki bezrobocia oraz skutków społecznych i psychologicznych tego zjawiska. Zespół opracował analityczne materiały źródłowe, niezbędne dla diagnozy sytuacji społecznej w Gminie, co z kolei pozwoliło na wypracowanie kierunków strategicznych działań odniesionych do rzeczywistych problemów społeczności 10 lokalnej i wskazanie skutecznych kierunków działań polityki społecznej dla ich rozwiązania, a także ustalenie układu współpracy instytucjonalnej dla poszczególnych problemów społecznych. W oparciu o diagnozę sytuacji społecznej, została opracowana strategia rozwiązywania problemów pomocy społecznej na najbliższe lata (2007 – 2016) , która jest rozwinięciem działań oraz założeń programowych realizowanych w sferze pomocy społecznej w Świeciu nad Osą. W toku prac strategicznych następowały przeformułowania roli i zadań Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, a także realizacji świadczonej pomocy. W procesie monitoringu realizacji strategii, kierunki i działania powinny być aktualizowane i dostosowane do zmieniającej się rzeczywistości i otoczenia społeczno-gospodarczego. Przyjęcie strategii stanowi proces otwierający długoterminowe planowanie polityki społecznej. Strategia jest podstawą do podejmowania długofalowych (10-letnich) zintegrowanych działań rozwojowych w sferze społecznej oraz wdrażania rozwiązań w postaci programów lokalnych, mających na uwadze realizację celów zawartych w Strategii. 3. Proces planowania rozwoju społecznego w Gminie Świecie nad Osą. Proces planowania strategicznego odnosi się do trzech faz: - programowanie, - wdrażanie, - monitorowanie, W fazie programowania i aplikowania założono opracowanie dla dokumentów strategicznych, programowych i przygotowanie wniosków dla przedsięwzięć i inicjatyw sfery polityki społecznej na poziomie lokalnym. Faza wdrażania dotyczy realizacji projektów przy współpracy partnerów. Następnym etapem jest monitorowanie, w odniesieniu do przyjętych wskaźników produktu i rezultatu zakładanego w poszczególnych projektach i w realizacji strategii jako całości. W procesie planowania uwzględniono decyzję Rady Gminy o realizacji Strategii, a także udział partnerów instytucjonalnych. W określeniu Misji ważną rolę odgrywają odbiorcy działań strategicznych oraz wykonawcy, czyli partnerzy lokalni w procesie opracowania i wdrażania. 11 Po analizie SWOT, następuje wdrażanie strategii, a poprzez projekty strategiczne osiągnięcie zakładanych celów strategicznych. Znaczącym elementem planowania i wdrażania strategii jest ciągły proces współpracy partnerów, wymiana informacji, doświadczeń, rozwiązań, potrzebnych da procesów wdrażania i promocji realizacji strategii oraz wspólnej pracy podmiotów uczestniczących w planowaniu Strategii. 4. Konsultacje społeczne W procesie opracowania Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych znaczącą rolę odegrały konsultacje społeczne, z podmiotami które przysłużyły się do zwiększenia zatrudnienia na terenie Gminy. Udział brały następujące organizacje, instytucje, przedstawiciele środowisk: - przedstawiciele grup bezrobotnych, - Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu, - przedstawiciele samorządu Gminy Świecie nad Osą, - przedstawiciele organizacji społecznych, - pracownicy GOPS, - kierownik ZUP, II DIAGNOZA W ZAKRESIE POLITYKI SPOŁECZNEJ W GMINIE ŚWIECIE NAD OSĄ 1. Charakterystyka Gminy Świecie nad Osą 1.1. Działalność władz samorządowych Organem stanowiącym gminy jest rada gminy, której działalność jest jawna. Jawność działania obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskania informacji, wstępu na sesje rady gminy i posiedzenia jej komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych w tym protokołów posiedzeń organów gminy. Kadencja rady gminy trwa 4 lata licząc od dnia wyboru. W skład rady wchodzą radni w liczbie 15 radnych. Rada Gminy wybiera ze swego grona przewodniczącego i wiceprzewodniczącego oraz 3 komisje: - Komisja Gospodarcza, 12 - Komisja Zdrowia, Kultury, Oświaty i Bezpieczeństwa, - Komisja Rewizyjna, Rada Gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego rady lub Wiceprzewodniczącego. Sesje zwoływane są w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Rada działa na sesjach, a także za pośrednictwem komisji i radnych oraz Wójta jako organu wykonawczego. 2. Wójt Gminy Organem wykonawczym gminy jest Wójt, Wójta zastępuje Wicewójt. Wójt wykonuje uchwały Rady i zadania Gminy określone w przepisach prawa. Wójt składa Radzie na każdej sesji sprawozdanie ze swej działalności w okresie między sesjami. W realizacji zadań własnych Wójt podlega wyłącznie Radzie. Ponadto Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy i reprezentuje ją na zewnątrz. Zadania wykonuje przy pomocy Urzędu Gminy. Wójt jest kierownikiem Urzędu i zwierzchnikiem służbowym pracowników organizacyjnych. Wydaje Urzędów decyzje oraz kierowników administracyjne w gminnych sprawach jednostek z zakresu administracji publicznej, może też upoważnić pracowników Urzędu Gminy do wydawania decyzji w jego imieniu. Wójt rozstrzyga w formie zarządzeń wszystkie sprawy należące do jego kompetencji wynikające z ustawy i przepisów wykonawczych. 1.2. Informacje ogólne Gmina Świecie nad Osą położona jest we wschodniej części powiatu grudziądzkiego, który usytuowany jest w północno-wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego. Wschodnia granica Gminy jest jednocześnie odcinkiem granicy z województwem warmińsko-mazurskim. Gmina Świecie nad Osą od północy graniczy z gminą Łasin, od południa z gminą Jabłonowo Pomorskie i Biskupiec oraz od zachodu z gminą Gruta. Świecie nad Osą jest jedną z czterech gmin wiejskich odrodzonego w 1999 r. powiatu ziemskiego grudziądzkiego. Według regionalizacji fizyczno-geograficznej Gmina znajduje się na obszarze pojezierzy południowobałtyckich. Na terenie Gminy można wyróżnić fragmenty trzech mezoregionów: Pojezierza Iławskiego, Pojezierza Chełmińskiego i Pojezierza Brodnickiego. Cała południowo-zachodnia część Gminy, położona poniżej doliny rzeki Osy znajduje się w obrębie Pojezierza Chełmińskiego, północna część 13 znajduje się w obrębie Pojezierza Iławskiego, a niewielki jej fragment przylegający od północy do rzeki Osy i jeziora Płowęż znajduje się w obrębie Pojezierza Brodnickiego. Peryferyjne położenie Gminy na wschodnim krańcu powiatu i województwa pogłębione słabo rozwiniętą siecią komunikacji drogowej i kolejowej znacznie ogranicza powiązania przestrzenne i funkcjonalne. Odległość od Warszawy wynosi 210 km. Do stolicy województwa - Bydgoszczy jest 100 km drogami wojewódzkimi, a odległość do Grudziądza - centrum powiatu wynosi 42 km. W skali województwa Gmina Świecie nad Osą jest małą, typowo rolniczą gminą wiejską. Użytki rolne zajmują 7883 ha co stanowi 83,2% jej obszaru, lasy zajmują 7,4% powierzchni, a tereny zainwestowane 12%, z czego na mieszkalnictwo przypada 1%, rekreację 4% i drogi 7%. Średni wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Gminie wynosi 80,5 i jest wyższy od powiatowego i wojewódzkiego, przeważają gospodarstwa średnie i duże, a 1% , to gospodarstwa od 50 do powyżej 100 ha. Chociaż dominującą rolę odgrywa hodowla trzody chlewnej, to charakterystycznym dla Gminy elementem produkcji rolnej są konie. W strukturze zasiewów przeważają zboża (3111 ha), rzepak i buraki (odpowiednio 58 i 237 ha), a ziemniaki uprawia się jedynie na 84 ha. Sytuacja społeczno-gospodarcza umiejscawia Gminę w grupie słabiej rozwiniętych rejonów w województwie. Społeczeństwo jest stosunkowo młode ale słabo wykształcone (2% posiada wykształcenie wyższe). Niski jest poziom przedsiębiorczości; 4 zakłady na 100 mieszkańców (w województwie - 9 na 100). Obszar Gminy leżący w dorzeczu rzeki Osy ma mało urozmaiconą rzeźbę terenu i charakteryzuje się stosunkowo małą, wynoszącą 8,6%, lesistością. Mimo to wysoko ocenione walory przyrodniczo-krajobrazowe płaskich i falistych równin z głęboko wciętymi meandrami dolinek rzek Osy i Lutryny, co zadecydowało o włączeniu znacznej jego części (30% powierzchni Gminy) w system obszarów krajobrazu chronionego „ doliny Drwęcy i Osy”. Walory środowiska przyrodniczego oraz dobre gleby stwarzają szansę rozwoju rolnictwa oraz turystyki krajoznawczej. Obszar Gminy Świecie nad Osą wynosi 9 441,5181 ha i składa się z 11 sołectw: Białobłoty, Bursztynowo, Kitnówko i Nowy Młyn, Linowo, Lisnowo, Lisnówko i Widlice, Mędrzyce, Partęczyny, Rychnowo, Szarnoś i Karolewo oraz Świecie nad Osą. 14 Tabela nr 1 Powierzchnie poszczególnych sołectw Gminy Świecie nad Osą Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Nazwa Białobłoty Bursztynowo Kitnówko i Nowy Młyn Linowo Lisnowo Lisnówko i Widlice Mędrzyce Partęczyny Rychnowo Szarnoś Świecie nad Osą Powierzchnia w ha 456,3536 873,4554 513,3887 1282,0971 1142,8870 657,5052 425,9491 1397,8757 571,9557 850,8650 1269,1856 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Urzędu Gminy. Organem wykonawczym każdego sołectwa jest sołtys, którego wspiera organ opiniodawczy doradczy – rada sołecka. W sferze finansowej sołectwa dysponują kwotą stanowiącą równowartość 20% odpisu z podatku rolnego z obszaru danego sołectwa, w tym też zakresie sołectwa podlegają kontroli komisji rewizyjnej. Największym sołectwem pod względem powierzchni jest wieś Partęczyny (1397,8757 ha), ponad tysiąc hektarową powierzchnię zajmują także sołectwa Linowo, Świecie nad Osą i Lisnowo. 1.3. Sytuacja demograficzna Gminy. Społeczeństwo (ludność Gminy) w procesie rozwoju lokalnego odgrywa rolę podmiotu tego procesu. Wynika to z rozstrzygania przez nie o kształcie ustroju i systemu gospodarczego oraz o charakterze i składzie organów władzy samorządowej, która decyduje o kierunku strategii rozwoju. Z tego względu ocena sytuacji demograficznej jest jednym z czynników warunkującym możliwości i potrzeby rozwoju Gminy. Do oceny tego stanu w Gminie Świecie nad Osą wybrano takie czynniki jak: płeć, migrację, strukturę wieku ludności, przyrost naturalny. Konfiguracja wyodrębnionych wskaźników wywierać będzie wpływ na przyszłą strukturę i dynamikę ludności na danym obszarze. Według danych Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą, na dzień 31 grudnia 2005 r. teren gminy zamieszkiwało 4620 osób. Liczba mieszkańców gminy z 15 roku na rok maleje. Więcej osób wymeldowuje się niż zameldowuje. Spadek liczby mieszkańców Gminy Świecie nad Osą obrazuje poniższa tabela i wykres. Tabela nr 2 Liczba mieszkańców Gminy Świecie nad Osą w latach 2000- 2005. Lata 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Liczba 4750 4714 4704 4698 4667 4620 mieszkańców Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. Wykres nr 1 Liczba mieszkańców Gminy Świecie nad Osą w latach 2000- 2005 4750 4750 4714 4700 4704 4698 4667 4650 4620 4600 4550 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego Świeciu nad Osą. Z analizy danych Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą wynika, że najwięcej osób mieszka we wsi Linowo, następnie Świecie nad Osą i Lisnowo. Najmniej osób liczą sołectwa Białobłoty i Rychnowo. 16 Tabela nr 3 Liczba mieszkańców poszczególnych sołectw w latach 2000-2005 w Gminie Świecie nad Osą. Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Białobłoty Bursztynowo KarolewoSzarnoś Kitnówko- Nowy Młyn Linowo Lisnowo Lisówko- Widlice Mędrzyce Partęczyny Rychnowo Świecie nad Osą 158 459 267 161 464 270 158 452 272 160 451 270 161 452 306 160 438 305 196 194 195 199 198 191 933 723 387 234 379 185 829 913 709 388 233 379 185 818 914 698 391 237 391 183 813 915 705 389 238 383 179 809 900 690 390 223 357 177 813 905 695 382 217 351 167 809 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. Tabela nr 4 Liczba mieszkańców Gminy Świecie nad Osą z podziałem na płeć w latach 2002-2005. Lata 2002 2003 2004 2005 Kobiety (K) 2316 2308 2301 2275 Mężczyźni (M) 2388 2390 2366 2345 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. Wykres nr 2 Liczba mieszkańców Gminy Świecie na Osą z podziałem na płeć w latach 2000-2005. 2400 2350 2300 2250 2200 2002 2003 K 2004 2005 M Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. 17 Według powyższych danych teren Gminy Świecie nad Osą zamieszkuje większa liczba mężczyzn niż kobiet. Ważnym czynnikiem demografii jest przyrost naturalny. Przyrost naturalny w Gminie Świecie nad Osą jest dodatni, w latach 2000-2005 wahał się w przedziale 30-21 punktów. Tabela nr 5 Przyrost naturalny w Gminie Świecie nad Osą w latach 2000-2005. Lata 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Liczba 75 69 71 60 56 61 45 34 36 33 33 40 30 35 35 27 23 21 urodzeń (Lu) Liczba zgonów (Lz) Przyrost naturalny (Pn) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. Analizując liczbę urodzeń i zgonów w Gminie Świecie nad Osą zauważa się, że liczba urodzeń w 2005 roku zmalała w stosunku do roku 2000. W 2005 roku zmniejszyła się także liczba zgonów w stosunku do 2000 roku. Wykres nr 3 Przyrost naturalny w Gminie Świecie nad Osą w latach 2000-2005. 80 60 40 20 0 2000 2001 2002 Lu Lz 2003 2004 2005 Pn Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. 18 Na liczbę mieszkańców Gminy wpłynął wysoki przyrost naturalny (liczba urodzeń wyższa od liczby zgonów). Czynnikiem hamującym rozwój demograficzny było ujemne saldo migracji od 2001 roku. W latach 2000-2005 występuje zjawisko dodatniego przyrostu naturalnego (największe, 35 osób, wystąpiło w latach 2001 i 2002, najmniejsze zaś w 2005 roku i wynosiło 21 osób). Natomiast saldo migracji na przestrzeni 2000-2005, było dodatnie jedynie w roku 2000 i wynosiło 6, od 2001 roku jest cały czas ujemne. Tabela nr 6 Wskaźniki demograficzne w latach 2000 - 2005 w Gminie Świecie nad Osą. Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Przyrost naturalny 30 35 35 27 23 21 Saldo migracji +6 -65 -24 -40 -31 -72 Napływ ludności 65 29 26 29 38 52 Odpływ ludności 59 94 50 69 69 124 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. W krajach o rozwiniętej gospodarce, zmniejszenie się liczby mieszkańców na terenach wiejskich spowodowane migracją, jest uznawane za zjawisko negatywne, ze względu na potrzeby i możliwości rozwojowe obszarów wiejskich. W polskich warunkach tereny wiejskie charakteryzują się dużym bezrobociem wśród mieszkańców niezwiązanych z rolnictwem oraz znacznymi nadwyżkami siły roboczej w rolnictwie. W tej sytuacji odpływ mieszkańców z terenu Gminy wydaje się zjawiskiem naturalnym. Osoby decydujące się na migrację czynią to w większości z przyczyn ekonomicznych. Z punktu widzenia przyszłych potrzeb rozwojowych Gminy migracja jest zjawiskiem negatywnym, ponieważ utrzymywanie się migracji (głównie młodzieży) prowadzi do deformacji struktury demograficznej w Gminie, co z kolei ograniczyć może w przyszłości możliwości rozwojowe. Struktura ludności pod względem wieku ma znaczenie ekonomiczne, poprzez rodzaj i rozmieszczenie działalności gospodarczej. Podstawowy podział społeczeństwa pod względem wieku dzieli je na trzy grupy: ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym oraz poprodukcyjnym. 19 W Gminie Świecie nad Osą na przestrzeni ostatnich sześciu lat zaobserwować można spadek liczby mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym, tabela nr 7. Przy dodatnim przyroście naturalnym, jaki występuje na terenie Gminy, wynika to najprawdopodobniej z migracji ludzi młodych. W grupie osób w wieku przedprodukcyjnym przeważają osoby w wieku od 7 do 14 lat – w roku 2005 osoby te stanowiły 12,23%. Blisko 26,38% mieszkańców Gminy to osoby w wieku przedprodukcyjnym. Tabela nr 7 Ludność w wieku przedprodukcyjnym w Gminie Świecie nad Osą w latach 2000- 2005. Lata Ogółem Razem 0-2 3-6 7-14 15-17 2000 4750 1479 222 289 671 297 2001 4714 1425 205 281 646 293 2002 4704 1378 203 270 622 283 2003 4698 1333 190 272 596 278 2004 4667 1277 169 275 573 260 2005 4620 1219 160 253 565 241 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. Ludność w wieku produkcyjnym w 2005 roku stanowiła 62,53% wszystkich mieszkańców Gminy. Kobiety stanowiły 46,62 % wszystkich osób w wieku produkcyjnym. Tabela nr 8 Ludność w wieku produkcyjnym w Gminie Świecie nad Osą w latach 2000-2005. Lata Ogółem Razem Kobiety Mężczyźni 2000 4750 2762 1360 1402 2001 4714 2774 1281 1493 2002 4704 2807 1298 1509 2003 4698 2848 1316 1532 2004 4667 2871 1336 1535 2005 4620 2889 1347 1547 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu na Osą. Osoby w wieku poprodukcyjnym w przypadku Gminy w 2005 roku stanowiły 11,01%. Jest to zjawisko pozytywne z punktu widzenia pomocy społecznej. 20 Tabela nr 9 Ludność w wieku poprodukcyjnym w Gminie Świecie nad Osą w latach 2000- 2005. Lata Ogółem Razem Kobiety Mężczyźni 2000 4750 509 343 166 2001 4714 515 343 172 2002 4704 519 342 177 2003 4698 514 326 188 2004 4667 519 335 184 2005 4620 512 333 179 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. Wykres nr 4 Ludność w wieku poprodukcyjnym w Gminie Świecie nad Osą w latach 2000-2005. 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2000 2001 Przedprodukcyjny 2002 2003 Produkcyjny 2004 2005 Poprodukcyjny Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. W 2005 r. liczba osób w wieku produkcyjnym stanowiła 62,53% ogółu mieszkańców, ludność w wieku przedprodukcyjnym 26,38%, w wieku poprodukcyjnym 11,01%. Struktura płci od kilku lat wykazuje nieznaczna przewagę liczby mężczyzn nad liczbą kobiet. W roku 2005 mężczyźni stanowią 50,75% wszystkich mieszkańców Gminy. W grupie wieku produkcyjnego przeważają także mężczyźni. 21 Wykres nr 5 Struktura wieku mieszkańców Gminy Świecie nad Osą w 2005 r. 11% 26% 63% Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. Tabela nr 11 Liczba zawieranych małżeństw w Gminie Świecie nad Osą w latach 2000-2005. Lata 2000 2001 2002 2003 2004 2005 47 50 37 38 53 56 Liczba zawieranych małżeństw Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. Wykres nr 6 Liczba zawieranych małżeństw w Gminie Świecie nad Osą w latach 2000-2005 60 50 40 30 20 10 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. 22 Liczba zawieranych małżeństw, świadcząca potencjalnie o wysokości wskaźnika urodzeń w przyszłości kształtowała się w latach 2000-2005 na poziomie 46 zawartych związków małżeńskich średnio rocznie. Liczba małżeństw od 2003 roku posiada tendencję wzrostową. Od 2002 roku obserwuje się wzrost rozwodów. Tabela nr 12 Liczba rozwodów w Gminie Świecie nad Osą w latach 2000-2005. Lata 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Liczba 1 1 2 6 8 14 rozwodów Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. Wykres nr 7 Liczba rozwodów w Gminie Świecie nad Osą w latach 2000-2005. 14 12 10 8 6 4 2 0 liczba rozwodów 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Stanu Cywilnego w Świeciu nad Osą. 2. Infrastruktura techniczna i komunikacja 2.1. Zaopatrzenie w wodę i kanalizacja System wodociągowy Na terenie Gminy Świecie nad Osą funkcjonuje sieć wodociągów o długości 106,1 km, z której korzysta szacunkowo 3175 mieszkańców (stan na koniec 23 2001 r.). Do sieci zbiorowego zaopatrzenia w wodę podłączonych jest 560 budynków mieszkalnych wielo- i jednorodzinnych. Wodociąg zasilany jest z 4 ujęć wód podziemnych ze studni wierconych. Wokół ujęć wód podziemnych brak jest wyznaczonych stref ochrony pośredniej. System kanalizacyjny W Gminie Świecie nad Osą istnieje sieciowy system odprowadzania ścieków. Odprowadzanie ścieków odbywa się poprzez zbiorczy system kanalizacji do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni o przepustowości Ośr.= 192,00 m3/dobę, oddanej do użytku w 1992 r. w miejscowości Świecie nad Osą. Ogółem długość sieci kanalizacji sanitarnej wynosi 40 km. Na łączną liczbę 1014 gospodarstw do sieci podłączonych było na koniec 2001 r. – 725, a liczba mieszkańców korzystających z niej wynosiła w tym czasie 3035 osób. Na terenie Gminy zlokalizowane są również wybudowane w latach siedemdziesiątych mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie, oparte na mało efektywnej technologii oczyszczania (powstający w nich osad przewożony zostaje na teren oczyszczalni ścieków w Świeciu nad Osą), które od lipca 2000 przyjmowane było od AWRSP. Oczyszczalnie te znajdują się we wsiach: Lisnowo, Widlice i Mędrzyce. Wszystkie wymagają remontów i modernizacji. W Gminie zlokalizowanych jest 79 oczyszczalni przyzagrodowych. 2.2. Elektroenergetyka W północnej części Gminy przebiegają dwa odcinki linii WN 110 kV: - z GPZ 110/15 kV „ Iława” do GPZ 110/15 kV „Łasin PERN” - z GPZ 110/15 kV „Łasin PERN” do GPZ 110/15 kV „Łasin” Zasilanie Gminy Świecie nad Osą w energię elektryczną odbywa się z Głównych Punktów Zasilających (GPZ): 110/15 kV „Łasin”, „ Jabłonowo” i „ Węgrowo”, z pomocą sieci elektroenergetycznych średniego i niskiego napięcia oraz słupowych stacji transformatorowych 15/0,4 kV. Plan Rozwoju Polskich Sieci Elektroenergetycznych nie zakłada na terenie powiatu nowych linii elektroenergetycznych ze względu na prognozowany brak zwiększonego zapotrzebowania na energię elektryczną. 24 Na terenie Gminy Świecie nad Osą pracują dwie elektrownie wodne. Jedna funkcjonująca od kilku lat zlokalizowana jest w miejscowości gminnej przy młynie gospodarczym. W szczytowym okresie produkuje do 60 kw/ ha. Druga znajduje się w miejscowości Mędrzyce na rzece Osie. Sprzedaż energii z tej elektrowni za 2001 r. wynosiła 212.331 kWh. W Miejscowym Planie Ogólnym Zagospodarowania Przestrzennego z 1994 r. działkę należącą do osoby fizycznej w miejscowości Nowy Młyn przeznaczono pod budowę MEW. Na terenie Gminy występują słupowe stacje transformatorowe. Jest to zgodne z zasadami zasilania terenów wiejskich. W Gminie występuje duża ilość stacji transformatorowych z występowaniem z na transformatorami terenie Gminy małej mocy. budownictwa Jest to rozproszonego. związane Istnieje konieczność rozbudowy sieci i stacji transformatorowych oraz modernizacji istniejących stacji. Modernizacja sieci średniego i niskiego napięcia jest realizowana na bieżąco według potrzeb wynikających z podłączenia nowych odbiorców, jej celem jest dostarczanie energii elektrycznej w ilościach zapewniających pokrycie zapotrzebowania na energię elektryczną z jednoczesnym utrzymaniem jakości, ciągłości i niezawodności dostarczania dla istniejących odbiorców. 2.3. Zaopatrzenie w gaz ziemny i ciepło W Gminie projektowany był gazociąg wysokiego ciśnienia DN 250 mm 2,5, 5 Mpa relacji Jabłonowo – Świecie - Łasin, przebiegający przez tereny wsi: Karolewo, Szarnoś, Lisnówko i Mędrzyce. W perspektywie projektowany gazociąg zasilać miał w gaz ziemny Gminę Świecie nad Osą i gminy ościenne. We wsi Szarnoś planowane było odgałęzienie Dn 100 mm od gazociągu magistralnego, zasilającego stację redukcyjno-pomiarową I stopnia, która miała być zlokalizowana na gruntach Spółki zo.o. Stadniny Koni. Ponieważ wyżej wymieniona inwestycja aktualnie nie figuruje w planach inwestycyjnych Ping S.A. w Warszawie ROP w Gdańsku, uniemożliwi to realizacje zaopatrzenia Gminy w gaz ziemny. W Gminie brak jest sieci gazu zimnego. Na terenie Gminy Świecie nad Osą zaopatrzenie w ciepło odbywa się z indywidualnych kotłowni opalanych głównie węglem i koksem. Brak jest centralnego systemu grzewczego obsługującego poszczególne miejscowości. 