POWIAT MIKOŁOWSKI PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA
Transkrypt
POWIAT MIKOŁOWSKI PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA
POWIAT MIKOŁOWSKI PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU MIKOŁOWSKIEGO NA LATA 2004 - 2011 Wykonawca: Agencja Inicjatyw Lokalnych „WEKTOR” Sp. z o.o. ul. K. Prusa 17 43-190 Mikołów MIKOŁÓW 2003 Spis treści: WSTĘP. 4 Cel opracowania. 4 Zakres programu. 5 Ogólna charakterystyka Powiatu Mikołowskiego. 6 1. Aktualny stan środowiska. A. Informacje ogólne. B. Powietrze atmosferyczne. C. Zasoby wodne. C.1. Wody powierzchniowe. C.1.1. Powierzchniowe wody płynące. C.1.2. Zbiorniki wodne. C.2. Gospodarka wodno-ściekowa. C.3. Wody podziemne. D. Środowisko przyrodnicze. D.1. Gleby. D.2. Lasy. E. Zasoby surowców mineralnych. F. Tereny przemysłowe. G. Hałas. G.1. Podstawowe parametry przyjęte w badaniu poziomu hałasu. G.2. Hałas komunikacyjny. 8 8 8 18 18 18 24 25 27 28 29 31 36 37 39 39 40 2. Kolejność realizowania przez Starostę zadań z zakresu rekultywacji powierzchni ziemi. 42 3. Przyszłościowy rozwój Powiatu Mikołowskiego. Obszary chronione. Śląski Ogród Botaniczny. 44 50 4. Długoterminowa polityka ochrony środowiska na lata 2004-2011. 53 5. Cele krótkoterminowe na lata 2004-2007 i ich realizacja. 54 6. Zarządzanie środowiskiem. 6.1 Instrumenty zarządzania środowiskiem. Ochrona środowiska Ochrona przyrody Gospodarka leśna 59 59 59 59 60 2 Grunty rolne i leśne Gospodarstwa rolne Gospodarka wodna Gospodarka odpadami Prawo łowieckie Rybactwo śródlądowe Prawo geologiczne i górnicze Pozwolenia. 6.2 Monitoring jakości środowiska. 61 61 61 62 63 63 63 64 65 7. Aspekty finansowe realizacji Programu. 7.1 Ramy finansowe wdraŜania Programu Ochrony Środowiska. 7.2 Potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć Programu. 7.3 Oszacowanie wielkości środków moŜliwych do zaangaŜowania. 7.4 Koszty realizacji przedsięwzięć w latach 2004 – 2007. 7.5 Prognoza kosztów według źródła środków. 65 66 66 67 67 68 8. Zarządzanie programem. 69 9. Elementy Programu. 9.1 Gminne Programy Likwidacji Niskiej Emisji. 9.2 Włączenie się Powiatu do Wojewódzkiego systemu opłat środowiskowych, wnoszonych przez podmioty korzystające ze środowiska. 71 71 74 Załącznik A - Wykaz przepisów wykonawczych do ustawy 76 Załącznik B - Akty prawa Unii Europejskiej dotyczące środowiska. 83 Załącznik C. Zadania Gmin Powiatu Mikołowskiego ujęte w programie wojewódzkim. 85 Załącznik D. Zadania zakładów z Powiatu Mikołowskiego zgłoszone do programu wojewódzkiego. 85 Załącznik E Wykaz przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami 87 Literatura: 91 3 Wstęp. Ustawą z dnia 5 czerwca 1998 roku powołano do Ŝycia powiaty jako drugi szczebel samorządu terytorialnego. Rozdział 2, w artykule 4, w punkcie 1, wymienia zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, w tym zadania z zakresu: • ochrony środowiska i przyrody • gospodarki wodnej • rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego Uchwalona przez Sejm ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska w Artykule 17, nakłada na powiaty obowiązek sporządzania programów ochrony środowiska, których celem ma być realizacja polityki ekologicznej państwa. Podstawowe elementy tej polityki precyzuje Art. 14 cytowanej ustawy, wymieniając w szczególności: • cele ekologiczne • priorytety ekologiczne • rodzaj i harmonogram działań proekologicznych • środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe. Wymienione ustawy wraz z aktami wykonawczymi oraz obowiązujące w Unii Europejskiej prawo dotyczące ochrony środowiska, stanowią podstawę opracowania Powiatowego Programu Ochrony Środowiska. Cel opracowania. Powiatowy Program Ochrony Środowiska ma prowadzić do ciągłej poprawy warunków Ŝycia mieszkańców powiatu co stanowi cel nadrzędny jego opracowania. Realizacja programu przyczyni się do podniesienia stanu środowiska naturalnego. Ustalenia programu powinny stanowić podstawę wszelkich działań w zakresie ochrony środowiska, w tym: • uŜytkowania zasobów naturalnych • jakości środowiska Dla osiągnięcia wymienionych działań program powinien określać: • narzędzia realizacji programu • harmonogram podjętych działań • nakłady niezbędne do realizacji programu • elementy kontroli realizacji programu 4 Zakres programu. Powiatowy Program Ochrony Środowiska obejmuje: • zadania własne powiatu to jest te które w całości lub częściowo będą finansowane ze środków znajdujących się w dyspozycji powiatu • zadania koordynowane, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz środków zewnętrznych będących w dyspozycji instytucji wojewódzkich i państwowych oraz podległych im bezpośrednio jednostek • wytyczne do sporządzania programów gminnych. 5 Ogólna charakterystyka Powiatu Mikołowskiego. Powiat Mikołowski powstał na mocy reformy administracji publicznej w 1998 roku i jest jednym z 17 powiatów ziemskich leŜących w granicach Województwa Śląskiego. W Powiecie Mikołowskim mieszka obecnie prawie 92,5 tysiące osób. Łączna powierzchnia gmin naszego powiatu wynosi 232 km2. Pod względem powierzchni powiat plasuje się na 15 miejscu wśród powiatów ziemskich. Średnia gęstość zaludnienia przekracza 399 osób/ km2 co odpowiada gęstości zaludnienia Województwa Śląskiego. Nakłady inwestycyjne lokowały Powiat Mikołowski na trzeciej pozycji w grupie powiatów ziemskich w 2001 roku. Wartość brutto środków trwałych w przedsiębiorstwach ulokowanych na terenie powiatu wyniosła 51 tys. zł na jednego mieszkańca, czyli najwięcej wśród powiatów ziemskich województwa śląskiego. Występowanie węgla kamiennego ukształtowało obraz gospodarki Powiatu Mikołowskiego, jego wydobywanie w zasadniczy sposób decyduje o stanie środowiska naturalnego, z wszystkimi konsekwencjami w postaci degradacji środowiska, sytuacją społeczną i zdrowotną mieszkańców. W obrębie Powiatu Mikołowskiego zlokalizowanych jest 10 obszarów górniczych, w tym węgiel wydobywa się z pokładów 8 Kopalń Węgla Kamiennego: „Bielszowice”, „Bolesław Śmiały”, „Budryk”, „Halemba”, „Krupiński”, „Makoszowy”, „Murcki” i „Śląsk” Działalność badawczą prowadzi Kopalnia Doświadczalna „Barbara”. Na terenie Ornontowic występuje obszar zlikwidowanej kopalni „Dębieńsko”. Tabela 1.Ogólna charakterystyka Powiatu Mikołowskiego. Powiat Mikołowski Gminy: Łaziska Górne Mikołów Ornontowice Orzesze Wyry Powierzchnia Ludność km2 tys. Gęstość zaludnienia na 1 km2 Przyrost naturalny Migracja 232,0 92,5 399 -85 101 20,0 79,0 15,0 83,0 35,0 22,6 39,0 5,6 19,1 6,2 1094 486 375 227 177 -21 -48 -8 -1 -7 -57 42 76 8 32 6 Ludność Powiatu Mikołowskiego 6,7% 24,4% 20,6% 6,1% 42,2% Łaziska Górne Mikołów Ornontowice Orzesze Wyry Udział powierzchni gmin w powierzchni Powiatu Mikołowskiego 15% 9% Łaziska Górne 7% Mikołów Orzesze Ornontowice 34% 35% 7 Wyry 1. Aktualny stan środowiska. A. Informacje ogólne. Powiat Mikołowski leŜy w centralnej części Województwa Śląskiego, na południe od Aglomeracji Katowickiej. Graniczy z powiatami grodzkimi w Katowicach, Rudzie Śląskiej, Tychach, śorach a takŜe powiatami ziemskimi gliwickim, pszczyńskim i rybnickim. W skład Powiatu Mikołowskiego wchodzą gminy na prawach miast Łaziska Górne, Mikołów, Orzesze oraz gminy wiejskie Ornontowice i Wyry. Powiat Mikołowski zajmuje powierzchnię 232 km2. Geograficznie Powiat Mikołowski leŜy w południowej części WyŜyny Śląskiej po obu stronach Garbu Orzesko - Mikołowskiego stanowiącego część działu wodnego I rzędu, rozdzielającego dorzecze Wisły i Odry. NajwyŜszym wzniesieniem jest Góra św. Wawrzyńca w Orzeszu w pobliŜu granicy z Łaziskami i Mikołowem, wznosząca się 357 m nad poziom morza. U jej stóp zaczynają swój bieg Gostynka o długości 32,1 km, wpadająca bezpośrednio do Wisły w Jedlinie pod Oświęcimiem i Bierawka o długości 38,5 km wpadająca do Odry w Bierawie pod Kędzierzynem. Znaczną część Mikołowa, Łazisk i Ornontowic obejmuje zlewnia Kłodnicy - innego prawobrzeŜnego dopływu Odry. Do zlewni Kłodnicy naleŜą potoki Jamna, Promna, Jasienica (Potok Chudowski) oraz Potok Ornontowicki. Morfologia powiatu charakteryzuje się w części centralnej występowaniem łagodnych wzniesień poprzecinanych dolinami rzek, kompleksów leśnych oraz nowych form ukształtowania powierzchni – hałd, lejów i ugięć terenu będących wynikiem prowadzenia działalności przemysłowej. W części północnej i południowej dominują tereny mniej wykształcone wysokościowo z duŜymi kompleksami lasów i upraw rolnych. W budowie geologicznej Powiatu dominują następujące formacje: • czwartorzędowe utwory plejstoceńskie w formie glin i iłów, czasami mułów z przewarstwieniami piasku i piasku ze Ŝwirem, • trzeciorzędów reprezentowane przez iły margliste, iłowce gipsowe oraz iły piaszczyste • utwory karbońskie w postaci piaskowców, łupków i węgla kamiennego. B. Powietrze atmosferyczne. Wprowadzenie. Elementem środowiska naturalnego, mającym fundamentalne znaczenie dla jakości Ŝycia społeczności lokalnej oraz przyrody oŜywionej jest powietrze atmosferyczne. Ochrona ma na celu poprawę jakości powietrza a szczególnie obniŜanie pyłowych i gazowych substancji zanieczyszczających jego skład poprzez obniŜenie poziomu substancji zanieczyszczających poniŜej poziomu 8 dopuszczonego normami lub conajmniej równego wskaźnikom normatywnym. Procesy technologiczne w przemyśle, usługach, rolnictwie, gospodarstwach domowych oraz spalanie paliw przez pojazdy są źródłem emisji substancji pyłowych zanieczyszczających powietrze. Ze względu na specyfikę miejsca powstawania, źródła zanieczyszczenia powietrza dzielimy na: Źródła punktowe – zakłady przemysłowe, usługi, budynki mieszkalne w tym indywidualne źródła ciepła Źródła liniowe, powierzchniowe – spalanie paliw na drogach, parkingi Źródła niezorganizowane - wypalanie traw, prace spawalnicze i lakiernicze na zewnątrz obiektów Zanieczyszczeniami stanowiącymi przedmiot stałego monitoringu są: • pyły • opad ołowiu • dwutlenek siarki • tlenki azotu • ołów • fenol • benzo-a-piren • tlenek węgla. KaŜda w wyŜej wymienionych substancji po przekroczeniu dopuszczalnej normy, stanowi zagroŜenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Ołów jest bardzo silną trucizną nieodwracalnie degenerującą układ nerwowy, krwionośny, wywołującą zmiany w mózgu i rdzeniu kręgowym. Fenol jest trucizną działającą na układ nerwowy, wykazującą ponadto silne działanie draŜniące. Stałe naraŜenie na kontakt z fenolem powoduje zaburzenia w trawieniu, podraŜnienie górnych dróg oddechowych, ogólne osłabienie, nerwowość, bezsenność i schorzenia nerek. Dwutlenek siarki powoduje uszkodzenia dróg oddechowych i kurczenie się oskrzeli. Rozprzestrzenia się bardzo powoli lecz jest silnie toksyczny. Tlenki azotu powodują obrzęk płuc, obniŜanie się ciśnienia krwi oraz zwyrodnienie mięśnia sercowego, ponadto wykazują działania narkotyczne. Tlenek węgla jest trucizną eliminującą tlen z krwi, w reakcji z hemoglobiną powoduje, Ŝe krew nie moŜe transportować dostatecznej ilości tlenu z płuc do tkanek i mózgu. Skutkiem zbyt długiego przebywania człowieka z środowisku wypełnionym tlenkiem węgla jest uduszenie. Emisja przemysłowa Do największych emitentów zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego w Powiecie Mikołowskim naleŜy energetyka oraz hutnictwo. Przemysł energetyczny emituje dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz pył zawieszony, hutnictwo dodatkowo związki fluoru, chloru oraz metale cięŜkie w pyle. Najbardziej naraŜonym na atmosferyczną emisję przemysłową obszarem 9 powiatu jest teren Łazisk Górnych. Emisja z tego rejonu w 1999 roku liczona metodą wagową wynosiła 105 µg/m3, natomiast pył zawieszony ogółem – TSP (Total Suspended Particles) wyemitowany do atmosfery w 1999 roku wynosił 131 µg/m3 przy dopuszczalnym stęŜeniu D24 = 150 µg/m3. Udział źródeł przemysłowych w emisji zanieczyszczeń powietrza a zwłaszcza emisji powodującej przekroczenia dopuszczalnych stęŜeń zanieczyszczeń ulega zmniejszeniu. Ograniczona została emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych powstających w procesach wytwarzania energii elektrycznej w Elektrowni Łaziska będącej przede wszystkim efektem konsekwentnych inwestycji w procesy odsiarczania i odpylania wykorzystujące najnowocześniejsze technologie a takŜe stosowania lepszej jakości węgla. Aktualna emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, nie przekracza odpowiednio 15% i 50% w odniesieniu do stanu z 1990 roku. Niska emisja Zjawisko niskiej emisji związane jest z wykorzystywaniem w mieszkalnictwie a takŜe w obiektach uŜyteczności publicznej nieekologicznych kotłów CO – źródła punktowe oraz emisją ze środków transportu kołowego- źródła liniowe. UŜywane powszechnie kotły CO mają niskie parametry techniczne, charakteryzują się niską sprawnością spalania. Część z tych źródeł ciepła jest wyeksploatowana a ponadto spala się w nich tanie paliwa o niskiej jakości a często palne odpady ( tworzywa, guma ). Kolejnym źródłem jest emisja pochodząca z kotłowni w zakładach produkcyjnych bądź przetwórczych. Powiat Mikołowski charakteryzuje się znacznym rozproszeniem zabudowy mieszkaniowej, szczególnie w wiejskich gminach na terenie Ornontowic, Wyr i Gostyni oraz w mających wiejski charakter dzielnicachMikołowa: Bujaków, Mokre, Paniowy, Śmiłowice, Borowa Wieś Łazisk Górnych: Brada, Łaziska Dolne, część Łazisk Średnich i Orzesza: Gardawice, Jaśkowice, Królówka, Mościska, Woszczyce, Zawada, Zawiść, Zazdrość i Zgoń. Ta okoliczność wpływa zasadniczo na poziom niskiej emisji. Względy techniczne, ekonomiczne i mentalnościowe powodują Ŝe objęcie domostw wszystkich mieszkańców systemem grzewczym zawodowej energetyki cieplnej naleŜy rozpatrywać w bardzo odległej perspektywie. Niską emisję powodują równieŜ spaliny i pyły związane z ruchem drogowym. Przez obszar Powiatu Mikołowskiego prowadzi wiele waŜnych szlaków komunikacyjnych. Przez teren Mikołowa, Łazisk Górnych i Orzesza przebiegają drogi krajowe o znacznym natęŜeniu ruchu: Nr 81 z Katowic do Wisły, obsługująca ruch z przejścia granicznego w Cieszynie oraz Jastrzębia, Rybnika, 10 Wodzisławia i śor oraz Nr 44 z Tychów do Gliwic obsługująca takŜe tranzyt w kierunku Wrocławia i Oświęcimia. Znaczną uciąŜliwość stwarzają drogi: Nr 928 - przecinająca Wyry i Gostyń w kierunku Pszczyny i Bielska Białej i Beskidów, Nr 925 - biegnąca przez Borową Wieś i Bujaków z Rudy Śląskiej w kierunku Rybnika Szczególna uciąŜliwość cechuje drogę Nr 925 łączącą DK 81 z drogą Nr 926, koncentrująca ruch w samym centrum Orzesza, biegnąc od strony Katowic w kierunku Rybnika i dalej granicy w Chałupkach przez Zawiść, Orzesze-centrum i Zawadę. Powiat poprzecinany jest gęstą siecią dróg lokalnych - powiatowych i gminnych o znacznym obciąŜeniu, wynikającym z lokalizacji między innymi duŜych zakładów przemysłowych oraz ograniczenia ruchu kolejowego zarówno pasaŜerskiego jak i towarowego. Szacuje się, Ŝe udział emisji ze źródeł liniowych w całkowitej emisji tlenku węgla wynosi około 65%, zaś tlenku azotu około 45%. W skali kraju emisja ze źródeł komunikacyjnych wynosi 28% tlenku węgla oraz 42% tlenku azotu. Zjawisko niskiej emisji uległo w Powiecie Mikołowskim znacznemu ograniczeniu. Zmniejszenie to uzyskano poprzez: • likwidację w Mikołowie lokalnych kotłowni zasilających budynki wielorodzinne oraz włączenie ich do sieci ciepłowniczej. • wymianę technicznie przestarzałych kotłów w budynkach indywidualnych, na nowoczesne ekologiczne kotły na paliwa stałe, kotły gazowe lub olejowe. Opracowane w gminach programy ograniczenia niskiej emisji obejmują zachęty finansowe, dzięki którym moŜliwa jest częściowa refundacja kosztów zakupu ekologicznego kotła do centralnego ogrzewania. Stan sanitarny powietrza. Poziom zanieczyszczeń powietrza na terenie Powiatu Mikołowskiego określany jest w oparciu o badania prowadzone przez: Śląski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oddział Katowice Do celów badawczych wyznaczono stacje pomiarowe wchodzące w skład sieci regionalnej, w których systematycznie dokonuje się odczytu poziomów zanieczyszczeń. Pomiarem objęte są zanieczyszczenia podstawowe do których zalicza się następujące substancje zanieczyszczające powietrze: • dwutlenek siarki • dwutlenek azotu • tlenek węgla • ozon Dzięki metodyce EMEP (Europejski Program Monitoringu Środowiska) 11 dokonuje się oceny poziomu szeregu innych zanieczyszczeń. Na ich podstawie monitoruje się tak waŜne dla stanu atmosfery wskaźniki jak: stęŜenie kadmu stęŜenie formaldehydu stęŜenie fluoru stęŜenie ołowiu stęŜenie kadmu stęŜenie benzo-a-pirenu PoniŜej podano wyniki obejmujące okres od 16.11.1999 do 15.12.1999 roku, dotyczące średnich miesięcznych stęŜeń zanieczyszczeń powietrza w Łaziskach Średnich przy ul. Sikorskiego 1. Tabela Lokalizacja Łaziska Średnie ul. Sikorskiego 1 Średnie miesięczne stęŜenia zanieczyszczeń powietrza OŁÓW ng/m3 127,00 KADM ng/m3 3,00 MANGAN ng/m3 CHROM ng/m3 12,00 4,00 MIEDŹ ěg/m3 SUBST. SMOŁOWE ěg/m3 0,13 31,10 B-a-P a ng/m3 61,50 NIKIEL ng/m3 1,70 a – zawartość B-a-P w próbach pyłu zawieszonego ogółem. Dla porównania zestawiono poniŜej dopuszczalne stęŜenia roczne badanych substancji: OŁÓW 500 ng/m3 KADM 10 ng/m3 MANGAN 1000 ng/m3 CHROM 2500 ng/m3 MIEDŹ 0,6 µg/m3 NIKIEL 25 ng/m3 SUBSTANCJE SMOŁOWE 10 µg/m3 BENZO–a–PIREN 1 ng/m3 PoniŜej zestawiono poziom opadu pyłu z dostępnych danych w latach 1997 – 1998 i 2000 roku na terenie Powiatu Mikołowskiego. 12 Tabela Zanieczyszczenie powietrza. Stacja pomiarowa Łaziska Średnie, ul. Sikorskiego 1, styczeń 2000 r. Dzień Ołów Mangan Miedź śelazo Kadm Chrom Nikiel Kobalt ng/m3 ng/m3 µ/m3 µ/m3 ng/m3 ng/m3 ng/m3 ng/m3 2 4 8 10 13 18 21 25 27 29 125 71 70 168 202 35 40 88 47 23 24 6 12 12 24 12 6 29 12 11 0.12 0.15 0.20 0.16 0.11 0.11 0.14 0.21 0.12 0.13 0.4 0.5 0.5 0.5 0.6 0.8 0.5 0.7 0.4 0.8 3.6 8.3 3.6 1.2 0.0 11.6 6.9 1.2 StęŜenia dopuszczalne Ołów ng/m3 Mangan ng/m3 Miedź µ/m3 śelazo µ/m3 Kadm ng/m3 Chrom ng/m3 Nikiel ng/m3 Kobalt ng/m3 Doba 2000 4000 5 50 220 2000 100 2000 Tabela Zanieczyszczenie powietrza. Stacja pomiarowa Łaziska Średnie, ul. Sikorskiego 1, Styczeń 2000 r. StęŜenie Lp. Nazwa substancji Jednostka I połowa miesiąca 1 Naftalen ng/m3 0.0 3 2 Acenaften ng/m 161.3 3 3 Fluoren ng/m 122.8 3 4 Fenantren ng/m 69.3 3 5 Antracen ng/m 3 6 Fluoranten ng/m 179.3 3 7 Piren ng/m 173.7 3 8 Benz(a)antracen ng/m 102.8 3 9 Chryzen ng/m 217.4 3 10 Benzo(b)fluoranten ng/m 35.7 3 11 Benzo(k)fluoranten ng/m 27.9 3 12 Bezno(a)piren ng/m 85.2 3 13 Dibenzo(a,h)antracen ng/m 4.3 3 14 Benzo(g,h,i)perylen ng/m 69.2 3 15 Indeno(1,2,3c,d)piren ng/m 47.7 3 16 Subst. Smołowe mg/m 38.5 Oznaczenia wykonano w próbkach pyłu zawieszonego 13 II połowa miesiąca 5.3 85.5 57.9 29.7 69.9 82.4 47.0 93.0 17.3 .13.1 40.0 2.1 32.9 21.0 24.7 StęŜenia dopuszczalne BENZO(a)PIREN [ng/m3] SUBST. SMOŁOWE [mg/m3] doba rok 5.0 1.0 50.0 10.0 Tabela Zanieczyszczenie powietrza. Stacja pomiarowa Łaziska Średnie, ul. Sikorskiego 1, luty 2000 r. Pył zawieszony PM10 µg/m3 72 37 55 42 35 79 81 134 91 94 Dzień 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Pył zawieszony ogółem TSP µg/m3 81 44 71 56 37 93 99 165 103 100 StęŜenia dopuszczalne Doba Jednostka mg/m3 PM10 125 TSP 150 Rok mg/m3 50 75 Na podstawie analiz porównawczych, wykonanych i opublikowanych przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Katowicach moŜna prześledzić zmiany w skali dwudziestu lat ( 1980 - 2000 ) oraz określić róŜnice stęŜenia opadów pyłowych na terenie Powiatu Mikołowskiego. Najnowsze wyniki badań prezentuje Raport WSSE w Katowicach – „Zanieczyszczenie atmosfery w Województwie Śląskim 2001-2002”. Raport zawiera dane ze stacji w Łaziskach Średnich. Urząd Miejski w Łaziskach Górnych partycypuje w kosztach opracowania. Centra zanieczyszczeń pyłowych są efektem oddziaływania kopalni węgla kamiennego w Ornontowicach oraz kompleksu górniczo – energetyczno hutniczego w Łaziskach Górnych.. Poza oddziaływaniem przemysłu na rozkład opadów pyłowych istotny wpływ ma ukształtowanie terenu z dominacją wzgórz przecinających obszar powiatu ze wschodu ( Gronie i Gniotek w Mikołowie ) na zachód ( Góra św. Wawrzyńca w Orzeszu) oraz dominujący w ciągu roku kierunek wiatrów zachodnich. Te czynniki powodują zdecydowanie najniŜsze wskaźniki zanieczyszczeń pyłowych w południowo-zachodniej ( Woszczyce, Zazdrość ) i południowo-wschodniej ( Wyry i Gostyń ) części powiatu oraz na północ od centrum Mikołowa ( na granicy z Katowicami i Rudą Śląską ). Istotna w skali czasu jest zdecydowana tendencja spadkowa poziomu opadów zarówno w Ornontowicach jak i w Łaziskach Górnych będąca efektem wymienionych wcześniej przedsięwzięć ekologicznych. 