Dziesięć powodów, dla których warto stosować aksetyl

Dziesięć powodów, dla których warto stosować aksetyl cefuroksymu
J. Ratajczak
Dziesięć powodów, dla których warto stosować aksetyl
cefuroksymu
Ten reasons why you should use cefuroxime axetil
Dr n. med. Jan Ratajczak
Klinika Otolaryngologii, Wojskowy Instytut Medyczny CSK MON
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz
Antybiotyki są wytwarzane przez bakterie i grzyby już od wielu milionów lat. Dla
tych niewielkich organizmów omawiane substancje stanowią istotną pomoc w walce
o przetrwanie. Nasi przodkowie dawno odkryli lecznicze działanie grzybów pleśniowych i z powodzeniem stosowali je w celu przyspieszenia gojenia się ran. Te wielowiekowe obserwacje dopiero w 1928 r. naukowo uzasadnił Aleksander Fleming.
Zgodnie z jego hipotezą ten efekt terapeutyczny był spowodowany przez substancję hamującą rozwój bakterii – penicylinę, którą wydzielają grzyby pleśniowe. Przez
kolejnych dziesięć lat naukowcy próbowali uzyskać czystą chemicznie postać penicyliny, która umożliwiłaby leczenie chorób o etiologii bakteryjnej wewnątrz organizmu człowieka. Odkrycia tego dokonali Ernst B. Chain i Howard W. Florey. Był to
początek bardzo szybkiego rozwoju antybiotykoterapii. Początkowo antybiotykami
nazywano substancje naturalne powodujące zahamowanie wzrostu lub niszczenie
bakterii. Dzisiaj ta grupa leków obejmuje również chemioterapeutyki, które są wytwarzane metodami chemicznymi. Sukces związany z zastosowaniem antybiotyków
w leczeniu bardzo groźnych chorób bakteryjnych w połowie XX w. był ogromny.
STRESZCZENIE
Aksetyl cefuroksymu ma szerokie spektrum przeciwbakteryjne, bardzo dobre właściwości farmakokinetyczne oraz doskonale penetruje do większości tkanek, co umożliwia jego skuteczne
zastosowanie w leczeniu zakażeń. Substancja ta po podaniu doustnym jest aktywna dopiero
po wchłonięciu z przewodu pokarmowego, dzięki temu nie niszczy fizjologicznej flory bakteryjnej jelit. Aksetyl cefuroksymu jest lekiem bezpiecznym, o niewielkiej toksyczności narządowej, w związku z czym może być również stosowany przez pacjentki będące w ciąży oraz karmiące. Antybiotyk ten bardzo dobrze sprawdza się w terapii sekwencyjnej.
SŁOWA KLUCZOWE
aksetyl cefuroksymu, antybiotyk
Vol. 7/Nr 2(23)/2014, 29-33
29
30
Dziesięć powodów, dla których warto stosować aksetyl cefuroksymu
J. Ratajczak
Spowodowało to powszechne i niczym nieograniczone, często niezasadne, stosowanie tych substancji, co w konsekwencji doprowadziło do pojawienia się grup bakterii
opornych na dotychczas skuteczne leczenie. Te proste organizmy znakomicie potrafią zneutralizować naszą broń, stosując wciąż nowe fortele, takie jak: wytwarzanie
czynników usuwających lek z komórki, modyfikowanie ściany komórkowej w sposób
uniemożliwiający wnikanie antybiotyku do komórki, produkcja enzymów dezaktywujących dany antybiotyk, a także zmiana swojej budowy w sposób uniemożliwiający
rozpoznanie przez zastosowaną substancję farmakologiczną [1]. Właściwe dobranie
leku, jego zasadne zastosowanie oraz odpowiednio długa terapia są najskuteczniejszymi metodami przeciwstawiającymi się narastającej antybiotykooporności bakterii.
