Zajrzyj do środka - Sklep WSiP

Podręcznik do szkoły podstawowej • klasa 6 część 1
Nauka o języku
Ortografia
6.1
Autorzy podręcznika: Ewa Horwath, Anita Żegleń
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany
do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania języka polskiego, na podstawie opinii
rzeczoznawców: dr. Wojciecha Kaliszewskiego, dr Marii Kopsztejn, mgr Agnieszku Pukowskiej.
Etap edukacyjny II
Typ szkoły: szkoła podstawowa
Rok dopuszczenia: 2014
Numer ewidencyjny w wykazie dla tradycyjnej i elektronicznej formy podręcznika: 551/6/2014
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o.
Warszawa 2014
Wydanie I (2014)
ISBN 978-83-02-14558-2 (całość)
ISBN 978-83-02-14556-8 (część 1)
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Robert Wyszomierski (redaktor koordynator),
Magdalena Rokicka (redaktor merytoryczny)
Redakcja techniczna: Iwona Białkowska
Redakcja językowa: Dominika Ostrowska, Aneta Mieszkowska
Projekt okładki: Katarzyna Trzeszczkowska
Projekt graficzny: Anna Wielbut
Opracowanie graficzne: Barbara Scharf
Fotoedycja: Natalia Marszałek
Skład i łamanie: Illustris-Fotoserwis
Zalecane wymagania systemowe i sprzętowe
Podręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymaga zainstalowania bezpłatnego
programu Adobe Reader (http://get.adobe.com/reader/); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Apple iOS wymaga
zainstalowania bezpłatnego programu iBooks (do pobrania ze sklepu App Store); otwierany na tabletach i telefonach
z systemem Android wymaga zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (do pobrania z Google Play).
Pomoc techniczna: [email protected]
Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą być przedmiotem dalszego
obrotu. Rozporządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody.
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96
Tel.: 22 576 25 00
Infolinia: 801 220 555
www.wsip.pl
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie do właścicieli i dysponentów
praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach
dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują zgodnie z art. 29 ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych
podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.
Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość
możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty,
nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo.
Więcej na www.legalnakultura.pl
Polska Izba Książki
Spis treści
Jak korzystać z podręcznika ● 4
Litery i głoski
Piszę poprawnie
Powtórzenie wiadomości o głoskach i literach ● 8
Głoski ustne i nosowe ● 13
Akcent wyrazowy i zdaniowy ● 20
To już znamy, powtarzamy
– wiadomości w pigułce ● 24
Pół żartem, pół serio
– ćwiczenia powtórkowe ● 26
Wiem, umiem, rozumiem
– sprawdzian wiedzy i umiejętności ● 30
Pisownia wyrazów z ó i u ● 126
Pisownia wyrazów z rz i ż ● 133
Pisownia wyrazów z ch i h ● 139
Pisownia wyrazów wielką i małą literą ● 144
Pisownia nie z różnymi częściami mowy ● 151
Pisownia przyimków i wyrażeń
przyimkowych ● 157
Pisownia cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy,
-byście ● 163
To już znamy, powtarzamy
– wiadomości w pigułce ● 168
Pół żartem, pół serio
– ćwiczenia powtórkowe ● 172
Wiem, umiem, rozumiem
– sprawdzian wiedzy i umiejętności ● 176
Części mowy
Powtórzenie wiadomości o czasownikach ● 34
Trudne formy czasowników ● 42
Tryby czasowników ● 47
Powtórzenie wiadomości o rzeczownikach ● 53
Nietypowe rzeczowniki ● 61
Stopniowanie przymiotników ● 67
Stopniowanie przysłówków ● 74
Typy liczebników ● 80
Trudne formy liczebników ● 86
Zaimki i ich znaczenie ● 92
Trudne formy zaimków ● 97
Przyimki ● 102
Spójniki ● 108
To już znamy, powtarzamy
– wiadomości w pigułce ● 112
Pół żartem, pół serio
– ćwiczenia powtórkowe ● 116
Wiem, umiem, rozumiem
– sprawdzian wiedzy i umiejętności ● 120
Jak korzysta z podrcznika
108
Części mow y
Zapamiętaj!