14 Opad pyłu oraz metali w gminach Powiatu Mikołowskiego w ostatnich latach zestawiono na podstawie Raportu WIOŚ – Stan środowiska w województwie śląskim w latach 1999-2000 oraz danych Śląskiej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej Opad pyłu w gminach Powiatu Mikołowskiego w 2000 roku Gmina Opad pyłu w roku 2000 wartość dopuszczalna 200 [g/(m2rok)] Sezon sezon sezon grzewczy grzewczy rok letni zimowy jesienny [g/(m2rok)] 2 [g/(m sezon)] [g/(m2sezon)] [g/(m2sezon)] średnia w okresach 1995/1999 1996/2000 Lata Lata [g/(m2rok)] [g/(m2rok)] Łaziska Górne 11 29 10 50 177 151 Mikołów 8 25 8 41 148 116 Ornontowice 9 25 6 40 159 147 Orzesze 8 29 6 43 132 110 Wyry 5 22 8 34 122 92 Opad pyłu w gminach Powiatu Mikołowskiego w 2001 roku Opad pyłu w roku 2001 2 wartość dopuszczalna 200 [g/(m rok)] średnia w okresach 1996/2000 1997/2001 Lata 2 [g/(m rok)] Lata 2 [g/(m rok)] 66 54 53 9 49 49 47 24 7 45 51 48 18 19 7 44 44 42 9 17 4 29 36 32 Sezon grzewczy zimowy 2 [g/(m sezon)] sezon letni 2 [g/(m sezon)] sezon grzewczy jesienny 2 [g/(m sezon)] rok 2 [g/(m rok)] Łaziska Górne 22 29 15 Mikołów 16 24 Ornontowice 15 Orzesze Wyry Gmina 15 Opad metali w gminach Powiatu Mikołowskiego w 1999 roku Opad metali w 1999 roku na 1 m2 powierzchni Gmina Pb Zn Cd Cu Cr Ni Fe [mg] [mg] [mg] [mg] [mg] [mg] [g] Wartości 100 10 dopuszczalne Mn [mg] Co [mg] - - Łaziska Górne 16 102 7,55 6 1,4 1,8 0,9 48 0,78 Mikołów 14 86 0,42 5 1,7 3 0,7 31 0,65 Ornontowice 10 56 0,33 5 1,9 2,2 0,7 32 0,6 Orzesze 13 82 1,03 5 1 1,5 0,6 30 0,63 Wyry 12 212 0,35 5 0,8 2,8 0,6 20 0,54 Opad metali w gminach Powiatu Mikołowskiego w 2000 roku Opad metali w 2000 roku na 1 m2 powierzchni Gmina Pb [mg] Zn [mg] Cd [mg] Cu [mg] Cr [mg] Ni [mg] Fe [g] Mn [mg] Co [mg] Wartości dopuszczalne 100 - 10 - - - - - - Łaziska Górne 13 86 5,58 5 1,5 2 0,7 57 0,72 Mikołów 15 97 0.49 5 1,4 1,8 0,8 25 0,64 Ornontowice 9 47 0,37 3 2,9 1,6 0,9 41 0,6 Orzesze 10 119 1,07 4 1,1 1,8 0,5 25 0,52 Wyry 10 137 0,34 6 1 1,6 0,4 16 0,39 Największym problemem w Powiecie pozostaje zanieczyszczenie powietrza benzo-a-pirenem oraz substancjami smołowymi. Obie te substancje mają ścisły związek z niską emisją ze źródeł punktowych ( piece centralnego ogrzewania ) w sezonie grzewczym oraz liniowych będących wynikiem transportu kołowego towarów i osób. 16 Tabela: Opad pyłu [g/(m2/rok)] i [g/(m2/sezon)] Lokalizacja stanowiska pomiarowego Gmina/Dzielnica Średnia wieloletnia w okresach Opad pyłu w okresach Sezon grzewczy 1997/98 Sezon letni 1998 Roczny 1998 1994/96 24 18 17 8 17 13,5 19,5 31,5 25 28 21 15 35 20 25 35,5 49 47 36 23 52 33,5 44,5 52 49,5 21 31 42,5 25 38 16 16 Wskaźnik trendy Względny % 1998/2000 1996/98 Bezwzględny 1994/1997 1993/97 1994/98 64 81 64 50 55 48 52,5 126,5 60 65 48 33 54 40 44 92 -2,2 -8,2 -7,8 -8,4 -4,0 -7,8 -17,05 5,8 -5,0 -9,8 -20,5 -7,6 -22,2 -15 -31,55 -6,7 -20,1 -24,5 -33,6 -16,35 -26,6 38,65 56 49 33 16 32 27 58 91,5 45 69 136,5 52 83 109,5 45 65 -13,6 -3,3 -9,0 -18,4 -18,1 -17,4 -29,7 -12,9 -21,8 82,5 39 47 15 19 31 35 46 48 39 38 -3,4 -4,9 - -14,8 -20,6 33 28 21 36 56 38 50 6,2 14,2 32,7 63 14 19 20 20,5 35 40 53 57,5 48 45 -2,9 -6,2 -13,95 -10,8 -20,95 42 32,5 Mikołów 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Borowa Wieś Bujaków Gniotek Jamna Mokre Paniowy* Śmiłowice* Śródmieście* Łaziska Górne 1. Kopanina* 2. Łaziska Górne 3. Śródmieście Orzesze 1. Woszczyce 2. Zawiść Ornontowice 1. Ornontowice Wyry 1. Gostyń 2. Wyry *średnie wartości ze wszystkich pomiarów w tym rejonie C. Zasoby wodne. C.1. Wody powierzchniowe. C.1.1. Powierzchniowe wody płynące. Przez obszar Powiatu Mikołowskiego przebiega główny dział wodny Polski. Dział wodny I rzędu dzielący zlewnie Wisły i Odry przecina obszar powiatu z północnego-wschodu na południowy-zachód. W zlewni Wisły leŜy obszar Gminy Wyry, znaczna część Łazisk Górnych i Orzesza oraz niewielki wschodni fragment Mikołowa. W dorzeczu Odry leŜą Ornontowice, przewaŜająca część Mikołowa, północnozachodnie dzielnice Orzesza oraz fragmenty Łazisk Górnych. W dorzeczu prawobrzeŜnego dopływu Odry – Kłodnicy płynącej północną granicą Powiatu Mikołowskiego i Rudy Śląskiej, leŜy przewaŜająca część Mikołowa, Ornontowic i niewielki fragment Łazisk Górnych. Do zlewni Kłodnicy naleŜą mające swoje źródła na terenie Mikołowa, lewobrzeŜne dopływy Jamna, Promna, Potok Ornontowicki z uchodzącą do niego Jasienicą (Potok Chudowski). Jamna odwadnia Centrum Mikołowa oraz dzielnicę Reta i częściowo Kamionkę. Promna płynie z Mokrego na pograniczu Łazisk przez Śmiłowice, Paniowy, Borową Wieś. Bujaków jest odwadniany w części przez Potok Ornontowicki a w części przez Jasienicę. Ornontowice leŜą w zlewni Potoku Ornontowickiego (wraz z potokami Od Solarni, Łąkowym i Z Bujakowa) i Potoku Leśnego. U podnóŜa Góry św. Wawrzyńca ( 357 m npm ), na pograniczu Mikołowa i Orzesza bierze początek Bierawka - prawobrzeŜny dopływ Odry o długości 38,5 km. W zlewni Bierawki znajdują się: Centrum Orzesza, Zawada i Jaśkowice oraz południowy fragment Ornontowic. Południowa dzielnica Orzesza – Woszczyce leŜy w zlewni Rudy innego prawobrzeŜnego dopływu Odry. Środkową i wschodnią część Orzesza odwadnia Gostynka - lewobrzeŜny dopływ Wisły o długości 32,1 km. Źródła Gostynki leŜą równieŜ u podnóŜa Góry św. Wawrzyńca. W dalszym swoim biegu Gostynka odwadnia Łaziska Górne przez Potok Brada, Wyry przez Potoki śwakowski i Tyski, Gostyń oraz wschodnie dzielnice Mikołowa przez potoki Kaskadnik i Bielawka wpadające za pośrednictwem Mlecznej do Gostynki. Południowo wschodnia dzielnica Orzesza Zgoń leŜy w zlewni Pszczynki a ściślej jej dopływu Korzenicy zasilanego przez Korzeniec Północny. Stan powierzchniowych wód płynących. Stanem powierzchniowych wód płynących na terenie województwa śląskiego zajmuje się Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział Katowice. Biuletyny wydawane przez IMiGW przedstawiają poziom wód głównych cieków na obszarze województwa, poziom opadów atmosferycznych oraz ich wpływ na poziom wód powierzchniowych. Przebieg stanów wód w cm, wysokość opadu w mm mierzona jest codziennie. Jakość wód oraz przyczyny zanieczyszczenia są przedmiotem badań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Przedmiotem monitoringu wód powierzchniowych są między innymi: • ilościowy i jakościowy bilans zasobów wodnych • ocena stanu czystości wód powierzchniowych • prognozowanie zmian hydrogeochemicznych • prognozowanie zmian jakości wód zlewni • ustalanie kierunków działań ochronnych • egzekwowanie wymogów prawa w zakresie ochrony wód. Sieć krajowa obejmuje w województwie 41 punktów a sieć regionalna 186. Na terenie Powiatu Mikołowskiego znajduje się punkt pomiarowy sieci regionalnej poniŜej Orzesza na Bierawce. Ponadto stan jakości Jamny, Promny i Potoku Ornontowickiego badany jest u ujścia tych cieków poza granicami powiatu. Podstawowe parametry stanu jakościowego wód określa się metodą Nesmereka. PoniŜej prezentujemy na podstawie raportu WIOŚ za 2001 rok, klasyfikację głównych cieków płynących przez obszar Powiatu Mikołowskiego. 19 Klasyfikacja rzek metodą Nesmeraka W=90 w roku 2001 – zlewnia Wisły Lp. Rzeka; długość badana Klasyfikacja na podstawie poszczególnych oznaczeń Klasyfikacja według oznaczeń fizykochemicznych Nazwa przekroju pomiarowo- Tlen BZT5, Związki Związki Metale Zawiesina Fizykochemi- Fizykoche- Bakteriologikontrolnego; lokalizacja punktu ChZT biogenne mineralne cięŜkie czn. bez micznych cznych (kilometr rzeki) utlenial- (bez NO2) związków ność biogennych Klasyfikacja pełna 1 Kostrzenica - 21,1 km ujście do Pszczynki - 0,5 km 2 Gostynia - 32,1 km powyŜej ujścia Pot. Tyskiego 10,0 km poniŜej ujścia Mlecznej – 4,0 km ujście do Wisły - 1,0 km 3 Potok Tyski - 10,5 km ujście do Gostyni - 0,5 km 4 Mleczna - 22,3 km powyŜej Czułowa - 12,7 km powyŜej ujścia Pot. Ławeckiego - 1,0 km ujście do Gostyni - 0,1 km I II III I non II Non non III non I III non non I non Non non non non III non non non I non Non non non non III non non non I non Non non non non II non non II non III Non non non non I non II non non non non non I I III non Non Non non non non non non non II non non non I non Non non non non Klasyfikacja rzek metodą Nesmeraka W=90 w roku 2001 – zlewnia Odry Lp. Rzeka; długość badana Nazwa przekroju pomiarowokontrolnego; lokalizacja punktu (kilometr rzeki) 1 Bierawka - 38,5 km poniŜej Orzesza poniŜej Dębieńska - 39,3 km poniŜej Rowu Knurowskiego - 32,0 km 2 Kłodnica - 50,0 km w Brynowie - 79,6 km powyŜej Jamny - 69,5 km poniŜej Jamny - 64,5 km powyŜej Pot. Bielszowickiego - 55,5 km poniŜej Pot. Bielszowickiego - 53,6 km poniŜej Czerniawki - 51,5 km poniŜej Bytomki - 50,0 km wlot do zb. DzierŜno DuŜe - 38,6 km stare koryto m. Ujazd - 19,6 km 3 potok Jamna - 7 km ujście do Kłodnicy - 0,1 km 4 potok Promna - 12,5 km ujście do Kłodnicy - 0,1 km 5 potok Ornontowicki - 10,0 km ujście do Kłodnicy - 0,5 km 6 potok Chudowski - 8,5 km ujście do Pot. Ornontowickiego - 0,1 km Klasyfikacja na podstawie poszczególnych oznaczeń fizykochemicznych Tlen BZT5, Związki Związki ChZT biogenne mineralne utlenialnoś (bez NO2) ć Metale cięŜkie Klasyfikacja według oznaczeń Klasyfikacja pełna Zawiesina fizykochemi fizykoche bakteriolo czn. bez micznych gicznych związków biogennych I I non non non non Non Non Non I non non I I I I non I non non non non non non non non non non non non non II non non non non non non I non non non non non non non non III Non Non Non Non Non Non Non Non Non II non non non non non non non non non non non I I I I I I non III non III III non non non III non non non non non non non non non non non non non non non non non non non non non non non non non non III non non non non non non non non non non non Non non I non non non non non II III Non I I I III non non non III III Non III I non non non non non non non Non non III non non non non non Cennym źródłem informacji o jakości środowiska naturalnego Mikołowa jest praca zbiorowa Środowisko Przyrodnicze Mikołowa wydana przez Polski Klub Ekologiczny, Oddział Górnośląski. Informacje na temat stanu wód powierzchniowych Mikołowa prezentujemy na podstawie publikacji Damiana ABSALONA. Klasyfikacja jakości wód powierzchniowych na terenie Mikołowa, opracowana na potrzeby waloryzacji hydrologicznej miasta ( ABSALON) prezentuje dane na temat klasy czystości cieków Mikołowa z roku 2002. Tabela: Klasyfikacja jakości wód powierzchniowych na terenie Mikołowa 3. Potok Mąkołowiec 4. Potok Gniotek 5. Jamna - stadnina 6. Jamna – granica miasta 7. Potok z Goja 8. Potok Śmiłowicki 9. Promna – ul. Krucza 10. Promna - ul. Przelotowa 11. Promna – granica miasta 12. Jasienica Sośnia Góra 13. Jasienica ul. Ks. Górki 14. Jasienica – granica miasta 15. Potok Ornontowicki – granica miasta Temperatura wody I Odczyn (pH) I Przewodność właściwa C I BZT5 II ChZTMn I Tlen rozpuszczony I Azot azotanowy (N-NO3) I Fosforany rozpuszczone II (PO4) Twardość ogólna (Th) I Chlorki (Cl) I Siarczany (SO4) I Sód (Na) I Potas (K) I Miano Coli typu III kałowego Kryterium fizykoII chemiczne Kryterium III bakteriologiczne Ostateczna klasyfikacja III 2. Potok Wilkowyjski Nazwa wskaźnika 1. Potok Aleksander - Planty Klasa czystości I I I I I I I I I I I I I I I I III I I I I I I II I I III I I I III I I II III I non non III II I non I non non II III I non I I II I I II II I I II I I III I I I non non non non non I I II I I I non I I II II I I non I I II I I I III I I III II III II non I I III I II III II I III II II I I non I I I I I III I I I I non II I I I I I non II I non II non non II I non I non non I I I I II III I I I I I III I I I I III non I I I I II non I I I I II III I I I I I III I I I I II non I I I I III non I I II I II III III non III non non II III non non non III non III non III II non non non III III non non III III non non III III non non non non III III non non non III non non non Zarówno przedstawione wcześniej badania WIOŚ jak i badania prowadzone na Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego prowadzą do wniosku Ŝe wszystkie wody powierzchniowe Powiatu Mikołowskiego są nadmiernie zanieczyszczone i w świetle obowiązujących klasyfikacji prowadzą wody pozaklasowe ( non ). C.1.2. Zbiorniki wodne. W granicach Mikołowa występują niewielkie zbiorniki powierzchniowe w formie niewielkich oczek w biegu potoków lub niewielkich stawów. Zbiorniki spełniają role rekreacyjna lub przeciwpoŜarową. W północnej części miasta zlokalizowane są wszystkie większe zbiorniki: • zalewisko pomiędzy drogą Nr 44 a rzeką Kłodnicą, powstałe w wyniku szkód górniczych • zbiornik przy ul. Przelotowej w dolinie Jamny • zbiornik przy ul. Owsianej – Starganie na obszarze LPO GOP. Powierzchniową sieć zbiorników uzupełnia kompleks stawów hodowlanych w zlewni Jasienicy w Paniowach. Na terenie Łazisk Górnych znajduje się szereg zbiorników wodnych. Niewielkie oczka wodne pochodzenia antropogenicznego – Kompleks Szustrok – przy ul. Górniczej są wykorzystywane do celów rekreacyjnych. Zbiornik wód technologicznych przy składowisku odpadów energetycznych „Gostyń” moŜe w przyszłości pełnić funkcje rekreacyjne. Przy ul. Młyńskiej występuje zalewisko na potoku Brada. Naturalne oczko wodne (Postowa Łąka) przy ul. Lasoki posiada równieŜ walory rekreacyjne. Na obszarze gminy Ornontowice w obrębie Zabytkowego ZałoŜenia PałacowoParkowego występują trzy stawy na Potoku Leśny. Na obszarze Orzesza występuje szereg zbiorników o łącznej powierzchni 68,35 ha. Lp Lokalizacja 1. 2. 3. Zawiść 4. 5. 6. 7. 8. Woszczyce 9. 10. 11. Zgoń 12. Nazwa Pasieki I Pasieki II Zaborze I Zaborze II Barcz Widek Zarzyna Piasek DuŜy Piasek Mały Baron Porwołowy Dyrdy Powierzchnia [ha] 2,57 4,07 4,57 6,55 6,29 3,21 5,53 4,71 3,19 5,55 2,16 0,72 Wykorzystanie hodowla hodowla hodowla hodowla hodowla hodowla hodowla hodowla hodowla rekreacja hodowla hodowla Na obszarze gminy Wyry znajdują się: Jezioro Wicie, Jezioro Stępnik oraz Stary Staw C.2. Gospodarka wodno-ściekowa. Stan cieków wodnych na terenie powiatu jest w duŜej mierze pochodną gospodarki ściekowej prowadzonej przez gminy oraz podmioty gospodarcze. Aktualną sytuację w tym zakresie prezentujemy poniŜej. Mikołów Na terenie Mikołowa aktualnie funkcjonują 4 oczyszczalnie ścieków komunalnych: 1. Mechaniczno-chemiczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków bytowo-gospodarczych, typu BIOCLERE zlokalizowana na stacji paliw JET w Mikołowie przy ul. Katowickiej. Przepustowość oczyszczalni wynosi Qdsr=24,5 m3/d oraz Qdmax=46,5 m3/d. 2. Kontenerowa, mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków bytowo-gospodarczych typu BD 500 POLARIS usytuowana na działce nr 26/2 w Mikołowie – Śmiłowicach. Przepustowość oczyszczalni wynosi: Qdsr=82,50 m3/d oraz Qdmax=115,50 m3/d. 3. Mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków „RETA” w dzielnicy Mikołowa Reta, o przepustowości Qdsr=69 m3/d. 4. Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków „NORWIDA” zlokalizowana przy ul. Podleskiej w Mikołowie, o przepustowości Qd=65 m3/d. W przyszłości, po przekazaniu do uŜytkowania oczyszczalni „Centrum”, dotychczas działające oczyszczalnie NORWIDA i RETA zostaną przeznaczone do likwidacji. Łaziska Górne. Na terenie Łazisk Górnych pracują trzy oczyszczalnie ścieków oraz jedna podczyszczalnia. 1. Oczyszczalnia typu BIOBLOK MU-100 „PORĘBA” składująca się z trzech jednostek, kaŜda o przepustowości Qmax=100 m3/d. Łączna przepustowość wynosi 300 m3/d. 2. Mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków dla osiedla mieszkaniowego im. T. Kościuszki w Łaziskach Górnych, o przepustowości 800 m3/d. Oczyszczalnia zlokalizowana jest na granicy Łazisk Górnych i Wyr. 3. Mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków zlokalizowana w Łaziskach Górnych – w dzielnicy Łaziska Średnie przy ul. Południowej. Oczyszczalnia posiada przepustowość 3.625 m3/dobę. Orzesze. Miasto Orzesze jest właścicielem dwóch oczyszczalni ścieków. 1. Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Orzeszu – Śródmieściu przy ul. Wieniawskiego o przepustowości nominalnej 2*400 m3/doba. 2. Mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków typu ZBW-BOS-BG-500 zlokalizowana w Orzeszu – Zawiści przy ul. Centralnej. Przepustowość oczyszczalni wynosi 550 m3/dobę. Wyry. Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia o przepustowości 250 m3/doba. ścieków 25 w Wyrach przy ul. Wagonowej, Ornontowice. Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków Ornontowice – Południe typ „COVONA” oraz typ Cov-SH 3*60 – „ACON” o przepustowości 200 m3/dobę. Wykorzystanie przepustowości oczyszczalni ścieków w Powiecie Mikołowskim kształtuje się następująco: 1. oczyszczalnie ścieków Gminy Mikołów • oczyszczalnia RETA przepustowość wykorzystywana w 90% • oczyszczalnia NORWIDA przepustowość wykorzystywana w 90% • oczyszczalnia ŚMIŁOWICE przepustowość wykorzystywana w 90% • oczyszczalnia JET – brak danych 2. oczyszczalnie ścieków Gminy Łaziska Górne • oczyszczalnia PORĘBA przepustowość wykorzystywana w 67% • oczyszczalnia MORCINKA przepustowość wykorzystywana w 18% • oczyszczalnia POŁUDNIOWA przepustowość wykorzystywana w 44% 3. oczyszczalnie ścieków Gminy Orzesze • oczyszczalnia ŚRÓDMIEŚCIE przepustowość wykorzystywana w 30% • oczyszczalnia ZAWIŚĆ przepustowość wykorzystywana w 50% 4. oczyszczalnia ścieków w WYRACH przepustowość wykorzystana w 75 % 5. oczyszczalnia ścieków w ORNONTOWICACH przepustowość wykorzystana w 70 %. Do funkcjonujących oczyszczalni ścieków komunalnych dopływają ścieki z istniejącej w Powiecie sieci kanalizacyjnej o łącznej długości 135,80 km (wg danych Urzędu Statystycznego za 2001 rok). Długość sieci kanalizacyjnej w poszczególnych Gminach Powiatu wynosi : - Mikołów 59,30 km - Łaziska Górne 21,00 km - Orzesze 27,50 km - Ornontowice 12,00 km - Wyry 16,00 km Ilość ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczenia w Powiecie Mikołowskim pokazano w poniŜszej tabeli. Tabela. Statystyczna ilość ścieków przemysłowych i komunalnych w Powiecie Mikołowskim w 2001 roku do oczyszczenia. Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczenia w tym oczyszczane w % wymagających oczyszczenia m3 26 Powiat Mikołowski 7 900 000 73,5 C.3. Wody podziemne. Obszar miasta Orzesze i gminy Ornontowice połoŜony jest w zasięgu wód podziemnych Bełk – GZWP 350. Zbiornik znajduje się w czwartorzędowych piaszczystych i Ŝwirowych utworach porowych o miąŜszościach od 1 do 15 m, związanych z dolina Bierawki. Badania WIOŚ wód tego zbiornika odbywają się w punkcie monitoringu krajowego nr 1705 w Bełku (czynna studnia) Północna część powiatu znajduje się w hydrogeologicznym podregionie katowickim, gdzie główny poziom uŜytkowy stanowią utwory górnokarbońskie o wodonośności rzędu 2-30 m3 na godzinę. Podrzędny poziom wodonośny stanowią czwartorzędowe piaski występujące na głębokości 10 m o wodonośności średnio 2-10 m3. Środkowa część powiatu leŜy w podregionie łaziskim z głównym poziomem uŜytkowym wód podziemnych w piaskowcach, mułowcach i iłowcach karbonu górnego. Tabela Ujęcia wód podziemnych na terenie Mikołowa. Głębokość Nr studni Lokalizacja UŜytkownik studni Rok wykonania ujęcia [m] S-2 podstawowa KWK Borowa Wieś S-1 awaryjna 70,0 „Bielszowice” ul. Przelotowa 1981 r. S-2 (szyb V) Paniowy 110,0 KWK „Budryk” 1986 r. ul. Przelotowa S-3 – 1980 r. S-3 – 45,0 Zakład S-3 – 1992 r. Bujaków S-3” – 57,0 InŜynierii S-4 – 1981 r. ul. Szkolna S-4 – 53,0 Miejskiej S-5 – 1988 r. S-5 – 60,0 Zakład Śmiłowice– InŜynierii S-1 – 1928 r. 23,0 Rusinów Miejskiej S-1 – 1898 r. S-1 – 8,0 Tyskie Browary S-2 – 1898 r. Gronie S-2 – 2,9 KsiąŜęce S-3 – 1898 r. S-3 – 3,2 27 Wydajność [m3/h] Depresja [m] 18,0 16,0 50,8 25,3 S-3 + S-3” – 9,5 S-4 – 2,3 S-5 – 3,5 S-3 + S-3” – 3,5 S-4 – 5,0 S-5 – 4,0 1820 9,0 S-1 – 0,0 29,2 (średnioroczna, S-2 – 0,2 sumaryczna) S-3 – 1,2 D. Środowisko przyrodnicze. Strukturę gruntów na terenie Powiatu Mikołowskiego prezentuje poniŜszy diagram: Struktura gruntów na terenie Powiatu Mikołowskiego 50,00 45,00 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 Powiat Łaziska Górne Mikołów Orzesze Ornontowice Wyry Powierzchnia całkowita UŜytki rolne Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty Powierzchnia całkowita tys. ha 23,15 2,02 7,89 8,29 1,51 3,45 UŜytki Lasy i grunty rolne leśne tys. ha tys. ha 11,33 8,21 0,94 4,38 3,29 0,85 1,88 0,20 2,17 4,16 0,39 1,30 Wyry Ornontowice Orzesze Mikołów Łaziska Górne Powiat 0,00 Pozostałe grunty tys. ha 3,61 0,89 1,34 0,84 0,28 0,27 Charakterystyczną cechą Powiatu Mikołowskiego mimo przynaleŜności do Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, duŜego potencjału przemysłu cięŜkiego, w tym wydobywczego (dwie kopalnie), energetyki (elektrownia systemowa). huty Ŝelazostopów; jest znaczny udział terenów o nie przemysłowym przeznaczeniu. Tereny powiatu pokryte są roślinnością naturalną, półnaturalną oraz pochodzenia antropogenicznego. Do terenów pokrytych naturalną i półnaturalną roślinnością zalicza się: • tereny leśne wchodzące w skład Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCH) • roślinność dolin 28 • zespoły leśne i zadrzewienia oraz zadrzewienia śródpolne • wrzosowiska, torfowiska, pastwiska, tereny podmokłe Roślinność pochodzenia antropogenicznego stanowią: • uprawy rolnicze • zieleń zainwestowania miejskiego (parki, zieleńce, zieleń osiedlowa, cmentarze, ogrody działkowe, zieleń uliczna) Obszary roślinności chronionej obejmują: • kompleksy leśne Leśnego Pasa Ochronnego GOP • główne korytarze integracji ESOCH • ostoje ptactwa i zwierzyny, remizy, zadrzewienia śródpolne D.1. Gleby. Obszary zagospodarowane rolniczo stanowią istotną część obszaru Powiatu Mikołowskiego. Powiat klimatycznie znajduje się w obrębie oddziaływania klimatu „Bramy Morawskiej”, jednej z najcieplejszych stref w kraju, charakteryzującej się dosyć długim okresem wegetacji. Gleby występujące w powiecie nie naleŜą do zbyt urodzajnych, przewaŜają gleby pseudobielicowe wytworzone na utworach piaszczystych i gliniastych, gleby piaskowe, rędziny lekkie i gleby pyłowe oraz na znikomej powierzchni powiatu czarnoziemy i mady. Gleby rolne w Powiecie sklasyfikowano w przewadze w IV i V klasie bonitacyjnej. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe podział bonitacyjny gleb został opracowany w końcu lat 60-tych ubiegłego wieku i od tej pory nie dokonywano modyfikacji tego systemu. Posługiwanie się nim moŜe być obarczone wieloma nieścisłościami, bowiem właściwości produkcyjne gleb rolnych zaleŜą od wielu czynników, do których poza składem mechanicznym naleŜą stopień degradacji gleby i podatność na nią. Ze względu na znaczny stopień uprzemysłowienia w przeszłości, gleby w powiecie naraŜone były na degradację związaną z oddziaływaniem przemysłu, w tym szczególnie górnictwa, hutnictwa i energetyki. W związku z tym istnieje potrzeba wprowadzenia syntetycznej oceny przyrodniczych warunków produkcji rolnej. W przyjętej metodzie, opracowanej przez Instytut Upraw NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puławach, istotne dla rolnictwa elementy środowiska: • gleba • rzeźba terenu • warunki wodne • agroklimat określono syntetycznym wskaźnikiem jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej – wskaźnikiem waloryzacji. Spośród wymienionych czynników największe znaczenie w plonowaniu roślin ma gleba. W oparciu o przeprowadzone badania ustalono współczynniki dla poszczególnych klas bonitacyjnych oraz dla kompleksów przydatności 29 rolniczej w skali 100 punktowej. Uwzględniając powierzchnię zajmowaną przez klasy bonitacyjne i kompleksy przydatności rolniczej gleb wyliczono dla kaŜdej jednostki administracyjnej dwie liczby wskaźnika, z których średnia przedstawia aktualny współczynnik jakości i przydatności rolniczej gleb województwa wynosi 50,3 punktów. Rzeźba terenu ma pośredni i bezpośredni wpływ na jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Rzeźba terenu ma wpływ na kształtowanie się gleb i ich przydatność rolniczą oraz kształtowanie się stosunków wodnych i agroklimatycznych. Ocenę rzeźby terenu dla potrzeb rolnictwa dokonano w skali 10-punktowej. Średni wskaźnik bonitacji rzeźby terenu w układzie przestrzennym województwa wynosi 3,9. Warunki wodne środowiska są czynnikiem dość trudnym do oceny ze względu na róŜne wymagania poszczególnych gatunków i zespołów roślin. Dodatkową trudność stanowią nieco inne kryteria bonitacji uwilgotnienia gleb na gruntach ornych i innych uŜytkach zielonych. Do syntezy przyjęto wskaźnik od 0,1 do 5 punktów. Agroklimat w planowaniu roślin wykazuje niewielką zmienność. Średni wskaźnik rozróŜnienia agroklimatycznego w województwie wynosi 11,9 pkt. i jest charakterystyczny dla korzystnych warunków agroklimatycznych. Syntetyczny wskaźnik liczbowy charakteryzujący jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej uzyskano sumując punkty z oceny poszczególnych czynników środowiska przyrodniczego. Na terenie województwa śląskiego najwięcej jest gmin o średnio korzystnych warunkach (wskaźnik 60-70) i mało korzystnych (wskaźnik 50-60), średni wskaźnik dla województwa wynosi 68,7 pkt. Na tym tle gminy miejskie Powiatu Mikołowskiego charakteryzują się następującymi wskaźnikami: Mikołów 67,1 Łaziska Górne 68,8 Orzesze 58,7 Dla Wyr i Ornontowic Instytut Upraw NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puławach nie prowadził badań niezaleŜnie, poniewaŜ wchodziły administracyjnie w skład innych gmin (Tychy, Gierałtowice). Gleby na terenie Powiatu naraŜone są na degradację związaną przede wszystkim ze znacznym zakwaszeniem gleb, spowodowanym osadzaniem się i wymywaniem przez opady zanieczyszczeń z atmosfery oraz ze skutkami niewłaściwie prowadzonych zabiegów agrotechnicznych. Lokalnie zagroŜenia chemiczne gleb mogą być związane z nielegalnym składowaniem odpadów w miejscach do tego nie przeznaczonych (tzw. dzikie wysypiska śmieci). Na podstawie ogólnopolskich badań przeprowadzonych w 2000 roku w punktach sieci monitoringu, gleby w Powiecie Mikołowskim zaliczono do gleb pierwszego stopnia w pięciostopniowej skali zanieczyszczenia gleb metalami cięŜkimi. Co oznacza, Ŝe gleby te zawierają podwyŜszoną zawartość 30 metali cięŜkich, szczególnie kadmu, cynku i ołowiu. Stan stwierdzonych zanieczyszczeń umoŜliwia przeznaczenie tych gleb pod wszystkie uprawy polowe, z ograniczeniem upraw warzyw przeznaczonych dla dzieci. D.2. Lasy. Niemal całym zasobem leśnym powiatu zarządzają Lasy Państwowe. Gospodarkę na terenie powiatu prowadzą Nadleśnictwa w Katowicach, Kobiórze i Rybniku. Procentowy udział lasów i gruntów leśnych w powierzchni całkowitej powiatu przedstawia poniŜszy diagram. Powiat 35,5 Łaziska Górne Mikołów Orzesze Ornontowice Wyry 9,8 27,5 50,2 25,6 37,6 Procentowy udział lasów i gruntów leśnych w powierzchni całkowitej 50,2 37,6 35,5 27,5 25,6 Wyry Ornontowice Orzesze Mikołów Łaziska Górne 9,8 Powiat 60 50 40 30 20 10 0 W składzie siedliskowym drzewostanu przewaŜa las świeŜy. Powierzchniowo dominują: 1. Las mieszany wilgotny 55,7% ogólnej powierzchni 2. Las świeŜy 41% ogólnej powierzchni 3. Las mieszany świeŜy 3,3% ogólnej powierzchni 31 W strukturze drzewostanu lasów Powiatu Mikołowskiego przewaŜają: 1. Sosna 2. Dąb szypułkowy 3. Brzoza Średni wiek drzewostanu określono na 59,5 roku, zaś zasobność drewna w tym drzewostanie wynosi średnio 197 m3/ha. Lasy Nadleśnictwa Kobiór zaliczono do II kategorii zagroŜenia poŜarowego zaś Nadleśnictwa Rybnik do I kategorii zagroŜenia poŜarowego tak samo jak Nadleśnictwa Katowice. Istotnym zagroŜeniem dla kondycji drzewostanu występującego w Powiecie Mikołowskim jest eksploatacja górnicza powodująca płytkie ukorzenianie się drzew i rodząca zagroŜenie pojawienia się niecek osiadań, mogąca wywołać lokalne podtopienia. Na stan drzewostanu duŜy wpływ ma emisja zanieczyszczeń przemysłowych. Wskutek opadów pyłów i kwaśnych deszczy redukcji ulega zakres występowania sosny i świerka. W drzewostanach liściastych dębowych zagroŜenie stanowi intensywne zerowanie zwójek i miernikowców powodujące spadek przyrostu masy i poziomu owocowania dębów. Obserwuje się równieŜ zwiększenie się podatności drzewostanu lasów w powiecie na choroby grzybowe głównie hubę korzeniową i opieńkową zgniliznę korzeni. Pomniki przyrody na terenie Powiatu Mikołowskiego. Wykaz form ochrony przyrody jest prowadzony przez Starostę Powiatu Mikołowskiego w rejestrze pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, uŜytków ekologicznych oraz zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Aktualizacji dokonuje na bieŜąco Wydział Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego, na podstawie otrzymywanych wniosków. Rejestr obejmuje formy ochrony przyrody utworzone decyzją Wojewody bądź Rady Gminy. Pomniki przyrody z podziałem na Gminy przedstawia poniŜsze zestawienie opracowane na podstawie informacji z Wydziału Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Mikołowie: Łaziska Górne. Formy ochrony przyrody wprowadzone w drodze rozporządzenia Wojewody: Brak Formy ochrony przyrody wprowadzone przez Radę Miasta: Pomniki przyrody oŜywionej – drzewa: Cyprysik groszkowy o obwodzie 130 cm lokalizacja: plebania Kościoła MBRŚ, ul. Kościelna 32 Buk pospolity o obwodzie 380 cm lokalizacja: las na Wierzysku w Łaziskach Średnich, obok bunkra Buk pospolity o obwodzie 295 cm lokalizacja; Kamienna Góra, od strony ul. Pstrowskiego Buk pospolity o obwodzie 440 cm lokalizacja: zbocze wąwozu opodal doliny Brady Dąb szypułkowy o obwodzie 400cm lokalizacja: skwer przy Urzędzie Miasta Dąb szypułkowy o obwodzie 300 cm lokalizacja: ul. J. Lasoki, dworzec kolejowy w Łaziskach Średnich Dąb szypułkowy o obwodzie 320 cm lokalizacja: ul. Lasoki, dworzec kolejowy w Łaziskach Średnich. Dąb szypułkowy o obwodzie 315 cm lokalizacja: ul. Lasoki, w pobliŜu dworca kolejowego w Łaziskach Średnich Dąb szypułkowy o obwodzie 405 cm lokalizacja: ul. Gostyńska, posesja nr 8 Dąb szypułkowy o obwodzie 373 cm lokalizacja: tzw. „Małpi Gaj”, ul. Wyrska w Łaziskach Średnich Dąb szypułkowy o obwodzie 355 cm lokalizacja: tzw. „Małpi Gaj”, ul. Wyrska w Łaziskach Średnich Dąb szypułkowy o obwodzie 330 cm lokalizacja: ul. Pstrowskiego obok przystanku autobusowego Dąb szypułkowy o obwodzie 340 cm lokalizacja: ul. Kopalniana u wylotu ul. św. Jana, Łaziska Średnie Dąb czerwony o obwodzie 300 cm lokalizacja: ul. WieŜowa przy wieŜy wodnej w Łaziskach Dolnych Lipa drobnolistna o obwodzie 250 cm lokalizacja: otoczenie Kościoła MBRS , ul. Kościelna Pomniki przyrody nieoŜywionej: Źródło „Mniszka” lokalizacja: rejon ul. Źródlanej Głaz narzutowy lokalizacja: skwer przy budynku Urzędu Miejskiego Kamieniołom piaskowców karbońskich lokalizacja: pomiędzy ul. Marta Waleska i św. Jana Mikołów. Formy ochrony przyrody wprowadzone w drodze rozporządzenia Wojewody: Pomniki przyrody oŜywionej – drzewa: Miłorząb dwuklapowy o obwodzie 270 cm lokalizacja: ul. Pszczyńska 16 33 Lipa drobnolistna o obwodzie 495 cm lokalizacja: ul. Okrzei (w otoczeniu zabytkowego kościółka) Lipa drobnolistna – grupa 6 drzew lokalizacja: ul. Ks. F. Górka w Bujakowie Formy ochrony przyrody wprowadzone przez Radę Miasta: Pomniki przyrody oŜywionej. Drzewa: Lipa drobnolistna o obwodzie 495 cm lokalizacja: teren posesji przy ul. Podgórnej 10 w Mikołowie-Mokrem. Platan o obwodzie 333cm lokalizacja: teren Przedszkola Nr 2, ul. Janasa 7 Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy P. N. „Dolina Jamny” Ornontowice. Formy ochrony przyrody wprowadzone w drodze rozporządzenia Wojewody: Pomniki przyrody oŜywionej – drzewa Dąb szypułkowy o obwodzie 427 cm lokalizacja: ul. Orzeska 14 Dąb szypułkowy o obwodzie 438 cm lokalizacja: ul. Orzeska, RSP Bujaków Dąb szypułkowy – aleja (75 szt.) lokalizacja: ul. Nowa – na całej długości Dąb szypułkowy o obwodzie 311cm lokalizacja: Nadleśnictwo Kobiór, Leśnictwo Ornontowice oddz. 1145/217; 364b ul. Leśna Formy ochrony przyrody wprowadzone przez Radę Gminy: Pomniki przyrody oŜywionej – drzewa: Dąb o obwodzie 360 cm lokalizacja: ul. Nowa Dąb o obwodzie 450 cm lokalizacja: teren RSP Bujaków przed I stawem Dąb bliźniaczy, o obwodzie 350 cm lokalizacja: teren RSP Bujaków przy potoku Peclówka Dąb bliźniaczy, o obwodzie 315 cm lokalizacja: teren RSP Bujaków przy potoku Pelcówka Dąb o obwodzie 320 cm lokalizacja: teren RSP Bujaków przy potoku Pelcówka Buk o obwodzie 375 cm lokalizacja: teren byłego parku Technikum Rolniczego Lipa o obwodzie 390 cm lokalizacja: teren byłego parku Technikum Rolniczego 34 Lipa o obwodzie 360 cm lokalizacja: teren byłego parku Technikum Rolniczego Jodła jednobarwna o obwodzie 120 cm lokalizacja: teren byłego parku Technikum Rolniczego Jesion o obwodzie 250 cm lokalizacja: teren byłego parku Technikum Rolniczego Grab o obwodzie 200 cm lokalizacja: teren byłego parku Technikum Rolniczego Grab o obwodzie 210 cm lokalizacja: teren byłego parku Technikum Rolniczego Cyprys V o obwodzie 145 i 130 cm lokalizacja: teren byłego parku Technikum Rolniczego Cyprys o obwodzie 135 cm lokalizacja: teren byłego parku Technikum Rolniczego Glediczja trójcierniowa o obwodzie 150 cm lokalizacja: teren byłego parku Technikum Rolniczego Dąb o obwodzie 320 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Dąb o obwodzie 325 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Grab o obwodzie 206 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Grab o obwodzie 210 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Grab o obwodzie 205 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Lipa o obwodzie 305 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Grab o obwodzie 220 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Grab o obwodzie 240 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Dąb o obwodzie 370 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Grab o obwodzie 315 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Dąb o obwodzie 330 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Lipa o obwodzie 300 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Grab o obwodzie 200 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 35 Lipa o obwodzie 345 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Lipa o obwodzie 300 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Dąb o obwodzie 330 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Dąb o obwodzie 315 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Dąb o obwodzie 300 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Dąb o obwodzie 345 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Dąb o obwodzie 365 cm lokalizacja: teren Parku Gminnego, ul. Orzeska 1 Metasekwoja chińska o obwodzie 126 cm lokalizacja: działka prywatna, ul. Orzeska 58 Cedr himalajski o obwodzie 75 cm lokalizacja: działka prywatna, ul. Orzeska 58 Orzesze. Formy ochrony przyrody wprowadzone w drodze rozporządzenia Wojewody: Pomniki przyrody oŜywionej. Drzewa: Dąb szypułkowy o obwodzie 386cm lokalizacja: droga Katowice-Rybnik, 100 m od szkoły Wiąz górski o obwodzie 497cm lokalizacja: ul. św. Wawrzyńca Część terenu wchodząca w skład parku krajobrazowego pod nazwą: „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich” Formy ochrony przyrody wprowadzone przez Radę Miasta: Brak Wyry. Formy ochrony przyrody wprowadzone w drodze rozporządzenia Wojewody: Pomnik przyrody oŜywionej – drzewo 1. Dąb szypułkowy o obwodzie 549cm lokalizacja: w pobliŜu stawu „Stary III” Formy ochrony przyrody wprowadzone przez Radę Gminy: Brak E. Zasoby surowców mineralnych. Powiat Mikołowski charakteryzuje się róŜnorodnością zasobów naturalnych. 36 Głównymi bogactwami naturalnymi Powiatu są: • złoŜa surowców energetycznych: węgla kamiennego i metanu • złoŜa piasków budowlanych • złoŜa surowców do produkcji budowlanej – łupki karbońskie ZłoŜa piasków budowlanych znajdują się w Gminie Orzesze – dzielnicach Gardawice i Woszczyce oraz w Gminie Mikołów – dzielnicy Paniówki. ZłoŜa te zawierają następujące ilości zasobów: • Gardawice „G” 2,1 mln ton • Gardawice „1” 0,7 mln ton • Woszczyce 4,6 mln ton • Paniówki - 0,2 mln ton ZłoŜa Gardawice „G” i Gardawice „1” mają zgodę na eksploatację, złoŜe Woszczyce nie jest eksploatowane bowiem obecnie brak jest zgody organów administracji na podjęcie wydobycia. ZłoŜe Paniówki jest złoŜem rezerwowym obecnie nieeksploatowanym. Podstawowymi surowcami energetycznymi na terenie Powiatu Mikołowskiego są: • metan w złoŜu oznaczonym jako „Budryk”, zawiera 657 mln m3 • metan w złoŜach Mikołów i Paniowy – Mikołów – Paniówki o zawartości gazu odpowiednio 221 mln m3 oraz 7.500 mln m3. ZłoŜa metanu w Powiecie są w pełni geologicznie udokumentowane lecz technicznie nie są eksploatowane. NajwaŜniejszym surowcem energetycznym wydobywanym w Powiecie jest węgiel kamienny. Całkowite zasoby złóŜ przedstawiają się następująco: „Bolesław Śmiały” – rejon wschód - 123 mln ton „Budryk” - 579 mln ton „Łaziska” - 206 mln ton „Mikołów” - 294 mln ton F. Tereny przemysłowe. Powiat Mikołowski jest silnie uprzemysłowiony. Tendencja która się obecnie zarysowuje, wynika z konieczności restrukturyzacji przemysłu cięŜkiego i rozwojem w związku z tym nowych, innowacyjnych technologii i gałęzi. Gminy Powiatu Mikołowskiego na swoim terenie posiadają wyodrębnione obszary przeznaczone na działalność przemysłową, prowadzoną obecnie oraz przewidywaną w przyszłości. W strukturach zagospodarowania przestrzennego Gmin Powiatu tereny przemysłowe scharakteryzowane zostały następująco: • Mikołów - tereny przeznaczone pod działalność gospodarczą zajmują 402,9 ha, co stanowi 5,1 % powierzchni Gminy. 