25 W roku 2001 – 218 gospodarstw domowych i 14 instytucji użyteczności publicznej posiadło zbiorowe centralne ogrzewanie oparte na oleju opałowym i węglu. Przez tereny wsi Lisnowo, Karolewo i Lisnówko przebiega odcinek rurociągu naftowego relacji Płock-Gdańsk, od którego obwiązuje strefa ochronna po 250 m z każdej strony. 2.4. Składowanie odpadów stałych Od 1994 r. we wsi Świecie nad Osą zlokalizowane jest gminne wysypisko odpadów. Wysypisko wyposażone jest w staw stabilizacyjny, drogę dojazdową i zaplecze socjalne. Czas eksploatacji wysypiska przewidziano do 2014 r. Gminne składowisko odpadów, którego użytkownikiem jest Zakład Użyteczności Publicznej w Świeciu nad Osą obsługuje tylko teren Gminy. Segregacja i odzysk odpadów odbywa się w oparciu o sieć pojemników do gromadzenia odpadów posegregowanych, które ustawione są w wyznaczonych miejscach na terenie Gmin. Zgodnie z przepisami Uchwały Rady Gminy nr XVIII /105/97 z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Świecie nad Osą jej mieszkańcy nie płacą za odbiór odpadów segregowanych. W Gminie nie ma problemu z padłą zwierzyną, zajmuje się tym firma unieszkodliwiająca materiały podwyższonego ryzyka. Natomiast odpady medyczne z podstawowej opieki zdrowotnej zgodnie z umową dostarczane są do Zakładu Dezynsekcji, Dezynfekcji i Deratyzacji SANITAS w Wąbrzeźnie. Na terenie Gminy w sporadycznym stopniu występuje zjawisko tzw. „dzikiego składania odpadów”. 2.5. System telekomunikacji Obecnie na terenie Gminy działalność telekomunikacyjną prowadzi jedynie Telekomunikacja Polska S. A. Cztery centrale cyfrowe rozlokowane są w Świeciu nad Osą, Bursztynowie, Lisnowie i Mędrzycach. Aktualnie na terenie Gminy jest stacja bazowa telefonii komórkowej. Przez obszary wsi Bursztynowo, Kitnówko i Białobłoty przebiega linia radiowa, odcinek Radzyń Chełmiński-Wysoka Wieś, dla której obowiązuje strefa ochronna 2x250 mierzona od osi linii łączącej środki elektryczne anten. 26 W ostatnich latach nastąpił znaczący rozwój urządzeń telekomunikacji. Dziś zagadnienia telekomunikacji nie stanowią problemu. W przypadku wyczerpania się wolnych numerów oraz pojawienia się nowych potrzeb w nowo realizowanych zespołach zainwestowania telekomunikacyjnego istnieje poprzez możliwość budowę nowych szybkiej central rozbudowy i systemu rozbudowę sieci rozprowadzającej. 2.6. Komunikacja drogowa i kolejowa System komunikacji drogowej i kolejowej jako jeden z podstawowych elementów układu funkcjonalno-przestrzennego Gminy pełni w stosunku do niego rolę usługową. Polega ona przede wszystkim na zaspokojeniu podstawowych potrzeb w przewozie ludzi i towarów. Prawidłowe funkcjonowanie systemu komunikacyjnego jest czynnikiem stymulującym rozwój Gminy. Układ podstawowy sieci komunikacyjnej Gminy stanowią drogi wojewódzkie: - Droga nr 538 klasy Z biegnąca przez teren Gminy na długości 0,331 km relacji Łasin-Nowe Miasto Lubawskie-Działdowo; - Droga nr 543 klasy Z biegnąca przez teren Gminy na długości 1,282 km relacji Paparzyn-Radzyń Chełmiński - Jabłonowo Pomorskie - Grzybno - Szabda; Na terenie Gminy Świecie nad Osą łączna długość dróg wynosi: - wojewódzkich - 1,613 km, - powiatowych - 58,47 km, - gminnych - 82,2 km, Konieczność poprawy dróg jest jednym z najistotniejszych problemów wymagających rozwiązania, który jest postrzegany przez lokalne społeczeństwo jako bardzo ważny czynnik określający standard życia. Komunikacja zbiorowa Autobusowa komunikacja pasażerska prowadzona jest przez PKS Grudziądz i obsługuje ważniejsze ciągi drogowe w Gminie. Linia o znaczeniu ponad lokalnym, to Grudziądz-Radzyń Chełmiński-Warszawa. Linia lokalna, to Grudziądz-Łasinprzez Świecie nad Osą i Lisnowo. 27 Na terenie Gminy transportem osób zajmuje się prywatne przedsiębiorstwo przewozowe. Sieć kolejowa W Gminie Świecie nad Osą czynna jest jedna linia kolejowa, na której funkcjonuje transport towarowy i pasażerski, relacji Chojnice-Działdowo. Zjawiskiem niekorzystnym jest tendencja spadkowa przewozów pasażerskich na istniejącej linii kolejowej. Przyczyny spadków przewozów pasażerskich należy upatrywać m. in. w konkurencyjności przewozów komunikacją autobusową oraz we wzroście wskaźnika motoryzacji. 2.7. Podmioty gospodarcze Na terenie Gminy Świecie nad Osą na dzień 28 listopada 2006 roku zarejestrowanych było 76 podmiotów gospodarczych. Należą do nich: - działalność handlowo – gastronomiczna - 32 podmioty - usługi remontowo - budowlane, instalatorstwo elektryczne - 13 podmiotów - usługi weterynaryjne - 2 podmioty, - przetwórstwo przemysł rolno - spożywczy, piekarnictwo - 3 podmioty - usługi ziemne, sanitarne i pokrewne - 2 podmioty - usługi ślusarskie - 1 podmiot - usługi transportowe - 2 podmioty - praktyka lekarska, usługi medyczno – pielęgniarskie - 4 podmioty - działalność fizjoterapeutyczna - 1 podmiot - wytwarzanie energii elektrycznej - 1 podmiot - usługi fryzjerskie -1 podmiot - zakład stolarski - 1 podmiot - pośrednictwo ubezpieczeniowe - 2 podmioty - mechanika pojazdowa, sprzedaż części i akcesoriów samochodowych - 2 podmioty - usługi leśne - 2 podmioty - budowa i remont statków, produkcja statków - 4 podmioty - projektowanie, geologia - 1 podmiot 28 - działalność jednoosobowa podmiotów prowadzących działalność gospodarczą wyłącznie na rzecz jednego podmiotu - 2 podmioty Poza tym na terenie Gminy Świecie nad Osą prowadzą działalność 4 podmioty gospodarcze zarejestrowane w KRS: - Spółka Jawna - Zakład Drobiarski „ Linodrób” w Linowie - Spółka z o.o. Zakład Przemysłu Rolnego w Linowie - Spółka z o. o. Gospodarstw Rolne „ Agroplon” w Nowym Młynie - Spółka z o. o. „Nowe Jankowice” Stadnina Koni w Nowych Jankowicach, gospodarstwo: Lisnowo, Szarnoś, Mędrzyce i Widlice. 2.8. Stan rolnictwa Sektor rolniczy jest dominującym sektorem w Gminie Świecie nad Osą, bowiem większość mieszkańców utrzymuje się z pracy na roli. Własnością osób fizycznych jest 397 gospodarstw. Najwięcej jest gospodarstw od 1 do 2 ha, stanowią one 24,69% ogółu, od 2 do 5 ha - 12,59%, od 5 do 7 ha - 7,05%, od 7 do 10 9,32%, od 10 do 15 ha - 17,38%, powyżej 15 ha 28,97%. Największe gospodarstwo rolne liczy 609 ha. Formy rzeźby terenu i powierzchniowe utwory geologiczne (grunty) mają w Gminie szczególne znaczenie dla rolnictwa. Urozmaicenie rzeźby terenu Gminy jest czynnikiem utrudniającym użytkowanie pól, łąk i pastwisk przy czym równiny morenowe zajmujące większą część powierzchni Gminy są pod tym względem terenami korzystnymi. Intensywne użytkowanie rolne powinno zostać ograniczone na terenach dolin, obniżeniach terenowych, stromych zboczach dolin rzek i jezior. Na obszarze Gminy Świecie nad Osą największy obszar zajmują gleby brunatne właściwe i gleby brunatne wyługowane występują one głównie na równinach morenowych. Znacznie mniejszy obszar zajmują gleby płowe występujące przeważnie w sąsiedztwie gleb brunatnych. W obniżeniach terenu, głównie w obrębie dolin rzek Osy i Lutryny występują gleby glejowe, gleby mułowotorfowe i torfowo-mułowe. Największe obszary zajmują gleby klas III a i III b (około 54%), następnie klasy IV a i IV b (około 40%). Niewielkie powierzchnie zajmują gleby klasy V (około 5%), klasy VI (około 1%) oraz klasy II (około 0,5%). 29 2.9. Walory przyrodnicze i turystyka Pierwsza wzmianka o Świeciu nad Osą pojawiła się w 1391r. Był to wówczas folwark komturii, przywilej lokacyjny został nadany wsi w 1404 roku. Gmina Świecie nad Osą położona jest w północno-wschodniej części województwa KujawskoPomorskiego. Gmina leży w dorzeczu rzeki Osy, która jest główną osią odwadniającą teren. Obszar Gminy położny jest na pograniczu mezoregionów Pojezierza Chełmińskiego, Iławskiego i Brodnickiego. Powierzchnia Gminy wynosi 9467 ha. W skład Gminy wchodzi 11 sołectw z 14 miejscowościami. Wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe Gminy zostały uwzględnione w utworzonym w 1992 roku systemie obszarów krajobrazu chronionego byłego województwa toruńskiego. Część obszaru Gminy znalazła się w granicach ”Obszaru doliny Osy i Gardęgi” zajmującym 2865 ha, co stanowi 30 % powierzchni Gminy. Obejmuje on swym zasięgiem dolinę Osy i Lutryny wraz z przyległym pasem wysoczyzn morenowych. Krajobraz Gminy ma charakter polodowcowy. Dominują w nim płaskie i faliste równiny morenowe. Równiny te wznoszą się od 95,0 do 105,0 m n. p. m. Najwyższy punkt osiąga wysokość 113,8 m n. p. m. Gleby odznaczają się bardzo dużą wartością użytkową. Najlepsze pod względem przydatności rolniczej są gleby równin morenowych, które zajmują 80% powierzchni Gminy. Znacznie gorsze są gleby występujące na zboczach dolin rzecznych i rynien polodowcowych. Występowanie urodzajnych gleb brunatnych spowodowało duże odlesienie Gminy, a lasy zachowały się tylko w obniżeniach terenu. Zajmują powierzchnię 696 ha, co stanowi 7,4% powierzchni Gminy. Grunty zadrzewione zajmują powierzchnię 49 ha. Lasy występują w czterech zwartych niewielkich kompleksach. Największy kompleks położony jest na zachód od Jeziora Płowęż. Drugi większy kompleks występuje nad rzeką Osą, na południe od wsi Mędrzyce. Kolejnym kompleksem są lasy okolic Nowego Młyna. Najmniejsze skupisko tworzą lasy położone na zachód od Linowa. Niewielka powierzchnia lasów i zagrożenie erozją spowodowało konieczność opracowania programu zadrzewiania Gminy. Taki program opracowano w 1996 roku. Zgodnie z nim prowadzi się zadrzewianie m.in.: przydrożne, nadwodne, śródpolne. 30 Przez teren Gminy przepływają trzy rzeki - Osa ma w granicach Gminy długość 20,5 km i Lutryna o długości 7,66 km. w granicach Gminy nadto Struga Radzyńska o długości 7,89 km. Zlewnia tych rzek obejmuje 2865 ha, co stanowi 30% powierzchni Gminy. Na obszarze Gminy znajduje się 8 jezior o powierzchni powyżej 1 ha, które zajmują obszar 114,8 ha z możliwością retencjonowania o 0,5 mln m3 wody, przy obecnej objętości 4,7 mln m3 wody. Obniżenia terenowe, mokradła i małe oczka wodne z możliwością retencjonowania 0,3 mln m3 wody. Stawy rybne zajmują powierzchnię 16,50 ha, tym 7,8 ha stawów pełno towarowych. W Gminie jest 10 pomników przyrody. Sześć z nich to częściowo lub wyłącznie dęby. Cztery pomniki to aleje jarzębów szwedzkich. Na terenie kompleksów leśnych znajduje się pięć pomników złożonych z dębów. Szósty z takich pomników wchodzi w skład parku wiejskiego w Nowym Młynie. Rosnące tam dęby są najstarszymi pomnikami, liczą od 300 do 400 lat. Największą grupą zabytków w Gminie są zabytkowe zespoły pałacowo-parkowe. Sześć wpisanych do rejestru zabytków powstało w XIX wieku lub na przełomie wieków. Znajdują one się w następujących miejscowościach: Karolewo (dworek), Linowo (zespół pałacowy), Lisnowo (zespół pałacowy), Mędrzyce (zespół dworski), Szarnoś (park); Widlice (zespół dworski). Pozostałe zabytki to wczesnośredniowieczne grodzisko w Mędrzycach, grodzisko wczesnośredniowieczne w Świeciu nad Osą, Kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała z przełomu XIII i XIV wieku w Linowie. Turystyka Istniejące na terenie Gminy zespoły pałacowo-parkowe posiadają szczególną wartość zabytkową i przyrodniczą oraz duże walory krajobrazowe. Wszystkie parki na trenie Gminy są cennymi zespołami zieleni. Na terenie Gminy wyznaczone zostały cztery szlaki turystyczne. Brak jednak dobrego systemu informacji turystycznej. Najważniejszymi turystycznymi walorami Świecia nad Osą jest malowniczy krajobraz z położonym wśród lasów Jeziorem Płowęż. Dostęp do tego jeziora jest utrudniony. Otaczają je lasy i szkółki leśne. Poza malowniczym położeniem o atrakcyjności jeziora świadczy bogactwo ryb. Istnieje możliwość zbudowania pól namiotowych. Jezioro Szańcowe otaczają pola. Dostęp do niego jest dobry, jednak niewielka powierzchnia ogranicza możliwość wykorzystania turystycznego. Rzeka Osa może stanowić dobry teren do spływów 31 kajakowych. Wymaga to jednak oczyszczenia koryta rzeki z zalegających w nim pni drzew. Oczyszczone koryto umożliwiłoby przeprowadzenie spływów kajakowych z biegiem Osy od Jeziora Płowęż do Grudziądza o łącznej długości 40 km. 2.10. Mieszkalnictwo Według danych Narodowego Spisu Powszechnego w Gminie Świecie nad Osą znajduje się ogółem 1194, w tym stanowiące własność osób fizycznych - 922, Gminy - 148, Skarbu Państwa - 77, zakładów pracy - 43, pozostałych podmiotów - 4. Według danych Zakładu Użyteczności Publicznej w Świeciu nad Osą na dzień 8 grudnia 2006 r. istniało 106 mieszkań komunalnych. Ruch budowlany w Gminie jest nikły, w 2005 roku oddano do użytku 4 mieszkania. Przeciętna powierzchnia użytkowa w m 2 jednego mieszkania wynosi 68,1, natomiast na 1 osobę 17,6. 3. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA 3.1. Oświata Na terenie Gminy Świecie nad Osą funkcjonuje jedno przedszkole oraz trzy oddziały przedszkolne, cztery szkoły podstawowe oraz jedno gimnazjum. Wszystkie placówki prowadzone są przez Gminę. Przedszkola Na terenie Gminy funkcjonują: - Publiczne Przedszkole w Świeciu nad Osą - oddział przedszkolny przy Szkole Podstawowej w Bursztynowie - oddział przedszkolny przy Szkole Podstawowej w Linowie - oddział przedszkolny przy Szkole Podstawowej w Lisnowie W Przedszkolu Publicznym w Świeciu nad Osą funkcjonują dwa oddziały sześciolatki i dzieci młodsze. 32 Tabela nr 13 Liczba dzieci uczęszczających do Przedszkola Publicznego w Świeciu nad Osą w latach 2000 - 2005 Lata 2000/01 Liczba dzieci 30 ogółem Liczba dzieci 19 sześcioletnich Liczba dzieci 11 młodszych 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 31 25 27 24 24 27 14 18 15 10 4 11 9 9 14 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Gminy w Świeciu nad Osą. Analizując liczbę dzieci uczęszczających do Przedszkola Publicznego w Świeciu nad Osą można zauważyć, iż zmniejsza się ogólna liczba dzieci a także dzieci w wieku sześciu lat, zwiększa się natomiast liczba dzieci uczęszczających do oddziału dzieci młodszych. Opieka w przedszkolu trwa 5 godzin. Szkoły Podstawowe Na terenie Gminy Świecie nad Osą działają cztery szkoły podstawowe: - Szkoła Podstawowa w Bursztynowie, - Szkoła Podstawowa w Linowie, - Szkoła Podstawowa w Lisnowie, - Szkoła Podstawowa w Świeciu nad Osą, Tabela nr 14 Liczba uczniów szkół podstawowych w Gminie Świeciu nad Osą w latach 2000-2005 Nazwa placówki/lata 2000/ 2001/ 2002/ 2003/ 2004/ 2005/ 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Szkoła Podstawowa w 69 Bursztynowie Szkoła Podstawowa w Linowie 101 74 76 79 78 79 97 87 85 83 80 Szkoła Podstawowa w 162 Lisnowie Szkoła Podstawowa w Świeciu 124 nad Osą 175 174 167 153 156 116 114 105 99 92 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Gminy w Świeciu nad Osą. 33 Wykres nr 8 Liczba dzieci uczęszczających do poszczególnych szkół podstawowych w Gminie Świecie nad Osą 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 175 162 69 2000 167 153 124 101 174 116 97 74 114 87 76 2001 2002 105 7985 2003 156 99 7883 2004 7980 92 2005 Szkoła Podstawowa w Bursztynowie Szkoła Podstawowa w Linowie Szkoła Podstawowa w Lisnowie Szkoła Podstawowa w Świeciu nad Osą Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Gminy w Świeciu nad Osą. Powyższa tabela oraz wykres obrazują generalny spadek liczby dzieci uczęszczających do szkół podstawowych na terenie Gminy Świecie nad Osą. Najbardziej tendencja spadkowa widoczna jest w Szkole Podstawowej w Świeciu nad Osą, a także w Szkole Podstawowej w Linowie, wzrasta jedynie liczba uczniów w Szkole Podstawowej Bursztynowie. Gimnazjum Na terenie Gminy Świecie nad Osą działa jedno gimnazjum. Liczba uczniów w roku 2005-2006 liczyła 216 gimnazjalistów. Liczbę uczniów gimnazjum w latach 2000-2006 przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 15 Liczba gimnazjalistów w Gminie Świecie nad Osą w latach 20002006 Lata 2000/ 2001/ 2002/ 2003/ 2004/ 2005/ Liczba gimnazjalistów 2001 2002 2003 2004 2005 2006 180 267 258 238 226 216 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Gminy w Świeciu nad Osą. 34 Wykres nr 9 Liczba gimnazjalistów w Gminie Świecie nad Osą latach 20002005 300 267 258 238 250 200 226 216 180 150 100 50 0 2000/2001 2001/2002 2004/2005 2005/2006 2002/2003 2003/2004 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Gminy w Świeciu nad Osą. Jak wynika z powyższych opracowań liczba gimnazjalistów od roku szkolnego 2001/2002 systematycznie zmniejsza się. Przewiduje się, że liczba gimnazjalistów będzie maleć z roku na rok. Tendencje spadkową liczby gimnazjalistów przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 16 Przewidywana liczba dzieci, które będą uczęszczać do gimnazjum w Świeciu nad Osą w latach od 2006/2007-2015/2016. Lata 2006- 2007- 2008- 2009- 2010- 20112007 2008 2009 2010 2011 2012 Przewidywa 227 na liczba uczniów 228 227 214 200 207 2012- 2013- 2014- 20152013 2014 2015 2016 206 209 195 199 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Gminy w Świeciu nad Osą. 35 Wykres nr 10 Przewidywana liczba dzieci, które będą uczęszczać do gimnazjum w Świeciu nad Osą w latach od 2006/6007-2015/2016 240 230 220 210 200 190 180 20 06 /2 20 00 07 7 /2 20 00 08 8 /2 20 00 09 9 /2 20 01 10 0 /2 20 01 11 1 /2 20 01 12 2 /2 20 013 13 /2 20 01 14 4 /2 20 01 15 5 /2 01 6 170 Przewidywana liczba dzieci Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Urzędu Gminy w Świeciu nad Osą. W gimnazjum, szkołach podstawowych oraz w klasach „0”, prowadzone jest przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Świeciu nad Osą dożywianie dzieci. Uczniowie do gimnazjum dowożenie są autobusem szkolnym. 3.2. Kultura Powszechny dostęp do sfery kultury należy do najistotniejszych atrybutów społeczności. Rozwinięty dostęp do sfery kultury pozwala członkom społeczności nie tylko podnosić jakość życia ale zwiększa również szanse młodych na znalezienie atrakcyjnego miejsca zatrudnienia. Działania w sferze kultury pośrednio przyczyniają się do wzrostu zintegrowania społeczności, dzięki nim mieszkańcy kontaktują się między sobą i wymieniają informacje. Gminny Ośrodek Kultury zatrudnia 4 pracowników na 3 etaty (1 etat dyrektor, 1 ½ etatu - instruktor kulturalno-oświatowy, ½ etatu - instruktor kolarstwa). Gminny Ośrodek Kultury w Świeciu nad Osą dysponuje następującą bazą: - sala widowiskowa ze sceną - pojemność około 120 miejsc, 36 - sala konferencyjna, pełniąca jednocześnie funkcję sali komputerowej - 30 miejsc, w tym 5 stanowisk komputerowych, - zaplecze kuchenne z wyposażeniem dla 100 osób, - zaplecze sanitarne. GOK zajmuje się organizacją działalności kulturalno-sportowej na terenie Gminy. W oparciu o budżet realizowany jest kalendarz imprez zatwierdzanych przez Wójta Gminy. Większość z nich jest cykliczna. Do największych w 2005 roku należały X Jubileuszowy Konkurs Powożenia Zaprzęgami Parokonnymi, VIII Wiosenny Turniej Rycerski, festyn dożynkowy oraz świętojański. Turnieje piłki nożnej cieszą największym powodzeniem wśród imprez sportowych. Udział w nich biorą także ekipy spoza terenu Gminy. Corocznie we współpracy ze szkołami podstawowymi realizowana jest rywalizacja sportowa szkół. W zależności od zajętego miejsca każda szkoła otrzymuje środki na zakup sprzętu sportowego. Z budżetu GOK utrzymywane są sekcje sportowe UKS „Szaniec” Świecie nad Osą - tenisa stołowego oraz kolarska. Gminny Ośrodek Kultury współorganizuje konkursy przedmiotowe, rozgrywki sportowe oraz spotkania seniorów. Przy Ośrodku Kultury działa zespół „Józefinki”. Jednym ze statutowych obowiązków Gminnego Ośrodka Kultury jest krzewienie kultury fizycznej wśród mieszkańców Gminy, corocznie przygotowywany jest program działań, akceptowany przez Wójta, ze środków budżetowych jest sport szkolny - udział uczniów w rywalizacji powiatowej, Sportowa Rywalizacja Szkół Gminy Świecie nad Osą, sekcje UKS „Szaniec” Świecie nad Osą - kolarska i tenisa stołowego. Największą popularnością cieszą się cykliczne rozgrywki piłkarskie dla drużyn amatorskich. Udział w nich bierze każdorazowo ponad 100 zawodników, nie tylko z naszej Gminy. Inne rozgrywki organizowane lub współorganizowane przez GOK to turnieje tenisa stołowego, siatkówki, bilardowe i szachowe Mistrzostwa Gminy. W zależności od imprezy udział bierze od kilkunastu do kilkudziesięciu osób. Zależy to w głównej mierze od popularności danej dyscypliny sportowej. Przy Gminnym Ośrodku Kultury od trzech lat funkcjonuje Gminne Centrum Informacji, które jest dostępne dla społeczności lokalnej sześć dni w tygodniu. Instytucja świadczy usługi w zakresie: - aktywizacji osób poszukujących pracy, - nawiązywanie kontaktów z pracodawcami aktualnie oferującymi pracę w celu skojarzenia ich z osobami zainteresowanymi ich ofertą, 37 - organizowanie spotkań z uczniami szkół podstawowych i gimnazjalnych w celu analizy stanu, skutków, przyczyn bezrobocia w naszej Gminie, powiecie i województwie, - wszechstronna pomoc w przygotowywaniu imprez organizowanych na terenie Gminy przez różne instytucje/plakaty, zaproszenia, kontakty, sprzęt medialny i komputerowy, - udostępnienie sprzętu komputerowego i biurowego, a także Internetu osobom poszukującym pracy młodzieży szkolnej, dzieciom i mieszkańcom Gminy, - pomoc i szkolenie wszystkich zainteresowanych podstawami obsługi sprzętu komputerowego, - pomoc w redagowaniu pism użytkowych dla wszystkich zainteresowanych osób, -pomoc w wypełnianiu wniosków o dopłaty bezpośrednie dla rolników. Centrum dysponuje poradnikami oraz publikacjami na temat aktywnego poszukiwania pracy, a także codziennie aktualizowaną bazą danych o ofertach rynku pracy. Średnio dziennie GCI odwiedza około 30-40 osób. Jest to głównie młodzież szkolna i studenci, korzystający ze sprzętu komputerowego, a także osoby poszukujące pracy i prowadzący działalność gospodarczą. W ostatnim czasie rozwinięto działalności współpracę z okolicznymi gminami i firmami oferującymi pracę, co przyczyniło się do pomocy w zatrudnieniu w 2005 roku 69 osób z terenu naszej Gminy i gmin sąsiednich. Biblioteka W Świeciu nad Osą działa jedna biblioteka z filią w Lisnowie zatrudniająca 2 osoby (2 etaty). Na dzień 31 grudnia 2005 r. biblioteka dysponowała zbiorem woluminów w liczbie 21 728. Przy czterech szkołach funkcjonują biblioteki szkolne. W roku 2004 zakupiono do biblioteki 450 woluminów, w roku 2005 - 389 woluminów, 88 woluminów w 2004 roku pozyskano od sponsorów, natomiast w 2005 roku pozyskano aż 384 woluminów. W 2004 roku było zarejestrowanych 687 czytelników, w 2005 roku ilość czytelników nieznacznie zmniejszyła się do 670. W 2004 roku skorzystało z wypożyczalni 8712 osób, w 2005 roku 6962 osoby. W 2004 i w 2005 roku zakupiono taką samą ilość prenumerat, tj.18 tytułów, z czytelni w 2004 roku skorzystało 3147 czytelników, zaś w roku 2005 grupa ta liczyła 3008 osób. 38 3.3. Bezpieczeństwo publiczne Analiza bezpieczeństwa na terenie Gminy Świecie nad Osą w latach 2004 2005 wykazuje, że podstawowe działania na rzecz bezpieczeństwa realizuje Posterunek Policji w Grucie. Obecnie obsługiwany przez dwóch dzielnicowych. Jest to teren typowo rolniczy. Z opinii Komendy Miejskiej Policji wynika, że na terenie Gminy Świecie nad Osą jak w wielu innych gminach panuje duże bezrobocie i co jest z tym związane duże zubożenie społeczeństwa. Jest to główną przyczyną odnotowania przez Policję drobnych kradzieży mienia (kradzieże elementów metalowych z przeznaczeniem sprzedaży na złom). Inną przyczyną jest słabe zabezpieczenia mienia przed kradzieżą lub jego brak. Mienie takie staje się często łupem złodziei. Na terenie Gminy ujawniane są często przypadki nadużywania alkoholu. Najczęściej są to osoby bezrobotne oraz będące w trudnej sytuacji rodzinnej lub finansowej. Skutkiem tego jest duża ilość interwencji. Czasami też dochodzi wtedy do przemocy w rodzinie. Poważnym problemem skutkującym na pogorszenie bezpieczeństwa jest kierowanie pojazdami w stanie nietrzeźwym. Często zatrzymywane są takie osoby, zarówno kierujące samochodami jak i rowerami. Policja podejmuje jednak wszelkie możliwe działania zmierzające do poprawy bezpieczeństwa publicznego na terenie Gminy Świecie nad Osą. Poniższa tabela przedstawia główne działania Policji w Świeciu nad Osą w latach 2004 i 2005. Tabela nr 17 Rodzaje interwencji główne działania policji w Świeciu nad Osą w latach 2004-2005 Rok/Działanie 2004 2005 Interwencje ogółem 150 195 Interwencje domowe 81 90 Interwencje publiczne 75 103 Zatrzymania osób 26 20 Zatrzymania w Izbie 19 13 Wytrzeźwień Zatrzymania osób 4 7 poszukiwanych Ukarania mandatami 48/2980 44/3980 karnymi Zatrzymania prawa jazdy 1 2 Spotkania w szkołach 42 48 Spotkania z 12 15 mieszkańcami 39 Kontrola pojazdów/ rowerów Powiadomienia i wnioski do GKRPA Ilość przestępstw - bezpieczeństwo w ruchu drogowym, wypadki, - zabici, - ranni, - kolizje, 116/70 350/ 70 11 9 35 2 40 3 2 4 16 3 6 13 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych Komendy Miejskiej Policji w Grudziądzu. 