Zap
3RPLÚG]\EDMNDPLLbEDMNRSLVDU]DPL
3RPLÚG]\
EDMNDP
DPLLbE
LLbE
LLb
L EDMNRSLVD
EDMN
DM
DU]DP
PL
Lekcja
cja rozpoczyna się
tematem
matem.
Spójnik
k to nieodmienna
d
i niesamodzielna
d l część
częś mowy.
Łączy:
● wyrazy
y w zdaniu, np. Żółw i mysz to tytuł baj
bajki Ignacego Krasickiego.
● wypowiedzenia składowe w zdaniach zło
złożonych, np. Powiadały jaskółki, że niedobre są spółki.
ki.
Spójniki
Spójn
niki
Przed spójnikami w zdaniach złożonych najczęś
najczęściej stawiamy przecinek.
ch nogach krzyż na drogę
niany
F\±
Piszę popraw nie
3LVRZQLDZ\UD]öZ]bchLbh
] ch
hLh
1. Podpisz ilustracje dotyczące niespodziewanych sytuacji życiowych. Podkreśl
wszystkie wyrazy z ch.
● Awaria ruchomych schodów ● Nagła choroba ● Niezapłacenie rachunku
● Wybuch wulkanu ● Wypadek samochodowy ● Zgubienie szlaku w górach
Przy
zypomn
po
omn
mnij
ij sob
bie!
Dwuznak ch piszemy:
● gdy w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych zachodzi
wymiana głoskowa ch na sz, np. odruch – ruszać;
po spółgłosce s, np. schłodzić, schody, schludny;
● zawsze na końcu wyrazu, np. w kłopotach, pech;
●
● w wielu wyrazach, których pisownię trzeba zapamiętać, np. stchórzyć, ochoczo, synchronizacja.
Literę h piszemy:
● w niektórych cząstkach rozpoczynających wyrazy, m.in. hiper-, np. hiperinflacja,
hipo-, np. hipokryzja, helio-, np. heliocentryczna;
● gdy w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych zachodzi
wymiana głoskowa h na g, ż, np. zawahać się – waga; druh – drużyna;
● w wielu wyrazach, których pisownię trzeba zapamiętać, np. hojność, honorowo, hasło, hejnał.
3. Ustal, które z podanych wyrazów kojarzą się z zamętem i nieporządkiem, a które
rodzą pozytywne skojarzenia związane z ładem, pięknem i spokojem. Zapisz je poniżej i dopisz do nich wyrazy pokrewne zawierające ch lub sz.
● cicho ● łańcuch ● pachnący ● puch ● pech ● zamach
2. Odszyfruj nazwy osób, które swoim zachowaniem mogą wprowadzać wiele
zamieszania w życiu ludzi z najbliższego otoczenia. Dopasuj wyrazy do definicji
i podkreśl h.
Ś Ó Ƃ Ƅ ř ſ Á ‫ { ݖ‬Ɖ è ś Ù ¯
a
c
d
e
h
i
k
n
o
p
r
s
t
y
ř ſ Ɖ { Ó ř { ‫ ݖ‬Ƃ è¯Á ř ſ ś Ù Ƅ è¯Á ř ſ Ɖ { Á è¯ Ù Ś
●
–
,
.
●
–
,
.
●
–
,
.
●
–
,
.
●
–
,
.
●
–
,
.