37 • Łaziska Górne - tereny przeznaczone pod działalność gospodarczą zajmują 265,5 ha, co stanowi 13,2 % powierzchni Gminy. • Orzesze tereny przeznaczone pod działalność gospodarczą zajmują 250,8 ha, co stanowi 3,0 % powierzchni Gminy. • Gmina Ornontowice - tereny przeznaczone pod działalność gospodarczą zajmują 86,4 ha, co stanowi 5,7 % powierzchni Gminy. • Gmina Wyry - tereny przeznaczone pod działalność gospodarczą zajmują 80,4 ha, co stanowi 2,3 % powierzchni Gminy. Powierzchnia gruntów przeznaczonych w Powiecie Mikołowskim na działalność gospodarczą wynosi 1086,0 ha co stanowi 4,7 % całkowitej powierzchni powiatu. Tabela: Grunty przeznaczonych pod działalność gospodarczą w Gminach Powiatu Mikołowskiego Powierzchnia Tereny przeznaczone na % powierzchni ogółem Gmina działalność gospodarczą [ha] ogółem 2 km Mikołów 79 402,9 5,1 Łaziska Górne 20 265,5 13,2 Orzesze 83 250,8 3 Ornontowice 16 86,4 5,7 Wyry 34 80,4 2,3 Razem 232 1086 4,7 Udział gruntów przeznaczonych pod działalność gospodarczą w ogólnej powierzchni Gmin Powiatu Mikołowskiego 13,2 14 12 10 8 5,7 5,1 6 3,0 2,3 4 2 0 Mikołów Łaziska Górne Orzesze 38 Ornontowice Wyry G. Hałas. Wprowadzenie. Jedną z większych uciąŜliwości środowiska, w którym Ŝyje człowiek jest hałas. Obecnie poziom hałasu, na który naraŜony jest mieszkaniec Powiatu Mikołowskiego ulega stopniowemu zwiększeniu. Wzrost ten wynika przede wszystkim ze zwiększonego natęŜenia ruchu kołowego szczególnie u zbiegu głównych dróg w Powiecie. Na poziom hałasu wpływa równieŜ fakt braku obwodnic np.: wokół Orzesza, przez które odbywa się cały ruch w kierunku Rybnika. Na poziom hałasu ma równieŜ wpływ prowadzona w Powiecie działalność gospodarcza oraz w coraz mniejszym zakresie ruch kolejowy. Dopuszczalne wielkości hałasu zostały określone w: • rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 roku, w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U nr 66, poz. 436) • rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 roku, w sprawie wartości progowych poziomu hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, do kategorii terenu zagroŜonego hałasem (Dz. U. Nr 8, poz.81) G.1. Podstawowe parametry przyjęte w badaniu poziomu hałasu. W ocenie natęŜenia hałasu przyjęto następujące parametry i wskaźniki charakteryzujące badany klimat akustyczny: RównowaŜny poziom dźwięku – A [dB] Zgodnie z definicją określoną przez normę PN – ISO 1996, równowaŜny poziom dźwięku jest to skorygowany według krzywej korekcyjnej A poziom ciśnienia akustycznego ciągłego ustalonego dźwięku, który w określonym przedziale czasu T ma taki sam średni kwadrat ciśnienia akustycznego, jak analizowany dźwięk o poziomie zmiennym w czasie. Poziom równowaŜny wyraŜony jest wzorem: t LA = 10 log (1/(t1-t2) ∫ PA2/Po2 dt) [dB] t 1 gdzie: lA - równowaŜny poziom dźwięku A w [dB] wyznaczony dla przedziału czasu t od t1 do t2 Po - ciśnienie akustyczne w [mPa] PA - chwilowa wartość ciśnienia akustycznego mierzonego sygnału akustycznego w [mPa] Poziom średni hałasu dla miasta - LAmq Wskaźnik stopnia naruszenia klimatu akustycznego środowiska – LAN [dB] wyraŜony zaleŜnością: LAN = LAZ - LAP gdzie: 39 LAZ LAP - poziom hałasu zakłócającego środowiska [dB] - wartość poziomu progowego hałasu w środowisku, odpowiednia w porze dziennej i w porze nocnej [dB] G.2. Hałas komunikacyjny. Hałas komunikacyjny jest obecnie dominującym źródłem hałasu zakłócającym klimat akustyczny Powiatu. Obserwuje się stały wzrost liczby pojazdów, zarówno osobowych jak i cięŜarowych, oraz wzmoŜony ruch tranzytowy na terenie Powiatu, powodujący ciągły wzrost poziomu hałasu w środowisku. Staje się to coraz bardziej uciąŜliwe dla mieszkańców Powiatu, szczególnie mieszkających w otoczeniu dróg o wysokim natęŜeniu ruchu pojazdów. W związku ze stwierdzoną znaczną uciąŜliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych, Państwowy Zakład Higieny opracował na podstawie badań ankietowych skalę subiektywnej uciąŜliwości zewnętrznych hałasów komunikacyjnych. Skala ta przedstawia się następująco: LA eq < 52dB mała uciąŜliwość 52 dB < LAeq < 62 dB średnia uciąŜliwość 63 dB < LAeq < 70 dB duŜa uciąŜliwość LAeq > 70 dB bardzo duŜa uciąŜliwość Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami dopuszczalne i progowe wartości poziomów hałasu drogowego w środowisku są następujące: Tabela Dopuszczalne poziomy hałasu. Lp Przeznaczenie Dopuszczalny poziom hałasu wyraŜony terenu równowaŜnym poziomem dźwięku A w [dB] inne obiekty i grupy źródeł hałasu drogi lub linie kolejowe Pora dnia – przedział czasu odniesienia równy 16 godz. 1. 2. 3. Szpitale Poza miastem Wypoczynkowo rekreacyjny poza miastem Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna Stały lub wielogodzinny pobyt dzieci i młodzieŜy Domy opieki Szpitale w miastach Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, zamieszkania zbiorowego, mieszkaniowa jednorodzinna z usługami, zagrodowa 50 60 pora nocna – przedział czasu odniesienia równy 8 godz. 40 50 60 60 60 45 65 60 65 65 60 60 75 pora nocna – czas 1 najmniej korzystnej godziny nocy 35 45 50 65 55 pora dnia – czas 8 najmniej korzystnych godzin dnia 40 50 50 67 40 45 60 40 50 50 67 40 57 Na terenie Powiatu Mikołowskiego występuje gęsta sieć dróg. Powiat przecina droga krajowa DK 81 i DK 44 oraz liczne drogi o charakterze wojewódzkim i lokalnym. Hałas drogowy w obrębie Powiatu charakteryzuje się zróŜnicowaniem przestrzennym. Poziom natęŜenia hałasu ma ścisły związek z ilością samochodów osobowych i cięŜarowych przemieszczających się drogami oraz z prędkością i płynnością poruszania się tych pojazdów. Poziom odczuwania hałasu przez mieszkańców uzaleŜniony jest od bliskości zabudowy mieszkalnej od drogi i braku lub istnienia ochrony akustycznej. Na terenie powiatu istnieją miejsca, w których występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu komunikacyjnego. Charakterystyczne w tym względzie jest śródmieście Orzesza, gdzie przebiega droga wojewódzka nr 925 Rybnik – Gliwice / Bytom łącząca się z drogą wojewódzką nr 926, centrum Łazisk Górnych- skrzyŜowanie ulic Orzeskiej, Świerczewskiego, Dworcowej i Cieszyńskiej oraz skrzyŜowanie dróg DK 81 z DK 44 oraz ciąg drogi DK 44 w granicach administracyjnych Mikołowa. W lipcu i sierpniu 2002 roku, na zlecenie Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, sygn. ŚR- XIII/H-0712/6/02 wykonano badania poziomu hałasu drogowego drogi krajowej DK 44 na odcinku od skrzyŜowania z drogą krajową DK 81 do granicy administracyjnej Mikołowa (kierunek Gliwice). Analiza miała określić: • poziom dźwięku powodowanego przez ruch pojazdów w porze dziennej (6:00 – 22:00) i w porze nocnej (22:00 – 6:00), • natęŜenie i strukturę ruchu pojazdów oraz skojarzenie tych obserwacji ze zmierzoną intensywnością dźwięku w wyznaczonych punktach pomiarowych. Jako reprezentatywne dla analizy wybrano 8 budynków mieszkalnych usytuowanych wzdłuŜ drogi DK 44, najbardziej naraŜonych na hałas drogowy ze względu na odległość od drogi. Punkty pomiarowe zostały wyznaczone na terenie zabudowy mieszkaniowej, wobec czego wartości progowe hałasu dla tego rejonu kształtują się następująco: 75 dB – dla pory dziennej od 6 00 do 22 00 67 dB – dla pory nocnej od 22 00 do 6 00 Wyniki przeprowadzonych pomiarów i obserwacji ilustrują poniŜsze zestawienia. 41 Tabela Zestawienie wyników pomiarów dla drogi krajowej DK 44 z wartościami progowymi określonymi przepisami dla wyznaczonych punktów pomiarowych A1–A2 , B1–B2 , C1–C2 , D1–D2 Punkt obserwacyjnopomiarowy A1 A2 B1 B2 C1 C2 D1 D2 RównowaŜny poziom dźwięku w dB dla pory dziennej LA progowe LA pomiarowe 75,0 75,0 75,0 75,0 75,0 75,0 75,0 75,0 75,0 68,9 71,7 73,7 71,3 71,2 75,5 73,9 RóŜnica RównowaŜny poziom RóŜnica pomiędzy dźwięku w dB dla pory pomiędzy poziomem nocnej poziomem progowym progowym a a pomiarowym pomiarowym LA progowe LApomiarowe 0,0 -6,1 -3,3 -1,3 -3,7 -3,8 +0,5 -1,1 67,0 67,0 67,0 67,0 67,0 67,0 67,0 67,0 72,0 67,0 69,2 71,0 68,8 68,8 72,7 71,0 +5,0 0,0 +2,2 +4,0 +1,8 +1,8 +5,7 +4,0 2. Kolejność realizowania przez Starostę zadań z zakresu rekultywacji powierzchni ziemi. Aktualny stan. Gleby na terenie powiatu mają klasę bonitacyjną od III do VI. Stanowią więc areały o średniej przydatności rolniczej. Badania jakości na których opiera się ocena gleb wykonał Instytut Upraw, NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puławach w latach 60-tych. Jakość gleb jest jednym z istotnych elementów mających wpływ na strukturę zasiewów oraz wysokość uzyskiwanych plonów. Ze względu na zanieczyszczenia gleb spowodowane np. niską kulturą rolną, stan gleb na terenie powiatu jest średni. Decydujące znaczenie dla ich stanu ma erozja wodna i wietrzna oraz przedostawanie się nadmiaru nawozów do wód i do ziemi. Cel do 2007 roku Ochrona poprzez właściwe wykorzystanie zasobów glebowych oraz poprawa ich walorów ekologicznych Realizacja celu Ochrona gleb na terenie powiatu mikołowskiego ma szczególne znaczenie dla rolnictwa. Walory produkcyjne gleb w Ornontowicach, Wyrach, Gostyni, Łaziskach Dolnych oraz sołectwach Mikołowa i Orzesza powinny być objęte 42 rozwojem kultury rolnej ukierunkowanej na ochronę gleb. Aktualizacja map glebowych dla poszczególnych gmin powiatu pozwoli na wykonanie monitoringu czystości gleb oraz umoŜliwi zoptymalizowanie nawoŜenia i upraw a w konsekwencji wzrost ich jakości. Zabiegi przeciwdziałające erozji wodnej, na gruntach o nachyleniu pow.10% tj. 6° , powinny polegać na odpowiednim ich zagospodarowywaniu, w tym stosowaniu właściwych płodozmianów. Erozja wietrzna, typowa dla otwartych przestrzeni rolnych, wymaga stosowania zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych oraz podobnie jak przy erozji wodnej stałego utrzymania gleby pod pokrywą roślinną. Dla optymalnej wilgotności gleby i prawidłowego systemu odwadniania konieczne jest utrzymanie urządzeń melioracyjnych, rowów i drenaŜu w dobrym stanie. Eksploatacja tych systemów polega na regulacji odpływu wód i moŜliwie długim utrzymaniu zasobów wody w profilu glebowym. Pomoc organizacyjna samorządu lokalnego, polegająca na koordynowaniu działań i wsparciu merytorycznym jest bardzo waŜna przy indywidualnych zabiegach rolników. WdraŜanie i upowszechnianie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR) moŜe w znacznym stopniu wpłynąć na poprawę stanu gleb. Działalność Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Śmiłowicach, w charakterze koordynatora działań edukacyjnych w powiecie np. systematycznie emitowane wykłady w mediach na temat zasad KDPR, oraz innych przedsięwzięć popularyzujących dobrą praktykę rolniczą moŜe przyczynić się do osiągnięcia tego celu. WaŜną rolę w zakresie działań ekologicznych, propagowania i wdraŜania nowych kierunków w rolnictwie, zadań badawczych środowiska naturalnego i szeregu pokrewnych dziedzin realizuje i będzie rozwijać w przyszłości Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie-Mokrym. Znaczenie istnienia Ogrodu i jego dynamiczny rozwój funkcjonują w świadomości samorządów Województwa Śląskiego, Powiatu Mikołowskiego i miasta Mikołów. Skala planowanych przedsięwzięć obejmie swoimi efektami województwo i będzie słuŜyć jego społeczeństwu. Z drugiej strony zrealizowanie tego niezwykle ciekawego projektu, wymaga zaangaŜowania środków samorządów, państwa, funduszy zewnętrznych zarówno krajowych jak i zagranicznych. Problematyka ochrony gleb, dobrych praktyk rolniczych i rolnictwa ekologicznego w programie Zespołu Szkół Ponadgminazjalnych w Ornontowicach, z uwzględnieniem zarówno aspektów technologicznych jak i prawnych, moŜliwości uzyskania przez rolników wsparcia finansowego i pomocy doradczej, certyfikacji produktów rolnych, organizacji grup producenckich, itp. jako działanie ciągłe, nadzorowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, przy współpracy z Krajowym Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, wyŜszymi uczelniami i szkołami 43 rolniczymi, regionalnymi centrami edukacji ekologicznej i ośrodkami doradztwa rolniczego wpłynie na poprawę w tym obszarze ochrony środowiska. Wiele gospodarstw zmieni metodę produkcji w kierunku rolnictwa ekologicznego, które ma większą szansę zbytu produktów w krajach UE, niŜ gospodarstwa stosujące nawozy sztuczne i środki ochrony roślin. Dobre warunki rozwoju rolnictwa ekologicznego występują na terenie Powiatu Mikołowskiego. Rozdrobnienie gospodarstw, średnia jakość gleb i tradycje rolnicze. Przekwalifikowanie gospodarstwa na ekologiczne powoduje początkowy spadek produkcji, w kolejnych latach obserwuje się wzrost plonów, a produkty rolne z atestem mają wyŜsze ceny. Rolnicy wytwarzający produkty ekologiczne, powinni tworzyć grupy producenckie, ustalające dla wszystkich członków parametry produktów. Rozwój tej, nowej formy rolnictwa, zaleŜeć będzie od sieci dystrybucji zdrowej Ŝywności i przemysłu przetwarzającego lokalne surowce. Działania perspektywiczne: • Ochrona gleb o wysokiej przydatności rolniczej przed przeznaczeniem na cele nierolnicze • Zachowanie śródpolnych zadrzewień, zakrzaczeń, kompleksów leśnych i nieuŜytków podmokłych jako waŜnych elementów funkcjonalnych struktury ekologicznej • Utrzymanie obiektów warunkujących odpowiedniego poziomu wód gruntowych na obszarach rolniczych • Właściwa polityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo • Utrzymanie i odbudowa urządzeń melioracyjnych, zabezpieczających uŜytki rolne przed przesychaniem lub zalaniami • WdraŜanie i upowszechnianie zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR) • Wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego 3. Przyszłościowy rozwój Powiatu Mikołowskiego. Hierarchię tematów do realizacji w ramach Programu Ochrony Środowiska wyznaczają załoŜenia wynikające z polityki państwa zawartej w dokumencie Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010. Drugim istotnym komponentem jest uchwalony 15 kwietnia 2002 roku przez Sejmik Województwa Śląskiego – „Program ochrony środowiska województwa śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku 2015”. Drugim biegunem, istotnym z punktu widzenia przyszłości powiatu 44 a szczególnie jakości Ŝycia jego mieszkańców są programy ochrony środowiska, programy ograniczenia niskiej emisji, strategie zrównowaŜonego rozwoju gmin wchodzących w skład Powiatu Mikołowskiego. Priorytety ekologiczne dotyczą zagadnień które stanowią największą uciąŜliwość dla zdrowia i Ŝycia ludzi. W Powiecie Mikołowskim podobnie jak w skali województwa naleŜą do nich: • odpady przemysłowe i komunalne • zanieczyszczenie wód • zanieczyszczenie powietrza • hałas • stan środowiska naturalnego, w tym stan lasów i gleb • gospodarka zasobami naturalnymi W obszarze odpadów przemysłowych podstawowym zagadnieniem pozostaje gospodarka odpadami, dla której zasadą postępowania priorytetową powinno być „zanieczyszczający płaci”. Program Ochrony Środowiska przewiduje moŜliwość jego bieŜącej aktualizacji w miarę zmieniającej się sytuacji. Aktualizacja powinna być przedmiotem procedury wymaganej przy wprowadzaniu zmian. Odpady przemysłowe. Najtrudniejszym do rozwiązania problemem na terenie Powiatu Mikołowskiego pozostaje – „hałda Skalny” w Łaziskach Górnych. Nagromadzone w obrębie hałdy odpady powstałe w wyniku eksploatacji węgla kamiennego z racji procesów zachodzących wewnątrz ( zapoŜarowanie części hałdy ), stanowią zagroŜenie dla środowiska naturalnego. Rekultywacja hałdy, wymaga zaangaŜowania znacznych środków finansowych. Z racji skali problemu, temat moŜe być rozwiązany jedynie przy współudziale państwa i środków pomocowych Unii Europejskiej oraz innych dostępnych ( rekonwersja długów, ekofundusze czy inne źródła). Proponowane przez placówki naukowobadawcze metody ugaszenia wnętrza hałdy nie zostały dotąd wdroŜone. Temat z powodu swojej uciąŜliwości znalazł się w „ZałoŜeniach do strategii rozwoju Powiatu Mikołowskiego” i zgłoszony został w 1999 roku do Urzędu Marszałkowskiego jako jeden z najpilniejszych do rozwiązania na terenie Powiatu Mikołowskiego. Odpady komunalne. Gospodarka odpadami komunalnymi stanowi element Planu Gospodarki Odpadami Powiatu Mikołowskiego. Ustawowo jej cięŜar spoczywa na barkach Gmin. Dla optymalnego prowadzenia gospodarki odpadami komunalnymi, powinien powstać system koordynacji działań gmin w tym zakresie. 45 • Selektywna zbiórka odpadów, • Gospodarcze wykorzystanie odpadów: odzysk energii i surowców biodegradacja w miejsce składowania odpadów oraz edukacja ekologiczna społeczeństwa stanowią priorytety w tym zakresie. Zanieczyszczenie powietrza. Największą uciąŜliwość formułowaną we wszystkich projektach gminnych stanowi problem niskiej emisji. Źródłem niskiej emisji są źródła ciepła wykorzystujące przestarzałe technologie i niskiej jakości paliwa oraz ruch kołowy. Ruch kołowy powoduje uciąŜliwości w obrębie dróg o znaczeniu krajowym, regionalnym i gminnym na terenie wszystkich gmin powiatu. Zanieczyszczeniu powietrza towarzyszy przekroczenie dopuszczalnego hałasu i drgania podłoŜa mające destrukcyjny wpływ na otaczającą zabudowę. Priorytety w tym zakresie to: Termomodernizacja budynków (w tym obiektów uŜyteczności publicznej). Likwidacja nieefektywnych źródeł ciepła. Wykorzystanie ekologicznych paliw w ciepłownictwie. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Wykorzystanie ciepła procesów technologicznych. Edukacja ekologiczna. Przebudowa ciągów komunikacyjnych. NajuciąŜliwszym ciągiem komunikacyjnym w powiecie są drogi wojewódzkie nr 925 i 926 przechodzące przez centrum Orzesza. Niezbędna jest obwodnica centrum Orzesza w powiązaniu z rozwiązaniem tego problemu na terenie Gminy Czerwionka-Leszczyny. Skala problemu wskazuje na konieczność rozwiązania go na poziomie województwa. Problemu nie rozwiąŜą same zainteresowane gminy Orzesze i Czerwionka-Leszczyny czy teŜ Powiaty Mikołowski i Rybnicki. Na terenie kaŜdej z gmin występują ciągi komunikacyjne, szczególnie w pobliŜu węzłów drogowych, charakteryzujące się podwyŜszoną emisją zanieczyszczeń gazowych, pyłowych oraz drgań mechanicznych. Ich inwentaryzacja a następnie eliminacja źródeł emisji jest przedmiotem programów branŜowych. Stan wód. 46 Wszystkie cieki na obszarze Powiatu Mikołowskiego prowadzą wody pozaklasowe ( Raport WIOŚ z 2002 roku ). Priorytetowo traktują ten temat opracowane Programy Ochrony Środowiska gmin z terenu powiatu. Największa liczba przedsięwzięć inwestycyjnych w gminach dotyczy gospodarki wodno ściekowej. Skala problemów w stosunku do moŜliwości poszczególnych gmin narzuca konieczność skoordynowania tych działań na poziomie powiatu. Kryterium hydrologiczne - zlewnie cieków obejmujące obszar wykraczający poza granice gmin, czy powiatu, nakazuje koordynację gospodarki wodno ściekowej w skali zlewni Kłodnicy, Gostynki czy Bierawki. NajpowaŜniejszym przedsięwzięciem będzie racjonalna gospodarka wodno ściekowa w dorzeczu Kłodnicy która siłą rzeczy musi objąć miasta aglomeracji: Katowice, Rudę Śląską, Zabrze, Bytom, Gliwice, w Powiecie Mikołowskim: Mikołów i Ornontowice. Kolejnym ponadregionalnym przedsięwzięciem, zainicjowanym w 1992 roku opracowaniem „Masterplan - Czysta rzeka Gostynka” jest uporządkowanie gospodarki wodno ściekowej w dorzeczu Gostynki, obejmującym: Tychy, Powiaty Bieruńsko-Lędziński, Pszczyński, w Powiecie Mikołowskim: Orzesze, Łaziska Górne, Wyry oraz Mikołów Gospodarka wodno ściekowa w zlewni Bierawki i Rudy obejmuje Rybnik, gminy Powiatu Rybnickiego, w Powiecie Mikołowskim – północno zachodnie dzielnice Orzesza i południowy fragment Ornontowic. Inwestycje w zakresie gospodarki wodno ściekowej wymagają wspólnego przygotowania strategii w tym zakresie, koordynowanej na poziomie powiatu lub subregionu złoŜonego z kilku powiatów. Przemawiają za tym kryteria uzyskiwania dotacji ze środków strukturalnych Unii Europejskiej, wynikające ze skali przedsięwzięć a przede wszystkim skali efektów ekologicznych. Istotnym elementem Programu jak w pozostałych zagadnieniach jest edukacja ekologiczna. Planowane przedsięwzięcia z zakresu gospodarki wodno-ściekowej. Samorządy Gmin wchodzących w skład Powiatu zamierzają podjąć następujące działania z zakresu gospodarki wodno-ściekowej: Orzesze Działania krótkookresowe do 2007 roku. 1. Rozbudowa kanalizacji w sołectwach Zawiść, Gardawice i Mościska i dociąŜenie istniejącej oczyszczalni ścieków w Zawiści. 