3.4. Ochotnicza Straż Pożarna Na terenie Gminy działa 6 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej, dysponujących 5 strażnicami. OSP w Świeciu nad Osą należy do Krajowego Systemu Ratownictwa. Jednostki OSP skupiają łącznie 166 czynnych członków, 15 kobiet, 97 członków MPD w tym 28 kobiet. W roku 2005 OSP interweniowało 36 razy, w tym poza terenem 7 razy. 3.5. Ochrona zdrowia Podstawową instytucją opieki zdrowotnej na terenie Gminy Świecie nad Osą jest Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Świeciu nad Osą, świadczący opiekę w zakresie: - podstawowej opieki zdrowotnej, - opieki stomatologicznej, - opieki specjalistycznej. W zakresie organizacji opieki Zakład funkcjonuje w dwóch ośrodkach: - Gminny Ośrodek Zdrowia w Świeciu nad Osą, - Wiejski Ośrodek Zdrowia w Lisnowie. W zakresie usług specjalistycznych mieszkańcy mogą korzystać z usług ginekologicznych oraz usług rehabilitacyjnych. Zakład realizuje od kilku lat program profilaktyczny raka szyjki macicy. Organizowane są wyjazdy do RCO w Bydgoszczy. Raz w roku przeprowadzane jest bezpłatne badanie słuchu z możliwością doboru aparatu słuchowego. 40 Tabela nr 18 Świadczenia udzielane w Gminnym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Świeciu nad Osą w latach 2004-2005 Rok Poradnia ogólna Poradnia D Poradnia D1 Profilaktyczne badania dzieci i młodzieży Ilość kobiet zbadanych cytologicznie Poradnia stomatologiczna Ilość badań laboratoryjnych Gabinet rehabilitacyjny Gabinet EKG 2004 14035 2710 932 X 2005 11379 2400 975 X 170 190 3168 2756 1777 2981 478 429 228 271 4976 5116 371 401 Gabinet zabiegowy: - ilość pomiarów RR, ilość pomiarów poziomu cukrów, - ilość ogółem zabiegów Świadczenia pielęgniarek środowiskowych wykonane w domu chorego Świadczenia położnej środowiskowej wykonane w Poradni K oraz w domu położnicy 7499 7680 226 290 1332 1054 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Gminnego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Świeciu nad Osą. W roku 2005 NFZ przyznał w stomatologii 960 000 punktów, faktycznie wykorzystano 960 000 punktów . Nie przyznano punktów w protetyce i profilaktyce stomatologicznej dziecięcej. Opiekę ginekologiczno-położniczą obrazuje poniższa tabela. 41 Tabela nr 19 Opieka ginekologiczno- położnicza w Gminie Świecie nad Osą w latach 2004- 2005. Rok 2004 2005 Ilość przyznanych punktów 2400 2700 2400 2700 Ilość przyjętych pacjentek 900 896 Ilość urodzeń 33 41 132 148 przez NFZ Ilość punktów faktycznie wykonanych Ilość wykonanych patronaży u położnic i noworodków Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane Gminnego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Świeciu nad Osą Pomimo, że gabinet rehabilitacyjny w GZOZ funkcjonuje od kilku lat w 2005 roku podpisano kontrakt z NFZ w ramach, którego przyznano 36 000 punktów i w całości je wykorzystano. W roku 2004 przyjęto 478 osób, natomiast w 2005 roku 429. Z powyższych danych wynika, iż w Gminnym Zakładzie Opieki Zdrowotnej nie prowadzi się działań profilaktycznych wśród dzieci i młodzieży. 3.6. Pomoc społeczna Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Świeciu nad Osą powstał w 1990 r. na podstawie Uchwały Nr XI/47/90 Gminnej Rady Narodowej w Świeciu nad Osą z dnia 4 kwietnia 1990 roku. GOPS realizuje następujące zadania: - własne gminy - określone ustawami o samorządzie gminnym oraz ustawami szczególnymi; - zlecone ustawami z zakresu administracji rządowej; - wynikające z uchwały Rady Gminy oraz porozumień zawartych między organami administracji; - oraz inne wynikające z przepisów szczególnych; W skład GOPS wchodzą następujące działy: - dział księgowości; - dział kadrowo- organizacyjny; 42 - dział pomocy środowiskowej; - dział świadczeń rodzinnych; - dział dodatków mieszkaniowych; - ŚDS; GOPS realizuje zadania w ramach 17 ½ etatu, w tym 11 ¼ etatu na realizację zadań zleconych finansowanych przez wojewodę. W skład GOPS wchodzą następujące stanowiska pracy: - kierownik GOPS - 1 etat; - kierownik ŚDS - 1 etat; - główny księgowy - 1 etat; - pracownik ds. kadrowo - organizacyjnych- 1 etat; - pracownicy socjalni - 3 etaty; - pracownicy ds. świadczeń rodzinnych - 2 etaty; - pracownik ds. dodatków mieszkaniowych - ½ etatu ; - instruktorzy terapii zajęciowej - 3 etaty; - rehabilitant - 1 etat; - opiekun w ŚDS - ½ etatu; - intendent - ½ etatu; - kucharka - 1 etat; - kierowca - 1 etat; - sprzątaczka - 1 etat; Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Świeciu nad Osą działa na podstawie: - Statutu Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej nadanego Uchwałą Nr XXV/155/05 Rady Gminy Świecie nad Osą z dnia 30 czerwca 2005 roku. - Ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 2004 r. Nr 64 poz. 593 z późn. zm.); - Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym ( Dz. U. Nr 142, poz. 1591 z 2001 r. z późn. zm. ); - Ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych ( Dz. U. Nr 249, poz. 210); - Ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych ( Dz. U. z 2003 r. Nr 228, poz. 2255 z późn. zm. ); 43 - Ustaw z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych ( Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 734 z późn. zm); - Innych przepisów szczególnych i aktów prawa miejscowego, określających zadania powierzone mu do realizacji; Do zadań własnych Gminy o charakterze obowiązkowym zgodnie z ustawą o pomocy społecznej należy: - opracowanie i organizacja Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka; - sporządzanie bilansu potrzeb Gminy w zakresie pomocy społecznej; - udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym; - przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych; - przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych; - przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego; - przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom nie mającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia; - przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego; - opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie nie zamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem; - praca socjalna; - organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi; - prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych; - tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną; - dożywianie dzieci; 44 - sprawienie pogrzebu w tym osobom bezdomnym; - kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu; - sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego; - utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenie pracowników. Do zadań własnych Gminy należy: - przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych; - przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze; - prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki; - podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb Gminy, w tym tworzenie realizacja programów osłonowych; Oprócz zadań własnych Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej spełnia zadania zlecone przez administracje rządową: - przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych; -opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia; - organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania lub dla osób z zaburzeniami psychicznymi; - przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną; - prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi; - realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia. Do zadań własnych Gminy (nieobowiązkowych) z zakresu pomocy społecznej należy również „ Współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach”. Jest to zgodne art. 17 ust.2 pkt 5 ustawy o pomocy społecznej 45 (zmiana wprowadzona art. 138 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i rynku pracy Dz. U. Nr 99, poz. 1001). Infrastruktura socjalna pomocy społecznej W skład infrastruktury socjalnej wchodzą między innymi następujące elementy: domy pomocy społecznej, domy spokojnej starości, domy dziecka, rodzinne domy dziecka, środowiskowe domy samopomocy, dzienne domy pomocy, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, pogotowia opiekuńcze, ośrodki adopcyjnoopiekuńcze, świetlice terapeutyczne i socjoterapeutyczne, świetlice środowiskowe, ogniska wychowawcze, placówki poradnictwa specjalistycznego, ośrodki interwencji kryzysowej, punkt interwencji kryzysowej, mieszkania chronione, mieszkania rówieśnicze. Świadczenia z zakresu pomocy społecznej Świadczenia udzielane przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Świeciu nad Osą można podzielić na dwie grupy. Pierwszą grupę stanowią świadczenia z tytułu zadań zleconych Gminie, a drugą zadanie własne Gminy. Zgodnie z Art. 36. Ustawy o pomocy społecznej świadczeniami z pomocy społecznej są: 1. Świadczenia pieniężne: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy, zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie, pomoc dla rodzin zastępczych, pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki, świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla uchodźców; 2. Świadczenia niepieniężne: praca socjalna, bilet kredytowany, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składki na ubezpieczenia społeczne, pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie, sprawienie pogrzebu, poradnictwo specjalistyczne, interwencja kryzysowa, schronienie, posiłek, niezbędne ubranie, usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy, specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia, mieszkania chronione, pobyt i usługi w domu pomocy społecznej, opieka i wychowanie w rodzinie zastępczej i w placówce opiekuńczo wychowawczej, pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków 46 mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych, szkolenia, poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna prowadzone przez ośrodki adopcyjno-opiekuńcze. Ze świadczeń wynikających z zadań zleconych Gminie korzystały w 2003 roku 293 osoby. Pobrali oni ogółem 1290 świadczeń. W strukturze świadczeń największy udział procentowy, biorąc pod uwagę liczbę osób korzystających z danego świadczenia, mają zasiłki okresowe przyznane z braku możliwości zatrudnienia. Korzystało z nich 96 osób, czyli 32,76% wszystkich świadczeniobiorców. Pod względem wartościowym wypłaty z tytułu zasiłków okresowych przyznawanych z powodu braku możliwości zatrudnienia stanowiły 3,65% wszystkich świadczeń. Natomiast największą część środków pochłonęły wypłaty z tytułu renty socjalnej - 40,80%. Dnia 27 czerwca 2003 roku została ogłoszona ustawa o rencie socjalnej, która określa nowe zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty renty socjalnej (Dz. U. z 203 r., Nr 135, poz. 1268). Ustawa ta weszła w życie z dniem 1 października 2003 r., z wyjątkiem art. 2 pkt 3 i art. 13 ust.1 i 2 oraz art. 26 ust. 4 i 5. Zgodnie z art. 18 tej ustawy uchyla się art. 27 a ustawy o pomocy społecznej, który stanowił o rencie socjalnej. Oznacza to, że Ośrodki Pomocy Społecznej wypłacały rentę socjalną tylko do dnia 30 września 2003 roku. Następnie przekazały dokumentację, o której mowa w art. 26 ust. 5 pkt 2 i 3 cytowanej ustawy, jednostkom organizacyjnym ZUS, które od 1 października 2003 r. przyznają rentę socjalną. W 2003 roku nie przyznano zasiłków okresowych z powodu długotrwałej choroby, a także specjalistycznych usług opiekuńczych przysługujących na podstawie przepisów o ochronie zdrowia psychicznego. Ze świadczeń wynikających z zadań zleconych Gminie korzystało w 2004 roku 256 osób, czyli o 37 osób mniej w porównaniu do roku 2003. Pobrali oni 6 096 świadczeń. W 2004 roku w strukturze świadczeń największy udział procentowy, biorąc pod uwagę liczbę osób korzystających z danego świadczenia miały podobnie jak w 2003 roku zasiłki okresowe przyznane z powodu braku możliwości zatrudnienia. Korzystało z nich 144 osoby, czyli 56,25 % (32,76% w 2003 roku) wszystkich świadczeniobiorców. Pod względem wartościowym wypłaty z tytułu zasiłków okresowych przyznanych z powodu braku możliwości zatrudnienia stanowiły 17,10% 47 wszystkich świadczeń. Natomiast największą część środków pochłonęły wypłaty z tytułu zasiłku rodzinnego - 44,94%. Ze świadczeń wynikających z zadań zleconych Gminie korzystało w 2005 roku 322 osoby, czyli o 66 osób więcej w porównaniu do 2004 roku. Pobrali oni 1267 świadczeń. W strukturze świadczeń wciąż największy udział procentowy biorąc pod uwagę liczbę osób korzystających z danego świadczenia miały podobnie jak w 2003 i 2004 roku zasiłki okresowe przyznane z powodu braku możliwości zatrudnienia. W 2005 roku korzystał z nich 256 osób, czyli 79,50% wszystkich świadczeniobiorców. Pod względem wartościowym wypłaty z tytułu zasiłków okresowych przyznanych z powodu braku możliwości zatrudnienia stanowiły 71,88% wszystkich świadczeń, stanowiły one największą część środków. Na zasiłki stałe przeznaczono 23,36% środków. Z tytułu zadań własnych wynikających z ustawy o pomocy społecznej udzielono w 2003 roku 37 366 świadczeń, w 2004 roku 58 713 a w 2005 roku 72 671. Liczba udzielanych świadczeń zwiększa się biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców Gminy, średnio na jednego mieszkańca udzielono w 2003 roku - 7,95 świadczeń, w 2004 roku 12,58 natomiast w 2005 roku 15,73 świadczeń. Największy procent świadczeń stanowiły posiłki dla dzieci i młodzieży w okresie nauki - w 2003 roku 80,67% świadczeń, 2004 roku - 87,41%, w 2005 roku 88,40%. Z tej formy pomocy skorzystało w 2003 roku 408 osób, w 2004 roku 431, w 2005 roku 252 osoby. Pod względem liczby osób, którym udzielono świadczeń na drugim miejscu są zasiłki celowe i w naturze. Ogółem z tej formy pomocy skorzystało w roku 2003 30,77% świadczeniobiorców, w 2004 - 31,25% a w 2005 roku 35,27%. Struktura nakładów finansowych wygląda podobnie. Jedynie w 2003 roku na zasiłki celowe i w naturze wydano największą kwotę, natomiast w latach 2004 i 2005, na pierwszym miejscu są posiłki dla dzieci i młodzieży w okresie nauki, a na drugim miejscu są zasiłki celowe i w naturze. Łącznie świadczeń udzielanych z tytułu zadań własnych Gminy wydano w 2003 roku 139 573 zł, w 2004 roku 273 702 zł a w 2005 roku 404 713 zł. Zbiorcze zestawienie danych dotyczących świadczeń z zakresu pomocy społecznej realizowanych w ramach zadań zleconych Gminie oraz zadań własnych w latach 2003 - 2005 zawierają tabele tabela nr 20 - 25. 48 Najczęściej powodem udzielania świadczeń z zakresu pomocy społecznej w roku 2003, biorąc pod uwagę liczbę rodzin, było ubóstwo. W roku 2003 z tego tytułu otrzymało pomoc 266 rodzin (łącznie 1206 osób), co stanowi 31,48% rodzin objętych jakąkolwiek pomocą i 32,15% osób objętych jakąkolwiek pomocą. W roku 2004 pomoc z tytułu ubóstwa otrzymało 302 rodziny, co stanowiło 33,22% wszystkich objętych pomocą rodzin. Liczba osób w rodzinach objętych pomocą z tego tytułu stanowiła 1348 osób (32,99% wszystkich osób objętych pomocą). Podobnie sytuacja przedstawiała się w 2005 roku. Pomoc z tytułu ubóstwa otrzymało 321 rodzin, co stanowiło 34,44% wszystkich objętych pomocą rodzin. 49 50 Zasiłki stałe ogółem Zasiłki stałe wyrównawcze Zasiłek okresowy gwarantowany Zasiłek okresowy specjalny Zasiłki okresowe przyznane z powodu braku możliwości zatrudnienia Zasiłki okresowe przyznane z powodu długotrwałej choroby 1. 15. 16. Zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku klęski żywiołowej Składki na bezp. społeczne Razem Zasiłki pielęgnacyjne 14. Zasiłki rodzinne 11. 12. Specjalist. usługi opiek. przysł. na podst. przep. o ochr. zdrowia psychicznego 12 Macierzyński zasiłek jednorazowy dla matki dziecka 10. 13. 7 Macierzyński zasiłek okresowy dla matki dziecka 9. 0 278 0 0 37 43 40 Renta socjalna 8. 8 Zasiłki okresowe przyznane z powodu niepełnosprawności 0 13 21 10 1 95 Liczba rodzin 7. 6. 2. 3. 4. 5. Rodzaj świadczenia Lp. 0 100 0 0 4,18 2,44 12,90 15,00 13,94 2,79 0 4,50 7,32 3,48 0,35 33,10 % 0 293 0 0 14 7 37 44 42 8 0 13 21 10 1 96 Liczba osób 0 100 0 0 4,78 2,39 12,63 15,01 14,33 2,73 0 4,45 7,17 3,41 0,34 32,76 % 0 1290 0 0 146 85 37 138 361 8 0 141 187 90 1 96 Liczba świadcze 0 100 0 0 11,30 6,59 2,87 10,70 28,00 0,62 0 10,93 14,50 6,98 0,07 7,44 % 0 1161 0 0 28 24 168 204 126 35 0 62 63 27 5 419 Liczba osób w rodzinach 0 100 0 0 2,41 2,07 14,47 17,57 10,85 3,01 0 5,34 5,43 2,33 0,43 36,09 % Tabela nr 20 Zadania zlecone gminie w 2003 r. 0 366 079 0 0 20 526 3 613 7 437 37 855 149 324 480 0 58 938 39 928 34 295 300 13 383 Kwota w złotych 0 100 0 0 5,61 0,99 2,03 10,34 40,80 0,13 0 16,10 11,91 9,36 0,08 3,65 % 51 Zasiłki stałe wyrównawcze Zasiłek okresowy gwarantowany Zasiłek okresowy specjalny Zasiłki okresowe przyznane z powodu braku możliwości zatrudnienia Zasiłki okresowe przyznane z powodu długotrwałej choroby Zasiłki okresowe przyznane z Renta socjalna Macierzyński zasiłek okresowy Macierzyński zasiłek jednorazowy dla matki dziecka Zasiłki rodzinne Zasiłki pielęgnacyjne Specjalist. usługi opiek. przysł. na podst. przep. o ochr. zdrowia psychicznego Zasiłki celowe na pokrycie Składki na bezp. społeczne 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Razem Zasiłki stałe ogółem 1. 16. Rodzaj świadczenia Lp. 252 21 0 0 31 19 0 0 1 0 140 8 20 12 Liczba rodzin Tabela nr 21 Zadania zlecone gminie w 2004 r. 100 8,33 0 0 12,3 7,54 0 0 0,40 0 55,5 3,17 7,93 4,76 % 256 21 0 0 31 19 0 0 1 0 144 8 20 12 Liczba osób 100 8,20 0 0 12,11 7,42 0 0 0,39 0 56,26 3,13 7,81 4,69 % 6 096 102 0 0 4 547 379 121 19 0 0 5 0 628 38 208 49 Liczba świadczeń 100 1,67 0 0 74,59 6,22 1,98 0,31 0 0 0,08 0 10,30 0,62 3,41 0,80 % 105 0 0 162 92 0 0 2 0 608 23 60 58 Liczba osób w rodzinach 100 0 0 16,12 9,15 0 0 0,20 0 60,50 2,29 5,97 5,77 % 474 626 13 379 0 0 213 294 54 576 27 707 3 819 0 0 400 0 81 170 13 694 46 105 20 482 Kwota w złotych 100 2,82 0 44,9 11,5 0 0 0 0,80 0 0 0,08 0 17,1 0 2,89 9,71 4,32 % 52 Rodzaj świadczenia Zasiłki stałe Zasiłek okresowy specjalny Zasiłki okresowe przyznane z powodu braku możliwości zatrudnienia Zasiłki okresowe przyznane z powodu długotrwałej choroby Zasiłki okresowe przyznane z powodu niepełnosprawności Specjalist. usługi opiek. przysł. na podst. przep. o ochr. zdrowia psychicznego Zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku klęski żywiołowej Składki na ubezp. społeczne Razem Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 309 1 0 0 21 13 245 0 29 Liczba rodzin Tabela nr 22 Zadania zlecone gminie w 2005 r. 100 0,32 0 0 6,80 4,20 79,29 0 9,39 % 322 1 0 0 23 13 256 0 29 Liczba osób 100 0,31 0 0 7,14 4,04 7,50 0 9,01 % 1267 6 0 0 52 35 1174 0 X Liczba świadczeń 100 0,47 0 0 4,11 2,76 92,66 0 X % 1285 2 0 0 96 50 1051 0 86 Liczba osób w rodzinach 100 0,16 0 0 7,47 3,89 81,79 0 6,69 % 233 888 589 0 0 5 780 4 761 168 113 0 54 645 Kwota w złotych 100 0,25 0 0 2,47 2,04 71,88 0 23,3 % 53 Rodzaj świadczenia Posiłki (dla dzieci i młodzieży w okresie nauki) Usługi opiekuńcze Zasiłki celowe i w naturze Zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego Pomoc w załatwianiu prac w urzędach Praca socjalna Sprawianie pogrzebu Zasiłki okresowe Schronienie Program lokalny dot. dofinansowania w dojazdach do szkół ponadgimnazjalnych, pobyt w internatach Razem Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 690 0 0 103 0 122 30 0 205 10 220 Liczba rodzin Tabela nr 23 Zadania własne gminy w 2003 r. 100 0 0 14,92 0 17,78 4,43 0 29,71 1,44 31,98 % 753 0 0 104 0 X X 0 231 10 408 Liczba osób 100 0 0 13,80 0 X X 0 30,77 1,32 54,18 % 37 66 0 0 104 0 X X 0 X 7 117 30 145 Liczba świadczeń 100 0 0 0,28 0 X X 0 X 19,05 80,67 % 3 082 0 0 455 0 483 118 0 892 19 1115 Liczba osób w rodzinach 100 0 0 14,76 0 15,67 3,82 0 28,94 0,60 36,20 % 139 573 0 0 13 863 0 X X 0 59 815 23 661 42,234 Kwota w złotych 100 0 0 9,93 0 X X 0 42,86 16,95 30,26 % 54 Rodzaj świadczenia Posiłki (dla dzieci i młodzieży w okresie nauki) Usługi opiekuńcze Zasiłki celowe i w naturze Zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego Pomoc w załatwianiu prac w urzędach Praca socjalna Sprawianie pogrzebu Zasiłki okresowe Schronienie Program lokalny dot. dofinansowania w dojazdach do szkół ponadgimnazjalnych , pobyt w internatach (do czerwca 2004) Razem Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 707 X 0 141 1 40 0 0 275 12 238 Liczba rodzin Tabela nr 24 Zadania własne gminy w 2004 r. 100 X 0 19,94 0,14 5,65 0 0 38,90 1,70 33,67 % 979 84 0 145 1 X 0 0 306 12 431 Liczba osób 100 8,60 0 14,81 0,10 X 0 0 31,25 1,22 44,02 % 58 713 X 0 633 1 X 0 0 X 6 759 51 320 Liczba świadczeń 100 X 0 1,078 0,0017 X 0 0 X 11,51 87,41 % 3 145 X 0 610 1 141 0 0 1184 21 1188 Liczba osób w rodzinach 100 X 0 19,40 0,03 4,48 0 0 37,65 0,67 37,77 % 273 702 13 584 0 81 570 2 190 X 0 0 53 801 33 432 89,125 Kwota w złotych 100 4,94 0 29,80 0,80 X 0 0 19,66 12,21 33,56 % 55 Rodzaj świadczenia Posiłki (dla dzieci i młodzieży w okresie nauki) Usługi opiekuńcze Zasiłki celowe i w naturze Zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego Pomoc w załatwianiu prac w urzędach Praca socjalna Sprawianie pogrzebu Zasiłki okresowe Schronienie Program lokalny dot. dofinansowania w dojazdach do szkół ponadgimnazjalnych, pobyt w internatach (do czerwca 2004) Razem Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 837 0 0 260 0 43 0 0 273 9 252 Liczba rodzin % 100 0 0 31,06 0 5,14 0 0 32,61 1,08 30,11 Tabela nr 25 Zadania własne gminy w 2005 r. 825 0 0 273 0 X 0 0 291 9 252 Liczba osób 100 0 0 33,09 0 X 0 0 35,27 1,09 30,55 % 72 671 0 0 1282 0 X 0 0 X 7 148 64 241 Liczba świadczeń 100 0 0 1,76 0 X 0 0 X 9,84 88,40 % 3 645 0 0 1 110 0 155 0 0 1 081 15 1284 Liczba osób w rodzinach 100 0 0 30,45 0 4,2 0 0 29,66 0,41 35,23 % 404 713 0 0 181 636 0 X 0 0 100 505 13 363 19 209 Kwota w złotych 100 0 0 44,88 0 X 0 0 24,84 12,21 26,98 % Tabela nr 26 Powody przyznawania świadczeń z pomocy społecznej w Gminie Świecie nad Osą w 2003 roku. Liczba % Liczba % Lp. Powód przyznania pomocy rodzin osób w rodzinach 1. Ubóstwo 266 31,48 1206 32,15 2. Sieroctwo 1 0,12 5 0,14 3. Bezdomność 0 0 0 0 4. Potrzeba ochrony 70 17 326 19 macierzyństwa 5. 