4. Uzupełnij tekst podanymi wyrazami. Zapisz je w odpowiedniej formie.
●
– osoba nadmiernie demonstrująca uczucia, np. strach
●
– osoba dwulicowa, fałszywa
●
– osoba przejawiająca przesadny niepokój o własne zdrowie
● cechować ● charakter ● pochwała ● psycholog ● schowany
● szlachetny ● zachowywać się ● zainteresowanie ● zły
Ćwiczenia w wersji
elektronicznej, które rozwiążesz
na stronie internetowej
jeśllii chcesz obraz nę dz
g
sł yszał
wiek
kol
kto
nie
zka
y kó
dyb
czy
a
si n
ł
yi
nos s p u s z
140
zia
ie
139
&KDRVLbKDUPRQLD
ek wid
rzb
wie
które pomogą
mo
ogą ci
pisać poprawnie.
rawnie.
lwi
z
Zasady
ortograficzne
czzne,
ro
które pozwolą ci
lepiej zrozumieć
zagadnienia językowe.
ko
um
em
c zo
ł a…
skaka
ny na k wintę
Iwan
n Kry
K
Krył
Kryłow
ryło
łow
łow
w
Ezop
E
zzop
opp
Bracia
ia Grimm
Gri
rim
im
mm
mm
5.. Uzupe
Uzupełnij
zupełnij
ełnij podpisy do zdjęć. Pokoloruj spójnik łączący wyrazy w związki.
głosu nie mają.
●
● Drzwi mogą być
,
; trzeciej możliwości nie ma.
● Kto zjada ostatki, ten jest
.
Ćwiczenia
enia wstępn
wstępne
pne,
k to
wej d o l e
we
cz
iem i m i e
Bajki bawią oraz uczą. Wystarczy przeczytać kilka, żeby się o tym przekonać.
Bohaterami tych utworów są zazwyczaj zwierzęta, ale mogą nimi być ludzie,
a także przedmioty i rośliny. Bajkopisarze formułują morał na końcu utworu
albo podają go już na początku. Pouczenie nie jest kierowane bezpośrednio
do osoby czytającej ani do konkretnej osoby, więc można się łudzić, że bajki
nie opowiadają o naszych wadach. Współcześni bajkopisarze często nawiązują do swoich poprzedników i prowadzą z nimi swoisty dialog. Dzieci uwielbiają bajki napisane i przez Ignacego Krasickiego, i przez Jana Brzechwę.
pra
j
wó
3.
Pogrub wszystkie przecinki i podkreśl znajdujące się za nimi wyrazy łączące zdania. Wypisz pod tekstem słowa łączące wyrazy i słowa łączące zdania, przed którymi
nie został postawiony przecinek.
iebo i ziemię ogn
poruszy ł n
d
o
Danuta Wawiłow Dziwna bajeczka (fragment)
Opowiem ci bajeczkę,
a może nie bajeczkę,
a może nie opowiem,
bo strasznie jestem śpiąca.
Pamiętam ją od dziecka,
a może nie od dziecka,
a może nie pamiętam,
więc zacznę ją od końca.
c
as
im
łup
o
zie
gd
ka
ż
g
dy
2.
Policz, z ilu wypowiedzeń składa się każde zdanie złożone. Pokoloruj wyrazy,
które łączą zdania składowe.
ą
onios
zy p
kolo
s
na
gli
POHNLHPLPLRGHPSá\Qč
]GROQ\DOHOHQLZ\±
w ł os
ku
wóz albo przewóz –
4..
Przejdź
dź trasą ze spójnikami,
spój
a dowiesz się, kto jest uważany za pierwszego bajkopisarza
kopisarz w historii literatury.
literatu
DQLSURļEčDQLJURňEč±
i na
szk
gru
DUWH±
Nie stawiamy przecinka przed spójnikami: i, ora
oraz, albo, lub, chyba że zostały w zdaniu powtórzone,
e,
np. i głupi, i łakomy
i
, i zazdrosny.
wi
PLHąRF]\LXV]\RWZ
PLHą
VSUDZDŊ\FLDLļPLHUFL±
j
blaski i cienie –
ras
nie taki diabe ł st zny
QLHLORļąOHF]MDNRļą±
QLHL
z pa
czowników.
ro
11. Podkreśl słowa łączące wyrazy w związki. Określ przypadek połączonych rze-
Zapamiętaj!
wiadomości,
Ważne wiadomośc
które trzeba zapamiętać.