2. Rozpoczęcie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków w pozostałych sołectwach. 47 3. Wykonanie kanalizacji sanitarnej Orzesze-Śródmieście etap III/2 długość ok. 10 km (ulice: św. Wawrzyńca, Bukowina, Plebiscytowa). 4. Wykonanie kanalizacji sanitarnej Orzesze etap V, długość ok. 6 km (ulice: Mikołowska, Centralna, St. Szklarnia, Kasztanowa) Działania długookresowe do 2015 roku. 1. Kontynuacja budowy oczyszczalni ścieków przydomowych 2. Rozbudowa oczyszczalni ścieków Śródmieście z ewentualnym włączeniem sołectw Jaśkowice i Zawada 3. Budowa kanalizacji sanitarnej Orzesze etap VI, długość ok. 7 km (ul. Szymały, Grzegorczyka, Leśna, świrki i Wigury, Jaśkowicka, Gliwicka) 4. Budowa kanalizacji sanitarnej Orzesze etap VII, długość ok. 4 km (ul. Wojska Polskiego, Łąkowa i Katowicka) 5. Budowa kanalizacji sanitarnej Orzesze etap VIII, długość ok. 6 km (ul. śorska, Rybnicka) 6. Budowa kanalizacji sanitarnej Orzesze etap IX, długość ok. 6 km (ul. Chopina, Waryńskiego, Pasieki) 7. Budowa kanalizacji sanitarnej Orzesze etap X, długość ok. 6 km (ul. Pszczyńska, Drukarska, Tyska, Reja) Na pozostałych terenach, na których zabudowa jest zbyt rozproszona planuje się budowę lokalnych oczyszczalni ścieków lub oczyszczalni przydomowych. Liczbę potrzebnych, nowych oczyszczalni przydomowych oszacowano na ok. 630 szt. Ornontowice Działania krótkookresowe do roku 2006: 1. Budowa kanalizacji sanitarnej w zlewni Ornontowice-Południe, podzlewnia K-3 i K-4 2. Budowa kanalizacji sanitarnej w zlewni Ornontowice-Zachód ul. Leśna, Miarki i śabik 3. Budowa kanalizacji sanitarnej Ornontowice-Centrum 4. Budowa oczyszczalni ścieków Ornontowice – Centrum. Działania długookresowe do roku 2015 Budowa kanalizacji sanitarnej w zlewni Ornontowice-Północ Budowa oczyszczalni ścieków Ornontowice-Północ Wyry Działania krótkookresowe do 2007 roku: Kontynuacja budowy systemu kanalizacji sanitarnej grawitacyjno-ciśnieniowej wraz z przyłączami dla gminy Wyry – miejscowość Wyry − etap VI – długość 6,7 km 48 − etap VII – ul. Pszczyńska długość ok. 4,2 km − etap VIII – ul. Puszkina – kanalizacja podciśnieniowa Rozbudowa istniejącej w Wyrach oczyszczalni ścieków do przepustowości 1000 m3 na dobę umoŜliwiając przyjmowanie większej ilości ścieków z Wyr oraz dodatkowo obejmującej miejscowość Gostyń. Działania długookresowe do 2015 roku 1. Kontynuacja budowy systemu kanalizacji sanitarnej dla gminy Wyry – budowa kanalizacji sanitarnej dla miejscowości Gostyń. Mikołów W projekcie Programu Ochrony Środowiska miasta Mikołów zadania z zakresu gospodarki wodno-ściekowej opisuje cel C2. Racjonalna gospodarka wodna. Priorytety ekologiczne tego celu stanowią: P1. Ochrona przeciwpowodziowa. P2. Realizacja kompleksowej inwestycji w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej (ograniczenie zrzutów ścieków do cieków i zbiorników). P3. Poprawa jakości wody pitnej. P4. regulacja stosunków wodnych na terenie gminy. Szacunkowy łączny koszt realizacji i źródła finansowania podano w poniŜszym zestawieniu: Priorytet P1. Zadania Z1-Z2, 500 tys. zł Środki własne odpowiedzialnego Fundusze krajowe Środki unijne Priorytet P2. Zadania Z1-Z13, 83 350 tys. zł Środki własne Mieszkańcy WFOŚiGW Bank Ochrony Środowiska Priorytet P3. Zadania Z1-Z5, 4 100 tys. zł Środki własne odpowiedzialnego Fundusze krajowe Środki unijne Priorytet P4. Zadania Z1-Z3, 2 120 tys. zł Środki własne odpowiedzialnego Fundusze krajowe Środki unijne Łaziska Górne Planowane działania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej obejmuje Program Ochrony 49 Środowiska Miasta Łaziska Górne 2002-2004 r. W punkcie 3.1. Ochrona zasobów wodnych wymieniono następujące działania: • ZW1 Budowa rozdzielczej kanalizacji sanitarnej, zgodnie z opracowaną Koncepcją Gospodarki Ściekowej dla Miasta Łaziska Górne • ZW2 Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach nie objetych budową kanalizacji sanitarnej • ZW3 Budowa przepompowni ścieków • ZW4 Modernizacja i remonty istniejących oczyszczalni ścieków • ZW5 Poprawa jakości wód potoku Brada • ZW6 Utrzymanie we właściwym stanie rowów melioracyjnych i przepustów • ZW7 Sukcesywna modernizacja istniejącej i realizacja nowej sieci kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi • ZW8 Sukcesywna wymiana wodociągów na nowe oraz kontynuacja budowy wodociągów • ZW9 Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych Obszary chronione. Śląski Ogród Botaniczny. Powiat Mikołowski jest jednym z bardziej urozmaiconych krajobrazowo i przyrodniczo terenów Województwa Śląskiego. W celu zachowania i promowania walorów przyrodniczych regionu podjęto decyzję o utworzeniu na obszarze Mikołowa Śląskiego Ogrodu Botanicznego. Na potrzeby Ogrodu przeznaczono obszar w dzielnicy Mokre o powierzchni 131 ha. Ogród wraz z otuliną, w planie zagospodarowania przestrzennego Gminy Mikołów zajmuje powierzchnię 534 ha. Obecnie Śląski Ogród Botaniczny uzyskał wpis do Krajowego Rejestru Sądowego. Posiada staus prawny związku stowarzyszeń i wszystkie niezbędne do funkcjonowania Ogrodu organy. Działalność statutowa Ogrodu jest w trakcie przygotowań, Zakończenie prac organizacyjnych zaplanowano na 2004 rok. Dominantą terenu i jego najwyŜszym punktem jest Fiołkowa Góra o wysokości 340,4 m n.p.m. Wzgórze to porośnięte jest lasem, w którego runie rosną liczne gatunki fiołków, wśród których przewaŜa fiołek pachnący. Przed rokiem 1939 w rejonie tym eksploatowano skałę wapienną. Pozostałością prowadzonej działalności gospodarczej są nieczynne wyrobiska. Na terenie ogrodu botanicznego znajduje się około 50 róŜnych zbiorowisk roślinnych, w tym 9 wyjątkowo rzadkich (goryczuszka orzęsiona, śledzienica skrętnolistna) oraz liczne rośliny będące pod ścisłą ochroną (wawrzynek wilczełyko, omieg górski, barwinek pospolity). Ogród botaniczny w Mikołowie – Mokrem ma na celu m in. rozwój badań naukowych nad endemicznymi formami roślinnymi. Ponadto ogród będzie spełniał funkcje: 50 • głównego węzła sieci ekologicznej • regionalnego centrum zachowania bioróŜnorodności • źródła genów dla biotechnologii. Będzie równieŜ pełnił rolę obszaru ochronnego zespołów roślinnych gwarantujących trwałość gatunku w środowisku naturalnym. Śląski Ogród Botaniczny ze względu na występowanie na jego obszarze licznych cieków wodnych, w tym potoku Jasienica, moŜe stać się terenem badań poziomu wód gruntowych. Utrzymanie optymalnego poziomu wód gruntowych ma kapitalne znaczenie dla rolnictwa. Znajdujące się na terenie Ogrodu cieki wodne umoŜliwiają równieŜ utworzenie naturalnych stawów, w obrębie których zostaną wytworzone skupiska lasów i zieleni łęgowej, będące najbogatszym gatunkowo ekosystemem w umiarkowanym klimacie. Obszar ogrodu botanicznego obfituje nie tylko w tereny podmokłe ale równieŜ w zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, stare aleje i kamienne mury. Zakrzewienia śródpolne sprzyjają utrzymywaniu wody w glebie, chronią atmosferę przed zanieczyszczeniami i osłabiają siłę wiatru. Zakrzewienia i zadrzewienia śródpolne to naturalne „korytarze ekologiczne” umoŜliwiające swobodne przemieszczanie się róŜnorodnych organizmów. Mający w Powiecie Mikołowskim swoją siedzibę ogród botaniczny będzie równieŜ terenem doświadczalnym dla upraw wieloletnich i systemów płodozmianowych oraz dla opracowania optymalnych dla regionu terminów agrotechnicznych wypracowanych w oparciu o obserwacje rozwoju roślin. Szczególnie przydatna wśród roślin jest obserwacja form Ŝyciowych roślin wyróŜnianych na podstawie sposobu przetrwania przerwy w wegetacji (okresu zimowego). Obserwacje te są szczególnie interesujące, gdy analizuje się je w wybranych zbiorowościach roślinnych, moŜliwych do otrzymania wyłącznie w środowisku ogrodu botanicznego. Ogród botaniczny moŜe słuŜyć jako teren badawczy upraw roślin oleistych do zastosowań w przemyśle motoryzacyjnym. Obserwacje poczynione w zakresie upraw rzepaku czy słonecznika mogą odpowiedzieć na pytanie czy masowa produkcja tych roślin nie będzie miała negatywnego wpływu na bilans Ŝywnościowy oraz czy masowa produkcja tych roślin nie przyczyni się do erozji gleby i jej wyjałowienia. Jednym z celów działania ogrodu jest równieŜ prowadzenie badań nad utrzymaniem naturalnej biologicznej Ŝyzności gleby i jej zdolności do regeneracji. Jednym z waŜniejszych działań stawianych przed ogrodami botanicznymi jest krajowa i międzynarodowa wymiana nasion oraz udostępnianie informacji ilościowych i jakościowych o stanie elementów przyrody w tym ekosystemów. Cała szeroko zakrojona działalność Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie – Mokrem zmierza do jednego, nadrzędnego celu, którym jest zachowanie bioróŜnorodności dla obecnych i przyszłych pokoleń. 51 Hałas. Hałas pochodzi głównie z ruchu kołowego. Identyfikacja jego źrodeł jest zbieŜna z identyfikacją liniowych źródeł niskiej emisji. Likwidacja jego uciąŜliwości wiąŜe się z koniecznością przebudowy układów komunikacyjnych, w tym budowy obwodnicy Orzesza stanowiącej jeden z najistotniejszych problemów zawartych zarówno w ZałoŜeniach do Strategii Powiatu Mikołowskiego i Strategii Orzesza oraz postulowanym w Strategii Ornontowic powrotem do szynowego transportu pasaŜerskiego. Wzrost wykorzystania szynowego transportu towarowego spowodowałby znaczny spadek liczby pociągów drogowych i odciąŜenie systemu drogowego. Dodatkowym efektem byłby wzrost bezpieczeństwa. Program Przebudowy i Rozbudowy Powiatowych Ciągów Drogowych opracowany przez Zarząd Dróg Powiatowych Powiatu Mikołowskiego podejmuje szereg działań mających wyeliminować hałas (poprawa nawierzchni dróg ). Inwestycje drogowe powinny uwzględniać budowę ekranów ochronnych a takŜe okien o podwyŜszonej izolacji akustycznej. 52 4. Długoterminowa polityka ochrony środowiska na lata 2004-2011. Cele długoterminowe w Programie Ochrony Środowiska. Gospodarka odpadami. Prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie gospodarki odpadami w gminach. Zastąpienie niskiej jakości paliw stałych paliwami ekologicznymi lub innymi nośnikami energii. Zmniejszenie ilości odpadów. Wprowadzenie technologii niskoodpadowych. Wydzielenie odpadów biodegradowalnych i zdatnych do recyklingu. Ochrona powierzchni ziemi i gleb. Rekultywacja gruntów zdegradowanych. Wykorzystanie nieuŜytków na uprawy energetyczne. Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów agroturystyki. Organizacja lekcji wychowania ekologicznego dla dzieci i młodzieŜy. Szkolenia dla rolników z zakresu Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Ochrona powietrza. Kontynuacja wdraŜania programów ograniczenia niskiej emisji. Kontynuacja programów edukacyjnych. Tworzenie stref buforowych pomiędzy nowoprojektowanymi centrami przemysłu czy usług a terenami zabudowy mieszkaniowej. Dbałość o stan techniczny dróg. Ochrona przed hałasem. Kontynuacja programów edukacyjnych. Utworzenie i aktualizacja mapy akustycznej obiektów przemysłowych stanowiących źródła zagroŜeń. Dbałość o stan techniczny dróg. Utworzenie mapy akustycznej powiatowych ciągów drogowych. Uporządkowanie ruchu samochodowego ( ograniczenie tranzytu). Ochrona przyrody. Ochrona lasów w ramach funkcji ochronnych, Obszarów Parku Krajobrazowego „ Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich” Rewitalizacja cennych zabytkowych załoŜeń zieleni parkowej. Kontynuacja budowy Śląskiego Ogrodu Botanicznego. Wytyczenie, organizacja i budowa sieci tras rowerowych, ścieŜek pieszych i tras turystycznych. Rozwój ekologicznej gospodarki rolnej i agroturystyki. Budowa centrów sportowo-rekreacyjnych. Podnoszenie świadomości ekologicznej. 53 5. Cele krótkoterminowe na lata 2004-2007 i ich realizacja. Łaziska Górne. Program Ochrony Środowiska Miasta Łaziska Górne jest w stadium opracowywania. Rada Miasta uchwaliła na lata 2002 - 2004 „Krótkoterminowy Program Ochrony Środowiska” obejmujący problemy istotne z punktu widzenia społeczności miasta. Zagadnienia z zakresu ochrony środowiska zawarto w Strategii Rozwoju Miasta Łaziska Górne. B-2. Środowisko przyrodnicze. B.2.1. Rekultywacja techniczna i biologiczna składowiska „Skalny” B.2.2. Adaptacja hałdy „Waleska” dla celów parkowych B.2.3. Poprawa jakości wód w potoku Brada B.2.4. Stworzenie programu „zielona gospodarka” B.2.5. Wyznaczenie i zagospodarowanie ścieŜek dydaktycznych „W dolinie Brady” i „Na Wierzysku” B.2.6. Utworzenie miejskiego parku rekreacyjno – wypoczynkowego. Mikołów. Cele Programu Ochrony Środowiska Miasta zgrupowano w dziewięciu zasadniczych blokach tematycznych, wyznaczając w kaŜdym z nich priorytety ekologiczne. C1. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego Priorytety ekologiczne P.1. Ograniczenie niskiej emisji P.2. Minimalizacja uciąŜliwości transportu kołowego P.3. Ochrona przede promieniowaniem elektromagnetycznym P.4. Ograniczenie emisji przemysłowych ( niska i wysoka ) C2. Racjonalna gospodarka wodna. Priorytety ekologiczne P1. Ochrona przeciwpowodziowa P2. Realizacja kompleksowych inwestycji w dziedzinie gospodarki wodnościekowej ( ograniczenie zrzutu ścieków do cieków i zbiorników) P3. Poprawa jakości wody pitnej P4. Regulacja stosunków wodnych na terenie gminy C3. Poprawa jakości gleb, ochrona powierzchni i kopalin. Priorytety ekologiczne P1. Ochrona wierzchniej warstwy gleb 54 P2. Przywrócenie wartości uŜytkowych gleb P3. Racjonalna gospodarka rolna. P4. Racjonalna gospodarka kopalinami. C4. Zmniejszenie uciąŜliwości hałasu Priorytety ekologiczne P1. Ograniczenie uciąŜliwości hałasu przemysłowego i pochodzącego od ciągów komunikacyjnych. P2. Ograniczenie emisji hałasu z innych źródeł (punktowych) C5. Zachowanie i wzbogacanie walorów przyrodniczych. Priorytety ekologiczne P1. Ochrona i renaturalizacja ekosystemów P2. Ochrona elementów przyrody oŜywionej i nieoŜywionej P3. Zwiększenie powierzchni biologicznie czynnych C6. Racjonalna gospodarka odpadami. Priorytety ekologiczne P1. Likwidacja dzikich składowisk opadów P2. Rozwój selektywnej zbiórki odpadów. P3.Ograniczenie ilości odpadów biodegradowalnych w strumieniu odpadów komunalnych P4.WdraŜanie systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi P5. Gospodarka odpadami przemysłowymi z zakładów zlokalizowanych na terenie gminy P6. Budowa Gminnego Punktu Gospodarki Odpadami. C7. Zagospodarowanie terenów zdegradowanych Priorytety ekologiczne P1. Rekultywacja terenów poprzemyslowych P2.Tworzenie parków, terenów zielonych i miejsc wypoczynkoworekreacyjnych. P3. Inne moŜliwości zagospodarowania terenów poprzemysłowych C8. Przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagroŜeniom środowiska Priorytety ekologiczne P1. Awarie w zakładach pracy P2. Kolizje drogowe, poŜary, powodzie C9. Edukacja ekologiczna Priorytety ekologiczne P1. Prowadzenie zajęć dydaktycznych w szkołach 55 P2. Organizacja pozaszkolnych ośrodków i elementów edukacji ekologicznej. Ornontowice. Cele strategiczne Gminy Ornontowice z zakresu ochrony środowiska. Cele strategiczne Programy Poprawa warunków Wieloletni program zamieszkania, obsługi i zarządzania wypoczynku mieszkaniowym mieszkańców zasobem Gminy Tworzenie jak najlepszych warunków dla rozwoju gospodarczego Program modernizacji i rozbudowy układu komunikacyjnego Program organizacji edukacji w Gminie Ornontowice Program rozwoju przedsiębiorczości oraz adaptacji i ochrony gospodarstw rolnych Program poprawy ładu przestrzennego Rozbudowa i sprawne funkcjonowanie infrastruktury technicznej oraz zapewnienie ładu funkcjonalnoProgram sanitacji przestrzennego Gminy Ornontowice Nakłady w tys. zł 2000 Źródła finansowania Gmina Ornontowice tras 2003-2010 420 Gmina Ornontowice WFOŚiGW Utworzenie centrum 2003-2004 edukacji ekologicznej 60 Gmina Ornontowice gruntów 2003-2010 1500 Gmina Ornontowice Opracowanie 2002-2003 Miejscowego Planu i Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Ornontowice Zadania inwestycyjne 2003-2010 nr 45 - 58 137 Gmina Ornontowice 28084 Gmina Ornontowice SAPARD 3827 Gmina Ornontowice SAPARD 2003-2006 Przedsięwzięcia Zadania Doinwestowanie zasobów mieszkaniowych przy ul. Akacjowej i ul. śabik... Modernizacja i rozbudowa układu drogowego Edukacja ekologiczna mieszkańców Gminy Zadanie nr 11 ...prace termomodernizacyjne Budowa rowerowych Ochrona obszarów Ochrona zdegradowanych rolnych (obszary górnicze) Planowanie zagospodarowania przestrzennego architektury Gminy Okres realizacji 2003-2006 Przedsięwzięcia inwestycyjne nr 23 – 29 Program modernizacji Przebudowa sieci Zadania 59-61 2003-2005 sieci wodociągowej wodociągowej Program ograniczenia Gazyfikacja Gminy Gazyfikacja 2005-2007 niskiej emisji w Gminie Ornontowice południowej części Ornontowice Gminy Ornontowice Ochrona walorów i Program ochrony Adaptacja Części Zadania 63-66 zasobów środowiska krajobrazu, zasobów Gminnej Zabytkowego przyrodniczego przyrody i wartości ZałoŜenia Pałacowoi kulturowego kulturowych w Gminie Parkowego na potrzeby Ornontowice rekreacji i wypoczynku Adaptacja miejsc Zadania 67-69 cennych przyrodniczo na potrzeby rekreacji i wypoczynku Program ochrony Ochrona środowiska Zadania 70-72 środowiska Gminy przyrodniczego Ornontowice Program gospodarki Uporządkowanie Zadania 73-75 odpadami w Gminie gospodarki odpadami Ornontowice Program ochrony Rekultywacja terenów Zadania 76-79 2004-2006 powierzchni terenu zdegradowanych Gminy Ornontowice 1200 2003-2005 2003-2010 2002-2009 Gmina Ornontowice Fundusz pomocowy 1165 Gmina Ornontowice Fundusz pomocowy Orzesze. Cele strategiczne Miasta Orzesze z zakresu ochrony środowiska. Gospodarka wodno-ściekowa Priorytet: Przywrócenie czystości wód powierzchniowych i podziemnych oraz zapewnienie wody do picia, wysokiej jakości. Szczegółowo rozpisane elementy celów krótko i długoterminowych zawiera POŚ dla Gminy Orzesze. Gospodarka odpadami. 56 Priorytet: Ograniczenie do minimum negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko. Cele krótkoterminowe do 2004 roku. Wprowadzenie i objęcie wszystkich mieszkańców gminy systemem selektywnej zbiórki odpadów Zorganizowanie na terenie gminy punktu odbioru odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych Wybudowanie na terenie gminy punktu magazynowania odpadów niebezpiecznych w celu późniejszego transportu do miejsca docelowego Opracowanie planu gospodarki odpadami dla gminy Orzesze Dostosowanie istniejących rozwiązań w gminie do wymogów Unii Europejskiej. Ochrona powierzchni ziemi i gleb. Cele krótkoterminowe do 2006 roku. Zlecenie przeprowadzenia badań zanieczyszczeń glebowych i kwasowości. Przeciwdziałanie procesom erozyjnym. Promowanie działalności agroturystycznej. Ochrona powietrza. Cele krótkoterminowe do 2004 roku. Ograniczenie niskiej emisji. Prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie ochrony powietrza. Ochrona przed hałasem Priorytety: Uruchomienie terenów na cele rozwoju przemysłu, rzemiosła i usług. Budowa obwodnic miasta Orzesze. Cele krótkoterminowe do 2004 roku. Opracowanie programów edukacyjnych uświadamiających problemy ochrony przed hałasem. Inwentaryzacja stanu zagroŜenia hałasem na terenie miasta. Promieniowanie niejonizujace Szczegółowy zakres w POŚ miasta Orzesze. Ochrona przyrody Cele krótkoterminowe do 2004 roku. Utworzenie ekologicznego systemu obszarów chronionych gminy w oparciu o rozpoznane walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe. Edukacja ekologiczna Wykształcenie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Racjonalne uŜytkowanie zasobów naturalnych. Szczegółowo formy racjonalnego uŜytkowania zasobów naturalnych prezentuje POŚ miasta Orzesze. 