z³owiek-maszv - Nowa Krytyka
Transkrypt
z³owiek-maszv - Nowa Krytyka
SPI.5 RZECZY Od redakcji .. VII Przedmowa thlmacza: La Mettrie, jego ¿ycie i dzia³alnoœæ XI Pogl¹dy filozoficzne La Mettriego. XIX [wdowód psychologii i etyki La l\Ilettriego . . XXV Wydania ,,(:z³owieka-maszyny" i illnych dzie³ La Mettriego XXX z³owiek-maszv Od Wydawcy Do pana HaUera, profesora medycyny w Getyndze C.z ê Œæ P i e r w s z a - Najwa¿niejsze doktryny o dnszy ludzkiej - spirytnalizm i materializm. filozoficzne Pogl¹dy spirytualistów. Odparcie tvch pogl¹dó\v . (; z ê œæ d r u g a - Zale¿noœæ duszy od stallów cia³a Rozwa¿ania ogólne. Dowód anatomiczno-porównawczy . . Do\l'ód psYl;hogenctyczny . c: z ê œæ t r z e c i a Rozwój umys³owy cz³owieka ~ Przejœcieod zwierz¹t do cz³owieka. Mechanizm wychowania rodzaju ludzkiego. WyobraŸnia jako g³ówna w³adza duchowa. Jej zakres i czynnoœci Warnnki sprzyjaj¹l;e rozwojowi wyobraŸni . . WyobraŸnia a inteligencja. ... WyobraŸnia a lt1\'aga . . Z\\ierzê jako istota pod pewnymi wzglêdami wyposa¿onaprzez naturê lepiej od cz³o'l'ieka . 15 18 18 28 31 35 "" 39 41 42 44 4lJ VI Spis rzecz: Prawo naturaln(' jako (:eclla \V³aŒ(1\,.aró\vnie¿ zwierzêtom Niezniszczalnoœæ pra\va naturaJnegu . Istota i (JOChodzenieprawa naturalnt'go . I)owody za i przeciw istnienil.l )~oga . (. z ~ ŒÆ CZ \V a r t a - ~[echanizm llatu,y ludzkiej Pierwiastek poruszaj¹cy \V cia³aclJ o¿ywionyclI. .~prê¿yny\vpra\viaj¹cc w ruch maszynê ludzk¹ Ruch jako w³aœciwoœæ istotna materii. Ruch i wra¿liwoœæ. (; z ê œæ P i ¹ t a - l\nalogia biologiczna miêdzy cz³owiekielJJ a innymi organizmami ¿y\vymi ,~korowidz nazwisk 'ikoro\vidz pojê': . 48 52 54 57 64 64 68 74 7R 82 93 Q,; OD REDAKCJI Przek³ad Cz³owieka-maszyny, który ukazuje siê jako trzeci tom Biblioteki Klasyków Filozofii, jest wznowieniem pierwszego polskiego t³umaczenia tego dzie³a, og³oszonego przez Stefana Rudniañskiego w r. 1925.1 Reedycja, podejmowana po 27 latach, wymaga³a nowego skonfrontowania przek³adu z orygina³em oraz odœwie¿eniago niejako pod wzglêdem terminologii i stylu pisarskiego. C;;z³owiekiemnajbardziej powo³anym do przygotowania nowej polskiej edycji Cz³owieka-maszynyby³ sam t³umacz. Niestety Stefan Rudniañski nie ¿yje. Przedwczesnaœmieræ zabra³a w r. 1941 wybitnego filozofa i pedagoga, stosuj¹cegow swych badaniach dialektyczn¹ metodê marksistowsk¹, znawcê materializmu francuskiego, któremu poœwiêci³szereg prac i studiów 2 i którego pionierskie i jak¿e charaktery1 Julien Offray de la Meltrie, Cz³owiek-maszyna, prze³o¿y³ Stefan Rudniañski, Warszawa 1925. nak³adem ksiêgarni F. Hoesicka (Biblioteka Filozoficzna wydawana przez Warsza,v~ki Instytut Filozoficzny, seria I: Klasycy), s. LXIV + 132 in 16°. : Oto najwa¿niejsze z nich: Die unbekannte deutsche Obersetzung des "Art de joui-r" de la Mettries. Das Literarische Echo. Berlin 1910. Stanowisko materializmu francuskiego w dziejach filozofii, "Przegl¹d; Filozoficmy", 1917. zesz. 2-4. Nowe Ÿród³a do biografii de la Mettriego, "Przegl¹d Filozoficzny", 1918, zesz. 3-4. Wp³yw rewolucji francuskiej na terminolQgi~ filozoficzn¹, referat wyg³oszony w Instytucie Filozoficznym w Warszawie w r. 1920. Niewyzyskane Ÿród³a do dziejów myœli spo³..czno.pedagogicznejwe Francji, ;.Przegl¹d Humanist,'czny". 1922. Jd Redakc stycznedzie³o - ksia¿ke o o -I La Mettriego - przyswoi³litera- turze polskiej. Pracê nad przygotowaniem nowego polskiego wydania Cz³owieka-maszynywykona³ zespó³ wy³oniony przez Komitet Redakcyjny Biblioteki Klasyków Filozofii 1. Zmiany "'prowadzone przez redakcjê do nowego wydania s¹ przede wszystkim natury stylistycznej. Terminologiê zmieniono tam, gdzie tennin polski przyjêty przez Rudniañskiego wyszed³ z u¿ycia lub zmieni³ znaczenie (tak np. usuniêto termin "jestestwo" kontekstu - - franc. etre - zastêpuj¹c go - w zale¿noœciod przez terminy "istota", "stworzenie" i in.) lub w wypadkach, w których zbyt rygorystyczna dba³oœæ t³umacza, ¿eby jeden termin orygina³u oddawaæzawszeprzez ten sam termin polski, prowadzi³a do sformu³owañ dla czytelnika nie doœæ jasnych. Nieliczne usterki w merytorycznym czy lilologicznym rozumieniu tekstu poprawiono. W tekœcieCz³owieka-maszynyzachowano wprowad:zony ~VP³)'w stosunkóul spo³ecznyc,~ na rozwój francuskiego jêz)'ka filozoficzriego, "Przegl¹d Filozoficzny", 1922, zesz. l. Die erkenntnistheoretiscllen Grundlagen Archiv fiir Geschichte der Philosophie, Geni'Llny agitator filozofii des franzi;sichen Berlin 1923. Materialismu5. !Vojuj¹cej (Voltaire). Wiadomoœci Literackie 109R nr 2.rJ. Ksiêgarni. 'V'-' ,-~ 1 Uzupe³nienia i nowy uk³ad wstêpu Rudniañskiego opracowa³a Janina Wojnar. Kontrolê merytoryczn¹ przek³adu z uwagi na jego wiernoœæ wobec wadzi³a Halula H. powiadowska orygina³u oraz unowoczeœnienie terminologii przepropowiadowska, adiustacjê filo.1ogiczn¹ i stylistyczn¹ i Wiera dvs³aw Tatarkiewicz. Bieñkowska; tekst poprawiony przejrza³ W³a- RedakcJi IX przez Rudniañskiego podzia³ na czêœcii rozdzia³y (wraz z nadanymi im przez t³umacza tytu³ami), który istotnie u³atwia lekturê; nie utrzymano natomiast dalszegopodzia³u, mianowicie rozbicia rozdzia³ów na paragrafy, uznaj¹c go za zbyt drobiazgowy i niepotrzebny. Przypisy, którymi Rudniañski opatrzy³ tekst, zachowano z drobnymi zmianami, umieszczaj¹c je pod tekstem (a nie po tekœcie,jak w wyd. z r. 1925). Pe,vn¹ iloœæobjaœnieñ dodano, zaznaczaj¹c, ¿e pochodz¹ one od redakcji. W