Za komuny szydził sobie ludek, że jak tak dalej pójdzie, to wnet

Gabon
Za komuny szydził sobie ludek, że jak tak dalej pójdzie, to wnet dościgniemy Gabon. A
tymczasem Gabon, kraik w centrum zachodniego brzegu kontynentu afrykańskiego,
niepostrzeżenie prześciga Polskę. Na papierze głównie. Dzięki ropie naturalnie. W tym
rejonie ogniskuje się ok. 3, 5 proc. światowego wydobycia tego surowca. Największym
eksporterem jest Nigeria, ale Gabon też daje sobie nieźle radę. Złoża ropy znajdują się
przede wszystkim blisko zatoki gwineijskiej. Port-Gentil to centrum przemysłu
energetycznego. Na południe od tej miejscowości usadowiły się najważniejsze pola naftowe
– zarówno podwodne jak i lądowe.
W 2012 r. produkt krajowy netto Gabonu wynosił prawie 26 miliardów dolarów, w tym 64 proc. z
przemysłu, 32 proc. z usług, a 4 proc. z rolnictwa. Przeciętne GDP w regionie to około 86 miliardów
dolarów, ale to dlatego, że niesamowity wzrost Nigerii – szacowany na 455 miliardów rocznie –
podwyższa statystyki. Gdy uwzględnimy tylko mniejszych sąsiadów, przeciętna GDP regionu wynosi
około 34 miliardów. Czyli Gabon jest w normie.
Ale kraj ten – jak Rosja – żyje przede wszystkim z energii. Oznacza to również, że dystrybucja
bogactwa narodowego jest nierówna. Faworyzuje głównie elitę u władzy, to znaczy ludzi, którzy
kontrolują złoża ropy. Trzeba brać to pod uwagę omawiając gospodarkę Gabonu.
Gabon był kolonią Francji, ale już w 1958 r. cieszył się autonomią. Niepodległość uzyskał w 1960 r.,
a „ojcem-założycielem” był Leon M’Ba. Od początku właściwie oparto się na systemie
monopartyjnym. Wzmocnił go drugi prezydent Alvert-Bernard (Omar) Bongo. Monopol Parti
Democratique Gabonais (PDG) zachwiał się dopiero w latach osiemdziesiątych, podczas kryzysu
wywołanego niskimi cenami ropy (a te z kolei odzwierciedlały walkę USA ze Związkiem Sowieckim).
Pod koniec dekady wybuchły strajki robotnicze i zamieszki studenckie inspirowane zawieruchą
antykomunistyczną w Europie środkowej i wschodniej.
Po 1990 r. doszło do tamtejszej wersji okrągłego stołu, pojawiło się kilka partii. Dozwolono nawet na
demokratyczne wybory. Ale ponieważ partia-monopolistka nie została całkowicie zniszczona, w
wolnych wyborach w 1993 r. wygrał ponownie Bongo. Ponownie wybuchły demonstracje, które
szybko stłumniono. Z francuskim błogosławieństwem stworzono „rząd zgody narodowej” wraz z
konstruktywną częścią opozycji. Bongo trzymał się kurczowo poły Paryża, ale stare, kleptokratyczne
zasady wciąż obowiązywały. W marcu 1997 r. wybuchł wielki skandal finansowy, o megakradzieże
oskarżano prezydenta. Naturalnie nic nikomu nie udowodniono, a dochodzenie trwa do dziś.
Po śmierci Omara Bongo prezydentem wybrano jego syna, można więc powiedzieć, że wszystko
zostało w rodzinie. Kiepsko włada miejscowymi narzeczami, ale za to płynnie zna angielski i
francuski, popisuje się francuską żoną i podparyskim pałacykiem z basenem i 14 sypialniami
wybudowanym za pieniądze podatnika. Kleptokracja ma się dobrze.
A jest co kraść, głównie za sprawą ropy. Gabon produkował tyle, że w 1996 r. wycofał się z kartelu
OPEC. Po prostu nie chciał nakładać sztucznych limitów na swoją produkcję. Ale nadeksploatacja
złóż doprowadziła do spadku wydobycia. W szczytowym 1996 r. kraj ten wydobył 365,000 baryłek, a
w ciągu 15 lat wskaźnik spadł do 230,000. Gabończycy nie muszą ubiegać się o klientów. Chińczycy
biorą wszystko, a USA zwiększyła zakupy ropy z 15 proc. całej produkcji w 2002 r., do 25 proc. w
2015 r. Przypomnijmy jednak, że spada wydobycie i nie znaleziono jeszcze nowych pól roponośnych.
Co się stanie jak zniknie ropa?
Ogólnie Gabon nie wykorzystał swojej szansy. Jego państwowa elita wypompowuje zyski z ropy. I
konsumuje. Jest nadrozwinięta, a lud nie rozwinięty gospodarczo. Ludzie albo żyją po staremu, albo
pracują przy przemyśle roponośnym i jego obsłudze, czasami też turystyce. Poprawa ich bytu jest
relatywnie słaba.
Trudno w takim klimacie o inwestycje w alternatywne gałęzie przemysłu, inwestycje strategiczne,
potrzebne do przetrwania w przyszłości. Naturalnie lewacy ukuli sobie teorie, że Gabon to
neokolonia uzależniona od ropy. Jest peryferią, obrzeżem zaawansowanego świata kapitalistycznego,
który go ogołaca, wyzyskuje i utrzymuje w zależności. W tym systemie zależność gospodarcza od
ssącego ropę centrum (core-centric system) stwarza niedorozwój. Ale przecież inne kraje, np.
Brazylia czy Nigeria wyzwalają się z niego i osiągają wysoki rozwój gospodarczy. A niektóre państwa,
takie jak Kuwejt, również obsługują centrum, a mają się wręcz wyśmienicie.
Jaki jest więc problem z Gabonem? Chyba jednak kleptokratyczna elita, wywodząca się z monopartii.
Skąd my to znamy?
Marek Jan Chodakiewicz
Waszyngton
www.iwp.edu