28
sto
P o w t ó r z e n i e // P ó ł ż a r t e m , p ó ł s e r i o
14
12. Wpisz po drugiej stronie magicznego
lustra tylko te wyrazy, które nie zawierają
spółgłosek miękkich.
13. Znajdź i zaznacz fałszywe karty
meteorologiczne. Mają w nazwach
spółgłoski miękkie.
psikus
Dwuznak rz piszemy:
lub w wyrazach pokrewnych
zachodzi wymiana głoskowa
rz na r;
k, g, ch, j, w;
● w zakończeniach wyrazów
-arz, -erz oraz -mistrz, -mierz;
● w wyrazach z rz
niewymiennym.
żart
● w
w większ
w większo
w większoś
w większości
większoś
i
iększoś
ci pols
polskic
polskich
polsk wyrazów,
polski
dowcip
w
w w k
kktórych
któr
który
któryc
órych n
nie
iee ma
m uza
uz
saa
w których
uzasadnienia
pis
p
issownia
ownia óó;;
ow
pisownia
● z
zaawsze
zawsze
wsz
s e na
n końcu
końc
ońcu
ońc
ńccu w
wyrazu;
yr
● z
zazwyczaj
azwyczaj
zwyczaj
yyczaj
czajj naa p
począ
począt
początk
początku
poc
wyrazu;
w
w w
w
wie
wielu
w
ielu
elu cząstkac
cząstkach
zą kach końc
końc
w wielu
kończących
wyrazy;
● w
w formach
w form
for
fo
or
o
czasu
cza
u tera
te
teraźniejszego
r
cz
cza
zaasownik
aasownikó
asow
sownikó
owników zakończ
zakończo
zakońc
zo
onych
ny
nyc
czasowników
zakończonych
w
w b
bezokol
bezok
bezo
bezoko
bezokoli
b
ezo o icznik
czniku
n na -ow
--ować,
ować
ow
waćć,
wa
w bezokoliczniku
-iw
waćć, -ywa
-yw
-y
-ywać
ywaćć.
-iwać,
-ywać.
● gdy w innych formach wyrazu
● po spółgłoskach p, b, t, d,
Literę
Li
terę u piszemy:
u piszemy
Literę ż piszemy:
psota
słońce
chmury
mgła
14. Wymyśl, jakie magiczne rekwizyty można
byłoby schować do poniższych pudeł.
Zapisz na każdym z nich dwie właściwe nazwy.
● w 1. pudle rekwizyty o nazwach zawierających
spółgłoski miękkie oznaczone za pomocą i;
● w 2. pudle rekwizyty o nazwach zawierających
spółgłoski miękkie oznaczone za pomocą
znaków diakrytycznych;
● w 3. pudle rekwizyty o nazwach zawierających
spółgłoski miękkie oznaczone na dwa
różne sposoby.
● gdy w innych formach wyrazu lub
w wyrazach pokrewnych zachodzi
wymiana głoskowa ż na dz, g, h, s,
z, ź;
● po spółgłoskach l, ł, n, r;
● w wyrazach z ż niewymiennym;
● w wyrazach, w których ż jest
częścią dwuznaku dż, a nie literą
oznaczającą samodzielną głoskę.
w wyrazach pokrewnych zachodzi
wymiana głoskowa ó na o, e, a;
● w końcówce -ów dopełniacza
liczby mnogiej niektórych
rzeczowników rodzaju męskiego.
● w zakończeniach -ów, -ówka,
-ówna;
● w wyrazach z ó niewymiennym;
● na początku kilku wyrazów.