Z tego powodu powinniśmy nieustannie pogłębiać swoją wiedzę na temat racjonalnego wykorzystania tych preparatów. W pracy przedstawiono 10 powodów, które
uzasadniają słuszność wyboru aksetylu cefuroksymu w schorzeniach wymagających
antybiotykoterapii.
POWÓD 1.
SKUTECZNY BAKTERIOBÓJCZY MECHANIZM DZIAŁANIA
Ester acetoksyetylowy cefuroksymu jest prolekiem, który po podaniu doustnym jest
hydrolizowany przez enzymy – esterazy, w górnym odcinku przewodu pokarmowego, do formy aktywnej – cefuroksymu. W kolejnym etapie ten antybiotyk, łącząc się
z białkami wiążącymi penicyliny, hamuje syntezę ściany komórkowej bakterii. Wynikiem tego procesu jest przerwanie biosyntezy ściany komórkowej i liza komórki
bakteryjnej [2, 3].
POWÓD 2.
ROZLEGŁE SPEKTRUM PRZECIWBAKTERYJNE
Aksetyl cefuroksymu, będąc cefalosporyną II generacji, charakteryzuje się opornością na β-laktamazy wytwarzane przez bakterie chorobotwórcze. W związku z tym zakres działania tego antybiotyku jest szerszy o mikroorganizmy oporne na penicyliny
i cefalosporyny I generacji. Spektrum przeciwbakteryjne omawianego leku obejmuje
ziarenkowce Gram(+) takie jak: Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes,
Streptococcus viridans, Staphylococcus aureus wrażliwy na metycylinę, ziarenkowiec
Gram(-) Moraxella catarrhalis, pałeczki Gram(-) takie jak: Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Proteus species, Klebsiella pneumoniae, Salmonella, Shigella,
Yersinia, oraz bakterie beztlenowe takie jak: Peptococcus, Peptostreptococcus, Veillonella, Fusobacterium [4, 5].
ABSTRACT
Cefuroxime axetil has a broad antibacterial spectrum, very good and pharmacokinetic properties and excellent penetrates into most tissues, allowing its effective use in the treatment of
infections. The substance obtained after oral activity after absorption from the gastrointestinal
tract, so it does not destroy the physiological intestinal flora. Cefuroxime axetil is a safe drug
with a small organ toxicity, which also allows its use in patients who are pregnant or nursing.
The antibiotic is very well suited for sequential therapy.
KEY WORDS
cefuroxime axetil, antibiotic
Vol. 7/Nr 2(23)/2014, 29-33
Dziesięć powodów, dla których warto stosować aksetyl cefuroksymu
J. Ratajczak
POWÓD 3.
DOBRA PENETRACJA LEKU DO TKANEK
Po doustnym podaniu aksetyl cefuroksymu jest wchłaniany
w 40–52% (w zależności od tego, czy na czczo, czy po posiłku),
a następnie hydrolizowany przez nieswoiste esterazy w błonie
śluzowej jelita cienkiego do wolnego cefuroksymu, który przenika do krwiobiegu. Dzięki temu, że antybiotyk ten staje się aktywny dopiero po wchłonięciu z przewodu pokarmowego, nie
zaburza on fizjologicznej flory bakteryjnej jelit. Maksymalne
stężenie leku w surowicy po jego doustnym podaniu obserwujemy po 1,5–2 h i dla dawki 0,5 g wynosi 4,5–8 mg/l. Aksetyl
cefuroksymu bardzo dobrze przenika do narządów i tkanek,
w tym do: wydzieliny drzewa oskrzelowego, migdałków, śluzówki zatok przynosowych, zapalnego płynu w uchu środkowym, kości, płynu opłucnowego, płynu stawowego, mazi stawowej, płynu otrzewnowego, żółci, plwociny, ciała szklistego
[3, 6–8].
POWÓD 4.