57 Wyry. Cele strategiczne Gminy Wyry z zakresu ochrony środowiska. Nazwa polityki programu lub B Nr programu B6 B7 Gospodarka odpadami B8 Gospodarka nieruchomościami B11 B12 B13 B15 Modernizacja dróg C C11 F Wspieranie rozwoju F5 indywidualnego budownictwa mieszkaniowego F6 F11 H Wzmocnienie H7 toŜsamości i więzi regionalnej Stworzenie warunków H8 dla rozwoju rekreacji i wypoczynku w gminie H9 H10 H11 Wspieranie agroturystyki ekoturystyki H12 rozwoju H14 i H15 H16 Promocja gminy w H17 zakresie turystyki i rekreacji H18 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska Treść Realizator koordynator Kontynuacja programu segregacji odpadów komunalnych Gmina Wyry Podjęcie działań umoŜliwiających dalsze składowanie odpadów Gmina Wyry na składowisku w Tychach podjęcie działań z gminami Powiatu Mikołowskiego na rzecz Gmina Wyry gospodarki odpadami ( w okresie perspektywicznym i gminy Powiatu Mikołowskiego ewidencja gminnych nieruchomości i diagnoza moŜliwości ich Gmina Wyry wykorzystania opracowanie polityki gminy w sprawie gospodarki Gmina Wyry nieruchomościami, m.in.: wykorzystanie tzw. „majątku niechcianego” stanowiącego własność gminy lub podmiotów gospodarczych Sporządzenie charakterystyk nieruchomości Gmina Wyry Remonty kapitalne budynków mieszkalnych komunalnych: Gmina Wyry wymiana okien, docieplenie, ogrzewanie gazowe, infrastruktura Komunikacja i Telekomunikacja Sukcesywna modernizacja układu dróg lokalnych, której Gmina Wyry efektem byłaby poprawa dostępności terenów inwestycyjnych Gospodarka mieszkaniowa Sporządzenie planów zagospodarowania przestrzennego i Gmina Wyry planów zabudowy dla wybranych terenów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe sukcesywna realizacja sieci infrastruktury technicznej Gmina Wyry promocja budownictwa rezydencja to jest zabudowy na duŜych Gmina Wyry działkach i o priorytecie ekologicznym Kultura, rekreacja, turystyka Opracowanie programu zagospodarowania ścieŜek rowerowych Gmina Wyry raz pozyskanie pozabudŜetowych środków na wsparcie jego realizacji Promocja i wspólne działania z Nadleśnictwem Kobiór w celu Gmina Wyry komercjalizacji otoczenia leśniczówki w Wyrach Nadleśnictwo Kobiór Działania w celu urządzenia i utrzymania miejsc biwakowych Gmina Wyry Działania na rzecz pozyskania inwestora strategicznego dla Gmina Wyry realizacji terenów rekreacyjnych w otoczeniu Jeziora Wicie Działania na rzecz pozyskania inwestora strategicznego dla Gmina Wyry realizacji usług komercyjnych w oparciu o Dwór i tereny Agencja Własn. przyległe Rolnej Skarbu Państwa Budowa ośrodka rekreacyjnego z szkołą miejscowości Gostyń Gmina Wyry Nawiązanie współpracy z organizacjami i instytucjami Gmina Wyry zajmującymi się zagospodarowaniem turystycznym Współdziałanie z innymi gminami w celu połączenie szlaków Gmina Wyry turystycznych i ścieŜek rowerowych Działania na rzecz utworzenia lokalnego stowarzyszenia Gmina Wyry gospodarstw agroturystycznych przy pomocy WODR w Śmiłowicach Opracowanie pakietu ofert inwestycyjnych w turystyce i Gmina Wyry rekreacji Współpraca z Nadleśnictwem Kobiór w celu ciągłego ustalania Gmina Wyry kierunków rozwoju poszczególnych form turystyki Termin realizacji 2000-2010 2000-2010 2000-2002 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2008 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 2000-2010 Harmonogram realizacji programów strategicznych z podziałem na lata prezentuje Strategia Rozwoju Gminy Wyry na stronach 40,41. 58 6. Zarządzanie środowiskiem. 6.1 Instrumenty zarządzania środowiskiem. Zarządzanie środowiskiem w skali powiatu daje szereg kompetencji Staroście Powiatowemu oraz podległemu mu aparatowi wykonawczemu. WaŜniejsze kompetencje organów powiatu w zakresie ochrony środowiska, leśnictwa, rolnictwa, prawa górniczego i geologicznego, gospodarki wodnej, rybactwa śródlądowego oraz prawa łowieckiego zestawiono poniŜej wg grup wynikających z ustaw. − − − − − − − − − − − − − − Ochrona środowiska nakładanie na jednostkę organizacyjną obowiązku prowadzenia pomiarów stęŜeń substancji w powietrzu w przypadku przekroczenia dopuszczalnych stęŜeń substancji zanieczyszczających, ustalanie rodzajów i ilości substancji zanieczyszczających dopuszczonych do wprowadzenia do powietrza dla inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska, z włączeniem inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska, prowadzenie rejestru danych o rodzajach i ilości substancji zanieczyszczających dopuszczonych do wprowadzenia do powietrza w publicznie, wydawanie decyzji dla jednostek organizacyjnych w przypadku przekroczenia dopuszczalnego przekroczenia w środowisku, wydawanie decyzji zobowiązującej do przedstawienia oceny oddziaływania inwestycji lub obiektu budowlanego albo zespołu obiektów na środowisko w stosunku do inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska, ustalanie dla jednostek organizacyjnych i osób fizycznych obowiązków usunięcia przyczyn szkodliwego oddziaływania na środowisko i przywrócenia środowiska do stanu właściwego, występowanie do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w przypadkach podejrzenia o naruszenie przepisów o ochronie środowiska, opiniowanie raportów w zakresie oddziaływania na środowisko, nakładanie na podmiot władający powierzchnią ziemi obowiązku prowadzenia pomiarów zawartości substancji w glebie lub ziemi, prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi, prowadzenie spraw związanych z Powiatowym Funduszem Ochrony Środowiska. Ochrona przyrody popularyzowanie ochrony przyrody w społeczeństwie, opiniowanie zamierzeń utworzenia parku krajobrazowego, prowadzenie rejestru pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, uŜytków ekologicznych oraz zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, 59 − opiniowanie zmian przeznaczenia terenów, na których znajduje się starodrzew, − sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem przepisów o ochronie przyrody w trakcie gospodarczego wykorzystywania jej zasobów, − nadawanie osobom fizycznym uprawnień społecznych opiekunów przyrody. Gospodarka leśna − zarządzanie na koszt nadleśnictw zabiegów zwalczających i ochronnych w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa, gdy wystąpią w nich organizmy szkodliwe w stopniu groŜącym trwałości tych lasów, − wydawanie decyzji w sprawie przyznania środków z budŜetu państwa na finansowanie kosztów przebudowy lub odnowienia drzewostanu lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa, w których wystąpiły szkody spowodowane pyłami lub gazami przemysłowymi bez moŜliwości ustalenia winnego, względnie szkody spowodowane klęskami Ŝywiołowymi, − wydawanie decyzji na zmianę lasu na uŜytek rolny w odniesieniu do lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa, − przyznawanie dotacji na częściowe lub całkowite pokrycie kosztów zalesienia gruntów nie stanowiących własności Skarbu Państwa, − cechowanie drewna pozyskiwanego w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa, − składanie do Wojewody wniosków o uznanie lasu za ochronny, − ustalanie zadań gospodarczych dla właścicieli lasów nie posiadających planów urządzenia lasów, − zalecanie wykonania planów urządzenia lasów naleŜących do osób fizycznych i rozpatrywanie zastrzeŜeń wnoszonych w stosunku do tych planów po ich wykonaniu, − kontrolowanie wykonywania zadań określonych w planach urządzenia lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa, − wydawanie decyzji na pozyskiwanie drewna niezgodnie z planem urządzenia lasu, w przypadkach losowych na wniosek właściciela lasu, − przekazywanie w zarząd nadleśnictwu gruntów Skarbu Państwa przeznaczonych do zalesienia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, − przeznaczenie gruntów rolnych do zalesienia, − wnioskowanie o przekazanie na rzecz jednostek organizacyjnych budynków i budowli będących w zarządzie Lasów Państwowych, a nie przydatnych dla gospodarki leśnej. 60 − − − − − − − − − − − − − − − − − − Grunty rolne i leśne wyłączanie gruntów rolnych z produkcji rolniczej, w związku z wydawanymi pozwoleniami na budowę, wydawanie decyzji zezwalającej na wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej, określanie wysokości naleŜności opłat rocznych i obowiązku zdjęcia wierzchniej warstwy ziemi próchniczej, wydawanie decyzji w sprawach rekultywacji i zagospodarowania, nakazywanie właścicielowi gruntów zalesienia, zadrzewienia, zakrzewienia lub załoŜenia na nich trwałych uŜytków zielonych ze względu na ochronę gleb przed erozją, kontrola wykonywania przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, nakładanie podwyŜszonych opłat w razie stwierdzenia wyłączenia gruntów z produkcji niezgodnie z przepisami ustawy lub bez decyzji zezwalającej na wyłączenie, nakładanie podwyŜszonych opłat za nie zakończenie rekultywacji gruntów zdewastowanych w określonym terminie. Gospodarstwa rolne wydawanie decyzji o dopuszczeniu reproduktora do rozrodu naturalnego, doradztwo organizacyjne i prawne grupom producenckim. doradztwo dla rolników indywidualnych w związku z moŜliwością uzyskania pomocy ze środków Unii Europejskiej oraz w zakresie dostosowawczym do przepisów UE gospodarstw rolnych. Gospodarka wodna ustalanie linii brzegowej dla wód Ŝeglownych i pozostałych oraz rozstrzyganie sporów o rozgraniczenie gruntów pokrytych wodami powierzchniowymi z gruntami przyległymi do tych wód, przyznawanie odszkodowań dla właścicieli gruntów za zajęcia tych gruntów przez wody stanowiące własność Państwa oraz za szkody związane ze zmianą zagospodarowania gruntów w wyniku ustanowienia strefy lub obszaru ochronnego, ustalanie za odszkodowaniem przejścia, przejazdu oraz miejsc przeznaczonych do stałego korzystania z gruntów dla celów dostępu do wody, swobodnego ruchu wzdłuŜ wód, wykonywania rybactwa i wędkarstwa, przybijania i przymocowywania do brzegów statków i tratew, opiniowanie projektów warunków korzystania z wód dorzecza, wydawanie pozwoleń wodno-prawnych, wydawanie czasowych ograniczeń w korzystaniu z wód, ustalanie miejsca wydobywania Ŝwiru, piasku i innych materiałów w ramach powszechnego korzystania z wód, organizowanie, kierowanie i koordynowanie akcjami zwalczającymi klęski 61 − − − − − − − − − − − − − − − − Ŝywiołowe oraz nakładanie obowiązku świadczeń rzeczowych i osobistych w przypadku niewystarczających środków będących w dyspozycji Starosty dla zwalczania tych klęsk, prowadzenie akcji prewencyjnej na terenach zagroŜonych powodzią, nakazywanie przywrócenia do stanu poprzedniego w przypadku stwierdzenia czynności, które mogą utrudnić ochronę przed powodzią, wyznaczanie nie obwałowanych terenów naraŜonych na niebezpieczeństwo powodzi, zwalnianie od zakazów obowiązujących na obszarach naraŜonych na niebezpieczeństwo powodzi, ustalanie wysokości partycypacji w kosztach utrzymania wód lub urządzeń wodnych przez podmioty, które poprzez wprowadzanie ścieków przyczyniają się do wzrostu kosztów utrzymania tych wód i urządzeń, wydawanie decyzji o wykonaniu na koszt Państwa - za zwrotem części kosztów urządzeń melioracji wodnych szczegółowych, ustalanie wysokości opłat za wykonanie na koszt Państwa urządzeń melioracji wodnych szczegółowych oraz przyjmowanie na własność Państwa odpowiedniej części tych gruntów zamiast opłaty melioracyjnej, przyznawanie odszkodowań poszkodowanym w związku z realizacją inwestycji melioracyjnych na koszt Państwa nadzór i kontrola nad działalnością spółek wodnych, wydawanie decyzji w sprawach tworzenia i likwidacji spółek wodnych, wydawanie decyzji w sprawach świadczeń na rzecz spółek wodnych, ustanawianie strefy ochronnej źródeł oraz ujęć wody. Gospodarka odpadami wydawanie pozwoleń na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych dla wytwórców prowadzących instalację i wytwarzających powyŜej 1 tony tych odpadów rocznie lub odpadów innych niŜ niebezpieczne w ilości powyŜej 5 tysięcy ton rocznie, wydawanie decyzji zatwierdzających program gospodarki odpadami niebezpiecznymi dla wytwórców prowadzących instalację i wytwarzających do 1 tony odpadów niebezpiecznych rocznie oraz dla wytwórców nie prowadzących instalacji i wytwarzających powyŜej 100 kg odpadów rocznie, przyjmowanie informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania nimi – dla wytwórców odpadów prowadzących instalację i wytwarzających od 5 do 5 tysięcy ton rocznie odpadów innych niŜ niebezpieczne oraz dla wytwórców nie prowadzących instalacji i wytwarzających odpady niebezpieczne w ilości do 100 kg rocznie albo powyŜej 5 ton rocznie odpadów innych niŜ niebezpieczne, wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie zbierania lub 62 − − − − − − − − − − − − − − − − − − transportu odpadów, prowadzenie rejestru posiadaczy odpadów, zwolnionych z obowiązku uzyskiwania zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, wydawanie zezwoleń na składowanie odpadów niebezpiecznych na wydzielonych częściach innych składowisk, zatwierdzanie lub odmowa zatwierdzenia instrukcji eksploatacji składowiska odpadów, wydawanie decyzji przenoszącej prawa i obowiązki wynikające z instrukcji eksploatacji składowiska odpadów na rzecz innej osoby. Prawo łowieckie wydawanie zezwoleń, w szczególnych przypadkach, na odstępstwa od zakazu płoszenia, chwytania, przetrzymywania, ranienia i zabijania zwierzyny, wydawanie zezwoleń na posiadanie i hodowlę chartów rasowych lub ich mieszańców, wydzierŜawianie polnych obwodów łowieckich na wniosek Polskiego Związku Łowieckiego, wydawanie zezwoleń na odłów lub odstrzał redukcyjny zwierzyny w przypadkach zagroŜenia prawidłowego funkcjonowania obiektów produkcyjnych i uŜyteczności publicznej. Rybactwo śródlądowe wydawanie kart wędkarskich i kart łowiectwa podwodnego, wydawanie zezwoleń na przegradzanie sieciowymi rybackimi narzędziami połowowymi więcej niŜ połowy szerokości łoŜyska wody płynącej nie zaliczanej do śródlądowych wód Ŝeglownych, rejestracja sprzętu pływającego, słuŜącego do połowu ryb, występowanie z wnioskiem do Rady Powiatu o powołanie Społecznej StraŜy Rybackiej. Prawo geologiczne i górnicze zatwierdzanie projektów prac geologicznych, które nie wymagają uzyskania koncesji, nakazywanie wykonania dodatkowych prac pomiarowych podmiotom wykonującym prace geologiczne, wykonywanie nadzoru i kontroli nad pracami geologicznymi prowadzonymi przy wydobywaniu kopalin pospolitych, udzielanie koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin pospolitych na powierzchni nie przekraczającej 2 ha i o przewidywanym wydobyciu rocznym nie przekraczającym 20 000 m3, przeniesienie koncesji, za zgodą przedsiębiorcy na rzecz innego podmiotu, wydawanie zezwoleń na zmianę kryteriów bilansowości, 63 − dokonywanie zmian koncesji geologicznych bez odszkodowania, − udzielanie zgody na przeklasyfikowanie geologicznych zasobów bilansowych, − zobowiązanie, w drodze decyzji, do wykonywania obmiaru wyrobisk, − określanie, w drodze decyzji, wysokości naleŜnej opłaty eksploatacyjnej, − ustalanie opłaty eksploatacyjnej za wydobywanie kopaliny bez wymaganej koncesji lub z raŜącym naruszeniem jej warunków, − wyraŜanie zgody na przeniesienie przez przedsiębiorcę przysługujących mu praw do informacji uzyskanych w wyniku prowadzonych prac geologicznych, − uzgadnianie projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenu górniczego, Pozwolenia. Od 1 stycznia 1999 roku kompetencje do wydawania pozwoleń dotyczących ochrony przed zanieczyszczeniami i uciąŜliwościami podzielono pomiędzy Wojewodę i Starostę. Za podstawowe kryterium podziału kompetencji przyjęto skalę uciąŜliwości danego podmiotu. Wojewoda utrzymuje kompetencje w omawianym zakresie tylko w odniesieniu do podmiotów, prowadzących działalność szczególnie szkodliwą dla środowiska i zdrowia człowieka. Kompetencje do wydawania pozwoleń, dotyczących obiektów zaliczonych do inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska posiada Starosta. Wśród pozwoleń naleŜy wymienić: • pozwolenia na gospodarcze korzystanie ze środowiska, w tym pozwolenia wodno-prawne a takŜe decyzje o emisji dopuszczalnej, • pozwolenia na gospodarcze wykorzystanie odpadów, • decyzje zatwierdzające program gospodarki odpadami • decyzje o zakresie i sposobie usunięcia przyczyn szkodliwego oddziaływania na środowisko lub zagroŜenia, i przywrócenia środowiska do stanu właściwego, • koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatację surowców mineralnych. Wraz z przystąpieniem do Unii Europejskiej zaczną obowiązywać unijne dyrektywy. Wprowadzenie wymogów Dyrektywy IPPC (ang. Integrated Pollution Prevention and Control) do polskiego systemu ochrony środowiska wpłynie na funkcjonowanie znacznej części przedsiębiorstw. Wpłynie to zdecydowanie na przedsiębiorstwa których działalność jest szczególnie szkodliwa dla środowiska oraz części naleŜących do kategorii mogących pogorszyć stan środowiska. Wymagania Dyrektywy IPPC narzucą konieczność kompleksowego podejścia do zapobiegania i ograniczania emisji z procesów technologicznych oraz 64 ochrony środowiska jako całości. Wydawanie pozwoleń i decyzji administracyjnych, dotyczące poszczególnych mediów (pobór wody, gospodarka odpadami), komponentów środowiska (emisje do powietrza, odprowadzanie ścieków) czy uciąŜliwości (hałas, promieniowanie) zostanie zastąpione wydawaniem pozwoleń zintegrowanych. Instrumenty które naleŜy wykorzystywać w celu właściwego gospodarowania zasobami środowiska to: raporty oddziaływania na środowisko plany zagospodarowania przestrzennego. Kontrola przestrzegania przepisów prawnych. Zmiany ustawowe dotyczące sfery środowiska naturalnego wzmacniają zasadniczo kompetencje kontrolne Wojewody. Formalne podporządkowanie Wojewodzie wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, który wykonuje w jego imieniu zadania i kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska, a więc odpowiada za kontrolę przestrzegania warunków określonych w pozwoleniach stanowi istotę tych zmian. Wojewoda na wniosek wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub za jego zgodą, moŜe powierzyć w drodze porozumienia, prowadzenie spraw z zakresu właściwości wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, w tym wydawanie w jego imieniu decyzji administracyjnych, powiatom połoŜonym na terenie województwa. 6.2 Monitoring jakości środowiska. Z zapisów ustawowych wynika waŜna rola monitoringu środowiska. Pomiar stanu środowiska realizowany jest zarówno jako badanie jakości środowiska, jak teŜ w postaci badania ilości zasobów środowiskowych. Dotąd monitoring był traktowany jako instrument społeczny (informacyjny) i jako taki słuŜył analizom, formułowaniu ocen czy teŜ podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska. Wprowadzenie badań monitoringowych do zapisów aktów prawnych zmieniły rangę monitoringu nadając mu funkcję instrumentu prawnego. 7. Aspekty finansowe realizacji Programu. Wprowadzenie. Potencjalne źródła finansowania i ich szacunkowy udział w kosztach realizacji przedsięwzięć wymienionych w Programie. Koszty wdraŜania Programu zostały określone dla okresu 2004 – 2007. Po 2007 roku koszty powinny być szacowane w następnych etapach realizacji Programu, w ramach urealniania i korekty działań w oparciu o wyniki monitoringu. Koszty wdroŜenia przedsięwzięć zdefiniowanych w „Programie ochrony środowiska” dla okresu 2004 - 2007, podane są w cenach bieŜących. 