● po
o spółgło
spółgłosce
spó
spółgł
spółg
sp
półgłosce
sce
sc
ce ss;;
● zawsze
zawsz
aawsze
sz na
na końcu
końc w
wyrazu;
yrazu;;
yraz
yrazu
● gdy
dy w inny
w i
w innych
nny
n ch forma
ny
form
for
formac
formach
rm
rrmac
wyrazu
y z
lub w w
lub w wyra
w wyra
wyrazach
wyra
zaach
zach
ch
h po
pok
pokr
pokre
p
wnych
nych
y
lub w wyrazach
pokrewnych
zachodzi
zachodz
za
aach z wymian
wymiana
ymia gł
oskowa
sko
owaa ch
c
głoskowa
naa ssz
z;
sz;
● w wielu
wi u wyrazach,
wyrazach,
w
ach,
h, kt
kktórych
órych
óryc
órych
y
pisowni
pisownię
sownię
ow
owni
ownię
wnięę ttrzeba
rzeba
zzeba zapa
zap
p mię
miętać
miętać.
miętać
a
zapamiętać.
17.
17
7. Przepiłuj podane słowa w miejscach, w których
któ
można byłoby je przenieść do następnej linii.
lin
teleportować
tow
przenikać
18. Rozwiąż matematyczne sztuczki sylabowe.
● kotek + płoza = płotek +
● masło +
● w niektórych cząstkach
● cuda + bankier =
= słota + mama
● wrona +
2
= rana + wrota
19. Ułóż synonim słowa magikk z sylab, na które
pada akcent w poniższych wyrazach.
słoiczek ● paluszek ● fizjolog ● nisko
● czytaliśmy
3
To już znamy, powtarzamy
Pół żartem, pół serio
Podsumowanie w formie graficznej.
Gry i zabawy powtórzeniowe.
122
+ cukier
+ konik = koce + sernik
●
1
20
19
18
V. SŁÓWEK CIĘCIE
Ę
Literę h piszemy:
rozpoczynających wyrazy,
np. hiper-, hipo-, helio-;
● gdy w innych formach wyrazu
lub w wyrazach pokrewnych
zachodzi wymiana głoskowa
h na g, ż, z;
● w wielu wyrazach, których
pisownię trzeba zapamiętać.
10
10
chusteczka
w groszki
chusta
z frędzlami
177
burza
Dwuznak
D
wuznak ch pisze
piszemy:
emy:
Literę ó piszemy:
● gdy w innych formach wyrazu lub
brązowa
chustka
16
16
fortel
deszcz
s
dzie ięć
18
18
apaszkaa
w makii
jedwabna
chusta
kawał
śnieg
wyciągnąć
20. Wyodrębnij z ciągów liter wyrazy
tworzące zdania. Podkreśl w każdym
z nich jedno słowo w celu
wyeksponowania wskazanej treści.
● informacja o obiekcie czynności
Magikrzuciłwgóręlitery.
● informacja o czynności
Znakipołączyłysięwwyrazy,
zdania,opowieści.
● informacja o cechach
wykonawcy czynności
Zachwyceniwidzowiepodziwiali
magicznyświatsłów.
123
S p r a w d z i a n // W i e m , u m i e m , r o z u m i e m
1. Podaj nazwę części mowy, która połączyła w tytule bohaterów wiersza. Zapisz trzy inne wyrazy,
które pełnią podobną funkcję.
●
,
●
8.
uosobienie bohatera. Określ przypadek
8. Wybierz z wiersza frazeologizm, który wprowadza
wprow
rzeczowników w tym związku.
,
–
●
2.
Kapelusz w tym wierszu został uosobiony. Podaj przykłady trzech czasowników, które potwierdzają, że zachowuje się on jak człowiek. Określ ich formę gramatyczną.
9.
9. Jakich uczuć doświadczył wiatr? Do rzeczownika
rzeczowni wybranego z wiersza dopisz wyrazy bliskoznaczne.