6. 7. 8 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Bezrobocie Niepełnosprawność Długotrwała choroba Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych Alkoholizm Narkomania Trudności w przystosowaniu się po opuszczeniu ZK Zdarzenia losowe Przemoc w rodzinie Trudności w przystosowaniu się po opuszczeniu placówki opiekuńczowychowawczej Sytuacje kryzysowe Razem 255 94 49 97 30,18 11,12 5,80 11,48 1074 338 218 550 28,63 9,01 5,81 14,66 12 0 1 1,42 0 0,12 33 0 1 0,88 0 0,3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 845 0 100 0 3 751 0 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. W roku 2004 pomoc z tytułu ubóstwa otrzymało 302 rodziny, co stanowiło 33,22% wszystkich objętych pomocą rodzin. Liczba osób w rodzinach objętych pomocą z tego tytułu stanowiła 1348 osób (32,99% wszystkich osób objętych pomocą). Podobnie sytuacja przedstawiała się w 2005 roku. Pomoc z tytułu ubóstwa otrzymało 321 rodzin, co stanowiło 34,44% wszystkich objętych pomocą rodzin. Liczba osób w rodzinach objętych pomocą z tego tytułu wynosiła 1385 osób (33,57% wszystkich osób objętych pomocą). 56 Tabela nr 27 Powody przyznawania świadczeń z pomocy społecznej w Gminie Świecie nad Osą w 2004 roku. Lp. Powód przyznania pomocy 1. Ubóstwo 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Sieroctwo Bezdomność Potrzeba ochrony macierzyństwa Bezrobocie Niepełnosprawność Długotrwała choroba Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych Alkoholizm Narkomania Trudności w przystosowaniu się po opuszczeniu ZK Zdarzenia losowe Przemoc w rodzinie Trudności w przystosowaniu się po opuszczeniu placówki opiekuńczowychowawczej Sytuacje kryzysowe Razem Liczba rodzin 302 % 33,22 Liczba osób 1 348 % 32,99 1 1 71 0,11 0,11 7,81 5 1 380 0,12 0,02 9,30 275 94 48 101 30,25 10,34 5,28 11,11 1 162 349 208 528 28,44 8,54 5,09 14,15 10 0 0 1,2 0 0 25 0 0 0,61 0 0 0 6 0 0 0,66 0 0 30 0 0 0,73 0 0 909 0 100 0 4 086 0 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. Analizując problem ubóstwa przyznając pomoc należy uwzględniać przyczyny ubóstwa. Główną przyczyną ubóstwa na terenie Gminy jest bezrobocie. Drugim powodem przyznawania pomocy w latach 2003 - 2005 to bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, macierzyństwa. Pozostałe niepełnosprawność powody, takie jak oraz potrzeba bezdomność, ochrony trudności w przystosowaniu po opuszczeniu zakładu karnego w latach 2003 - 2005 mają znaczenie marginalne. 57 Tabela nr 28 Powody przyznawania świadczeń z pomocy społecznej w Gminie Świecie nad Osą w 2005 roku. Lp. Powód przyznania Liczba % Liczba % pomocy rodzin osób 1. Ubóstwo 321 34,44 1 385 33,57 2. Sieroctwo 1 0,11 5 0,12 3. Bezdomność 0 0 0 0 4. Potrzeba ochrony 69 7,40 394 9,55 macierzyństwa 5. Bezrobocie 302 32,40 1 237 29,98 6. Niepełnosprawność 78 8,37 303 7,34 7. Długotrwała choroba 49 5,26 206 4,99 8. Bezradność w 93 9,98 547 13,26 sprawach opiekuńczowychowawczych 9. Alkoholizm 14 1,50 32 0,78 10. Narkomania 0 0 0 0 11. Trudności w 1 0,11 1 0,02 przystosowaniu się po opuszczeniu ZK 12. Zdarzenia losowe 0 0 0 0 13. Przemoc w rodzinie 1 0,11 6 0,15 14. Trudności w 0 0 0 0 przystosowaniu się po opuszczeniu placówki opiekuńczowychowawczej 15. Sytuacje kryzysowe 3 0,32 10 0,24 Razem 932 100 4 126 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. Pod względem liczby rodzin objętych świadczeniami pomocy społecznej największą grupę stanowią rodziny składające się z czterech osób w 2003 roku 23,15 % (łącznie 94 rodziny) w 2004 roku 22,90% (109 rodzin) a w 2005 roku 23,32% (97 rodzin). Tabela nr 29 Typy rodzin objętych pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2003 roku (liczba osób w rodzinie). Lp. Liczba osób w Liczba rodzin % Liczba osób % rodzinie w rodzinach 1. 2. 3. 4. 5. 6. 1 2 3 4 5 6 i więcej Razem 42 38 67 94 86 79 406 10,35 9,36 16,50 23,15 21,18 19,46 100 42 76 201 376 430 556 1 681 2,50 4,52 11,96 22,37 25,58 33,07 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. 58 Tabela nr 30 Typy rodzin objętych pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2004 roku (liczba osób w rodzinie). % Liczba osób % Lp. Liczba osób w Liczba rodzin rodzinie w rodzinach 1. 1 50 10,50 50 2,55 2. 2 48 10,08 96 4,90 3. 3 79 16,60 237 12,10 4. 4 109 22,90 436 22,26 5. 5 98 20,59 490 25,01 6. 6 i więcej 92 19,33 650 33,18 Razem 476 100 1 959 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. Tabela nr 31 Typy rodzin objętych pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2005 roku (liczba osób w rodzinie). Lp. Liczba osób w Liczba % Liczba osób % rodzinie rodzin w rodzinach 1. 1 42 10,10 42 2,43 2. 2 44 10,58 88 5,09 3. 3 65 15,62 195 11,27 4. 4 97 23,32 388 22,43 5. 5 81 19,47 405 23,41 6. 6 i więcej 87 20,91 612 35,37 Razem X 416 100 1 730 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. Pod względem liczby dzieci w rodzinach objętych świadczeniami przeważają rodziny z jednym dzieckiem - w 2003 roku takich rodzin było 111, stanowiły 37,50%, a w 2004 roku 119 rodzin tj. 35,42%, w roku 2005 rodzin z jednym dzieckiem było 105 i stanowiły 33,98% (ogółu rodzin objętych pomocą społeczną). Niewiele ustępuje im liczba rodzin z dwójką dzieci – w 2003 roku rodzin takich było 90 (30,40% ogółu korzystających), w 2004 roku 109 rodzin (32,44%) a w 2005 roku 107 rodzin (34,63%). Tabela nr 32 Typy rodzin objętych pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2003 roku (liczba dzieci w rodzinie). Lp. Liczba dzieci w Liczba rodzin % Liczba osób % rodzinie w rodzinach 1. 1 111 37,50 425 29,68 2. 2 90 30,40 403 28,14 3. 3 53 17,91 282 19,69 4. 4 23 7,77 156 10,89 5. 5 12 4,05 96 6,70 6. 6 6 2,03 59 4,13 7. 7 i więcej 1 0,34 11 0,77 Razem 296 100 1 432 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. 59 Tabela nr 33 Typy rodzin objętych pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2004 roku (liczba dzieci w rodzinie). Liczba rodzin % Liczba osób % Lp. Liczba dzieci w rodzinie w rodzinach 1. 1 119 35,42 430 26,96 2. 2 109 32,44 487 30,53 3. 3 61 18,15 323 20,25 4. 4 26 7,74 173 10,85 5. 5 13 3,87 101 6,33 6. 6 8 2,38 81 5,08 7. 7 i więcej 0 0 0 0 Razem 336 100 1 595 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. Tabela nr 34 Typy rodzin objętych pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2005 roku (liczba dzieci w rodzinie). Lp. Liczba dzieci w Liczba rodzin % Liczba osób % rodzinie w rodzinach 1. 1 105 33,98 382 25,67 2. 2 107 34,63 478 32,12 3. 3 46 14,89 249 16,73 4. 4 31 10,03 207 13,91 5. 5 15 4,85 122 8,20 6. 6 4 1,29 37 2,49 7. 7 i więcej 1 0,32 13 0,87 Razem 309 100 1 488 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. Prawie 13% wszystkich rodzin objętych pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą stanowią rodziny niepełne. W tej grupie przeważają rodziny z jednym dzieckiem. W roku 2003 stanowiły one 39,29% wszystkich rodzin niepełnych, w 2004 roku 35,0% w 2005 roku 48,21%. Tabela nr 35 Rodziny niepełne objęte pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2003 roku. Lp. Liczba osób w Liczba rodzin % Liczba osób % rodzinie w rodzinach 1. 1 22 39,29 51 27,27 2. 2 18 32,14 56 29,95 3. 3 9 16,07 39 20,86 4. 4 i więcej 7 12,50 41 21,92 Razem 56 100 187 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. 60 Tabela nr 36 Rodziny niepełne objęte pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2004 roku. Lp. 1. 2. 3. 4. Liczba osób w rodzinie 1 2 3 4 i więcej Razem Liczba rodzin 21 22 8 9 60 % 35,0 36,67 13,33 15,0 100 Liczba osób w rodzinach 47 66 35 53 201 % 23,38 32,84 17,41 26,37 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. Tabela nr 37 Rodziny niepełne objęte pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2005 roku. Lp. 1. 2. 3. 4. Liczba osób w rodzinie 1 2 3 4 i więcej Razem Liczba rodzin % 27 14 8 7 56 48,21 25,00 14,29 12,50 100 Liczba osób w rodzinach 60 42 35 42 179 % 33,52 23,46 19,56 23,46 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS Świeciu nad Osą. O poziomie ubóstwa na obszarze Gminy Świecie nad Osą świadczyć może również liczba rodzin emerytów i rencistów korzystających z pomocy społecznej. Rodziny te stanowiły w 2003 roku 12,07% (wszystkich rodzin objętych pomocą społeczną), w 2004 roku 15,34% natomiast w 2005 roku 16,59%. Pod względem liczby osób korzystających z pomocy społecznej rodziny emerytów i rencistów stanowiły 2003 roku 11,60%, w roku 2004 14,60% a w roku 2005 15,09%. Przeważają w tej grupie rodziny z czwórką i więcej dzieci. Tabela nr 38 Rodziny emerytów i rencistów objęte pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2003 roku. Lp. Liczba osób w rodzinie 1. 1 2. 2 3. 3 4. 4 i więcej Razem X Liczba rodzin 6 4 11 28 49 % 12,25 8,16 22,45 57,14 100 Liczba osób w rodzinach 6 8 33 148 195 % 3,08 4,10 16,92 75,90 100 Źródło: Sprawozdania GOPS w Świeciu nad Osą 61 Tabela nr 38 Rodziny emerytów i rencistów objęte pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2004 roku. % Lp. Liczba osób w Liczba % Liczba osób rodzinie rodzin w rodzinach 1. 1 9 12,33 9 3,15 2. 2 10 13,70 26 9,09 3. 3 16 21,92 48 16,78 4. 4 i więcej 38 52,05 203 70,98 Razem X 73 100 286 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. Tabela nr 39 Rodziny emerytów i rencistów objęte pomocą społeczną w Gminie Świecie nad Osą w 2005 roku. Lp. Liczba osób w Liczba % Liczba osób % rodzinie rodzin w rodzinach 1. 1 9 13,04 9 3,45 2. 2 8 11,59 16 6,13 3. 3 17 24,64 51 19,54 4. 4 i więcej 35 50,73 185 70,88 Razem X 69 100 261 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. Przeciętna rodzina korzystająca z pomocy społecznej w Gminie jest rodziną czteroosobową. Świadczenia, które pobiera przyznawane są z tytułu bezrobocia (ubóstwa) w formie zasiłku celowego lub w naturze. Od 1 maja 2005 roku Ośrodki Pomocy Społecznej działają na podstawie nowej ustawy o pomocy społecznej. Zasiłki z pomocy społecznej i świadczenia rodzinne to dwa oddzielne, ale uzupełniające się systemy. Nowa ustawa o pomocy społecznej daje korzystniejsze dla świadczeniobiorców rozwiązania, ale i stawia im więcej wymagań. Dotychczas podstawową formą pomocy społecznej były zasiłki celowe - z zadań własnych (są to świadczenia uznaniowe), od 1 maja 2005 r. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, wypłaca zasiłki okresowe – obligatoryjne. Są one wypłacane na zasadzie procentowych obliczeń (np. czteroosobowa rodzina, utrzymująca się z zasiłku dla bezrobotnych 450,10 zł otrzymuje zasiłek okresowy w wysokości 121,93 zł, dodatkowo udzielane są zasiłki celowe). Tak zwane „okresówki” są gwarantowane z budżetu państwa do 2006 roku, natomiast od 2007 roku zadanie to obciąży budżet gminy. Ta nowa forma pomocy spowodowała znaczny wzrost liczby klientów ośrodka pomocy. Zasiłki te wpłynęły na zaostrzenie postawy roszczeniowej korzystających z pomocy, gdyż są one traktowane jako pomoc, która bezsprzecznie się należy. Jednak udzielenie takiego rodzaju pomocy, 62 zobowiązuje petentów do spełnienia szeregu warunków i jednocześnie zwiększa zakres obowiązków pracownikom socjalnym, którzy oprócz rzetelnego i wnikliwego sprawdzenia sytuacji rodziny zawierają kontrakty socjalne. Jest to nowość w pracy socjalnej. Kontrakt to rodzaj umowy między petentem a pracownikiem socjalnym. Zobowiązuje się w nim do wykonania określonych zadań i działań na rzecz poprawy swojej sytuacji oraz do przestrzegania elementarnych zasad uczciwości - gdzie zatajanie faktycznych dochodów jest traktowane jako wyłudzenie świadczeń z pomocy społecznej. Nie przestrzeganie warunków kontraktu jest podstawą do odmowy udzielania pomocy lub jej znacznego ograniczenia. Dlatego też udzielane niekiedy bardzo niskie zasiłki np.: po 20, 30 zł (budzące wiele kontrowersji) są uwarunkowane zadowalającą sytuacją rodziny, bądź też nieuczciwie złożonym oświadczeniem o stanie majątkowym lub całkowitym brakiem współpracy w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Takie działania mają na celu objęcie pomocą rodzin faktycznie jej wymagającej oraz wzbudzenie ich aktywności w poprawie sytuacji bytowej. Dodatkową, a czasami zastępczą formą pomocy jest przekazywanie żywności, którą Gmina otrzymuje z Unii Europejskiej. Warunkiem jej otrzymania jest przynależność Gminy do Banku Żywności oraz funkcjonowanie na terenie Gminy organizacji pozarządowych o charakterze pomocowym, która podpisuje porozumienie z Bankiem Żywności. Żywność ta jest rozdysponowana przy współudziale Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w ramach programu „Pozyskiwanie żywności dla najuboższej ludności Unii Europejskiej” za pośrednictwem Ochotniczej Straży Pożarnej ze Świecia nad Osą. W roku 2004 w Gminie Świecie nad Osą z Banku Żywności i PEAD skorzystało 360 rodzin (1433 osób), łączna wartość rozdysponowanych artykułów żywnościowych wynosiła 108.936,59 zł. Natomiast w roku 2005 rodzin korzystających było o 40 więcej (1570 osób), łączna wartość artykułów spożywczych wynosiła 120.453,86 zł. Z tytułu przynależności do Banku Żywności i PEAD Gmina Świecie nad Osą otrzymała m.in. takie artykuły jak: makaron, ryż, mleko w proszku, mleko UHT, serki topione, ser pełen. W roku 2004 żywności tej było około 9.948 kg, a w roku 2005 49.067 kg. Od stycznia 2004 r. na samorządach ciąży również obowiązek kierowania i uiszczania opłat za pobyt mieszkańca swojej Gminy w Domu Pomocy Społecznej, 63 który został tam skierowany po 1 stycznia 2004 roku. Miesięczny koszt utrzymania takiego pensjonariusza średnio wynosi 1.700 zł, a sam skierowany na ten cel może oddać tylko 75% swojego dochodu. Obecnie Gmina ponosi opłaty za dwie osoby. Świadczenia rodzinne Podstawa prawna: - ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003 r., Nr 228, poz. 2255 z późn. zm.) - rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 września 2004 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne (Dz. U. Nr 213, poz. 2162). Ustawa o świadczeniach rodzinnych tworzy nowy system wsparcia dla rodziny. Wymienia dwie grupy świadczeń: 1) zasiłek rodzinny z systemem dodatków, 2) 2) świadczenia opiekuńcze. Nowy system wsparcia wszedł w życie 1 maja 2004 r. Według art. 4 ust. 1. Ustawy o świadczeniach rodzinnych zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego zasiłku przysługuje: 1) rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka; 2) opiekunowi faktycznemu dziecka 3) osobie uczącej się. W roku 2004 przyznano w Gminie Świecie nad Osą zasiłki rodzinne w wysokości 629 972 zł. Liczba świadczeń wynosiła 7 530. Tabela nr 40 Zadania Gminy z zakresu świadczeń rodzinnych w 2004 roku. Wyszczególnienie Zasiłki rodzinne Dodatki do zasiłków rodzinnych (wszystkie) Zasiłki pielęgnacyjne Świadczenia pielęgnacyjne Razem Zasiłki rodzinne Dodatki do zasiłków rodzinnych (wszystkie) Wartość 213 294 328 348 Liczba świadczeń 4 547 2 521 54 576 33 754 379 83 629 972 w% 33,86 52,12 7 530 w% 60,39 33,48 64 Zasiłki pielęgnacyjne Świadczenia pielęgnacyjne Razem 8,66 5,36 5,03 1,10 100 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. Do zasiłku rodzinnego według art. 8. przysługują dodatki z tytułu: 1) urodzenia dziecka; 2) opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego; 3) samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania; 4) samotnego wychowywania dziecka; 5) kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego; 6) rozpoczęcia roku szkolnego; 7) podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania. Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje: 1) niepełnosprawnemu dziecku, 2) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, 3) osobie, która ukończyła 75 lat. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje także osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia. Świadczenia pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności. Tabela nr 41 Zadania Gminy z zakresu świadczeń rodzinnych w 2005 roku. Wyszczególnienie Zasiłki rodzinne Dodatki do zasiłków rodzinnych (wszystkie) Wartość 400 367 535 193 Liczba świadczeń 8 556 5 028 Zasiłki pielęgnacyjne Świadczenia pielęgnacyjne 131 472 52 228 913 126 65 Razem Zasiłki rodzinne Dodatki do zasiłków rodzinnych (wszystkie) Zasiłki pielęgnacyjne Świadczenia pielęgnacyjne Razem 1 119 260 w% 14 623 w% 35,77 47,82 58,51 34,39 11,75 4,66 6,24 0,86 100 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS Świeciu nad Osą. W 2005 roku przyznano w Gminie Świecie nad Osą zasiłki rodzinne w wysokości 1 119 260 zł. Liczba świadczeń wynosiła 14 623. Obwiązujący aktualnie nowy system świadczeń rodzinnych nałożył na samorząd lokalny wiele zadań, ale i przyniósł dla jego mieszkańców wiele korzyści. Nowe świadczenia rodzinne doprowadziły do znacznej poprawy sytuacji materialnej szczególnie osób samotnie wychowujących dzieci i pozostających w konkubinatach. Grupa tych osób otrzymywała przedtem pomoc z funduszu alimentacyjnego, jednak dla większości były to świadczenia niższe niż obecnie. Nowością jest pomoc dla wdów, wdowców, którzy do tej pory nie mogli liczyć na pomoc w takiej formie. Obecnie na dziecko wychowywane przez jednego z rodziców przysługuj kwota 170 zł, a jeżeli jest to dziecko niepełnosprawne to 250 zł miesięcznie. System ten szczególną opieką objął osoby i dzieci niepełnosprawne, dla nich przyznawane są takie świadczenia jak: świadczenie pielęgnacyjne - 420 zł, zasiłek pielęgnacyjny 144 zł, dodatek z tytułu rehabilitacji 70 lub 50 zł. Również na większą pomoc z tego systemu mogą liczyć rodziny, w których dzieci dojeżdżają do szkół ponadgimnazjalnych, którym należy się dodatek do zasiłku rodzinnego w wysokości 40 zł, a dla zamieszkujących w internatach 80 zł. Świadczenia te są w całości gwarantowane z budżetu państwa. Wśród zadań wynikających z w/w ustawy, jakie wykonuje Gmina, od 1. 09. 2005 r. są również wypłaty świadczeń rolnikom, którzy do tej pory odbierali zasiłek z KRUS oraz pracownikom zakładów zatrudniających do 20 pracowników, który wypłacał zasiłki ZUS. Reasumując nowe zasady wypłacania świadczeń rodzinnych są korzystniejsze od poprzedniego systemu. Od 1 stycznia 2005 w ustawie przygotowane są jednak niekorzystne zmiany, dotyczą one głównie zaostrzenia zasad na podstawie, których wypłacane są dodatki dla matek samotnie 66 wychowujących. Nowa ustawa obniży znacznie kwoty zasiłku. Celem tej zmiany jest zniwelowanie zbytniego uprzywilejowania rodzin niepełnych w stosunku do rodzin wielodzietnych. Dodatki mieszkaniowe Idea dodatków mieszkaniowych zakłada pomoc publiczną w zakresie utrzymania mieszkań, niezależnie od ich statusu - lokatorskiego bądź własnościowego, jeżeli uprawniony nie jest w stanie samodzielnie pokryć wydatków na ich utrzymanie. Dodatki mieszkaniowe udzielane są w oparciu o ustawę z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 71, poz. 734 z późn. zm.) Ustawa ta określa granice podmiotowe, dochodowe oraz enumeratywnie wymienia rodzaje tytułów prawnych uprawniających do uzyskania pomocy. Swoistym uzupełnieniem tej ustawy jest obowiązujące od 1 stycznia 2005 r. rozwiązanie, zamieszczone w art. 7 i 23 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, które umożliwia właścicielom lokali wchodzących w skład publicznego zasobu mieszkaniowego stosować określone obniżki czynszu naliczonego według obowiązujących stawek w stosunku do najemców o niskich dochodach. Co do istoty dodatek mieszkaniowy jest publicznoprawnym świadczeniem pieniężnym przyznawanym w drodze postępowania administracyjnego, z prawem kontroli właściwych organów w postępowaniu odwoławczym. W Gminie Świecie nad Osą w latach 2003–2005 strukturę udzielania dodatków mieszkaniowych przedstawia tabela nr 42. Tabela nr 42 Struktura dodatków mieszkaniowych w latach 2003-2005. Lata 2003 2004 2005 Liczba świadczeń 468 505 445 Kwota 51004,72 44986,55 37883,90 Źródło: Sprawozdanie GOPS Świecie nad Osą 67 3.7. Główne obszary problemowe strategii Prezentowana poniżej analiza obejmuje najpoważniejsze problemy społeczne występujące w Gminie Świecie nad Osą, do których na podstawie przyczyn udzielania pomocy przez GOPS zaliczono: - bezrobocie, - niepełnosprawność, - bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, - alkoholizm, Bezrobocie Bezrobocie rozumiane jest jako zjawisko towarzyszące gospodarce rynkowej, oznaczające brak pracy zarobkowej dla osób zdolnych do jej wykonywania i deklarujących chęć jej podjęcia. Przemiany społeczno-gospodarcze zachodzące w kraju wpłynęły niekorzystnie na sytuację Gminy i jej mieszkańców, poprzez nasilenie się wielu kwestii społecznych, w znaczący sposób utrudniających funkcjonowanie osób i rodzin. Bezrobocie pociąga za sobą wiele niekorzystnych zjawisk społecznych takich jak: ubóstwo, uzależnienia, przemoc, przestępczość, utratę poczucia bezpieczeństwa, bezradność życiową, napięcia społeczne, pogorszenie stanu zdrowia. Jak już wcześniej wspomniano brak zatrudnienia negatywnie wpływa nie tylko na ekonomiczną kondycję rodzin, ale także na pozamaterialne kwestie życia rodzinnego. Przymusowe pozostawanie bez pracy oraz niemożność zalezienia ponownego zatrudnienia powoli i systematycznie pozbawiają człowieka poczucia własnej wartości. Stres i utrata stabilizacji powodują często niemożność podejmowania racjonalnych, a niekiedy jakichkolwiek decyzji. Pojawia się apatia i zniechęcenie. Okres bezrobocia oznacza radykalną zmianę rozkładu czasu w ciągu dnia. W zmianie trybu życia ujawnia się tradycyjny podział obowiązków na kobiece i męskie. Bezrobotni mężczyźni często sięgają po używki, głównie w celu rozładowania stresu. Osoby o niewielkich