SZEROKIE ZASTOSOWANIE W TERAPII
ZAKAŻEŃ
Aksetyl cefuroksymu doskonale sprawdza się w leczeniu zakażeń dróg oddechowych takich jak: zaostrzenia przewlekłych
zapaleń oskrzeli, bakteryjne zapalenia płuc, zakażenia krtani,
gardła, zapalenia zatok przynosowych i połączone trąbką słuchową z nosogardłem zapalenia ucha środkowego. Poza tym
omawiany antybiotyk wykorzystujemy również w terapii zakażeń układu moczowego takich jak: odmiedniczkowe zapalenie
nerek, zapalenie pęcherza moczowego i cewki moczowej. Preparat ten stosowany jest także w zakażeniach skóry i tkanek
miękkich (czyraczność, ropowica, liszajec), rzeżączce, zapaleniach szyjki macicy, boreliozie. Aksetyl cefuroksymu często
podaje się przed zabiegami chirurgicznymi [2, 3, 6–11].
POWÓD 5.
BARDZO DOBRE WŁAŚCIWOŚCI
FARMAKOKINETYCZNE
Istotnym parametrem farmakokinetycznym jest czas, w którym stężenie antybiotyku utrzymuje się na poziomie przewyższającym wartość MIC w stosunku do czynnika chorobotwórczego. Jeżeli czas ten wynosi ≥ 40% przerwy pomiędzy
kolejnymi dawkami leku, prawdopodobieństwo skuteczności
terapeutycznej jest bardzo duże. Stężenie aksetylu cefuroksymu odnoszące się do MIC wynosi: dla Streptococcus pneumoniae wrażliwego na penicylinę 73%, dla Streptococcus pneumoniae o umiarkowanej wrażliwości na penicylinę 33–55% oraz
dla Haemophilus influenzae i dla Moraxella catarrhalis 33%,
dlatego chętnie sięgamy po ten antybiotyk [2, 3, 12].
Vol. 7/Nr 2(23)/2014, 29-33
POWÓD 6.
STOSOWANIE LEKU U CHORYCH
Z ZABURZENIAMI CZYNNOŚCI WĄTROBY
W badaniach Okolicsanyi mierzono zawartość cefuroksymu
we krwi i w moczu u chorych z marskością wątroby bez wodobrzusza oraz u zdrowych ochotników, którym podawano 750
mg antybiotyku domięśniowo i 1 g dożylnie. Średnie maksymalne wartości w osoczu w przypadku pacjentów z marskością wątroby wyniosły 23,9 µg/ml, a dla zdrowych ochotników
było to 22,5 µg/ml po 30 minutach od domięśniowego podania antybiotyku. Średnie maksymalne stężenie leku w surowicy u chorych z marskością wątroby po podaniu dożylnym
wyniosło po 5 minutach 78,8 µg/ml. Sześć godzin od podania
preparatu drogą domięśniową i cztery godziny od injekcji dożylnej 90% podanej dawki leku było wydalane w moczu w obu
badanych grupach. Wyniki te pokazują, że właściwości farmakokinetyczne cefuroksymu umożliwiają leczenie chorych
z marskością wątroby bez wodobrzusza, bez konieczności
korygowania dawki leku. Cefuroksym jest wydalany głównie
przez nerki, jedynie w ok. 0,5% z żółcią, dlatego może być stosowany u chorych z zaburzeniami czynności wątroby [13–15].
POWÓD 7.
ZASTOSOWANIE LEKU W OKRESIE CIĄŻY
I LAKTACJI
Według klasyfikacji FDA (Amerykańska Agencja Leków
i Żywności) leków stosowanych w czasie ciąży wszystkie cefalosporyny, a więc i aksetyl cefuroksymu, należą do kategorii
B. Oznacza to, że w badaniach na zwierzętach nie wykazano
zagrożenia dla płodu. W związku z tym preparat ten możemy
uznać za prawdopodobnie bezpieczny, aczkolwiek nie prowadzono badań klinicznych oceniających wpływ tych leków na
ludzki płód. Omawiany antybiotyk w razie konieczności podajemy również matkom karmiącym, ponieważ słabo przenika
on do ich mleka [5].
POWÓD 8.