nowej edycji Cz³owieka-maszynyzamieszczonorównie¿ przedmowê t³urllacza, któr¹ poprzedzonejest I wydanie. Obszerna ta przedmowa jest jedn¹ z niewielu polskich prac z okresu miêdzywojennego, stanowi¹cych próbê marksistowskiej oceny dorobku przesz³oœciw dziedzinie materialistycznej myœli filozoficznej. Dobra znajomoœæpogl¹dów La Mettriego, ich tradycji i ich dziejów w burzliwych latach poprzedzaj¹cych Rewolucjê Francusk¹ oraz ¿ywa i pl'Zystêpnaforma v;yk³adu stanowi¹ niew¹tpliwe wartoœci tego studium, które sk³oni³y redakcjê do wznowienia go jako przedmowy do nowego wydania Cz³owieka-maszyny. Drukuj¹c powtórnie pisany przed 27 laty wstêp Rudniañskiego wprowadzono doñ pewne zmiany. Zgodnie ze wskazówk¹ samego autora, który w przypisie przed rozdz. II wstêpu ("O rodowodzie psychologii i etyki de la Mettriego", str. XXVI wyd. z r. 1925) odsy³a czytelnika do swej pracy pt. Stanowisko materializmu francuskiego w dziejach filozofii 1, daj¹cej "ocenê krytyczn¹ materializmu francuskiego ze szczególnymuwzglêdnieniem kosmologii i teorii poznania de la Mettriego", fragmenty wymienionej pracy w³¹czono do Przedmowy t³umacza jako nowy rozdzia³ II, zatytu³owany "Pogl¹dy filozoficzne La Mettriego" 2. Rozdzia³ ten 1 Zamieszczonej w "Przegl¹dzie Filozoficznym" z r, 1917,zesz,2, 3 i 4, 2 W³¹czono czêœæ rozdzia³ów II i III rozprawy. \V których Rudniañski oma\via pogl¹dy La Mettriêgo i rolê materializmu francuskiego, pominiêto zaœpozosta³e czêœci,aby Przedmowy i tak ju¿ obszernej nadmiernie nie rozszerzaæ,zw³aszcza¿e mowa w nich o zagadnieniach nie zwi¹7"nvrh hp7nn4rpr1nin 7 r" Mpttri"m. x Od Redakc nie stanowi jednak wyczerpuj¹cego wyk³adu pogl¹dów filozoficznych La Mettriego ani nie da.le pe³nej oceny osi¹gniêæ materializmu XVIII w. i jego znaczenia w rozwoju filozofii. W samym tekœciePrzedmowy redakcja poczyni³a niewielkie skróty (opuszczonezosta³y niektóre dygresje autora na tematy luŸniej zwi¹zane z dzie³em La Mettriego; w odnoœnych miejscach wprowadzono te¿ drobne zmiany stylistyczne). Nie zosta³ przedrukow,any dawny rozdzia³ IV Przedmowy (,,0 przek³adzie Cz³owiel{a-maszyny"),który sta³ siê nieaktualny po poprawkach i zmianach wprowadzonych do nowej edycji przek³adu. Z tych samych powodów nie przedrukowano "S³owniczka mian" (2-stronicowego s³owniczka terminologicznego). Pominiêto równie¿ dodan¹ przez Rudniañskiego bibliogmfiê, poniewa¿ wszystkie wa¿niejsze pozycje, które w niej wystêpuj¹, zosta³y ju¿ raz wymienione w przypisach do Przedmowy. Skorowidz nazwisk i pojêæzosta³ opracowany na nowo. Przek³ad Cz³owieka-maszyny,który ukazuje siê obecnie w nowej edycji, jest jedynym dot¹d przek³adem La Mettriego na jêzyk polski. \\'"r""W3. ". sierpniu1952.