szansach na rynku pracy (brak kwalifikacji, zaawansowany wiek) dostrzegają raczej nadmiar wolnego czasu i rodzące się przygnębienie, a rozczarowanie lub stres leczą alkoholem lub nikotyną. Bardziej 68 aktywnie i twórczo starają się wykorzystać swój czas ci bezrobotni, którzy dostrzegają szansę poprawy swojej pozycji na rynku pracy (młodzi, posiadający poszukiwany zawód lub gotowi do przekwalifikowania się). Złe warunki materialne są jednym głównych czynników wywołujących stany depresyjne związane z poczuciem braku stabilności i bezpieczeństwa socjalnego. Niskiej kondycji psychosomatycznej towarzyszy w szczególności wzrost zapadalności na niektóre choroby zakaźne, choroby społeczne-nerwice, choroby serca, choroby psychiczne oraz znaczny wzrost zachorowalności na czynną gruźlicę płuc, tradycyjnie już uznaną za chorobę będącą wynikiem biedy i niedożywienia. Bezrobotni objęci pomocą społeczną zauważają u siebie niepokojące pogorszenie stanu zdrowia. Odsetek osób odczuwających nowe dolegliwości wyraźnie rośnie wraz z wydłużeniem się czasu pozostawania bez pracy. Jest to dowód jak silnie negatywnym doświadczeniem może być bezrobocie. Oprócz dolegliwości somatycznych część bezrobotnych zauważa u siebie pogorszenie samopoczucia. Prawie wszyscy bezrobotni odczuwają niepokój, lęk, przygnębienie, rozdrażnienie, mają kłopoty ze snem, czują, że coś im zagraża. Duża część bezrobotnych uważa, że nie ma wpływu na ważne decyzje rodzinne, że ludzie są w stosunku do nich niesprawiedliwi. Bezrobocie burzy klimat życia rodzinnego. Wpływa destrukcyjnie na pełnienie przez rodzinę jej podstawowych funkcji, na realizację określonych zamierzeń, zadań i planów życiowych. Najbardziej bolesnym aspektem bezrobocia jest zagrożenie bezpiecznej egzystencji własnej rodziny. Brak pracy ma negatywny wpływ na ekonomiczną funkcję rodziny. Powoduje jej szybką degradację, potęguje biedę i rozszerza sferę ubóstwa. Trudna sytuacja finansowa gospodarstw domowych dotkniętych bezrobociem wymusza ograniczenie wydatków związanych ze zdrowiem (leki, sprzęt rehabilitacyjny) i kształceniem dzieci. Bezrobocie naraża rodzinę na szereg niedogodności. Praca zawodowa wyznacza postawy i zachowanie dzieci, system stosowanych przez nie ocen, kontakty ze środowiskiem rówieśniczym, uznawane przez nie wartości, czy preferowane cele. Dążenia dzieci i młodzieży są silnie związane z pozycją zawodową rodziców, a otaczająca rzeczywistość postrzegana jest przez pryzmat ich pracy zawodowej. Zmiany w statusie zawodowym choćby jednego z rodziców nie pozostają więc bez wpływu na dokonywaną przez młodych ludzi ocenę rzeczywistości oraz ich własnej pozycji. Bezrobocie jest często w rodzinie 69 czynnikiem konfliktogennym i nasilającym patologie społeczne, takie jak: nadużywanie alkoholu, zdobywanie środków pieniężnych nielegalnymi sposobami, itp. Głębokość zmian w rodzinie spowodowanych bezrobociem zależy w dużej mierze od struktury rodziny, jej fazy rozwoju, statusu społecznego, stanu zagospodarowania materialnego, kondycji zdrowotnej członków rodziny oraz środowiska lokalnego. Bezrobocie rodziców dla dzieci i młodzieży kończącej pewien etap edukacji najkorzystniej oznacza zmianę i ograniczenie planów dalszego kształcenia, obniżenie ich aspiracji edukacyjnych, zahamowanie rozwijania ich uzdolnień w drodze dalszej nauki czy zajęć dodatkowych. Warte podkreślenia w tym miejscu wydaje się również ograniczenie kontaktów rówieśniczych dzieci na skutek rezygnacji z placówek opiekuńczo-wychowawczych, edukacyjnych czy kulturalnych. Odczuwanie przez dzieci własnej sytuacji jako gorszej często prowadzi do stopniowej izolacji środowiskowej, co jest dotkliwym ograniczeniem naturalnych potrzeb związanych z rozwojem intelektualnym i społecznym. Zawęża się krąg wspólnych zainteresowań rówieśniczych, dzieci przestają być zapraszane do wspólnej nauki i zabawy. Zdarza się także, że jednocześnie z odrzuceniem przez rówieśników, z powodu trudnej sytuacji materialnej rodziny, dzieci popadają w sytuacje konfliktowe w szkole z wychowawcami nauczycielami. Odbija się to wszystko bardzo silnie na postawach dzieci i młodzieży, na ich zachowaniu oraz wartościowaniu zjawisk i osób. Skutkiem bezrobocia w rodzinie jest także osłabienie autorytetu rodziców. W opinii dzieci, zwłaszcza nastolatków, taka sytuacja jest przejawem braku zaradności, nieumiejętności dostosowania się do nowej rzeczywistości społeczno- ekonomicznej, czy życiowego nieudacznictwa. Powoduje to zachwianie systemu wartości młodego pokolenia i obniżenie w hierarchii takich wartości jak wykształcenie, uczciwa praca, solidarność. Zachwianie autorytetu rodziców oznacza także naruszenie spójności rodziny i może przynieść niebezpieczne konsekwencje społeczne. Obok wcześniej wymienionych skutków bezrobocia występuje jeszcze taki element jak nieplanowane, bezzadaniowe funkcjonowanie rodziny, bez określonych bliżej celów i hierarchii zadań czekających na realizację. Racjonalne planowanie życia rodzinnego może odbywać się jedynie przy założeniu wydolności finansowej rodziny, w pokrywaniu wydatków na cele konsumpcyjne i usługowe oraz poczuciu stabilności dochodów. Jeśli zachowanie podstaw materialnych jest 70 krótkotrwałe nastąpić może czasowe zawieszenie realizacji lub realizacja krojona, natomiast dłużej trwające braki mogą wywołać rezygnację z pewnych planów bez szansy na ich realizację w przyszłości. Zaznaczyć należy, że pewnych zadań z natury przypisywanych rodzinie w danym cyklu jej rozwoju nie można przesunąć w czasie, ponieważ spowoduje to nieodwracalne skutki w wymiarze indywidualnym, rodzinnym i społecznym. Informacje o stanie bezrobocia na dzień 31 grudnia 2005 r. Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy z terenu Gminy Świecie nad Osą wynosiła 644, w tym 358 kobiet. Do 2003 roku obserwujemy wzrost liczby osób bezrobotnych, natomiast w 2004 r. i 2005 r. widoczny jest znaczny spadek ilości osób bezrobotnych z terenu Gminy Świece nad Osą. Tabela nr 43 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Gminie Świecie nad Osą w latach 2001-2005 Lata 2001 2002 2003 2004 2005 Liczba 644 694 702 678 631 bezrobotnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. Wykres nr 11 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Gminie Świecie nad Osą w latach 2001-2005 720 700 680 660 640 620 600 580 2001 2002 2003 2004 2005 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. Na dzień 31 grudnia 2005 roku 56,3% osób bezrobotnych z terenu Gminy Świecie nad Osą stanowiły kobiety. Analizując liczbę bezrobotnych mężczyzn i kobiet w latach 2001-2005 można zauważyć, iż generalnie bezrobocie kobiet w Gminie Świecie nad Osą jest znacznie większe niż mężczyzn. 71 Tabela nr 44 Liczba osób bezrobotnych według płci w latach 2001- 2005. Rok 2001 2002 2003 2004 2005 Kobiety 358 368 377 373 355 Mężczyźni 286 326 325 305 276 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. Wykres nr 12 Bezrobotni według płci w latach 2001- 2005. 400 368377373 358 355 350 326325 305 286 300 276 250 200 150 100 50 0 K M 2001 2002 2003 2004 2005 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. Charakterystyczną cechą bezrobocia mieszkańców Gminy Świecie nad Osą jest niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych, co w zasadniczy sposób decyduje o zmniejszeniu ich szans na znalezienie zatrudnienia. Na dzień 31 grudnia 2005 roku najwięcej osób bezrobotnych posiadało (podstawowe, niepełne podstawowe, brak wykształcenia) aż 331 osób. Kolejną również liczną grupą są bezrobotni z wykształceniem zawodowym. Znacznie mniejszą grupą osób bezrobotnych są osoby, które posiadają wykształcenie policealne i średnie zawodowe. Jak wynika z danych otrzymanych z Powiatowego Urzędu Pracy do roku 2004 wzrastała liczba osób bezrobotnych z wykształceniem ogólnokształcącym, w 2005 roku liczba tych osób nieznacznie zmniejszyła się. 72 Tabela nr 45 Liczba osób bezrobotnych według poziomu wykształcenia w latach 2001-2005. Rok Wyższe Policealne, średnie zawodowe Średnie ogólnokształcące Zasadnicze zawodowe Gimnazjalne i poniżej 2001 3 2002 5 2003 5 2004 3 2005 7 59 71 70 63 56 23 30 35 41 39 223 244 242 232 198 336 344 350 339 331 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu Wykres nr 13 Bezrobotni według poziomu wykształcenia. 350 300 250 200 150 100 50 0 2001 2002 2003 2004 2005 Wyższe Policealne i średnie zawodowe Średnie ogólnokształcące Zasadnicze Gimnazjalne i poniżej Podstawowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. 73 Tabela nr 46 Liczba osób bezrobotnych według wieku w latach 2001- 2005. Lata 2001 2002 2003 2004 2005 18-24 215 254 226 218 181 25-34 201 200 203 201 184 35-44 141 142 161 145 133 45-54 80 92 101 98 114 55-59 5 5 10 15 19 60-64 2 1 1 1 X Wiek Źródło: Opracowanie własne na podstawie Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. Wykres nr 14 Bezrobotni według wieku. 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 2001 2002 18-24 25-34 2003 35-44 45-54 2004 55-59 2005 60-64 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. Analizując wiek osób bezrobotnych z terenu Gminy Świecie nad Osą stwierdza się, iż największą grupę tworzą osoby mieszczące się w przedziale wiekowym od 18 do 34-ego roku życia. Pomimo, że liczba ta od 2004 roku maleje, to jednak wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie w stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych. W ciągu ostatnich pięciu lat największy wzrost liczby osób bezrobotnych jest widoczny w grupie wiekowej 45 - 54 lat, systematycznie wzrasta także liczba osób bezrobotnych w wieku 55 - 59 lat (chociaż jest to grupa niewielka w stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych). 74 Tabela nr 47 Liczba osób bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy w latach 2001-2005 Okres 2001 2002 2003 2004 2005 do 1 m-ca 1 m-c - 3 m-ce 3m-c - 6m-cy 6m-cy-12m-cy 41 80 74 92 63 93 81 83 34 95 93 118 36 93 73 98 38 88 76 83 12m-cy-24m-cy 134 126 125 146 102 pow 24 m-cy 223 248 237 232 244 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. Okres pozostawania bez pracy jest jednym z wielu czynników, który w istotny sposób zmniejsza szanse bezrobotnego na powrót do pracy. Biorąc pod uwagę pozostawanie bez pracy przez osoby bezrobotne stwierdza się, że na terenie Gminy Świecie nad Osą wciąż jest wysoki udział bezrobotnych pozostających bez pracy przez okres dłuższy niż 24 miesięcy. Najmniejszą grupę stanowi grupa osób bezrobotnych pozostająca bez pracy do 1 miesiąca. Wykres nr 15 Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy. 250 200 150 100 50 0 2001 2002 2003 2004 2005 do 1 m-ca 2-3 m-cy 3-6 m-cy 6-12 m-cy 12-24 m-cy pow. 24 m-cy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. 75 Tabela nr 48 Oferty pracy zgłoszone w latach 2001- 2005 w tym prace subsydiowane. Lata 2001 2002 2003 2004 2005 Zgłoszone oferty 27 64 123 66 95 pracy W tym prace 17 64 99 49 83 subsydiowane Odsetek prac 63,0 100 80,5 74,2 87,4 subsydiowanych do ogólnej liczby ofert Przygotowanie X X X X 34 zawodowe Odsetek przygot. X X X X 35,8 zawod. do ogólnej liczby ofert Źródła: Opracowanie własne w oparciu o dane Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. Z ofert prac zgłoszonych w latach 2001 - 2005, duży procent stanowią prace subsydiowane, w 2002 roku stanowiły one 100%. W 2005 roku wprowadzono przygotowanie zawodowe Tabela nr 49 Podjęcie pacy w latach 2001-2005. Lata 2001 2002 2003 2004 2005 Podjęcie pracy 128 111 272 291 296 W tym pracy subsydiowanej 14 53 132 112 138 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. Wykres nr 16 Podjęcie pracy w latach 2001-2005. 300 250 200 150 100 50 0 2001 2002 2003 2004 2005 Podjęcie pracy Prace subsydiowane Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. 76 Z danych Powiatowego Urzędu Pracy wynika, iż w Gminie Świecie nad Osą od 2002 zwiększa się liczba osób podejmujących pracę. Zwiększyła się także liczba osób zatrudnionych w ramach prac subsydiowanych, w roku 2001 zatrudnionych było 14 osób, natomiast 2005 roku 138 osób. Osoby niepełnosprawne Poprawność, dokładność, precyzja i szybkość są wyznacznikami sprawności. Sprawność jest więc cechą każdej czynności, charakteryzującą jej przebieg. Jest ona pojęciem nie tylko biologicznym czy psychologicznym, lecz występuje także w technice. W zależności od tego jakich czynności sprawność dotyczy, rozróżniamy jej następujące rodzaje: sensoryczną, fizyczną, i psychiczną. Jeżeli sprawność jest ograniczona, czyli poniżej normy, wówczas określa się ją jako niepełnosprawność, a całkowity jej brak w przypadku zniesienia danej czynności, jako niesprawność. Według Klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia niepełnosprawność oznacza wszelkie ograniczenie lub brak - wynikający z uszkodzenia - możliwości wykonywania czynności na poziomie uważanym za normalny dla człowieka. Podobnie jak sprawność, niepełnosprawność może być sensoryczna, motoryczna, psychiczna. Z uwagi na to, że czynności poszczególnych narządów są integrowane i wzajemnie uwarunkowane - niepełnosprawność jednych może negatywnie wpływać na sprawność innych. Sprawność jest cechą, która rozwija się i doskonali na skutek odpowiednich intensywnych ćwiczeń. Podobnie sprawa się ma z niepełnosprawnością. Można ją znacznie zredukować w wyniku odpowiednich zabiegów leczniczych czy rehabilitacyjnych. Kolejnym aspektem wyodrębnionym w Klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia jest upośledzenie. Oznacza ono „niekorzystną” sytuację danej osoby będącą wynikiem uszkodzenia lub niepełnosprawności polegającą na ograniczeniu lub uniemożliwieniu jej wypełniania ról, które uważane są za normalne, biorąc pod uwagę jej wiek, płeć, czynniki kulturowe i społeczne. Pojęcie roli oznacza wypełnianie określonych zadań, które człowiek może wykonywać w życiu codziennym w domu i poza domem a także udział i znaczenie człowieka w określonych sytuacjach i okolicznościach, zwłaszcza społecznych, czyli działanie i współdziałanie z innymi osobami. Upośledzenie występuje wówczas, gdy człowiek 77 ma ograniczone lub uniemożliwione wypełnianie tych ról, a więc zadań i zachowań w sytuacjach społecznych. Stopień upośledzenia może przyjąć formę: utrudnienia, ograniczenia i uniemożliwienia. Bardzo bliską definicją niepełnosprawności jest rehabilitacja. Definiuje się rehabilitację ogólnie poprzez jej cele, zasady lub też podkreślając stosowane przez nią środki. Kładzie nacisk na cele rehabilitacji przywracając niepełnosprawnym niezależność i użyteczność. Rehabilitacja jest procesem prowadzenia człowieka, który ma naruszoną sprawność poprzez leczenie, przystosowanie psychologiczne, zawodowe i socjalne do uzyskania niezależności od innych osób w pełnieniu codziennych czynności życiowych oraz do uzyskania zdolności do pracy w warunkach dostosowanych do kalectwa. Proces rehabilitacji jest złożony i wymaga współdziałania całego zespołu specjalistów. Ustawa o rehabilitacji posługuje się następującymi definicjami: „Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej”. Najważniejszy wpływ na osobę niepełnosprawną ma jego rodzina, pobudza lub hamuje jego rozwój nie tylko w ciągu najmłodszych lat jego życia. Dobrze funkcjonująca rodzina kształtuje człowieka dojrzałego emocjonalnie i zrównoważonego psychicznie. Postępowanie i nastawienie rodziny zarówno wobec osoby niepełnosprawnej, jak i wobec otaczającego ich świata ma zasadnicze znaczenie dla postępowania i nastawienia do świata samej osoby niepełnosprawnej. Zinterioryzowane przez dziecko poglądy, postawy i przekonania wobec świata i samego siebie towarzyszą im przez całe życie. Informacja o niepełnosprawności dziecka jest zawsze szokiem dla rodziców, rodzi uczucia rozpaczy, bezsilności, niesprawiedliwości losu, krzywdy i nieszczęścia, często poczucie winy i wstydu. Rodzice początkowo bronią się przed przyjęciem jej do wiadomości i nie akceptują tego faktu. Wyróżniamy cztery etapy, jakie towarzyszą człowiekowi od momentu pozyskania informacji o niepełnosprawności swojego dziecka. Pierwszym z nich jest szok - wstrząs, odrętwienie, drugim kryzys emocjonalny - depresja z bezradnością, potem następuje pozorne przystosowanie się i ostatnim etapem jest konstruktywne przystosowanie się do sytuacji. 78 Osoby niepełnosprawne stanowią na świecie liczną społeczność. W jej skład wchodzi ponad 500 mln ludzi. W Polsce zbiorowość osób niepełnosprawnych liczy już ok. 4,5 mln osób a prognoza GUS przewiduje, że w 2010 roku liczba ta wzrośnie do 6 mln. Przyspieszony wzrost liczby osób niepełnosprawnych wyznacza coraz większą rangę temu zjawisku wśród innych problemów społecznych. Dynamika niepełnosprawności związana jest nie tylko z tradycyjnymi jej przyczynami lecz także z nowymi zjawiskami, które wynikają ze zmian społeczno-gospodarczych zachodzących od 1989 roku. Niepełnosprawność w swojej istocie jest zjawiskiem o komponentach dysfunkcjami medycznych fizycznymi i ma społecznych. przede Powodowana wszystkim chorobami wymierne czy konsekwencje funkcjonalne i społeczne. Zjawisko niepełnosprawności może być określone i mierzone w różny sposób: - w oparciu o dane kliniczne, - na podstawie możliwości codziennego funkcjonowania, - na podstawie zdolności dopełnienia ról społecznych odpowiednich do wieku danej osoby. Społeczne skutki niepełnosprawności Choroba i niepełnosprawność to czynniki, które prowadzą do pogorszenia kondycji finansowej każdej rodziny bez względu na jej przynależność społecznozawodową i miejsce zamieszkania. Sytuacja taka to z jednej strony efekt wydatków na leczenie, rehabilitację i różnego typu świadczenia będące udziałem rodzin, w których żyją z ograniczoną przez chorobę sprawnością: z drugiej strony przyczyną jest ograniczenie dochodów - utrata pracy i renta inwalidzka osoby niepełnosprawnej oraz ograniczenie aktywności zawodowej i możliwości zarobkowych innych członków rodziny zobowiązanych do świadczeń opiekuńczych. Na tę typową sytuację mogą nałożyć się jeszcze inne uwarunkowania. Od szeregu lat spada współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych. W pierwszym kwartale 2005 roku wyniósł on 15,7%. Spada także wskaźnik zatrudnienia do 12,8% w pierwszym kwartale 2005 roku (w skali państwa). W 2004 roku w kraju nastąpił wyraźny wzrost stopy bezrobocia osób niepełnosprawnych do 19,6% (18,5% w pierwszym kwartale 2005 roku). 79 Niepokojąca jest przede wszystkim stopa bezrobocia osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym - 22,6% w 2004 roku (20,8% w pierwszym kwartale 2005 roku). Pod względem długotrwałości bezrobocia sytuacja osób niepełnosprawnych jako ogółu nie jest zdecydowanie gorsza od sytuacji ogółu osób sprawnych. Podobnie jak w przypadku osób sprawnych, czas przebywania osób niepełnosprawnych w ewidencji urzędu pracy wyraźnie spada wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia. Wciąż zdecydowanie najtrudniej jest znaleźć pracę osobom z upośledzeniem umysłowym. Zdecydowanie przeważającą formą zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest zatrudnienie w zakładach pracy chronionej (200 tys. w pierwszym półroczu 2004 r., w drugim półroczu spadek do około 190 tys. osób). Efektem wprowadzenia od stycznia 2004 r. uprawnienia do comiesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym jest zwiększenie zainteresowania pracodawców z otwartego rynku pracy (wzrost zgłoszeń z około 2000-3000 pracodawców na początku 2004 roku do około 4400 pracodawców w czerwcu 2005 roku). W Polsce żyje ok. 5 mln osób niepełnosprawnych. W stosunku do 1988 roku ta grupa powiększyła się o około 50%. Jest wśród nich 202,4 tys. dzieci niepełnosprawnych. Stanowią one 2,7% populacji w tej grupie wieku. Wśród nich 17,3% ma całkowite, a 56,3% poważne ograniczenie sprawności. Większość dzieci (w roku 1996 - 64,7%) niepełnosprawnych mieszka w miastach, a co trzecie dziecko mieszka na wsiach, gdzie ma utrudniony dostęp do opieki medycznej, pomocy rehabilitacyjnej, czy usług edukacyjnych. Zdecydowana większość osób niepełnosprawnych - 84% utrzymuje się głównie ze świadczeń społecznych: rent, emerytur i zasiłków. Jedynie dla 8% tej populacji główne źródło utrzymania stanowi praca, zaś kolejne 8% pozostaje na utrzymaniu innych osób, nie posiadając własnych środków na przeżycie. Prawie połowa osób niepełnosprawnych legitymuje się co najwyżej wykształceniem podstawowym, a to dodatkowo powoduje trudność z wejściem na rynek pracy i utrzymaniem zatrudnienia. Ale istnieje wysoka dynamika poprawy wykształcenia osób niepełnosprawnych, nie ustępująca pod tym względem grupie osób sprawnych. Integracja społeczna osób niepełnosprawnych przez pracę stanowi w Polsce bardzo wymagające i trudne do realizacji zadanie. Istnieje wiele czynników wpływających niekorzystnie na zatrudnianie osób niepełnoprawnych. Po stronie podażowej są to 80 poza relatywnie niskimi kwalifikacjami osób niepełnosprawnych - słabe motywacje i liczne bariery instytucjonalno-infrastrukturalne, a po stronie popytu na pracę: niechęć pracodawców i w konsekwencji znaczny koszt ich motywowania oraz ogólnie trudny rynek pracy, charakteryzujący się słabą dynamiką tworzenia miejsc pracy. Niepełnosprawność w Gminie Świece nad Osą Według danych Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2002 w Gminie są 592 osoby niepełnosprawne prawnie lub biologicznie. Dotknięcie jednego z członków rodziny niesprawnością stanowi dla rodziny sytuację trudną, kryzysową. Wymaga to odpowiedniego systemu interwencji kryzysowej stwarzającej dla osoby niepełnosprawnej i jej rodziny możliwość korzystania z efektywnego systemu wsparcia, stanowiącego warunek prewencji podstawowej. Z drugiej strony brak konstruktywnego rozwiązania sytuacji kryzysowej z przeszłości wymaga aktywizacji osoby niepełnosprawnej i jej rodziny. Niepełnosprawność uderza najbardziej w finansową i emocjonalną stronę rodziny. Rodzina w takiej sytuacji wymaga różnych form pomocy m.in. nieinstytucjonalnych, indywidualnie dostosowanych do jej potrzeb. Wzmocnienia wymaga rodzina, która pobudza lub hamuje rozwój osób niepełnosprawnych. Z powodu niepełnosprawności w 2003 roku przyznano świadczenia 94 rodzinom, stanowi to 11,12% liczby rodzin objętych pomocą społeczną i 9,01% liczby osób w rodzinach. Tabela nr 50 Przyznanie świadczeń z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności w roku 2003 w Gminie Świecie nad Osą. Lp. Powody Liczba % Liczba % przyznania rodzin osób w rodzinach pomocy 1. niepełnosprawność 94 11,12 338 9,01 2. wszystkie 845 100 3 751 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. 