65 7.1 Ramy finansowe wdraŜania Programu Ochrony Środowiska. Program ochrony środowiska musi być zdefiniowany pod kątem ram finansowych, poprzez szacunek wielkości środków, które mogą być zaangaŜowane w realizację przedsięwzięć zaplanowanych w programie. Środki własne powiatu, gmin, podmiotów gospodarczych, budŜetu Państwa, budŜetu województwa śląskiego, a takŜe środki pochodzące z funduszy celowych i środki pomocowe stanowią potencjalne źródło finansowania programu. 7.2 Potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć Programu. Specyfiką systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, Ŝe większą część wydatków ponoszą samorządy terytorialne, fundusze ekologiczne i przedsiębiorstwa, natomiast udział środków budŜetu państwa jest mały. W poprzednich latach przeciętny udział funduszy ochrony środowiska oraz dopłat do kredytów uruchamianych przez Bank Ochrony Środowiska wynosił około 30% wartości inwestycji. W najbliŜszych latach rola funduszy ekologicznych (przede wszystkim Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) powinna polegać na koncentrowaniu środków na wspieranie inwestycji priorytetowych z punktu widzenia integracji z UE. Jednocześnie oczekuje się spadku udziału funduszy ochrony środowiska, ze względu na ogólną poprawę stanu środowiska, a co za tym idzie zmniejszenie wpływów z tytułu opłat i kar ekologicznych. Natomiast oczekuje się większego niŜ dotychczas zaangaŜowania środków pomocowych, w tym z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (2004 2006) po uzyskaniu członkostwa w UE. Inwestycje przewidywane do realizacji w przemyśle będą finansowane ze środków własnych i kredytów komercyjnych oraz uzupełniająco z funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe w skali województwa. Jak wspomniano wcześniej, istotny cięŜar finansowania inwestycji w infrastrukturze pozostanie na barkach gmin, często poprzez zaciąganie długu w bankach i w międzynarodowych instytucjach finansujących (np. EBOiR). Coraz częściej gminy podejmują decyzje o udzieleniu praw inwestorowi zewnętrznemu do wykonywania działań z zakresu ochrony środowiska poprzez spółki z udziałem gminy, który to udział jest gwarancją jej wpływu na decyzje podejmowane przez spółkę oraz na jakość świadczonych usług. 66 7.3 Oszacowanie wielkości środków moŜliwych do zaangaŜowania. W oparciu o analizę źródeł finansowania działań w zakresie ochrony środowiska w ostatnich latach w Polsce, województwie śląskim i gminach Powiatu Mikołowskiego oraz prognoz co do perspektywicznych źródeł, przewiduje się następujące ramy finansowe dla wdraŜania Programu w najbliŜszych czterech latach: Źródło finansowania Łącznie w latach 2004 – 2007 w tys. zł Środki własne powiatu 5670 Środki własne gmin 34026 PFOŚiGW, GFOŚiGW 17013 NFOŚiGW ,WFOŚiGW 79393 BudŜet państwa 56709 Środki pomocowe UE 340258 Środki własne podmiotów 34026 gospodarczych Łącznie 567095 % 1 6 3 14 10 60 6 100 7.4 Koszty realizacji przedsięwzięć w latach 2004 – 2007. Wprowadzenie. Kalkulacja kosztów przedstawiona w punkcie dotyczy wykonania zadań, które będą realizowane w latach 2004 - 2007 poniewaŜ szacunek kosztów w okresach dłuŜszych jest obarczony tak duŜym błędem, iŜ staje się mało przydatnym. W okresie tym przewiduje się działania z zakresu: • zarządzania środowiskiem zgodnie z celami i strategią Programu Ochrony Środowiska; • koordynacja, monitoring wdraŜania programu, doskonalenie przepływu informacji, • edukacja ekologiczna Inwestowania w techniczną infrastrukturę ochrony środowiska przewidzianą do realizacji w latach 2004 – 2007 szczegółowo określają Programy Gminne, poniewaŜ ustawowo na nich spoczywa cięŜar inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Ponadto udział finansowy podmiotów gospodarczych i inwestorów indywidualnych moŜe być oszacowany na podstawie tendencji w tym zakresie w skali regionu, branŜy itp. Szacunkowe koszty wdraŜania „Programu...” w latach 2004 - 2007 przedstawiono w tabelach. Koszty te zostały określone w oparciu o szczegółowe dane zgłoszone przez róŜne jednostki nt. kosztów realizacji konkretnych przedsięwzięć lub szacunek kosztów przeprowadzony w oparciu o średnie wskaźniki dotyczące budowy i eksploatacji urządzeń, ocenę wielkości środków moŜliwych do zaangaŜowania - ram finansowych. 67 Tabela Lp. Szacunkowe koszty wdraŜania Programu w latach 2004 – 2007 Zagadnienie Koszty w latach 2004-2007 w tys. zł Nieinwestycyjne Inwestycyjne Łącznie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 9. Zarządzanie Programem Edukacja ekologiczna Jakość wód i stosunki wodne Gospodarowanie odpadami Powietrze atmosferyczne Hałas Przyroda i krajobraz Lasy, gleby uŜytkowane rolniczo, zasoby kopalin Łącznie w latach 2004 - 2007 7.5 20 100 600 390 65 260 480 40 60 511400 17000 32000 520 600 60 160 512000 17390 32065 780 1080 80 4500 4580 1995 566120 567095 Prognoza kosztów według źródła środków. Struktura finansowania wdraŜania Programu Ochrony Środowiska Powiatu Mikołowskiego w latach 2004-2007 oparta o ramy finansowe przedstawione w punkcie 7.1 powinna być następująca: Udział Źródło Środki własne gmin i powiatu PFOŚiGW, GFOŚiGW NFOŚiGW, WFOŚiGW BudŜet państwa Środki pomocowe UE Środki własne podmiotów gospodarczych % tys. zł 7 39696 3 17013 14 79393 10 56709 60 340258 6 34026 68 8. Zarządzanie programem. Głównym realizatorem programu jest Zarząd Powiatu , a szczególnie Starosta współdziałający z podległymi mu słuŜbami. Rada Powiatu dysponuje kompetencjami o charakterze strategicznym, uchwala strategie Powiatu oraz powiatowe programy rozwoju . Na poniŜszym rysunku przedstawiano schemat zarządzania programem. SCHEMAT ZARZĄDZANIA PROGRAMEM Rada Powiatu SAMORZĄD GMINY Instrumenty Zarządzania Zasobami FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA , BANKI Instrumenty Finansowe STAROSTA Instrumenty Prawne Ochrony Środowiska Zarząd Powiatu INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA Instrument Kontroli i Monitoringu Strategie, Programy Powiatu MEDIA I ORGANIZACJE POZARZADOWE Instrumenty Edukacyjno Informacyjne POWIATOWY PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIESZKAŃCY PRZEDSIĘBIORCY SAMORZĄD 69 Schemat zarządzania Powiatowym Programem Ochrony Środowiska scharakteryzowano w oparciu o instrumenty oddziaływania systemu. Do instrumentów tych zaliczono: Instrumenty Prawne Ochrony Środowiska Instrumenty Kontroli i Monitoringu Instrumenty Edukacyjno - Informacyjne Instrumenty Zarządzania Zasobami Instrumenty Finansowe 1. Starosta dysponuje prawnymi instrumentami ochrony środowiska w postaci decyzji administracyjnych. 2. Samorząd Gminny zarządza zasobami poprzez uchwalanie planów zagospodarowania przestrzennego gmin , gospodarkę odpadami, gospodarkę wodno-ściekową oraz gospodarkę zielenią na terenie gminy. 3. Instytucją monitorującą stan sanitarny w zakresie przestrzegania prawa jest Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska. 4. Środki na realizację przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska są w dyspozycji Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 5. WaŜną rolę w zarządzaniu programem mają do spełnienia media i organizacje pozarządowe promujące i organizujące kampanie informacyjno-edukacyjne, podnoszące świadomość ekologiczną społeczności Powiatu. Z zamieszczonego schematu wynika, iŜ wiodącą rolę w realizacji programu powierza się przedsiębiorcom planującym i realizującym inwestycje zgodnie z przepisami obowiązującego prawa i celami określonymi w Powiatowym Programie Ochrony Środowiska. Podobną rolę ma do spełnienia samorząd lokalny, w zakresie działań zmierzających do ochrony środowiska. Ostatecznym, końcowym beneficjentem programu są mieszkańcy Powiatu Mikołowskiego. Aby program znalazł pozytywny, społeczny oddźwięk jego realizacja powinna uwzględniać następujące załoŜenia: 1. swobodę działania podmiotów gospodarczych i przedsiębiorców (ograniczenia tej swobody mogą wynikać wyłącznie z przepisów ustawy) 2. zobowiązanie wszystkich realizatorów i uczestników programu do współpracy w jego realizacji , współfinansowania w ramach posiadanych środków i wspierania słabszych uczestników procesu wdraŜania 3. racjonalne i efektywne korzystanie ze środków 4. wykorzystywanie tzw. prostych rezerw 70 9. Elementy Programu. 9.1 Gminne Programy Likwidacji Niskiej Emisji. Programy ograniczenia niskiej emisji mają na celu obniŜenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery z kotłowni indywidualnych jak i obiektów komunalnych ogrzewanych ze źródeł ciepła posiadających kominy o wysokości poniŜej 40 m. Na terenie Powiatu Mikołowskiego programy opracowano w Łaziskach Górnych, Ornontowicach, Orzeszu i Wyrach. Programy w zaleŜności od decyzji Rad Gmin obejmują róŜny zakres. JednakŜe moŜna wyodrębnić podstawowe ich kierunki : • Wymiana źródeł energii cieplej na energooszczędne i ekologiczne • Prace termomodernizacyjne • Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (biomasa, pompy ciepła, kolektory słoneczne) • Kryteria doboru urządzeń grzewczych stosowane dla oceny efektywności stosowanych przez mieszkańców obejmują: • Sprawność energetyczną • Obsługę urządzeń • Parametry ekologiczne Analizie w zakresie stosowania paliw do wytwarzania energii cieplnej poddano: - gaz: z sieci ze zbiorników indywidualnych - olej opałowy - paliwa stałe węgiel biomasy drewno opałowe słoma zrębki drewna pelety mieszanka węgiel – zrębki Mikołów. Zadania w ramach Ograniczenia Niskiej Emisji (na lata 2003-2007): Opracowanie audytu energetycznego miasta – wyspecyfikowanie działań, które ograniczą koszty zaopatrzenia w ciepło (koszty, efekty termomodernizacji, określenie SPBT) Źródła finansowania: środki własne, WFOŚiGW, Bank Ochrony Środowiska Szacunkowy łączny koszt realizacji: 15 000 zł Modernizacja układów zasilania (kotły, sterowanie, układy odpylania i układy napędowe urządzeń ciepłowniczych) 71 Źródła finansowania: środki własne, WFOŚiGW, Bank Ochrony Środowiska Partnerzy: Miasto Mikołów, przedsiębiorstwa i inwestorzy indywidualni. Szacunkowy łączny koszt realizacji: 1 350 000 zł W tym 50% dofinansowanie WFOŚiGW. Łaziska Górne. Miasto Łaziska Górne posiada funkcjonujący od 1999 roku program ograniczenia niskiej emisji. Regulamin Korzystania ze Środków Gminnego Programu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Ramach Programu Ograniczenia Niskiej Emisji Zanieczyszczeń Powietrza uchwaliła Rada Miejska w aktualnej wersji 20 maja 2003 r. Zakres i skalę przedsięwzięć w gminach Ornontowice i Wyry zilustrowano na podstawie projektów Programów Ochrony Powietrza, Ograniczenie Niskiej Emisji przygotowywanych przez firmę Ekogeneracja sp. z o.o. w Mikołowie. Wyry. Skala przedsięwzięć na lata 2003-2007 6.295.000 zł dla planowanej modernizacji 500 obiektów wg zaangaŜowanych środków finansowych przedstawia się następująco: mieszkańcy 1.575.750 zł dotacja WNOŚ I GW 944.250 zł poŜyczka 3.777.000 zł Ornontowice. Skala przedsięwzięć na lata 2003-2006 6.209.950 zł dla planowanej modernizacji 150 obiektów wg zaangaŜowanych środków finansowych przedstawia się następująco: mieszkańcy 152.248 zł dotacja GFOŚ 120.000 zł dotacja WNOŚ I GW 1.103.235 zł poŜyczka 3.464.227 zł W przeprowadzonych symulacjach na podstawie wykonanych ankiet załoŜono średnią moc jednego kotła centralnego ogrzewania – 25 kW. Dla powyŜszego załoŜenia dokonano analizy zanieczyszczeń emitowanych przez źródła niskiej emisji. Strukturę emitowanych zanieczyszczeń dla stanu obecnego, stanu po wymianie źródła ciepła i kompleksowej termomodernizacji prezentują poniŜszy diagram i zestawienie tabelaryczne. 72 kilogramów na rok Ograniczenie niskiej emisji 200000 150000 100000 50000 0 co so2 no pył zw org WWA B(a)P Obecny poziom niskiej emisji Niska emisja po standardowych zabiegach Niska emisja po pełnej termomodernizacji Zanieczyszczenia z 1000 domowych źródeł ciepła emitowane do atmosfery Rodzaj CO SO2 Nox pył zw org WWA B(a)P Stan obecny 1 kg/rok 167308 26770 9704 60230 33470 4014 50 Program wymiany źródła ciepła 2 % z "1" 18,5% 87,9% 159,9% 5,3% 7,3% 3,1% 4,4% 73 Pełny program termomodernizacji 3 % z "1" 8,2% 58,4% 97,4% 2,2% 2,7% 0,2% 0,4% 9.2 Włączenie się Powiatu do środowiskowych, wnoszonych ze środowiska. Wojewódzkiego systemu opłat przez podmioty korzystające Istotnym elementem włączenia się powiatu do wojewódzkiego systemu opłat środowiskowych, wnoszonych przez podmioty korzystające ze środowiska, jest wdraŜany obecnie program REMAS. Starostwo Powiatowe będzie tworzyło bazę danych obejmującą decyzje wydane przez Starostę Powiatu Mikołowskiego wraz ze specyfikacją ich zakresu (gospodarcze korzystania ze środowiska). Przyjmuje się Ŝe Powiat będzie współfinansował koszty niezbędne do funkcjonowania projektu (sprzęt, oprogramowanie, szkolenie personelu, opłaty licencyjne). Instrumenty finansowe będące do dyspozycji szczebla powiatowego to: • opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, • administracyjne kary pienięŜne • fundusze celowe. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska spełniają funkcje prewencyjne i redystrybucyjne. Funkcja prewencyjna realizowana jest przez zachęcanie podmiotów (podmioty gospodarcze) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urządzeń ochronnych oraz oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych z punktu widzenia ochrony środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu i przemieszczaniu środków finansowych przeznaczonych na cele ochrony środowiska. Opłaty pobierane są za: • wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, • pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, • składowanie odpadów, • wyłączanie gruntów rolnych i leśnych z produkcji, • usuwanie drzew i krzewów. Opłaty gromadzone są w funduszach celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). W przypadku gruntów rolnych i leśnych, opłaty wnoszone są bezpośrednio do funduszu celowego. Podmiot korzystający ze środowiska ustala wysokość naleŜnej opłaty (według stawek obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, wymaganym pozwoleniem na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska lub w pozwoleniu wodnoprawnym (pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy 74 Prawo wodne). Podobne opłaty pobiera się na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalność koncesjonowaną. Administracyjne kary pienięŜne. Kary pienięŜne są związane z instytucją odpowiedzialności prawnej. Spełniają jednak funkcje podobne do opłat. Kary pobiera się w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, karę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy. Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyŜsze niŜ opłaty i trafiają do funduszy celowych. Ustawa dotycząca ochrony środowiska przewiduje moŜliwość odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pienięŜnych. 75 Załącznik A - Wykaz przepisów wykonawczych do ustawy Prawo Ochrony Środowiska i ustaw związanych 1. Ustawy Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. nr 63 poz 638 z późn. zm.) Ustawa z dnia 3 lutego 1995 o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. nr 16 poz. 78 z późn. zm.) Ustawa z dnia 26 marca 1982 roku o scalaniu i wymianie gruntów (Dz. U. nr 58, poz. 349 z późn. zm) Ustawa z dnia 16 marca 2001 roku o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. nr 38) Ustawa o ochronie przyrody (Dz.U. nr 117 poz. 492 z późn. zm.) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. nr 115 poz. 1229) Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2001 nr 72 poz. 747; zm.: Nr 115 poz. 1229) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 nr 62, poz. 627) Ustawa z dnia 20 lipca 1991 roku o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. 1991 nr 77, poz. 335) Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 2001 nr 100 poz. 1085) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz. U. 2001 nr 62 poz. 628) Ustawa z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 1996 nr 132 poz. 622) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane (Dz. U. 1994 nr 89 poz. 414) Ustawa z dnia 26 lipca 2000 roku o nawozach i nawoŜeniu (Dz.U. 2000 nr 89 poz. 991) Ustawa z dnia 28 września 1991 o lasach (Dz. U. nr 101, poz. 444 z późn. zm) Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – kodeks postępowania administracyjnego Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 roku o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz.U. nr 73, poz. 764) Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 1994 r. nr 27, poz. 96 z późn. zm.) Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80, poz. 717) Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz.U. nr 88, poz. 439 z późn. zm.) 76 2. Rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. nr 8, poz. 81) Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 3 września 1998 roku w sprawie metod obliczania stanu zanieczyszczenia powietrza dla źródeł istniejących i projektowanych (Dz.U. nr 122, poz. 805) Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 20 maj 2000 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew lub krzewów, elementów ochrony akustycznej, wykonywanie robót ziemnych, budynków lub budowli w sąsiedztwie linii kolejowych oraz sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieŜnych i pasów przeciwpoŜarowych (Dz.U. nr 52, poz. 627) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2000 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosięŜne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. nr 98, poz. 1067) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2000 roku w sprawie krajowego systemu informowania o produktach niebezpiecznych (Dz.U. nr 4, poz. 28) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 roku w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawoŜeniu (Dz.U. nr 60, poz. 615) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 roku w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz.U. nr 60, poz. 616) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 roku w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i pouŜytkowych (Dz.U. nr 69, poz. 719) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. nr 112, poz. 1206) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 października 2001 roku w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz.U. nr 130, poz. 1453) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 listopada 2001 roku w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. nr 140, poz. 1585) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie rejestru obszarów górniczych (Dz. U. nr 148, poz. 1660) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2001 roku w sprawie wysokości jednostkowych stawek kar za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi (Dz.U. nr 146, poz. 1640) 77 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 roku w sprawie zakresu informacji podawanych przy rejestracji przez posiadaczy odpadów zwolnionych z obowiązku uzyskania zezwoleń (Dz.U. nr 152, poz. 1734) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 roku w sprawie rodzajów odpadów lub ich ilości dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą prowadzić uproszczoną ewidencję odpadów (Dz.U. nr 152, poz. 1735) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 roku w sprawie niezbędnego zakresu informacji objętych obowiązkiem zbierania i przetwarzania oraz sposobu prowadzenia centralnej i wojewódzkiej bazy danych dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami (Dz.U. nr 152, poz. 