NISKA TOKSYCZNOŚĆ NARZĄDOWA
Opisywany antybiotyk wykazuje niewielką toksyczność.
W badaniach przeprowadzonych przez Spurlinga sprawdzano
wpływ aksetylu cefuroksymu na organizm psów, podając im
dojelitowo lek w dawce 100, 400 lub 1600 mg/kg/dzień przez
27 tygodni. Znaczące odchylenia od normy stwierdzano w badaniach laboratoryjnych jedynie u zwierząt, którym podawano
największą dawkę antybiotyku. Badania pośmiertne makroskopowe i mikroskopowe tkanek nie wykazały żadnych zmian
wskazujących na toksyczność podawanego preparatu. Na uwagę zasługuje również fakt, że najniższa dawka aksetylu cefu-
31
32
Dziesięć powodów, dla których warto stosować aksetyl cefuroksymu
J. Ratajczak
roksymu aplikowana w tym badaniu (100 mg/kg/dzień) była
dziesięciokrotnie wyższa od proponowanej dziennej dawki
stosowanej u ludzi [16].
POWÓD 9.
TERAPIA SEKWENCYJNA
Aksetyl cefuroksymu może być stosowany w leczeniu sekwencyjnym, ponieważ dostępna jest jego forma do stosowania
pozajelitowego, co daje nam możliwość leczenia np. zapalenia
płuc w szpitalu preparatem dożylnym, a następnie kontynuowania terapii w domu preparatem doustnym [3, 5].
POWÓD 10.
SZYBSZE SKUTECZNE DZIAŁANIE AKSETYLU
CEFUROKSYMU NIŻ PENICYLINY
Dziesięciodniowe leczenie penicyliną paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków jest stosowane od połowy ubiegłego
wieku i nadal możemy mówić o jego skuteczności. Niestety
pojawiły się ograniczenia tego postępowania spowodowane narastającą opornością paciorkowców na dotychczas niezawodne
antybiotyki, a także osobniczo uwarunkowana nadwrażliwość
na penicylinę. Wprowadzenie cefalosporyn, a więc i aksetylu
cefuroksymu, zweryfikowało dotychczasowe poglądy na leczenie bakteryjnych zakażeń gardła i migdałków. Prowadzone badania dowodzą porównywalnej skuteczności 5-dniowej terapii
aksetylem cefuroksymu i 10-dniowego leczenia penicyliną tych
zakażeń. Wiemy, że antybiotyki oprócz swoich wspaniałych
właściwości niejednokrotnie ratujących życie chorego mogą
oddziaływać na nasz organizm w sposób niepożądany i często
ściśle łączy się to z koniecznością dłuższego stosowania tych
leków. W związku z powyższym możliwość skrócenia czasu
antybiotykoterapii ma ogromne znaczenie zwłaszcza w grupie
młodszych pacjentów. Mając jednak na uwadze zabezpieczenie
obecnych i przyszłych pacjentów przed pojawieniem się mikroorganizmów opornych na aksetyl cefuroksymu, leczenie trwa
zwykle 7 dni. Oczywiście ostateczna długość terapii ustalana
jest indywidualnie i zależy od ciężkości zakażenia oraz gatunku
zidentyfikowanej bakterii chorobotwórczej [2, 3, 17, 18].
PODSUMOWANIE
Szerokie spektrum przeciwbakteryjne i doskonałe właściwości
farmakokinetyczne powodują, że aksetyl cefuroksymu pomimo wieloletniego stosowania wciąż wykazuje wysoką skuteczność kliniczną i bakteriologiczną, dlatego jest to jeden z częściej stosowanych antybiotyków.
Adres do korespondencji
dr n. med. Jan Ratajczak
Klinika Otolaryngologii, Wojskowy Instytut Medyczny CSK MON
04-141 Warszawa, ul. Szaserów 128
e-mail: [email protected]
Vol. 7/Nr 2(23)/2014, 29-33
Dziesięć powodów, dla których warto stosować aksetyl cefuroksymu
J. Ratajczak
Piśmiennictwo
1.