81 W roku 2004 z powodu niepełnosprawności przyznano świadczenia również 94 rodzinom, liczba osób w rodzinach była większa o 11 osób. Tabela nr 51 Przyznanie świadczeń z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności w roku 2004 w Gminie Świecie nad Osą. Lp. Powody przyznania Liczba % Liczba osób % pomocy rodzin w rodzinach 1. niepełnosprawność 94 10,34 349 548 2. wszystkie 909 100 4 086 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. Tabela nr 52 Przyznanie świadczeń z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności w roku 2005 w Gminie Świecie nad Osą. Lp. Powody Liczba % Liczba osób % przyznania pomocy rodzin w rodzinach 1. niepełnosprawność 78 8,37 303 7,34 2. wszystkie 932 100 4 126 100 Źródło: Sprawozdanie GOPS w Świeciu nad Osą. W roku 2005 liczba przyznanych świadczeń z powodu niepełnosprawności zmalała o 16 rodzin. Wśród osób niepełnosprawnych przeważają osoby bierne zawodowo 83,11%. Pracujący stanowią 14,86%. Tylko 16,89% niepełnosprawnych jest aktywnych zawodowo. Niska aktywność zawodowa wynikać może z niskiego poziomu wykształcenia osób niepełnosprawnych. Tylko 0,68% osób posiada wykształcenie wyższe. \ Tabela nr 53 Osoby niepełnosprawne według poziomu wykształcenia. Wykształcenie Wyższe Policealne Średnie zawodowe ogólnokształcące Zasadnicze zawodowe Podstawowe ukończone Podstawowe nieukończone Razem 4 4 55 48 7 110 Mężczyźni 3 2 27 25 2 71 Kobiety 1 2 28 23 5 39 332 154 178 62 29 33 Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 r. 82 Tabela nr 54 Osoby niepełnosprawne na rynku pracy. Aktywność ekonomiczna Aktywni zawodowo Razem Mężczyźni Kobiety 100 63 37 pracujący bezrobotni Bierni zawodowo Nieustalony status na rynku pracy 88 12 492 X 54 9 238 X 34 3 254 X Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002 r. W Gminie Świecie nad Osą niepełnosprawność dotyka w nieco większym stopniu mężczyzn (50,84%) niż kobiety (49,16%). Tabela nr 55 Liczba osób niepełnosprawnych Gmina Świecie nad Osą. Wyszczególnienie Gmina Świecie nad Osą Stosunek procentowy Razem 592 Mężczyźni 301 Kobiety 291 100 50,84 % 49,16 % Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002r. Problem niepełnosprawności dotyka coraz częściej osób w wieku poniżej 65 roku życia. Przy diagnozowaniu grupy osób niepełnosprawnych winniśmy uwzględnić wiek tych osób, stopień niepełnosprawności, rodzaj , a także przyczyny powstania. Liczba mieszkańców Gminy posiadająca ustalony stopień niepełnosprawności jest trudna do ustalenia. Osoby niepełnosprawne korzystają z różnej formy wsparcia. Infrastruktura pomocy społecznej na rzecz osób niepełnosprawnych w Gminie Świecie nad Osą obejmuje: Środowiskowy Dom Samopomocy, instytucje ochrony zdrowia, także formy pomocy instytucjonalnej dostępne w regionie tj. domy pomocy społecznej, warsztaty terapii zajęciowej. Niedostatek materialny i ubóstwo Ubóstwo jest w chwili obecnej poważnym problemem społecznym, rzadko występuje samoistnie, lecz towarzyszy innym problemom w społeczności Gminy Świecie nad Osą, najczęściej bezrobociu, niepełnosprawności i wielodzietności. 83 Najważniejsze czynniki związane z sytuacją rodziny mają swoje odniesienie do spraw bytowych i opiekuńczo-wychowawczych. Zasadniczą grupę problemów stanowią w tym obszarze kwestie braku zaspokojenia materialnego, zagrożenie związane z sytuacją dzieci w rodzinach dysfunkcyjnych, niedostatek kontaktów emocjonalnych, psychicznych i społecznych. W wyniku bezradności społecznej część rodzin popada w zagrożenia egzystencji materialnej i następuje deprywacja potrzeb społecznych i wzrost zagrożenia ubóstwem. Jednym z warunków korzystania z pomocy społecznej, jest spełnienie tzw. „ kryterium dochodowego”, co uprawnia daną rodzinę do korzystania ze świadczeń. Wysokość dochodu, która uprawnia do wsparcia socjalnego z pomocy społecznej określa ustawa o pomocy społecznej. Aktualnie dla gospodarstwa jednoosobowego próg ten wynosi 461 zł, a dla gospodarstwa wieloosobowego 316 zł na każdą osobę w rodzinie, których dochód jest niższy od minimum socjalnego a wyższy od minimum egzystencji, zatem są to rodziny o bardzo niskich dochodach. Od 1. 05. 2004 roku Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Świeciu nad Osą wspiera rodziny o niskich dochodach nie pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb bytowych i rozwojowych dzieci i młodzieży poprzez świadczenia rodzinne przy progu dochodowym 504zł na osobę w rodzinie (583 zł w rodzinie, w której wychowywane jest dziecko niepełnosprawne). Bezradność w sprawach opiekuńczych i wychowawczych Środowisko rodzinne jest pierwszym środowiskiem wychowawczym w życiu dziecka. Tu nawiązuje ono pierwsze kontakty z innymi ludźmi i zdobywa pierwsze doświadczenia z dziedziny współżycia społecznego. Na środowisko rodzinne składa się struktura rodziny, atmosfera wychowawcza w domu, warunki materialne, zdrowotne oraz stopień wykształcenia rodziców i ogólna struktura społeczna. Często struktura ta ulega zaburzeniu równowagi systemu rodziny co doprowadza do bezradności w sprawach opiekuńczych i wychowawczych. Zaburzona struktura rodziny, często spotykana wśród świadczeniobiorców Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, niekorzystnie wpływa na sytuację dziecka, na jego więź z rodziną. Rodziny podopiecznych Ośrodka odznaczają się często zaburzoną strukturą w postaci nieustabilizowanych formalnie i społecznie związków, rozkładem pożycia 84 małżeńskiego, częstymi zmianami partnerów, występuje w nich przemoc skierowana na partnera lub dzieci. W rodzinach zaburzonych rodzicom brakuje umiejętności tworzenia właściwego klimatu życia rodzinnego, rozładowywania napięć powstałych poza domem, właściwych wzorców komunikacji i dawania rodzinie poczucia bezpieczeństwa, obdarzania dzieci uwagą. Rodziny te często żyją w takich społecznościach które nie chcą ingerować w życie innych lub nie potrafią pomóc, gdyż same nie posiadają właściwych wzorców. W wielu sytuacjach dzieci pochodzące z tych rodzin pozostawione są same sobie, większość wolnego czasu spędzają wśród rówieśników na podwórku, częściej pojawiają się u nich problemy w szkole (mniej czasu poświęcają przygotowywaniu się do lekcji, przeżywają więcej porażek szkolnych w efekcie czego rezygnują z podejmowania wysiłku w zdobywaniu wiedzy), w takiej sytuacji rodzice nie pomagają lecz podwyższają wymagania w stosunku do ocen i zachowania dziecka lub też w ogóle przestają się nim interesować. Dzieci odrzucone przez środowisko rodzinne szukają akceptacji wśród rówieśników, łączą się w grupy subkulturowe, zaczynają wagarować, uciekać z domu i popadać w konflikt z prawem. Problemy opiekuńczo-wychowawcze, przemoc w rodzinie, konflikty międzypokoleniowe wielokrotnie są przyczyną umieszczania dzieci i młodzieży w placówkach opiekuńczo-wychowawczych lub resocjalizacyjnych, a dla dorosłych ofiar rodzinnej przemocy rodzinnej są powodem szukania schronienia i porad w placówkach i organizacjach pomocowych. Na terenie Gminy Świecie nad Osą z problemem bezradności w sprawach opiekuńczych i wychowawczych w 2003 roku borykało się 97 rodzin, w roku 2004 – 101 rodzin, a w roku 2005 tych rodzin było 93. Rodziny takie korzystają z pomocy GOPS systematycznie, a pomoc nie ogranicza się tylko do jednej formy, ale na ogół obejmuje zarówno pomoc finansową w formie zasiłku okresowego, zasiłku celowego i dożywiania dzieci w szkole. Alkoholizm Jedną z grup dysfunkcyjnych, która objęta jest pomocą Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej stanowią osoby uzależnione od alkoholu. Alkoholizm jest chorobą dotykającą całą rodzinę, wszystkich jej członków, a nie tylko 85 osoby uzależnione. Oddziaływuje na wszystkie aspekty życia rodziny. Nadużywanie alkoholu bardzo często wynika z nieumiejętności radzenia sobie z problemami, jakie niesie życie i w ostateczności prowadzi do fizycznego i psychicznego wyniszczenia. Alkoholik jest osobą niedojrzałą emocjonalnie, skłonną do wahań i wybuchowych reakcji radości lub rozpaczy, które mogą prowadzić do nieprzemyślanych zachowań. Cechuje go także mała odporność na frustracje, kryje w sobie lęk przed wyjściem na jaw jego uzależnienia. Jego kontakty z innymi ludźmi są zazwyczaj dość płytkie i luźne, nasycone są wysokim poziomem niepokoju. Zjawisko alkoholizmu i powodowane tym wykluczenie społeczne, charakteryzują przede wszystkim takie zjawiska jak: - regularne ale ograniczone do weekendów picie dużych ilości alkoholu, - codzienne wypijanie alkoholu w celu utrzymania zadowalającego funkcjonowania, - „ciągi picia” występujące naprzemiennie z okresami trzeźwości, - utrata kontroli nad piciem, - zaburzenia świadomości i pamięci, - nawroty picia po próbach utrzymania okresowej abstynencji. Na terenie Gminy Świecie nad Osą funkcjonuje Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. W 2005 roku odbyły się 3 posiedzenia, na których przeważała tematyka związana z profilaktyką uzależnień głównie wśród dzieci i młodzieży. Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu dyrektorów szkół związanych z przyznaniem szkołom środków na profilaktykę i samodzielnym decydowaniu o przeznaczeniu tych środków spotkało się z aprobatą środowiska szkolnego. Niestety dwie szkoły nie skorzystały z przyznanych im środków na profilaktykę. Komisja zaopiniowała 14 postanowień na wydanie zezwoleń na handel alkoholem z tego: 8 sprzedaż detaliczną, 1 gastronomia, 3 na imprezy organizowane na świeżym powietrzu, 2 postanowienia negatywne z uwagi na brak zgody organizatora imprezy. Przeprowadzono 27 rozmów z osobami, z problemem alkoholowym w wyniku których 4 osoby skierowano na leczenie dobrowolne w Poradni Odwykowej, 5 osób otrzymało postanowienia sądowe o przymusowym leczeniu i założono 7 Niebieskich Kart w związku z interwencją Policji. W punkcie konsultacyjnym utworzoną grupę terapeutyczną, która spotyka się z terapeutą w każdy czwartek od godz. 16.00 do 17.00. W tym samym dniu od godz. 17.00 do 18.00 można korzystać z porad indywidualnych. W roku 2005 z terenu naszej Gminy odwieziono 15 osób do Izby Wytrzeźwień. 86 Tabela nr 56 Budżet Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Społecznych w Świeciu nad Osą w roku 2005. Plan Wykonanie % Lp. Zadanie 1. Szkolenia nauczycieli do 5 600,00zł 5 824,00 104,00 programu profilaktycznego „ Spójrz inaczej” 2. Podróże służbowe 1 000,00 0,00 0,00 3. Prowadzenie punktu konsultacyjnego 5 500,00 5 040,00 91,64 4. Współpraca z Policją, 1 000,00 2 394,00 239,40 OPS, Sądem, Izbą Wytrzeźwień 5. Prowadzenie programu 2 000,00 360,00 18,00 terapeutycznego „ Spójrz inaczej”przedstawianie terapeutyczne 6. Kolonie i półkolonie, 5 400,00 6 244,00 115,63 przewóz uczniów i opieka wychowawcza 1 000,00 1 220,00 122,00 7. Udział młodzieży szkół podstawowych i gimnazjum w Ogólnopolskiej Kampanii „Zachowaj Trzeźwy Umysł” 8. Zakup materiałów biurowych, i 500,00 0,00 0,00 informacyjnych 9. Dofinansowanie Gimnazjum 1 900,00 1 900,00 100,00 w Świeciu nad Osą 10. Dofinansowanie 830,00 650,00 78,31 Szkoła Podstawowa w Świeciu nad Osą 11. Dofinansowanie 670,00 0,00 0,00 Szkoła Podstawowa w Bursztynowie 12. Dofinansowanie 700,00 695,00 99,29 Szkoła Podstawowa w Linowie 13. Dofinansowanie Szkoła Podstawowa 1 300,00 0,00 0,00 w Lisnowie 14. Dofinansowanie UKS „Szaniec” 800,00 800,00 100,00 15. Dofinansowanie ZHP 800,00 730,00 91,25 16. Wynagrodzenie członków Komisji 5 000,00 1 421,00 28,42 17. Konkurs „Bezpieczeństwo Ruchu 100,00 107,00 107,00 Drogowego” Razem 34 000,00 27 385,00 80,54 Źródło: Opracowanie własne w oparcie o dane Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. 87 3.8. Wyniki procesu uspołecznienia Strategii – ankiety mieszkańców Gminy Świecie nad Osą W ramach procesu uspołecznienia i budowy diagnozy sytuacji społecznej w Gminie Świecie nad Osą przeprowadzono ankiety wśród 169 mieszkańców Gminy (wzór ankiety został załączony do Strategii). W przeprowadzeniu ankiety uczestniczyły osoby w wieku od 15 roku życia. Przedział 15-20 lat – 30 osób, tj. 17,75% ankietowanych, w wieku 21-30 lat -12 osób, co stanowi 7,10%, w przedziale 31-50 roku życia – 103 osoby, tj. 60,95% ankietowanych, w wieki 51-65 – 20 osób, tj. 11,83% i powyżej 65 roku życia 4 osoby, tj. 2,37%. Wykres nr 17 Struktura wiekowa ankietowanych 120 103 100 80 60 40 30 20 20 12 4 0 Wiek 15-20 Kobiety 21-30 stanowią 31-50 75,15% 51-60 powyżej 65 roku życia badanych, natomiast mężczyźni 24,85% ankietowanych. 88 Wykres nr 18 Udział procentowy ankietowanych według płci 75,15% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 24,85% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Kobiety Mężczyźni Wśród badanych przeważały osoby z wykształceniem podstawowym – 28,48% ogółu badanych, gimnazjalnym 10,65%, zawodowym 25,44%, średnim 26,40%, wyższym 9,47%. Wykres nr 19 Udział procentowy ankietowanych według wykształcenia 30,00% 25,44% 26,40% 25,00% 20,00% 15,00% 10,65% 9,47% 10,00% 5,00% 0,00% Gimnazjalne Zawodowe Średnie Wyższe 89 Osoby niepracujące stanowią 31,95%, rolnicy 14,79%, emeryci 2,96%, renciści 7,10% uczniowie 15,98%, przedsiębiorcy 0,59%, pracownicy w prywatnych firm – 7,10%, pracownicy instytucji publicznych 19,53%. Wykres nr 20 Udział procentowy ankietowanych według zatrudnienia 35,00% 31,95% 30,00% 25,00% 19,53% 20,00% 15,00% 15,98% 14,79% 10,00% 7,10% 2,96% 5,00% 7,10% 0,59% 0,00% Niepracujący Rolnicy Emeryci Renciści Uczniow ie Przedsiębiorcy Pracow nicy pryw atnych firm Pracow nicy instytucji pulicznych Spośród respondentów 32,54% korzysta z pomocy społecznej. Z tytułu bezrobocia korzysta 26 osób, z tytułu wielodzietności 24 osoby, z tytułu rodziny niepełnej 6 osób, z tytułu niepełnosprawności dziecka 1 osoba, z innego tytułu 5 osób. Wykres nr 21 Udział procentowy ankietowanych według kryterium korzystania z pomocy społecznej. 8 0 ,0 0% 6 7,4 6% 6 0 ,0 0% 4 0 ,0 0% 3 2,54 % 2 0 ,0 0% 0 ,0 0% Osoby korzystające z pomocy społecznej Osoby niekorzystające z pomocy społecznej 90 Swoją sytuację za bardzo dobrą uważa 2,37%, za dobrą 16,57%, za średnią 46,75%, za trudną 29,59%, za bardzo trudną 4,93% . Wykres nr 22 Udział procentowy ankietowanych według oceny własnej sytuacji. 46,75% 50,00% 40,00% 29,59% 30,00% 20,00% 16,57% 10,00% 4,73% 2,37% 0,00% bardzo dobrą dobrą średnią trudną bardzo trudną Stan zdrowia w swojej rodzinie określa jako bardzo dobry 4,14% badanych, dobry 43,19%, średni 43,79%, zły 6,5%, bardzo zły 2,37%. Wykres nr 23 Udział procentowy ankietowanych według oceny stanu zdrowia. 50,00% 43,19%43,79% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 6,51% 4,14% 2,37% 0,00% bardzo dobry dobry średni zły bardzo zły 91 Na pytanie „czy w rodzinie występuje niepełnosprawność” 21,89% odpowiedziało tak, natomiast 78,1% nie. Ogółem ilość osób niepełnosprawnych w rodzinach respondentów wynosi 51 osób. Stopień niepełnosprawności - 1 stopień - 2 osoby, 2 stopień - 3 osoby, 3 stopień - 6 osób, umiarkowany – 22 osoby , lekki - 2 osoby, Rodzaj niepełnosprawności - niepełnosprawność intelektualna -2 osoby, niepełnosprawność ruchowa - 4 osoby, Wiek – osoby niepełnosprawne mieszczą się w przedziale wiekowym od 3 do 62 lat, Wykształcenie – uczeń - 13 osób, podstawowe - 2 osoby, zawodowe - 12, średnie 6, Zatrudnienie - 0. Na pytanie „kto jest odpowiedzialny za rozwiązywanie problemów mojej rodziny” 59,17% wskazało siebie, 21,89% uznało, iż są to inni członkowie ich rodzin, 14,79% uznało siebie wraz z innymi członkami rodziny, 1,18% wskazało na władze Gminy, 2,96% na pomoc społeczną. Wykres nr 24 Podział respondentów ze względu odpowiedzialności za rozwiązywanie problemów w rodzinie. 60,00% na poczucie 59,17% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 21,89% 14,79% 10,00% 1,18% 0,00% Ja Inni członowie mojej rodziny Ja i in. członk. mojej rodziny Władze Gminy Pomoc społeczna 92 Respondenci, odpowiadając na pytanie „swoją przyszłość oceniam jako...” swoje perspektywy ocenili w następujący sposób: jako szanse – 8,88%, obiecująco – 23,08%, niepewną – 63,90%, bardzo niepewną - 4,14%. Wykres nr 25 Podział respondentów ze względu na dokonaną przez nich ocenę przyszłości 70,00% 63,90% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 23,08% 20,00% 8,88% 10,00% 4,14% 0,00% szansę obiecująco niepewną bardzo niepewną Oceniając swoją postawę, 2,37% ankietowanych uznało siebie za pełnych inicjatyw, 67,45% uznało się za aktywnych, 23,08% za biernych, 7,10% za zrezygnowanych. Wykres nr 26 Podział respondentów ze względu na postawę. 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 76,45% 23,08% 7,10% 2,37% Pełni inicjatyw Aktywni Bierni Zrezgnowani 93 Ofertę usług pomocy społecznej bardzo dobrze oceniło - 1,78%, dobrze 24,85%, średnio – 50,89%, źle – 15,98%, bardzo źle 2,96%, nie udzieliło odpowiedzi 3,55%. Wykres nr 27 Ocena oferty usług pomocy społecznej. 60,00% 50,89% 50,00% 40,00% 30,00% 24,85% 20,00% 15,98% 10,00% 2,96%3,55% 1,78% 0,00% Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Brak odpowiedzi System pomocy i opieki społecznej bardzo dobrze ocenia 1,18%, dobrze19,53%, średnio 56,21%, źle 14,20%, bardzo źle 4,73%, nie udzieliło odpowiedzi na pytanie 4,14% respondentów. Wykres nr 28 Ocena pomocy i opieki społecznej. 56,21% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 19,53% 20,00% 10,00% 14,20% 4,73% 4,14% 1,18% 0,00% Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Nie udzieliło odpowiedzi 94 Respondenci, odpowiadając na pytanie „w jakim kierunku powinna rozwijać się pomoc społeczna?”, swoje opinie przedstawiają w sposób następujący: zwiększenie nacisku na aktywizację bezrobotnych udzielono 115 odpowiedzi, zaostrzenie walki z alkoholizmem 56, budowa stołówek 16, zwiększenie rozmiaru świadczeń 49, rozszerzenie opieki nad starszymi 28, rozszerzenie opieki nad osobami niepełnosprawnymi 31, nie udzieliło odpowiedzi 5 osób. Wykres nr 29 Kierunki rozwoju pomocy społecznej. 150 115 100 50 56 49 16 28 31 0 5 Zaostrzenie walki z alkoholizmem Budowa stołówek Zwiększenie rozmiaru świadczeń Rozszerzenie opieki nad osobami starszymi Rozszerzenie opieki nad osobami niepełnsprawnymi Zwiększenie nacisku na aktywizację bezrobotnych Brak zdania Na pytanie co należy zmienić w obecnie funkcjonującym systemie pomocy społecznej spośród 169 badanych tylko 66 udzieliło odpowiedzi w następujący sposób: - zwiększyć najniższe wynagrodzenie 2 - wywiad środowiskowy 4 - celowość przyznawania świadczeń 3 - wszystko 3 - sposób przyznawania świadczeń 4 - skierować pomoc na cele szkolne 2 - zlikwidować rozdawnictwo 16 - formę pomocy 2 - zmniejszyć biurokrację 3 - zwiększyć zasiłki dla rodzin wielodzietnych 4 95 - zwiększyć zasiłki 7 - zwiększyć miejsca pracy dla bezrobotnych 7 - zwiększyć rozmiar świadczeń 4 - zaostrzyć walkę z alkoholizmem 1 - zwiększyć aktywizację bezrobotnych 9 - kontrolę rodzin 10 - usprawnić funkcjonowanie 1 - odpracować zapomogi 1 - przeprowadzić redukcję stanowisk 4 - sprawiedliwie przyznawać świadczenia 2 - pomagać tylko tym, którzy potrzebują 1 - zmniejszyć dofinansowanie bezrobotnych 1 - zwiększyć kulturę 1 - płatność finansową 1 - organizowanie żywności dla najuboższych 1 - zmniejszyć korupcję Gminy 1 Liczby przy pozycjach oznaczają odsetek odpowiedzi wśród grupy ankietowanej. Najważniejsze kwestie społeczne zdaniem respondentów przedstawiają się w następujący sposób: - pomoc materialno-socjalna 83 - opieka nad osobami starszymi 36 - opieka medyczna 84 - ekologia 11 - pomoc nad osobami niepełnosprawnymi 33 - bezrobocie, poprawa rynku pracy 97 - likwidacja barier architektonicznych 11 - wsparcie przedsiębiorczości 17 - inwestycje w infrastrukturze 6 - bezpłatne dokształcanie młodzieży 99 Za najważniejszą kwestię społeczną uznano bezpłatne dokształcanie młodzieży, kolejną bezrobocie i poprawę rynku pracy. 96 Wykres nr 30 Najważniejsze kwestie w sferze społecznej. 99 97 100 84 83 80 60 36 40 20 33 11 11 17 6 0 Pomoc materialno-socjalna Opieka nad osobami starszymi Opieka medyczna Ekologia Pomoc nad osobami niepełnosprawnymi Bezrobocie,popraw a rynku pracy Likw idacja barier architektonicznych Wsparcie przedsiębiorczośc Inw estycje w infrastrukturze Bezpłatne dokształcanie młodzieży Zdaniem respondentów sytuacja zmuszająca do korzystania z pomocy społecznej spowodowana jest głównie bezrobociem, tak udzielono 138 odpowiedzi. Wykres nr 31 Czym spowodowana jest sytuacja zmuszająca rodziny do korzystania z systemu pomocy społecznej. 150 138 100 50 34 19 0 27 15 1 4 Bezroboce Zdarzenia losowe Uzależnienia Niezaradność Bierność Postawa roszczeniowa wobec systemu Brak zdania 97 Jak oceniasz Gminę Świecie nad Osą? Poniżej w układzie wykresów zobrazowano oceny odniesione do różnych aspektów funkcjonowania Gminy Świecie nad Osą, dokonane przez uczestników badania ankietowego w ramach procesu uspołeczniania opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Świecie nad Osą. Wykres nr 32 Czystość, porządek, ład przestrzenny. 50,00% 45,56% 40,24% 40,00% 30,00% 20,00% 9,47% 10,00% 1,78% 1,78%1,18% 0,00% Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Brak zdania Wykres nr 33 Życzliwość mieszkańców. 60,00% 54,44% 50,00% 40,00% 30,00% 23,67% 20,00% 15,98% 10,00% 0,00% Bardzo dobrze 3,55%1,78% 0,59% Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Brak odpowiedzi 98 Wykres nr 34 Wpływ mieszkańców na sprawy lokalne (decyzje, władze). 