●
●
,
,
10.
10. Podaj przykłady innych rzeczowników z wiersza
z wiersz nazywających zjawiska przyrody. Podkreśl te,
w których odmianie występują oboczności tematyczne.
tematyczn
3.
Kapelusz podśpiewywał sobie. Określ, czy wyróżniony czasownik jest dokonany czy niedokonany,
przechodni czy nieprzechodni.
11.
11. Jak zostały opisane buty? Podaj dwa określenia z wiersza:
,
●
● przymiotnik –
4. Wypisz z wiersza wyrazy, które określają miejsce zarezerwowane dla kapelusza.
● wyrażenie przyimkowe –
● przysłówek –
12.
przestrzeń, po której poruszają się
12. Pokoloruj w wierszu wyrażenia przyimkowe nazywające
n
● wyrażenie przyimkowe w funkcji przysłówka –
buty. Określ, którym przypadkiem rządzą występujące
występując w nich przyimki.
5.
Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Wybierz T, jeśli informacja jest prawdziwa, lub N,
jeśli jest fałszywa.
1.
W wierszu został użyty zaimek liczebny.
T
N
2.
W wierszu zostały użyte wszystkie typy zaimków.
T
N
13.
butom przez kapelusz. Utwórz rodzi13. Wyszukaj liczebnik określający możliwy czas dokuczania
do
nę wyrazów, na którą złożą się różne rodzaje liczebników.
liczebni
6. Zapisz wyrazy, które podkreślają ograniczoną wiedzę przemądrzałego kapelusza. Jakie to części
mowy?
liczebnik
z wiersza
liczebnik
porządkowy
–
●
7. Napisz, dlaczego kapelusz dokuczał butom. Ułóż zdanie złożone. Użyj odpowiednich spójników.
liczebnik
ułamkowy
liczebnik
zbiorowy
Wiem, umiem, rozumiem
Test sprawdzający wiedzę i umiejętności.
41
aku
u dziw
iem
O ptak
m!
z ptak akiem
zoraj
iw
am wc wprost dz
awiał
ajnym so hasać,
Rozm
wycz
t bo
dz
ias
na
h,
–
m
idasac
ten za
ch ad pety…
Ptak
łty
żó
ar
lata w alik lub sk anety!
pl
e! –
sz
j był
odni
nosi
z inne ubierać m e.
ni
jakby
y…
ba się
a spod andron
– Trze i zakład
– to
ka
łam
ny?
Ćwier u – rzek
ęczo
zk
zm
cję!
– Ptas jesteś już
asz ra
Ty m
a
cje!
Chyb edział: –
waka
wi
Odpo polecę na iej klasie.
as
– Więc em, w pt o czasie!
ć
olot
Sam muszę by
Pa! Bo
oddałam mu pół pokoju
zostawiłam je w spokoju
[…]
…]
co dzień jeździ na rowerze
e
przywozi mi bułki świeże
które
kształcą twoje
kt
umiejętności
językowe.
u
● Wypisz z wierszy przykłady czasowników dokonanych i niedokonanych oraz przechodnich i nieprzechodnich.
Czasowniki:
dokonane –
niedokonane –
przechodnie –
nieprzechodnie –
● Zacytuj z jednego z wierszy zdanie z czasownikiem w stronie biernej i przekształć
je na stronę czynną.
13. Napisz, jak mogło wyglądać spotkanie trzech wierszowych dziwadeł z uczniami twojej klasy. Użyj nieosobowych form czasownika zakończonych na -no, -to.
Zadania
do zeszytu
Ćwiczenia,
które wykonasz
w domu
w zeszycie
przedmiotowym.
Dziwne zwierzę
Jakieś bardzo dziwne zwierzę
wyrosło mi na papierze
[…]
abrakadabra
kabradrakabra
żeby mi tylko
nikt go nie zabrał!