2.
3.
4.
Ratajczak J.: Antybiotykoterapia w chorobach laryngologicznych. Alergoprofil 2008; 4(4): 9-19.
Gryczyńska D., Łapienis M.: Miejsce cefuroksymu w terapii zakażeń górnych dróg oddechowych u dzieci. Otorynolaryngologia 2006; 5(1): 13-16.
Dzierżanowska D., Jurkiewicz D., Zielnik-Jurkiewicz B.: Zakażenia w otolaryngologii. α-medica Press, Bielsko-Biała 2002: 230-233.
Sader H.S., Jacobs M.R., Fritsche TR.: Review of the spectrum and potency of orally administered cephalosporins and amoxicillin/clavulanate.
Diagn. Microbiol. Infect. Dis. 2007; 57(3 Suppl.): 5-12.
5. Dzierżanowska D., Dzierżanowska-Fangrat K.: Przewodnik antybiotykoterapii 2011. α-medica Press, Bielsko-Biała, 2011: 80-82.
6. Ghia M., Lotti R., Traverso C. et al.: Penetration of oral cefuroxime axetil into the human aqueous humor. Ophthalmologica 1997; 211(4): 229-231.
7. Dinis P.B., Monteiro M.C., Lobato R. et al.: Penetration of cefuroxime into chronically inflamed sinus mucosa. Laryngoscope 1999; 109(11):
1841-1847.
8. Thoroddsen E.: Measuring antibiotic levels in otitis media. Ear Nose Throat J. 1998; 77(6 Suppl.): 13-15.
9. Józefczuk J., Radzikowski A., Albrecht P. et al.: Zapalenia płuc u małych dzieci leczone cefuroksymem. Nowa Pediatria 2004; 4: 151-155.
10.Müller R., Böttger C., Wichmann G.: Suitability of cefotiam and cefuroxime axetil for the perioperative short-term prophylaxis in tonsillectomy
patients. Arzneimittelforschung 2003; 53(2): 126-132.
11.Bookstaver D.A., Bland C.M., Woodberry M.W., Mansell K.B.: Correlation of cefpodoxime susceptibility with cephalothin and cefuroxime for urinary tract isolates. J. Med. Microbiol. 2014; 63(2): 218-221.
12.Craig W.A., Andes D.: Pharmacokinetics and pharmacodynamics of antibiotics in otitis media. Pediatr. Infect. Dis. J. 1996; 15(3): 255-259.
13.Okolicsanyi L., Venuti M., Orlando R. et al.: Pharmacokinetic studies of cefuroxime in patients with liver cirrhosis. Arzneimittelforschung 1982;
32(7): 777-782.
14.Debnath C.R., Debnath M.R., Nabi N. et al.: A case of Gaucher’s disease progressing to liver cirrhosis. Mymensingh Med. J. 2013; 22(2): 394-396.
15.Lee Y.Y., Tee H.P., Mahadeva S.: Role of prophylactic antibiotics in cirrhotic patients with variceal bleeding. World J. Gastroenterol. 2014; 20(7):
1790-1796.
16.Spurling N.W., Harcourt R.A., Hyde J.J.: An evaluation of the safety of cefuroxime axetil during six months oral administration to beagle dogs. J.
Toxicol. Sci. 1986; 11(4): 237-77.
17.Scholz H.: Streptococcal-A tonsillopharyngitis: a 5-day course of cefuroxime axetil versus a 10-day course of penicillin V. results depending on
the children’s age. Chemotherapy 2004; 50(1): 51-4.
18.Adam D., Scholz H., Helmerking M.: Comparison of short-course (5 day) cefuroxime axetil with a standard 10 day oral penicillin V regimen in
the treatment of tonsillopharyngitis. J. Antimicrob. Chemother. 2000; 45 Suppl: 23-30.
Vol. 7/Nr 2(23)/2014, 29-33
33