56,80% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 16,57% 20,00% 18,93% 10,00% 0,00% 5,33% 1,78% 0,59% Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Brak zdania Wykres nr 35 Pracowitość, zaradność, przedsiębiorczość mieszkańców 70,00% 60,36% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 17,16% 20,00% 10,00% 0,00% 17,16% 2,37%2,37% 0,59% Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Brak zdania 99 Wykres nr 36 Możliwość kształcenia 40,00% 36,09% 35,00% 30,00% 28,99% 26,63% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 5,33% 1,18% 1,78% 0,00% Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Brak zdania Wykres nr 37 Możliwość znalezienia i podjęcia pracy 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 43,20% 31,95% 20,71% 2,96% 0,59% Bardzo dobrze Dobrze Średnio 0,59% Źle Bardzo źle Brak zdania 100 Wykres nr 38 Atrakcyjność Gminy dla inwestorów i przedsiębiorców z zewnątrz 50% 41,40% 40% 30% 24,85% 20% 17,17% 10,65% 10% 4,73% 1% 0% Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Brak zdania Wykres nr 39 Dostępność komunikacji 50,00% 40,24% 40,00% 30,18% 30,00% 20,00% 13,61% 14,20% 10,00% 1,18% 0,59% 0,00% Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Brak zdania 101 Wykres nr 39 Bezpieczeństwo mieszkańców 60,00% 56,21% 50,00% 40,00% 30,00% 24,85% 20,00% 12,43% 5,33% 0,59% 10,00% 0,59% 0,00% Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Brak zdania Wykres nr 40 Działalność władz lokalnych, samorządowych 60,00% 50,30% 50,00% 40,00% 30,00% 23,08% 19,53% 20,00% 10,00% 1,18% 0,00% 4,73% 1,18% Bardzo dobrze Dobrz Średnio Źle Bardzo źle Brak zdania 102 Wykres nr 41 Opieka zdrowotna (pomoc i usługi medyczne) 60,00% 52,07% 50,00% 40,00% 30,00% 18,34% 20,00% 13,61% 10,00% 10,65% 2,96% 2,37% 0,00% Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Brak zdania Wykres nr 42 Życie kulturalne, imprezy, festyny, możliwość spędzania czasu wolnego 39,64% 40,00% 30,00% 26,04% 20,00% 14,79% 10,06% 7,69% 10,00% 1,78% 0,00% Bardzo dobrze Dobrze Średnio Źle Bardzo źle Brak zdania 103 3.9. ANALIZA SWOT Bardzo użyteczną metodą przy określaniu priorytetów rozwojowych jest – coraz powszechniej stosowana w pracach nad strategią – analiza SWOT. Nazwa „ SWOT” jest akronimem angielskich słów: Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagrożenia w otoczeniu). Analiza SWOT jest efektywną metodą identyfikacji słabych i silnych stron organizacji oraz badania szans i zagrożeń, jakie stoją przed organizacją. Analizę tę można z powodzeniem zastosować do dowolnego przedsięwzięcia, włącznie z programowaniem strategicznym. Wnikliwe opracowanie SWOT jest istotnym etapem procesu planowania strategicznego. Przy właściwym opracowaniu stanowi punkt wyjściowy dla określenia celów strategicznych oraz projektów socjalnych. Analiza SWOT została opracowana przez powołany zespół w miejscowym Ośrodku Pomocy Społecznej. Przedstawione poniżej czynniki obejmują: siły- wewnętrzne uwarunkowania o pozytywnym wpływie na sytuację społeczną, słabości- wewnętrzne uwarunkowania o negatywnym wpływie na sytuację społeczną, szanse- zewnętrzne uwarunkowania o pozytywnym wpływie na realizację celów, zagrożenia- zewnętrzne uwarunkowania o negatywnym wpływie na realizację celów. Wynik prac obrazują prezentowane poniżej zestawienia. Dodać należy, że w analizie SWOT odniesiono się wyłącznie do kwestii społecznych. KWESTIA OSÓB BEZROBOTNYCH Mocne strony - wzrasta znaczenie wykształcenia jako wartości, - władze lokalne współpracują z organizacjami pozarządowymi, Słabe strony -na terenie Gminy Świecie nad Osą jest wysoka skala bezrobocia, natężenie bezrobocia jest wysokie, zachodzi zjawisko dziedziczenia bezrobocia, - osoby długotrwale bezrobotne charakteryzuje niski poziom wykształcenia, a te osoby nie podnoszą swoich kwalifikacji, 104 - pracownicy ośrodka pomocy społecznej nie są przygotowani do pracy z osobami bezrobotnymi, Szanse - władze lokalne współpracują z partnerami społecznymi w ramach rozwiązywania problemów osób bezrobotnych długotrwale bezrobotnych, - istnieją lokalne i regionalne działania skierowane do osób długotrwale bezrobotnych oraz przeciwdziałające długotrwałemu bezrobociu, - programy skierowane do osób długotrwale bezrobotnych oraz skierowane na rozwój zasobów ludzkich, rozwój przekwalifikowań i reorganizacji są ze sobą powiązane, Zagrożenia - na terenie Gminy nie wzrasta mobilność zawodowa, a także dostępność kształcenia ustawicznego na obszarach wiejskich, - na terenie Gminy istnieje zjawisko nielegalnego zatrudnienia, - wzrasta zjawisko dziedziczenia bezrobocia, rozwija się zjawisko wykluczenia społecznego w niektórych grupach społecznych, - w zbiorowościach dotkniętych długotrwałym bezrobociem zachodzi zjawisko osłabienia instytucji rodzinnych, a długotrwałe bezrobocie wpływa na osłabienie więzi społecznych , a w konsekwencji wpływa na rozwój patologii społecznych, KWESTIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Mocne strony - między podmiotami pomocowymi istnieje dobry przepływ informacji, - istnieje wystarczająca baza rehabilitacyjna dla osób niepełnosprawnych, - na terenie Gminy funkcjonuje Środowiskowy Dom Samopomocy, - środowisko osób niepełnosprawnych jest zaangażowane w działalność samopomocy, - Gmina dysponuje dwoma samochodami przystosowanymi do przewozu osób niepełnosprawnych na wózkach inwalidzkich Słabe strony - na terenie Gminy są bariery architektoniczne utrudniające pełny udział w życiu społecznym, - w sferze niepełnosprawności brak jest różnorodnych, aktywnie działających organizacji pozarządowych, 105 - Gmina nie posiada pełnego rozpoznania liczby osób niepełnosprawnych - oferta pomocy osobom niepełnosprawnym oraz opieki nad niepełnosprawnymi nie jest równomierna i wystarczająca, Szanse - w środowisku lokalnym wzrasta tolerancja osób niepełnosprawnych, - likwidowane są bariery architektoniczne, Zagrożenia - sytuacja ekonomiczno - gospodarcza kraju nie sprzyja pomocy osobom niepełnosprawnym, - usługi socjalne nie są standaryzowane, - zmniejsza się liczba miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, - wzrasta zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze, placówki opiekuńcze całodobowe, KWESTIA LUDZI STARYCH Mocne strony - obieg informacji o formach pomocy społecznej jest prawidłowy, - świadczone są na terenie Gminy usługi opiekuńcze, - zmniejsza się liczba osób oczekujących na umieszczenie w DPS, - na terenie Gminy zmniejsza się liczba osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców Słabe strony - osoby starsze mają utrudniony dostęp do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, - wzrasta liczba świadczeniobiorców pomocy społecznej, - brak małych form pomocy społecznej dla osób starszych (domy dziennego pobytu, rodzinne domy pomocy społecznej), - zmienia się model rodziny wielopokoleniowej na jedno-, dwupokoleniową, osoby starsze nie mają możliwości kontynuacji aktywności zawodowej, - dochodzi do marginalizacji problemów ludzi starszych, Szanse - wśród osób starszych nie wzrasta patologia społeczna, - postęp medycyny wpływa na poprawę sytuacji zdrowotnej osób starszych, - osoby starsze traktowane są podmiotowo, 106 Zagrożenia - ludzie młodzi migrują na inne tereny, - niska świadomość społeczna dotycząca osób starszych, - brak dokładnego rozpoznania potrzeb ludzi starszych - ogólna sytuacja społeczna i finansowa kraju nie sprzyja osobom starszym, a system emerytalno-rentowy nie jest szansą na poprawę warunków życia osób starych, - system prawny regulujący funkcjonowanie nowych form pomocy społecznej osób starszych również nie jest szansą na poprawę warunków życia osób starych, - wzrost gospodarczy kraju nie wpływa pozytywnie na pomoc społeczną osobom starym, a założenia świadczeń służby zdrowia nie są korzystne dla pomocy społecznej osobom starszym, KWESTIE DZIECI, MŁOZIEŻY I RODZINY Mocne strony - pracownicy socjalni aktywnie działają na rzecz pomocy dzieciom i młodzieży, - samorząd przejawia zainteresowanie problematyką dzieci i młodzieży, wykorzystuje potencjał zawodowy i naukowy pracowników, Słabe strony - ilość środków finansowych do dyspozycji Gminy nie jest wystarczająca, - zatrudnienie kadry merytorycznej w systemie pomocy społecznej nie jest adekwatne do potrzeb, a także brakuje specjalistów do pracy z rodziną, - na terenie Gminy nie ma placówki resocjalizacyjnych, - dzieciom i młodzieży nie zabezpiecza się dostępu do różnorodnych form spędzania czasu wolnego, Szanse - wejście Polski do Unii Europejskiej jest szansą na poprawę polityki społecznej na rzecz dzieci i młodzieży, - środki publiczne są racjonalnie rozdzielone, - na terenie Gminy nie dochodzi do zaniku kontroli społecznej, Zagrożenia - na terenie Gminy zachodzi zjawisko uzależnienia od pomocy społecznej, wyuczonej bezradności, dochodzi również do marginalizacji i alienacji grup i osób 107 - występują zagrożenia funkcjonowania rodziny: uzależnienia, rozpad więzi rodzinnych, bezrobocie, przemoc w rodzinie, ubóstwo, - współpraca między szkołą a rodziną jest niewystarczająca, niewystarczająca jest także opieka medyczna szkół, - kadrze nie oferuje się szkoleń i doskonalenia zawodowego w dziedzinie pracy z dziećmi, młodzieżą i rodziną, KWESTIE OSÓB UZALEŻNIONYCH Mocne strony - środki pochodzące z zezwoleń wykorzystywane są prawidłowo, - Gmina dysponuje stałymi środkami finansowymi na profilaktykę i rozwiązywanie problemów alkoholowych, - kadra jest dobrze przygotowana do pracy z uzależnionymi, - istnieje dobry przepływ informacji oraz wymiana doświadczeń pomiędzy organizacjami działającymi w obszarze uzależnień, Słabe strony - na terenie Gminy ma miejsce przemoc domowa, - istnieje problem alkoholowy w rodzinach, Szanse - istnieje system wsparcia dla osób i rodzin wymagających specjalistycznej pomocy, - system informacji jest dostatecznie wykorzystany, - Gmina zapobiega szkodom społecznym w sensie ekonomicznym, zdrowotnym oraz rodzinnym - Gmina posiada wystarczające możliwości, by sprostać potrzebom w zakresie uzyskiwania pomocy w dziedzinie uzależnień, - fachowcy różnych dziedzin są zainteresowani wspólną pracą na rzecz przeciwdziałania uzależnieniom, Zagrożenia - na terenie Gminy zwiększa się bieda w społeczeństwie , - w społeczności zachodzą zjawiska zmęczenia, bezsilności, bezradności, ROZWÓJ KADR I SŁUŻB POMOCOWYCH Mocne strony - dobre rozeznanie środowisk, 108 - pracownicy prowadzą działania socjalne z rodziną, - istnieje współpraca miedzy innym instytucjami pomocowymi, Słabe strony - brak wyspecjalizowanych pracowników kompleksowo zajmujących się rodzinami z różnymi problemami, - na terenie Gminy nie ma placówek opiekuńczo-wychowawczych, domów opieki społecznej, poradni specjalistycznych, Szanse - szkolnictwo zawodowe przygotowuje absolwentów do potrzeb rynku w zakresie służb pomocy społecznej, Zagrożenia - brak odpowiednich warunków lokalowych, - pracownicy socjalni są przeciążeni ilością zadań, - ilość wykwalifikowanej kadry nie jest wystarczająca w stosunku do potrzeb, 3.10. ZASOBY UMOŻLIWIAJĄCE ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH Zasobami umożliwiającymi rozwiązywanie problemów społecznych określamy instytucje znajdujące się na terenie Gminy lub obejmujące swym zasięgiem działania jej mieszkańców, które funkcjonują w obszarze polityki społecznej i rozwiązują dane problemy. Instytucje oferujące pomoc i wsparcie Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Świeciu nad Osą 1. Podmiot prowadzący: Urząd Gminy Świecie nad Osą 2. Co oferuje (zakres usług): Ośrodek realizuje zadania wynikające z ustawy o pomocy społecznej, między innymi koordynuje rozwiązywanie problemów społecznych w Gminie. 3. Do kogo skierowana jest oferta jednostki: Oferta jednostki skierowana jest do mieszkańców Gminy, którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej. 4. Formy dokształcania kadry zatrudnionej w OPS: 109 Ośrodek zatrudnia 6 osób, w tym 3 pracowników socjalnych, kierownika, księgową, kadrowego. Kierownik posiada ukończone średnie wykształcenie kierunkowe oraz dodatkową specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej. Księgowa wykształcenie wyższe, kadrowy wykształcenie wyższe. Pracownicy socjalni średnie kierunkowe. Pracownicy OPS brali udział w szkoleniach na temat: zasady i tryb postępowania w sprawach udzielania świadczeń z pomocy społecznej, rehabilitacja psychiatrycznaproblemy uzależnień, pomoc społeczna w systemie nowego podział administracyjnego kraju, budowanie lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy domowej oraz wdrażania nowej procedury interwencyjnej do przeciwdziałania przemocy w rodzinie” Niebieskie Karty”, rachunkowość budżetowa jednostek pomocy społecznej - rozrachunki z tytułu świadczeń. Środowiskowy Dom Samopomocy Świecie nad Osą 1. Podmiot prowadzący: Urząd Gminy Świecie nad Osą 2. Co oferuje (zakres usług): Środowiskowy Dom Samopomocy świadczy usługi w zakresie usprawnienia do funkcjonowania w społeczeństwie. 3. Do kogo skierowana jest oferta: Środowiskowy Dom Samopomocy przeznaczony jest dla 25 dorosłych osób niepełnosprawnych intelektualnie. 4. Formy dokształcania kadry zatrudnionej w ŚDS: Kadrę w ŚDS tworzą: kierownik, instruktor terapii zajęciowej - 2os, rehabilitant -1 os, opiekun + intendent - 1 os, kucharka, kierowca, sprzątaczka. Kierownik posiada wykształcenie wyższe pedagogiczne oraz dodatkowo specjalizację z zakresu organizacji i zarządzania w pomocy społecznej. Brał udział w następujących szkoleniach: trening umiejętności społecznych w rehabilitacji psychiatrycznej, strategie, programy i projekty w pomocy społecznej, aplikowanie o wsparcie i zarządzanie projektami finansowanymi ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Instruktorzy terapii zajęciowej, rehabilitant, opiekun mają wykształcenie średnie. Pracownicy brali udział w szkoleniach na temat: program stymulacji komunikacji 110 niewerbalnej i werbalnej w rehabilitacji osób upośledzonych umysłowo, trening umiejętności społecznych w rehabilitacji psychiatrycznej, diagnoza profilu rozwojowego młodzieży i osób dorosłych z upośledzeniem umysłowym, aktualne wymagania w zakresie bezpieczeństwa, jakości i higieny żywienia, intendent obowiązki i odpowiedzialność. Grupa wsparcia dla rodzin alkoholików przy GKRPA Świecie nad Osą 1. Podmiot prowadzący: Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 1. Co oferuje (zakres usług): Świadczy usługi w zakresie organizowania samopomocy 2. Do koga skierowana jest oferta: Do osób z chorobą alkoholową i ich rodzin Klub Integracji Społecznej dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w Gminie Świecie nad Osą. 1. Podmiot prowadzący: Urząd Gminy- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 2. Co oferuje (zakres usług): Uczestnictwo w zajęciach KIS ma zapewnić reintegrację społeczną oraz zawodową. Celem nadrzędnym jest to, by klient pomocy społecznej osiągnął samodzielność ekonomiczną własnym staraniem. 3. Do kogo jest skierowana oferta jednostki: Osoby bezrobotne, zwłaszcza długotrwale (pozostające bez pracy przez okres co najmniej 24 miesięcy) w tym szczególnie ci, którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz umożliwiającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W Gminie Świecie nad Osą funkcjonują organizacje pozarządowe. Samorząd współpracuje z organizacjami należącymi do sektora pozarządowego, natomiast ta 111 współpraca nie jest uregulowana przez odpowiednie akty prawa miejscowego dotyczące współpracy z organizacjami należącymi do sektora pozarządowego. Każda społeczność, w której istnieją silne więzi społeczne, powinna organizować współpracę między samorządem a organizacjami pozarządowymi, aby współdziałać w kierunku uzupełnienia i usprawnienia instytucjonalnego forum pomocy. Lista organizacji pozarządowych działających na terenie Gminy Świecie nad Osą: Ochotnicza Straż Pożarna w Świeciu nad Osą Świecie nad Osą 86-341 Świecie nad Osą Ochotnicza Straż Pożarna w Rychnowie Rychnowo 86-341 Świecia nad Osą Ochotnicza Straż Pożarna w Partęczynach Partęczyny 86-342 Lisnowo Ochotnicza Straż Pożarna w Lisnowie Lisnowo 86-342 Lisnowo Ochotnicza Straż Pożarna w Linowie Linowo 86-341 Świecie nad Osą Ochotnicza Straż Pożarna w Bursztynowie Bursztynowo 86-341 Świecie nad Osą Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych „ Odnowa ” w Świeciu nad Osą Świecie nad Osą 112, 86-341 Świecie nad Osą Towarzystwo Rozwoju Gminy Świecie nad Osą Świecie nad Osą 25, 86-341 Świecie nad Osą 3.11. Podsumowanie częsci diagnostycznej Dokonując diagnozy problemów społecznych na terenie Gminy Świecie nad Osą, zespół korzystał z szeregu możliwości, jakie stwarza funkcjonowanie jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego, jednostek pozarządowych oraz instytucji współdziałających w szeroko rozumianym obszarze polityki społecznej. Nie poprzestając na analizie źródeł zastanych, którymi dysponuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Policja, Powiatowy Urząd Pracy, Urząd Gminy i inne, korzystano z badań ankietowych i analizy SWOT. Dopiero sumując powyższe, 112 nakładając wyniki diagnozy zakres możliwości kompetencyjnych samorządu lokalnego, wynikających z regulacji prawnych, możemy wskazać najważniejsze obszary problemowe, których rozwiązanie powinno stać się przedmiotem działań samorządu lokalnego, a jest treścią części programowej niniejszego dokumentu. Zespół przygotowujący dokument uznał, że problemami, dla których należy zaprogramować działania, są: 1. Rodziny niewydolne wychowawczo nie w pełni zaspokajają potrzeby rozwojowe dziecka. 2. Istnienie wysokiego bezrobocia na terenie Gminy Świecie nad Osą uniemożliwia realizację celów osobistych i zawodowych znacznej grupie mieszkańców. 3. Choroba alkoholowa jest jednym z problemów społecznych na terenie Gminy Świecie nad Osą, staje się przyczyna szeregu negatywnych zjawisk, ograniczając wydolność rodzin dotkniętych tym problemem. 4. Pogarszająca się sytuacja materialna osób starszych, samotnych i niepełnosprawnych, skutecznie ogranicza ich samodzielny, pełny i czynny udział w życiu społecznym. ZWIĄZEK ZIDENTYFIKOWANYCH PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH Z PROGRAMOWANIEM DZIAŁAŃ Poniższy wykres przedstawia związek zidentyfikowanych w procesie badawczym problemów społecznych z czynnikami, które należy brać pod uwagę w programowaniu działań służących rozwiązywaniu problemów społecznych środowiska lokalnego. Wpływ poszczególnych czynników jest złożony i różnorodny. Duże znaczenie przy projektowaniu działań mają możliwości kompetencyjne samorządu lokalnego oraz warunki finansowe. 113 ZIDENTYFIKOWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH INNE DOKUMENTY STRATEGICZNE MOŻLIWOŚCI PROGRAMOWANIE ROZWIĄZYAWNIA PROBLEMOW SPOŁECZNYCH FINANSOWE I ORANIZACYJNE ZADANIA SAMORZĄDU GMINNEGO III Część programowa W tej części strategii zawarte są programy szczegółowe polityki i pomocy społecznej, przeznaczone do realizacji na terenie Gminy. Zostały one ujęte w formie misji, celów strategicznych, celów szczegółowych i kierunków działań. 1. Misja WSPIERANIE LOKALNYCH INICJATYW ZMIERZJĄCYCH DO MINIMALIZOWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH Misja Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Świecie nad Osą 2007-2016 ma przyczynić się do realizacji Strategii zrównoważonego rozwoju gminy Świecie nad Osą na lata 2000-2010, której ma na celu zapewnienie wszystkim mieszkańcom gminy Świecie nad Osą perspektyw rozwoju i godnego życia z uwzględnieniem procesu integracji Polski z Unią Europejską. Jednym z celów pośrednich zapisanych w Strategii zrównoważonego rozwoju gminy Świecie nad Osą na lata 2000-2010 jest: „Polepszenie jakości i zwiększenie dostępu do usług w sferze oświaty, kultury, służby zdrowia, pomocy społecznej, kultury fizycznej i wypoczynku.” 114 2. Cele strategiczne Cel strategiczny 1 Budowa systemu pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb osób zagrożonych marginalizacją. Cele szczegółowe 1. Ograniczanie skutków ubóstwa. 2. Umożliwienie osobom niepełnosprawnym pełnego udziału w życiu społecznym. 3. Poprawa jakości życia oraz zwiększenie możliwości udziału w życiu społecznym ludzi starych i chorych Kierunki działań do celu szczegółowego 1. 1. Udzielanie pomocy materialnej i finansowej zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, innymi ustawami i uchwałami Rady Gminy. 2. Opracowywanie co roku bilansu potrzeb w zakresie pomocy społecznej. 3. Rozwijanie korzystających szeroko z rozumianego pomocy poradnictwa społecznej, tworzenie dla biur osób porad długotrwale społecznych, przeciwdziałanie bezradności tej grupy osób. 4. Monitorowanie bezpieczeństwa socjalnego osób korzystających ze wsparcia materialnego. 5. Realizowanie programów służących zaspokajaniu podstawowych potrzeb dzieci z rodzin ubogich – dożywianie w szkołach, wyprawka szkolna, wypoczynek wakacyjny, organizowanie imprez sportowych i kulturalnych, stypendia socjalne. 6. Wspieranie programów propagujących i promujących wśród środowisk zagrożonych utratą bezpieczeństwa socjalnego postaw aktywnych, inicjowanie powstania grup samopomocy. 7. Wspieranie inicjatyw propagujących integrację środowisk z grup ryzyka socjalnego ze społecznością lokalną. 115 Kierunki działań do celu szczegółowego 2. 1. Podnoszenie świadomości społecznej na temat osób niepełnosprawnych oraz ich praw i uprawnień w szczególności poprzez rozpowszechnianie informacji o prawach i uprawnieniach osób niepełnosprawnych. 2. Informowanie niepełnosprawnych o możliwościach dofinansowania uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych oraz możliwościach zakupu sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego. 3. Zapewnienie osobom niepełnosprawnym dostępu do opieki medycznej i rehabilitacji poprzez zwiększenie dostępu do opieki medycznej i zabiegów rehabilitacyjnych, opracowanie bazy informacyjnej o świadczeniodawcach udzielanych zabiegów. 4. W miarę potrzeb świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, które ze względu na niepełnosprawność wymagają pomocy a rodzina takiej pomocy nie jest w stanie zapewnić. 5. Kierowanie osób niepełnosprawnych wymagających całodobowej opieki do Domów Pomocy Społecznej. 6. Udzielanie wsparcia finansowego zgodnie z ustawą o pomocy społecznej. 7. Pomoc w wypełnianiu wniosków kierowanych do Powiatowego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności. 8. Wspieranie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych poprzez systematyczną współpracę z PCPR oraz PUP i informowanie środowiska o istniejących możliwościach zatrudnienia. 9. Prowadzenie rehabilitacji społecznej i zawodowej dla osób niepełnosprawnych poprzez terapię zajęciową oraz prowadzenie doradztwa i poradnictwa zwiększającego potencjał zawodowy i możliwości uzyskania pomocy przez osoby niepełnosprawne. Kierunki działań do celu szczegółowego 3. 1. Stałe diagnozowanie potrzeb i bezpieczeństwa socjalnego ludzi starych. 2. W miarę potrzeb świadczenie usług opiekuńczych i wspierających w miejscu zamieszkania. 116 3. Kierowanie osób wymagających całodobowej opieki z powodu wieku, choroby do Domów Pomocy Społecznej. 4. Rozwój placówek wsparcia dziennego dla osób starych, inicjowanie tworzenia domów dziennego pobytu, zespołów usług socjalnych. 5. Wspieranie rodzin opiekujących się starszymi ludźmi, całkowicie niesamodzielnymi (usługi opiekuńcze, poradnictwo). 6. Współpraca w zakresie tworzenia i realizowanie programów profilaktycznych oraz propagowanie zachowań prozdrowotnych). 7. Współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie organizowania wsparcia osobom starym i chorym. Cel strategiczny 2 Aktywizacja zawodowa oraz łagodzenie skutków bezrobocia. Cele szczegółowe 1. Monitoring socjalny – wypracowanie form postępowania wobec osób w sytuacji kryzysowej długotrwałego pozostawania bez pracy. 2. Rozwijanie aktywnych form pomocy osobom bezrobotnym, w tym szczególnie bezrobotnym długotrwale i kobietom. Odpowiedzialni za realizację kierunków działań: Rada i Urząd Gminy, jednostki organizacyjne pomocy społecznej. Środki Finansowe: Budżet samorządu lokalnego, środki pozyskiwane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych. Partnerzy: Instytucje rządowe, samorządowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pożytku publicznego Kierunki działań do celu szczegółowego1. 1. Uściślenie współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w Grudziądzu w zakresie: - spotkania z doradcą zawodowym na terenie gminy, - organizowanie prac interwencyjnych i robót publicznych, 117 - informowanie o kursach i szkoleniach organizowanych przez PUP, - organizowanie stażów absolwenckich i przygotowania zawodowego, 2. Monitorowanie ofert programowych i ewentualne opracowanie projektu mające na celu rozwiązanie problemów osób bezrobotnych. Kierunki działań do celu szczegółowego 2. 