Klucz do odpowiedzi
W wierszach Agnieszki Frączek i Jana Brzechwy znajdują się bezokoliczniki.
W wierszach Agnieszki Frączek i Zofii Beszczyńskiej można znaleźć czasowniki w 1. osobie
rodzaju żeńskiego.
Tylko w wierszu Zofii Beszczyńskiej znajdują się czasowniki w czasie przeszłym liczby
pojedynczej wszystkich trzech rodzajów.
Ćwiczenia utrwalające,
Ć
29
15
żarcik
wygłup
mnaśc
sie
ie
13
5500
7
15.
15
5. Znajdź podrabianą monetę. Zawiera
w nazwie nominału tylko głoski ustne.
16.
16
6. Wskaż chustki, pod którymi ukryto gołębie.
Ich nazwy zawierają głoski nosowe.
III. CZAR MIĘKKOŚCI
ęćdziesią
pi
siedem
110000
100
IV.
IV
V. ENCE
ENCE PENCE,, W KTÓREJ...
J .
12
o
169
P o w t ó r z e n i e // To j u ż z n a m y, p o w t a r z a m y
Ortograficzny Festiwal
5]HěE\/RGRZHM
t
168
Zadanie do zeszytu
Litery i goski
Dowiesz się:
● jak klasyf ikujemy
głoski,
● jak odróżnić
spółgłoski ustne
od nosowych,
● czym jest akcent
wyrazowy i zdaniowy.
Nauczysz się:
● odpowiednio
wymawiać różne
rodzaje głosek,
● poprawnie
akcentować wyrazy,
● rozpoznawać
znaczenie
wypowiedzi
w zależności
od akcentu
zdaniowego,
● poprawnie
zapisywać wyrazy
ze spółgłoskami
nosowymi.
8
L iter y i głoski
Dla wiczenia jzyka dobra jest fonetyka
Powtórzenie wiadomoci
ogoskach iliterach
1. Podkreśl w wierszu Joanny Papuzińskiej wszystkie wyrazy dźwiękonaśladowcze.
Zapisz je w kolejności alfabetycznej. W pozostałych wyrazach obwiedź kółkiem dwuznaki.
Joanna Papuzińska
Mowa Piasta
Mowa Piasta jest piaszczysta:
zgrzyta, chrzęści, skrzypi, śwista
lub trzepocze jak sześć spódnic,
które się na sznurze suszą
i znak dają naszym uszom,
że już wyschły.
Mowa Piasta jest liściasta.
Szemrze, szepcze i szeleści
szumem sosen, brzóz, czereśni,
suchorostów i porostów,
kiedy nas utula do snu.
Czasem bywa też kolczasta
mowa Piasta.
Czasem można się w niej zgubić…
Ale ten, kto ją polubi,
kto się dobrze w niej rozgości,
będzie wiele miał radości.
Wyrazy dźwiękonaśladowcze:
Zapisz wyrazy spełniające poniższe kryteria:
● wyraz mający najwięcej głosek:
● wyraz mający najwięcej liter:
9
2. Dobierz do podanych definicji związki wyrazowe umieszczone na marginesie.
Skorzystaj z podpowiedzi o liczbie samogłosek i spółgłosek.
4 samogłoski
opowiadać brednie, głupstwa
8 spółgłosek
mówić bez sensu, bez wymaganej logiki
5 samogłosek
6 spółgłosek
4 samogłoski
puste słowa, słowa bez treści, komunały
5 spółgłosek
wypowiedź na błahy temat
4 samogłoski
7 spółgłosek
3. Dowiedz się, co mówią kwiaty. Uzupełnij zdania literami ukrytymi na rysunkach.
Określ dźwięczność wykorzystanych spółgłosek.
sz
ci
cz
ś
n
w
● Pragnę twojego
ę
ż
r
z
ni
● Jesteś
a!
e
o
a
4.
a!