1740) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 roku w sprawie warunków i zakresu dostępu do wojewódzkiej bazy dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami (Dz.U. nr 152, poz. 1737) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2001 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz.U. nr 151, poz. 1703) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 roku w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz.U. nr 8, poz. 81) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 roku w sprawie określenia przeciętnych norm zuŜycia wody (Dz.U. nr 8, poz. 70) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lutego 2002 roku w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń uŜywanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz.U. nr 60, poz. 546) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 marca 2002 roku w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów (Dz.U. nr 37, poz. 339) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 maja 2002 roku w sprawie listy rodzajów odpadów, które posiadacz odpadów moŜe przekazywać osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym, nie będącymi przedsiębiorcami, do wykorzystania na ich własne potrzeby (Dz.U. nr 74, poz. 686) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 maja 2002 roku w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawiania (Dz.U. nr 100, poz. 920) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U. nr 87, poz. 796) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. nr 87, poz. 798) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 roku w sprawie 78 sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz.U. nr 129, poz. 1108) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 roku w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz.U. nr 122, poz. 1055) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 lipca 2002 roku w sprawie wprowadzenia do powietrza substancji zanieczyszczających z procesów technologicznych i operacji technicznych (Dz.U. nr 87, poz. 957) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 roku w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz.U. 134, poz. 1140 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. nr 165, poz. 1358 i 1359) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz.U. nr 155, poz. 1298) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 września 2002 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz.U. nr 161, poz. 1335) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. nr 179, poz. 1490) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002 roku w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz.U. nr 176 poz. 1453) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem Ŝycia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U. nr 176, poz. 1455) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz.U. nr 179, poz. 1498) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz.U. nr 183, poz. 1530) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 roku w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz.U. nr 191, poz. 1595) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie metodyk referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji 79 powierzchniowoczynnych zawartych w produktach, których stosowanie moŜe mieć wpływ na jakość wód (Dz.U. nr 196, poz. 1658) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 listopada 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. nr 197, poz. 1667) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz.U. nr 203, poz. 1718) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia (Dz.U. nr 204, poz. 1728) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków jakie naleŜy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. nr 212, poz. 1799) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 roku w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U 03.1.12 z dnia 8 stycznia 2003 r.) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 roku w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U. nr 220, poz. 1858) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 grudnia 2002 roku w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy, przyporządkowania zbiorników wód podziemnych do właściwych obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz podziału obszarów dorzeczy na regiony wodne (Dz.U. nr 232, poz. 1953) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2002 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń uŜywanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz.U. nr 231, poz. 1942) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. nr 4, poz. 44) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie kryteriów wyznaczania wód wraŜliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. nr 241, poz. 2093) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 stycznia 2003 roku w sprawie rodzajów pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być 80 przekazywane właściwym organom ochrony środowiska, oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz.U. nr 18, poz. 164) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz.U. nr 35, poz. 308) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 stycznia 2003 roku w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach przemysłowych (Dz.U. nr 35, poz. 309) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 lutego 2003 roku w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją instalacji lub urządzeń przekazywanych właściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobu ich prezentacji (Dz.U. nr 59, poz. 529) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 marca 2003 roku w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz.U. nr 55, poz. 477) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 roku w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz.U. nr 61, poz. 549) Rozporządzenie z dnia 30 maja 2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (Dz.U. nr 104, poz. 971) Rozporządzenie z dnia 13 czerwca 2003 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz.U. nr 110, poz. 1057) 3. Obwieszczenia Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 25 czerwca 2002 roku w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. nr 112, poz. 982) Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 28 października 2002 roku w sprawie jednostkowych stawek kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu na rok 2003 (M.P. nr 54, poz. 743) Obwieszczenie z dnia 15 kwietnia 2003 roku w sprawie średniej krajowej przychodów gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w 2002 roku przypadających na jednego mieszkańca (M.P. nr 23, poz. 340) 4. Dokumenty programowe Państwa Polityka Leśna Państwa Narodowa strategia edukacji ekologicznej Strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich Strategia rozwoju turystyki w latach 2001-2006 81 82 Załącznik B - Akty prawa Unii Europejskiej dotyczące środowiska. 1. Dyrektywy Dyrektywa 70/220/EWG i 94/12/WE w sprawie ustanawiania wymogów technicznych i dopuszczalnych wartości dla CO i nie spalonych emisji węglowodorów z silników pojazdów samochodowych Dyrektywa Rady 75/440/EWG w sprawie wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do pobierania wody pitnej w krajach członkowskich (zmieniona dyrektywą Rady 79/869/EWG i 91/692/EWG) Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie zanieczyszczenia powodowanego przez niektóre substancje niebezpieczne odprowadzane do środowiska wodnego Wspólnoty (zmieniona dyrektywą Rady 91/692/EWG) Dyrektywa Rady 79/869/EWG dotycząca metod badań i częstotliwości analiz wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w krajach członkowskich (zmieniona dyrektywą Rady 91/692/EWG) Dyrektywa Rady 80/68/EWG w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem powodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne (zmieniona dyrektywą Rady 91/692/EWG) Dyrektywa 80/779/EWG w sprawie dopuszczalnych i zalecanych stęŜeń SO i cząstek zawieszonych w powietrzu Dyrektywa 82/884/EWG ustanowienie maksymalne wartości stęŜeń ołowiu w powietrzu atmosferycznym Dyrektywa 84/360/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczeń powietrza powodowanych przez zakłady przemysłowe Dyrektywa 85/203/EWG w sprawie obowiązujących dopuszczalnych wartości tlenku azotu Dyrektywa 85/210/EWG w sprawie zawartości ołowiu w benzynie Dyrektywa Rady 86/278/EWG z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska a szczególnie gleb, przy stosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie Dyrektywa Rady 86/280/EWG w sprawie wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaźników jakości wód w odniesieniu do zrzutów niektórych niebezpiecznych substancji objętych wykazem I załącznika do dyrektywy 76/464/EWG (zmieniona dyrektywą Rady 88/347/EWG, 90/415/EWG i 91/692/EWG) Dyrektywa 88/77/EWG w sprawie wymogów technicznych i dopuszczalnych CO, węglowodorów, NOx dla samochodów cięŜarowych Dyrektywa Rady 88/609/EWG w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z duŜych obiektów energetycznych spalania paliw Dyrektywa 89/369/EWG w sprawie zapobiegania zanieczyszczaniu powietrza przez nowe zakłady spalania odpadów komunalnych Dyrektywa Rady 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku 83 Dyrektywa Rady 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych Dyrektywa Rady 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami wywołanymi azotanami ze źródeł rolniczych Dyrektywa 92/72/EWG w sprawie wartości progowych azotu Dyrektywa 93/12/EWG w sprawie zawartości siarki w paliwach płynnych Dyrektywa Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczenia (IPPC) Dyrektywa Rady 98/83/WE w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi Dyrektywa 99/30/WE w sprawie wartości granicznych stęŜenia SO2, NO2, NOx, pyłu i ołowiu w powietrzu Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE ustanawiająca ramy dla polityki i działań Wspólnoty w dziedzinie gospodarki wodnej (zmieniona decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady 2455/2001/WE) Dyrektywa Komisji nr 2002/80/EC z 3 października 2002 dostosowania do postępu technicznego Dyrektywy Rady Europy nr 70/220/EEC o sposobach jakie powzięte mają zostać przeciw zanieczyszczeniu powietrza przez emisję z silników samochodowych Decyzja Rady Europy nr 2003/37/E z 16 stycznia 2003 w sprawie metod pomiaru PM2.5 wg Dyrektywy 1999/30/EC Dyrektywa Rady z dnia 01.12. 1986 r. w sprawie hałasu emitowanego przez zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego (86/594/EWG) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 08.05.2000 r. w sprawie zbliŜenia przepisów prawnych państw członkowskich dotyczących hałasu emitowanego przez urządzenia stosowane na zewnątrz pomieszczeń (2000/14/WE) Wspólne stanowisko Rady z dnia 07.06.2001 r. w sprawie przyjęcia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej oceny i zarządzania hałasem w środowisku (2001/…/WE) Dyrektywa nr 92/43/EWG z dnia 21 maj 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (zmieniona dyrektywą 97/62/WE) Dyrektywa nr 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków (zmienionej dyrektywami 81/854/EWG, 91/244/EWG i in.) Rozporządzenia WE/338/97 – dotyczącego uregulowania obrotu gatunkami dzikiej fauny i flory (zobowiązania wynikające z „Konwencji Waszyngtońskiej” o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagroŜonych wyginięciem), zmienionego rozporządzeniami rady: WE/2307/97, WE/2214/98. 84 Załącznik C. Zadania Gmin Powiatu Mikołowskiego ujęte w programie wojewódzkim. Zał. Nr 1 do Programu ochrony środowiska województwa śląskiego. Wykaz waŜniejszych przedsięwzięć ochrony środowiska, których realizacja jest wskazana w okresie przedakcesyjnym w zakresie ochrony środowiska, tj. w latach 2001-2004. Ochrona zasobów wodnych. III. Uporządkowanie gospodarki wodno- ściekowej w miastach o liczbie mieszkańców od 10000 do 100000. Poz. 38. Inwestor - Urząd Miasta Mikołów. Zadanie - Rozbudowa i modernizacja istniejących oczyszczalni ścieków. Szacunkowy koszt - 25,4 mln zł. Uwagi - Zadanie zgłoszone do realizacji w ramach programu „Odra”. Załącznik D. Zadania zakładów z Powiatu Mikołowskiego zgłoszone do programu wojewódzkiego. Zał. Nr 2 do Programu ochrony środowiska województwa śląskiego. Wykaz przedsięwzięć ochrony środowiska zgłoszonych przez zakłady przemysłowe do realizacji w latach 2001 – 2004 ( ankiety ) w ramach prac nad „Programem ochrony środowiska województwa śląskiego”. Poz. 5. Zakład przemysłowy - Huta Łaziska S.A. Zadanie – Weryfikacja dokumentacji systemu zarządzania środowiskowego w Hucie Łaziska S.A., realizacja szkoleń w zakresie tego systemu i przygotowanie Huty do certyfikacji na zgodność z normą ISO 14001 Element środowiska – Powietrze, woda, odpady Kwota ogółem – 125.000 zł Zadanie – Modernizacja stanowiska do suszenia i nagrzewania kadzi polegająca na oszczędności zuŜycia gazu poprzez wymianę palników. Element środowiska – Powietrze Kwota ogółem – 155.000 zł Zadanie – Budowa nowoczesnej technologiczne kruszarni Ŝelazokrzemu. Element środowiska – Powietrze Kwota ogółem – 278.000 zł 85 instalacji odpylającej urządzenia Załącznik E Wykaz przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami na terenie Powiatu Mikołowskiego, w tym unieszkodliwiania odpadów. Opis przedsięwzięcia Potencjalne źródła finansowania Koszty w tys. zł Jednostki realizujące Lata realizacji 2004 2005 2006 2007 Działania nieinwestycyjne Opiniowanie gminnych planów Starosta gospodarki odpadami Sporządzenie sprawozdania z Starosta wykonania PGO Aktualizacja PGO – na lata 2008 – 2015 Starosta Współpraca przy opracowaniu Starostwo Powiatowe wojewódzkiej bazy danych dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami Współpraca przy realizacji przez Zarząd Starostwo Powiatowe Województwa cyklu szkoleniowego dla uczestników procesu eliminacji PCB Wspieranie i koordynowanie działań Starostwo Powiatowe dotyczących rozwoju ponadgminnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi Działania uświadamiające (selektywna Starostwo Powiatowe, zbiórka surowców wtórnych, Gminy bioodpadów, kompostownie przydomowe) − organizacja szkoleń i konferencji dotyczących gospodarki odpadami − prowadzenie w przedszkolach i szkołach podstawowych pogadanek 2004 2 - - - Środki własne Powiatu Co 2 lata - 2,5 - 2,5 Środki własne Powiatu Co 4 lata 2003-2004 3 3 - 25 - PFOŚiGW WFOŚiGW PFOŚiGW Środki własne Powiatu 2004 3 - - - Środki własne Powiatu Zadania ciągłe 3 3 3 3 Środki własne Powiatu Zadania ciągłe 15 15 15 15 GFOŚiGW, PFOŚiGW, na temat segregacji odpadów w gospodarstwach domowych − promowanie pozytywnych przykładów segregacji w gospodarstwach domowych − propagowanie kompostowania odpadów organicznych przez mieszkańców Zwiększenie liczby mieszkańców objętych zorganizowaną zbiórką odpadów Rozszerzanie systemu segregacji odpadów u źródła (z zakupem pojemników) Organizowanie punktów zbiórki i odbioru odpadów niebezpiecznych Organizacja punktów zbiórki odpadów wielkogabarytowych /wdroŜenie zbiórki tych odpadów od mieszkańców Likwidacja dzikich wysypisk Monitoring składowisk Opracowanie systemu kontroli uczestniczenia w zorganizowanym odbiorze odpadów WdraŜanie ww. Systemu kontroli ZałoŜenie systemu informacji o komunalnych osadach ściekowych i ich Gminy, Podmioty gospodarcze 2004-2007 50 50 50 50 Gminy Zadania ciągłe 30 30 30 30 Gminy Zadania ciągłe 30 30 30 30 Gminy Zadania ciągłe 15 15 15 15 Gminy Zadania ciągłe 25 25 25 25 Zarządcy składowisk Gminy, Firmy wywozowe Zadania ciągłe 2004 25 25 25 - 25 - 25 - Gminy Od 2004 - - - Środki własne Gmin Gminy 2005 Brak danych - 5 - - PFOŚiGW, 88 GFOŚiGW, PFOŚiGW, środki własne gmin GFOŚiGW, PFOŚiGW, budŜety gmin NFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚiGW, programy pomocowe GFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW, PFOŚiGW, Właściciel składowiska Środki własne Gmin i firm stosowaniu Urealnienie cen za przyjęcie odpadów na składowiska Zintensyfikowanie kontroli sposobu eksploatacji wysypisk Inwentaryzacja „dzikich wysypisk” Intensyfikacja działalności kontrolnej Zbadanie jakości osadów ściekowych celem określenia moŜliwości ich wykorzystania do celów rolniczych Kontrola posiadaczy odpadów niebezpiecznych, medycznych i weterynaryjnych Egzekwowanie realizacji zaleceń wydawanych w zezwoleniach Zgłoszenie do WIOŚ przypadków nieprzestrzegania właściwego składowania odpadów przemysłowych Opracowanie planu usuwania azbestu - - - Środki własne Gmin Zadania ciągłe Brak danych 10 10 10 10 Środki własne Gmin Zadania ciągłe 3 3 2 2 Zadania ciągłe 10 10 10 10 Zarządzajacy oczyszczalnią 2007 - - - 10 WFOŚiGW, środki własne PFOŚiGW Środki własne Gmin GFOŚiGW, Starosta Zadania ciągłe 3 3 3 3 Środki własne Powiatu Starosta Zadania ciągłe 3 3 3 3 Środki własne Powiatu Mieszkańcy, Organizacje pozarządowe, Starostwo Powiatowe Starostwo Powiatowe Zadania ciągłe 4 4 4 4 Środki własne Powiatu 2004 15 - - - Środki własne Powiatu PFOŚiGW 0 Gminy, Zarządcy składowisk Gminy Gminy Gminy 2003-2004 89 Działania inwestycyjne Rozbudowa sieci kanalizacyjnej Gmina Orzesze Rozbudowa sieci sanitarnej i kanalizacyjnej w Gminie Ornontowice Budowa oczyszczalni ścieków Ornontowice – Centrum Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w Gminie Wyry. Rozbudowa istniejącej oczyszczalni ścieków. Budowa Zakładu Przeróbki Odpadów Komunalnych w Mikołowie. Budowa oczyszczalni ścieków „Centrum” i rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w Mikołowie. Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w Gminie Łaziska Górne Gmina Ornontowice 2004-2007 6 875 8 741 6 541 2004-2007 1 000 1 000 1 970 1 970 2 470 2 470 2004-2007 - - 500 500 2004-2007 648 1 818 50 2004-2005 2 500 2 500 Gmina Wyry Gmina Mikołów Gmina Łaziska Górne 2004 3 500 brak danych 2004-2007 2004-2007 Brak danych Brak danych 90 6 541 BudŜet Gminy, GFOŚiGW, WFOŚiGW Środki strukturalne UE, poŜyczka 1 200 BudŜet Gminy 1 200 Środki pomocowe UE Środki WFOŚiGW 500 BudŜet Gminy 500 Środki pomocowe UE Środki WFOŚiGW BudŜet Gminy 750 Środki pomocowe UE oraz WFOŚiGW BudŜet Gminy Środki pomocowe UE WFOŚiGW Brak danych Brak danych Brak Brak danych danych Brak Brak BudŜet Gminy danych danych Środki pomocowe UE WFOŚiGW Literatura: 1. Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do 2004 roku oraz cele długoterminowe do roku 2015 – SEJMIK WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO, Katowice 2002 2. Projekt Programu Ochrony Środowiska dla miasta Mikołów, GIG Katowice, 2003 r. 3. Program Ochrony Środowiska Miasta Łaziska Górne 2002-2004 r. 4. Program Ochrony Środowiska Gminy Orzesze, Beskidzki Fundusz Ekorozwoju S.A., 2003 5. Środowisko przyrodnicze Mikołowa. Stan-zagroŜenia-kształtowanie. Praca pod redakcją Damiana ABSALONA. Polski Klub Ekologiczny. Katowice-Mikołów 2003. 6. Strategia Rozwoju Miasta Łaziska Górne. 7. Strategia Rozwoju Miasta Orzesze. 8. Strategia Rozwoju Gminy Wyry – Uchwała nr XIV/87/99 Rady Gminy Wyry, 15..XII.1999 r. 9. Strategia rozwoju Gminy Ornontowice – Zarząd Gminy Ornontowice, wrzesień 2002 r. 10.Zanieczyszczenie atmosfery w województwie katowickim w latach 19971998 oraz w byłych województwach: bielskim i częstochowskim w roku 1998 – Śląska Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Katowice 1999. 11.Zanieczyszczenie atmosfery w województwie śląskim w latach 20012002 - Śląska Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Katowice 2003.