1. Praca socjalna z osobami bezrobotnymi celem zachęcenia do poszukiwania pracy. W szczególności udzielania osobom bezrobotnym wszechstronnej pomocy w zakresie: poradnictwa, zapoznania z aktywnymi technikami poszukiwania pracy. 2. Współpraca w zakresie organizacji szkoleń i zmiany kwalifikacji osób bezrobotnych. 3. Objęcie pomocą materialną rodzin dotkniętych problemem bezrobocia. 4. Współudział w programach realizowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego przez instytucje rynku pracy. 5. Tworzenie na terenie Gminy sprzyjających warunków dla inwestorów, mogących tworzyć nowe miejsca pracy. 6. Aktywizacja osób bezrobotnych w celu podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych. 7. Prężne funkcjonowanie Klubu Integracji Społecznej. 8. Rozszerzanie działalności w zakresie organizacji robót publicznych i prac interwencyjnych. Odpowiedzialni za realizację kierunków działań: Rada i Urząd Gminy, jednostki organizacyjne pomocy społecznej. Środki Finansowe: Budżet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych. Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pożytku publicznego. Cel strategiczny 3. Kompleksowa pomoc osobom i rodzinom dotkniętym problemem alkoholowym. 118 Cele szczegółowe 1. Zmniejszanie problemów alkoholowych, które aktualnie występują. 2. Zapobieganie powstaniu nowych problemów alkoholowych. 3. Przeciwdziałanie przemocy. Kierunki działań do celów szczegółowych 1-3. 1. Współpraca z Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Świeciu nad Osą. 2. Obejmowanie rodzin pomocą w formie niepieniężnej. 3. Pomoc na rzecz dzieci z rodzin dotkniętych problemem alkoholowym poprzez: - dożywianie dzieci w szkole, - kierowanie na wypoczynek letni, 4. Motywowanie osób mających problem z alkoholem do leczenia odwykowego. 5. Zmiana zachowań i postaw mieszkańców w sytuacjach związanych z alkoholem. 6. Zwiększenie świadomości osób młodych odnośnie zagrożeń wynikających ze stosowania używek. 7. Budowanie skutecznych form kontroli prawnej i społecznej nad szkodliwymi formami postępowania osób nadużywających alkoholu. 8. Zwiększenie skuteczności i dostępności terapii w zakresie nowoczesnych strategii i metod rozwiązywania problemów alkoholowych. Odpowiedzialni za realizację kierunków działań: Rada i Urząd Gminy, jednostki organizacyjne pomocy społecznej, Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Policja. Środki Finansowe: Budżet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych. Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzględnieniem organizacji pożytku publicznego. Cel strategiczny nr 4. Tworzenie warunków sprzyjających umacnianiu instytucji rodziny. Cele szczegółowe: 119 1. Współpraca z instytucjami i organizacjami zajmującymi się opieką i pomocą rodzinie. 2. Zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiednich warunków do życia i rozwoju zgodnie z ich potrzebami i zgodnie z prawem. 3. Wspieranie i usprawnianie systemu wsparcia dla rodziny: socjalnego, psychologicznego, prawnego. Kierunki działań do celu szczegółowego nr 1. 1. Udostępnianie informacji o podmiotach świadczących pomoc dziecku i rodzinie. 2. Rozwój różnych form integracji rodzin ze społecznością lokalną - organizowanie imprez rodzinnych. 3. Wykorzystanie potencjałów partnerów społecznych w realizacji pomocy dziecku i rodzinie. 4. Zintegrowanie działań na rzecz dziecka i rodziny ze środowiskiem lokalnym, z jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, sądami, instytucjami oświatowymi, z organizacjami pozarządowymi. Kierunki działań do celu szczegółowego nr 2. 1. Rozwój form spędzania czasu wolnego przez dzieci i młodzież. 2. Tworzenie warunków do realizacji programów socjoterapeutycznych. 3. Tworzenie zespołów specjalistów do spraw interwencji w sytuacjach zagrażających dzieciom i młodzieży. 4. Inicjowanie działań osłonowo-aktywizujących na rzecz dzieci niepełnosprawnych. 5. Zabezpieczenie potrzeb bytowych dzieci i młodzieży z rodzin ubogich: - dożywianie dzieci w szkole w trakcie nauki, - organizowanie i finansowanie wypoczynku letniego i zimowego, - wypłacanie stypendiów dla młodzieży uczącej się, Kierunki działań do celu szczegółowego nr 3. 1. Rozwój specjalistycznego poradnictwa. 2. Prowadzenie grup wsparcia i grup samopomocowych. 3. Rozwój form pracy socjalnej ze szczególnym uwzględnieniem dzieci ze środowisk niewydolnych wychowawczo. 120 4.Wspieranie materialne rodzin z systemu pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych. Odpowiedzialni za realizację kierunków działań: Rada i Urząd Gminy, szkoły, jednostki organizacyjne pomocy społecznej, Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Środki Finansowe: Budżet samorządu lokalnego, środki pozyskane z funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych. Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne, organizacje pożytku publicznego. Cel strategiczny nr 5. Poprawa jakości świadczenia usług w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Świeciu nad Osą. Cele szczegółowe: 1. Podnoszenie kwalifikacji pracowników GOPS. 2. Rozszerzenie informacji dotyczących świadczeniobiorców. Kierunki szczegółowe do celów szczegółowych 1- 2: 1. Uczestnictwo w szkoleniach, konferencjach, warsztatach zajęciowych z zakresu samodoskonalenia i kształcenia pracowników socjalnych oraz zapobieganiu wypaleniu zawodowemu. 2. Zwiększenie roli pracy socjalnej w działalności ośrodka. 3. Uświadomienie roli i zadań pracownika socjalnego w środowisku lokalnym. 4. Informowanie społeczności o możliwościach warunkach, formach uzyskiwania pomocy społecznej. Odpowiedzialni za realizację kierunków działań: Rada i Urząd Gminy, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Środki Finansowe: 121 Budżet samorządu lokalnego, środki pozyskane z fundusz zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych. Partnerzy: Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne. 3. Monitoring i wdrażanie strategii Monitoring i ewaluacja Postępy w realizacji strategii będzie na bieżąco monitorowane. Monitorowanie pozwoli z jednej strony na ocenę oczekiwanych wyników już przyjętych zadań, jak i ewentualne korekty w tych zadaniach. Prowadzeniem monitorowania, wdrażania Strategii oraz oceny zajmował się będzie Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Świeciu nad Osą. Aktualizacja strategii będzie dokonywana, co najmniej raz na trzy lata. Dokument ten jest „otwarty” na społeczną dyskusję oraz wszelkie konstruktywne uwagi i wnioski. Aktualizacja będzie dokonywana w wyniku monitoringu zjawisk społecznych rodzących zapotrzebowanie na pomoc społeczną i potrzeby wynikające z aktualnej sytuacji społeczno – gospodarczej w gminie. Długookresowy charakter planowania strategicznego w zakresie problematyki społecznej wymaga stałego śledzenia zmian prawnych, gospodarczych, politycznych, społecznych i ich uwzględnienia w strategii. Dlatego wprowadzanie zmian w zapisach strategii jest niezbędne. Najlepszą metodą na wprowadzenie zmian w strategii jest weryfikacja w społecznym procesie, powtarzanym, co kilka lat. W trakcie weryfikacji mogą powstawać zupełnie nowe cele szczegółowe i projekty dotyczące tych aspektów życia w gminie, których w dniu dzisiejszym nie przewidziano. Monitoring zostanie przeprowadzony w oparciu o wskaźniki finansowe i ilościowe. Bazą informacji statystycznej, zbieranej na potrzeby wskaźników monitorowania będą źródła statystyki państwowej (GUS) na poziomie gminy. Poza tym bazę tą będą stanowiły informacje i dane otrzymane od instytucji i organizacji, grup środowiskowych biorących udział w programach związanych z poszczególnymi celami realizacji Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy 122 Świecie nad Osą. Dodatkowo dane uzyskane dzięki wykorzystaniu ankiet oraz szerokiego udziału mieszkańców służyć będą ocenie realizacji oraz uaktualnieniu zapisów strategii. Częstotliwość pomiaru, a także raporty wskaźników ustalane będą w zależności od ich kategorii. Oprócz Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej przedsięwzięcia z zakresu realizacji Strategii monitorowane będą przez zespół zadaniowy powołany zarządzeniem wójta. Wskaźnikami oceny monitorowania Strategii będą: - wymierne ilości zmodernizowanych obiektów i infrastruktury komunalnej dla funkcjonowania instytucji i organizacji ze sfery rozwiązywania problemów społecznych; - ilość zlikwidowanych barier architektonicznych; - zapewnienie transportu dla osób niepełnosprawnych; - ilość uruchomionych działalności gospodarczych; - ilość stworzonych nowych miejsc pracy, w tym dla osób niepełnosprawnych; - ilość oddanych do użytkowania mieszkań (w tym socjalnych); - wskaźniki tempa zagospodarowania terenu objętego realizacją Strategii, - liczba osób, którym udało się wyjść z bezdomności; - liczba osób mających problemy opiekuńczo – wychowawcze, którym skutecznie udzielono pomocy; - liczba osób uchronionych przed przemocą w rodzinie; - liczba osób, które podjęły leczenie odwykowe; - ilość zorganizowanych kampanii na rzecz profilaktyki antyalkoholowej i antynarkotykowej oraz liczba osób, do których dotarły materiały i ulotki informujące o zagrożeniu związanym z tymi patologiami w ramach systemu sieciowej pomocy; - liczba atrakcji (zajęć, imprez, itp.) organizowanych, głównie dla dzieci i młodzieży, mających na celu rozwój zainteresowań oraz promocję zdrowego stylu życia; - procentowy wzrost mieszkańców zadowolonych z jakości życia w gminie. Ocena realizacji Strategii odbywać się będzie: - przed realizacją programu - na bieżąco w trakcie realizacji strategii i wykonywania poszczególnych zadań 123 - po jego zakończeniu - na podstawie określonych wskaźników, osiągniętego wymiernego rezultatu w porównaniu z okresem minionym, na podstawie oceny analizy sytuacji społeczno-gospodarczej i środowiskowej gminy Analizy zebranych materiałów dokonają pracownicy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej z udziałem partnerów społecznych oraz osób wskazanych przez Wójta. Koordynatorem wdrażania Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych jest kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Cele i zadania realizowane będą przy współpracy społeczności lokalnej oraz różnego typu instytucji i organizacji, tak, aby pozytywnym oddziaływaniem objąć teren całej gminy. Powodzenie przyjętych założeń uzależnione będzie od ścisłej współpracy podmiotów, sytuacji w gminie oraz środków finansowych, przeznaczonych na ich urzeczywistnienie. Skuteczność realizacji zadań gwarantuje wdrażanie w życie zaplanowanych zadań, podejmowanie działań polegających na pozyskiwaniu dodatkowych środków z innych źródeł niż budżet gminy i GOPS, uświadomienie społeczności lokalnej znaczenia realizacji zaplanowanych przedsięwzięć, upowszechnianie celów i zadań wśród mieszkańców gminy. Całościowa ocena wymaga odpowiedzi na pytania o zgodność ocenianej polityki z przyjętymi wartościami i zasadami. Ewaluacja jest z natury działalnością z natury normatywną, wykorzystuje się w niej istniejące normy, mogą pojawić się propozycje wprowadzania nowych norm i procedur. Jest także działalnością instrumentalną, jej podstawowym celem jest dostarczanie podmiotom polityki społecznej praktycznej wiedzy potrzebnej przy podejmowaniu decyzji. Elementy skutecznego monitoringu i ewaluacji: 1. Zespół wdrażający strategię. Zespół powinien zostać powołany przez wójta odrębnym zarządzeniem, a w jego skład mogą wejść m.in.: zastępca wójta, kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, radni, przewodniczący Komisji Oświaty, Kultury, Zdrowia i Spraw Publicznych Rady Gminy, przedstawiciel Gminnej Komisji ds. Profilaktyki i 124 Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, przewodniczący Komisji Rozwoju i Budżetu Rady Gminy. 2. Roczne plany realizacyjne będą przyjmowane przez zespół wdrażający strategię, zgodnie z wzorem zamieszczonym poniżej. Nazwa Opis, etapy/ Związek z projektu/ spodziewane celami działania/ rezultaty Termin rozpoczęcia Koordynator zakończenia Koszt i źródła finansowania zadania 3. Roczna ocena wdrażania strategii. Zespół wdrażający strategię winien się zbierać raz w roku i oceniać poziom wdrażania poszczególnych celów i kierunków działań. Zespół swoją ocenę powinien przekazać wójtowi i radzie, sugerując przyjęcie proponowanych rozwiązań, np. programów celowych, programu rozwiązywania problemów alkoholowych. Procedura zarządzania strategią będzie przedstawiać się następująco: Rodzaj działania Zadania Podmiot koordynująca/Osoba odpowiedzialna Promocja - na zebraniach wiejskich - na stronie internetowej gminy i partnerów - na tablicach ogłoszeń - sołtys na prośbę koordynatora - koordynator PPWOW - raz do roku - przed i bezpośrednio po realizacji każdego projektu - jak wyżej - we wkładce prasowej - koordynator -jak wyżej - sołtys wsi - koordynator PPWOW Częstotliwość 125 Realizacja projektów - w bibliotekach i innych placówkach (np. - koordynator podczas zebrań rodziców) - ogłoszenia parafialne Zgodnie z rocznymi - zespół wdrażający planami realizacji przyjmowanymi na każdy rok Monitoring Zgodnie z celami (obserwacja) strategicznymi Ewaluacja (ocena) Aktualizacja Zespół wdrażający Zgodnie z harmonogramem Zgodnie z harmonogramem, Podsumowanie raz na rok do końca września Zespół wdrażający Porównanie osiągniętych rezultatów z założeniami Raz w roku do Zgodnie z wynikami ewaluacji W miarę potrzeb. Nie mniej niż raz na 3 lata Zespół wdrażający końca września Cechy programów i projektów Strategia integracji rozwiązywania problemów społecznych będzie skuteczna, o ile przedstawiciele samorządu lokalnego znajdą zasoby umożliwiające budowę i realizację programów celowych zgodnych z przyjętymi kierunkami działań. Programy można realizować w okresach rocznych dłuższych lub krótszych, w zależności od charakteru danego projektu. Przy konstruowaniu projektów znaczenie będą miały środki, które Rada Gminy rocznie będzie przeznaczała na ten cel. Projekty można realizować w ramach: - własnych zasobów samorządu (np. projekty OPS) 126 - poprzez inne instytucje zewnętrzne, - poprzez organizacje pozarządowe, Projekty i programy realizowane w ramach strategii powinny być przyjmowane przez Radę Gminy stosownymi uchwałami, które winny przybierać formułę załączników do niniejszej strategii. Powinny być zgodne z przyjętymi kierunkami działań. Powinna je cechować: 1. Celowość- jest to cecha oznaczająca dotarcie z danym programem do środowiska osób rzeczywiście go potrzebujących. Ocena celowości powinna się opierać na rzetelnie przeprowadzonej diagnozie problemu. 2. Skuteczność- jest to zgodność między stanem rzeczy, określonym jako skutek danego działania, a zakładanym celem. Skuteczność jest stopniowana: za skuteczne uznaje się nie tylko działania, których skutki są tożsame z celem, ale i te, które zbliżają do jego osiągnięcia. Skuteczność jest oceną, dla której punktem odniesienia jest wzorzec stanu docelowego. Ten stan docelowy w polityce społecznej może być postrzegany bardziej konkretnie - jako pożądane i zaplanowane zmiany w jakiejś dziedzinie życia społecznego. 3. Efektywność - jest to jedna z pożądanych cech polityki społecznej i jednocześnie kryterium jej oceny. Stosowana jest w polityce społecznej. Jest to relacja między osiągniętymi bądź planowanymi celami danego działania a ponoszonymi lub planowanymi nakładami. Można tego dokonać dwoma sposobami: osiągając maksymalny stopień realizacji celu przy danym nakładzie zasobów lub używając minimalnego nakładu środków, by w jak największym stopniu zbliżyć się do realizacji celu. Efektywne programy, realizowane w ramach strategii, rozwiązują jedną kwestię społeczną, nie przyczyniając się do powstania nowych. Służą zachowaniu równowagi między interesami różnych grup społecznych oraz podnoszą poziom zaspokajania potrzeb społeczeństwa, oszczędnie i wydajnie dysponując posiadanymi środkami. 4. Proponowane projekty Świetlica dla dzieci niepełnosprawnych i ich rodzin Miejsce realizacji projektu Świetlica przy Środowiskowym Domu Samopomocy w Świeciu nad Osą 127 Cel strategiczny projektu 1. Miejsce spotkań dla rodzin osób niepełnosprawnych. 2.Miejsce spotkań dla dzieci niepełnosprawnych. 3. Integracja spotkań tych osób. Cele szczegółowe 1. Przekaz wiedzy na temat niepełnosprawności. 2. Kontakt z rodzinami o podobnych problemach - wymiana doświadczeń. 3. Zapewnienie dzieciom zajęć terapeutycznych. 4. Rozwijanie posiadanych umiejętności. 5. Beneficjenci projektu. Beneficjenci projektu Dzieci niepełnosprawne i ich rodziny. Zakres projektu Prowadzenie zajęć z rodzinami i osobami niepełnosprawnymi. Partnerzy realizujący projekt Projekt będzie realizowany w partnerstwie z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi. Środki niezbędne do uruchomienia projektu 1. Zatrudnienie 1 osoby ze specjalizacją w terapii zajęciowej. 2. Zakup niezbędnych materiałów i sprzętu. 3. Dowóz na zajęcia. Świetlica Środowiskowa - wspieranie rozwoju emocjonalnego dorastającej młodzieży gimnazjalnej. Miejsce realizacji projektu. Budynek Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej z wykorzystaniem innych lokali na terenie Gminy Cel strategiczny projektu 1. Zapewnienie młodzieży miejsca na spędzanie czasu wolnego. 2. Wzmacnianie osobowości młodzieży i motywowanie jej do zdobywania nowej wiedzy i umiejętności. Cele szczegółowe 128 1. Podniesienie u młodzieży poziomu własnej wartości. 2. Integracja grupy młodzieżowej. 3. Szacunek wobec samego siebie i innych również w sytuacjach konfliktowych. 4. Młodzież będzie potrafiła nazwać uczucia radzić sobie z problemami oraz nauczyć się lepszego komunikowania się z rówieśnikami i z dorosłymi. 5. Profilaktyka uzależnień. Beneficjenci projektu Bezpośrednio - młodzież i rodzice z Gminy Świecie nad Osą, pośrednio społeczeństwo całej Gminy: zmniejszą się trudności wychowawcze z młodzieżą. IV Uwagi końcowe Zapisy zawarte w strategii będą realizowane w ramach kierunku poszczególnych działań, w zależności od posiadanych przez samorząd i pozyskanych z zewnątrz środków finansowych. 129 Załączniki 130 ANKIETA Załącznik Szanowni Państwo! Niniejsza ankieta jest anonimowa i będzie wykorzystana Problemów do opracowania Gminnej Strategii Rozwiązywania Społecznych w Świeciu nad Osą. Prosimy o jej rzetelne wypełnienie, będziemy wdzięczni za okazaną pomoc. Płeć ankietowanych ( zakreślić właściwą odpowiedź) kobieta mężczyzna Wykształcenie ankietowanych ( zakreślić właściwą odpowiedź) podstawowe gimnazjalne zawodowe średnie wyższe Przedział wieku ankietowanych ( zakreślić właściwą odpowiedź) 15-20 lat 21-30 lat 31-50 lat 51-65 lat powyżej 65 lat Miejsce zatrudnienia ankietowanych ( zakreślić właściwa odpowiedź) rolnik emeryt przedsiębiorca rencista uczeń niepracujący pracownik w prywatnej firmie pracownik w instytucji publicznej inne/ jakie?.................... Czy korzystasz z pomocy społecznej? ( zakreślić właściwą odpowiedź) tak nie z tytułu: bezrobocia ochrony macierzyństwa wielodzietności rodziny niepełnej z innego powodu/jakiego?.................................................... 131 Swoją sytuację uważam ogólnie za: ( zakreślić właściwą odpowiedź) bardzo dobrą dobrą średnią trudną bardzo trudną Stan zdrowia w mojej rodzinie można określić jako: ( zakreślić właściwą odpowiedź) bardzo dobry dobry średni zły bardzo zły Czy w rodzinie występuje niepełnosprawność? ( zakreślić właściwą odpowiedź) tak nie ( uzupełnić dane osoby niepełnosprawnej) ilość osób........................ stopień niepełnosprawności.................................................... rodzaj niepełnosprawności...................................................... wiek ...................... wykształcenie......................................................................... zatrudnienie........................................................................... Odpowiedzialni za rozwiązywanie problemów mojej rodziny są: ( zakreślić właściwą odpowiedź) ja inni członkowie mojej rodziny pomoc społeczna władze gminy inni Swoją przyszłość oceniam jako: ( zakreślić właściwą odpowiedź) szansę obiecującą niepewną bardzo niepewną Swoją postawę oceniam jako: ( zakreślić właściwą odpowiedź) pełną inicjatyw aktywną bierną zrezygnowaną 132 Ofertę usług pomocy społecznej oceniam: ( podkreślić właściwą odpowiedź) bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle System pomocy i opieki społecznej oceniam: ( podkreślić właściwą odpowiedź) bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle W jakim kierunku powinna rozwijać się pomoc społeczna? a) zaostrzenie walki z alkoholizmem b) budowa stołówek c)zwiększenie rozmiaru świadczeń d)rozszerzenie opieki nad osobami starszymi e) rozszerzenie opieki nad osobami niepełnosprawnymi f) zwiększenie nacisku na aktywizację bezrobotnych Co należy zmienić w obecnie funkcjonującym systemie pomocy społecznej? 1. ............................................................... 2. ............................................................... 3. ............................................................. Podkreśl trzy najważniejsze kwestie w sferze społecznej Pomoc materialno- socjalna 2. Opieka nad osobami starszymi 3. Opieka medyczna 4. Ekologia 5. Pomoc nad osobami niepełnosprawnymi 6. Bezrobocie, poprawa rynku pracy 7. Likwidacja barier architektonicznych 8. Wsparcie przedsiębiorczości 9. Inwestycje w infrastrukturze 10.Bezpłatne dokształcanie młodzieży 133 Czym spowodowana jest sytuacja zmuszająca rodziny do korzystania z systemu świadczeń pomocy społecznej? 1) bezrobocie 2) zdarzenia losowe 3) uzależnienia 4) niezaradność 5) bierność 6) postawa roszczeniowa wobec systemu JAK OCENIASZ GMINĘ ŚWIECIE NAD OSĄ? ( podkreślić właściwą odpowiedź) Czystość, porządek, ład przestrzenny bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle średnio źle bardzo źle Życzliwość mieszkańców bardzo dobrze dobrze Wpływ mieszkańców na sprawy lokalne ( decyzje, władze) bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle Pracowitość, zaradność, przedsiębiorczość mieszkańców bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle średnio źle bardzo źle Możliwość kształcenia bardzo dobrze dobrze Atrakcyjność gminy dla inwestorów i przedsiębiorców z zewnątrz bardzo dobrze dobrze źle bardzo źle średnio źle bardzo źle średnio źle bardzo źle średnio Możliwość znalezienia i podjęcia pracy bardzo dobrze dobrze Dostępność komunikacji bardzo dobrze dobrze 134 Bezpieczeństwo mieszkańców bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle Działalność władz lokalnych, samorządowych bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle Opieka zdrowotna(pomoc i usługi medyczne) bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle Życie kulturalne, imprezy, festyny, możliwość spędzania czasu wolnego bardzo dobrze dobrze średnio źle bardzo źle 135