Pogrupuj wyrazy z ramki. Po prawej stronie zapisz słowa zawierające spółgłoskę
miękką, po lewej – zawierające tylko spółgłoski twarde.
● brzęczy ● ćwierka ● grucha ● gwiżdże ● miauczy ● parska
● pieje ● skrzeczy ● syczy ● warczy
●
●
●
●
gadka szmatka
mówić od rzeczy
mowa trawa
pleść androny
10
L iter y i głoski
Przypomnij sobie!
Głoska to najmniejszy dźwięk mowy, który można wyodrębnić w wyrazie.
Głoski dzielimy na:
Wśród spółgłosek wyróżniamy:
samogłoski
spółgłoski,
● dźwięczne, np. b, d, g, l;
● miękkie, np. ć, dź, ń;
a, ą, e, ę, i, o, u
(ó), y;
np. b, c, d, f,
g, h, j, k.
● bezdźwięczne, np. p, t,
● twarde, np. c, cz, d,
k, s;
dz, dż.
Litera to zapisany znak głoski.
Alfabet to zbiór wszystkich liter w danym języku ułożonych według ustalonej kolejności: a, ą, b, c, ć, d, e,
ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m, n, ń, o, ó, p, q*, r, s, ś, t, u, v*, w, x*, y, z, ź, ż.
W języku polskim stosuje się też dwuznaki: ch, cz, dz, dź, dż, rz, sz.
* q, v, x – litery używane w wyrazach obcego pochodzenia.
5. Uporządkuj książki w kolejności alfabetycznej według podanych kryteriów.
● Nazwisko autora –
● Tytuł –
Małgorzata
Strzałkowska
Kalina
Jerzykowska
Ewa
Kozyra-Pawlak
Gimnastyka
dla języka
(i Polaka,
i Anglika)
Gdzie dzwoniec
dzwoni
i pluszcz się
pluszcze
Abecadlik.
Wierszyki
o literach
Agnieszka
Frączek
Jedna literka,
a zmiana
wielka
Marcin
Brykczyński
Grzegorz
Kasdepke
Ni pies, ni wydra,
czyli o wyrażeniach,
które pokazują
język
Fochy fortuny,
czyli Kuba i Buba
w gąszczu słów
11
6. Uzupełnij wyrazy grupami samogłosek i grupami spółgłosek wybranymi spośród podanych niżej.
● grupy samogłosek: aa, ee, oo, uu
Ewak
jcie si!
Z
dporny.
Tusz wod
Samochód czter
Wyjtkowo ni
takowani przez komary.
Poinstr
j wszystkich.
sobowy.
Z
Ni
fektywne
lastyczny.
dziaania
.
ngaowali si w ten projekt.
● grupy spółgłosek: zc, dztw, wsk, śćs, brn, wstrz, zstrz, zwzgl, chrzcz, rzchł, błk
Zapisane ro
Spie
Wojewó
.
elonym drukiem
Jak z tego wy
y mi usta.
o maopolsk
ie
.
sajca wiadomo.
Ja ciebie
Daj mi jak
?
Sze
.
Be
dny zakaz palenia.
et kilometrów do celu.
Smakowite ja
azówk.
Zwyci
7.
Uzupełnij rozmowę koleżanek, wpisując odpowiednie litery. Zanotuj poniżej słowa, które uzasadniają pisownię tych liter.
Katastrofa wisi na wło ku. Nie rozumiem tego ani w zą ,
a jutro klasó ka. Będzie wpa ka. Babcia mówi, że mam krzy
pański z tymi dyktandami. I to ma być szkoła z lu ką twarzą?
Ale z ciebie filozo ka. Wstą
do mnie. Pomogę ci
się przygotować. W końcu jestem laurea ką konkursu
ortograficznego. Byłam nawet na okła ce gaze ki szkolnej.
Poczytamy zwro ki ortograficznych wierszyków.
a.
a rozgrywek.