Samobójstwa wśród młodzieży szkolnej

Samobójstwa wÊród m∏odzie˝y szkolnej
Samobójstwa wśród młodzieży szkolnej
Agnieszka Lubawska
Spis treści
1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Depresja jako podstawa decyzji samobójczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Od smutku, lęku i złości do depresji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Od sygnału do syndromu depresji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Od myśli samobójczej do aktu samobójczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Samookaleczenia, samouszkodzenia i pośrednia autodestrukcja . . . . . . . . .
4. Przyczyny i uwarunkowania prób samobójczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Przekonania na temat samobójstw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Samobójstwa i parasamobójstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Droga do próby samobójczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Zapobieganie aktowi samobójczemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1. Rozpoznawanie uczniów wymagających pomocy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2. Rozmowa wspierająca i kierowanie po pomoc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3. Szkolenie rady pedagogicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Akt samobójczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Po próbie samobójczej ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1. Praca z klasą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2. Rozmowa z rodzicami ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3. Pomoc specjalistyczna dla ucznia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Wychowawcza pomoc uczniowi po próbie samobójczej . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Załącznik nr 1 – Skala Depresji Raskina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Załącznik nr 2 – Skala nasilenia stresu psychospołecznego wg DSM IV . . . . .
Załącznik nr 3 – Ogólna skala oceny funkcjonowania DSM IV . . . . . . . . . . . . . .
Załącznik nr 4 – Jak pomóc? (wskazówki dla nauczycieli) . . . . . . . . . . . . . . . . .
Załącznik nr 5 – Materiały pomocnicze dla rady pedagogicznej i/lub
rodziców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Załącznik nr 6 – Pierwsza pomoc w wypadkach aktów samobójczych . . . . . . .
Załącznik nr 7 – Scenariusz godziny wychowawczej w klasie, w której
kolega/koleżanka dokonał(-a) próby samobójczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
2
3
3
4
6
9
9
9
11
12
18
18
19
21
21
23
23
23
24
25
26
29
30
31
33
35
39
47
Samobójstwa wÊród m∏odzie˝y szkolnej
1. Wstęp
Massmedia obiegła właśnie wstrząsająca wiadomość o Ani, z gimnazjum z Gdańska,
która popełniła samobójstwo po tym, jak w klasie kilku kolegów rozebrało ją i symulowało gwałt. Minister edukacji ogłosił piątek 27 września 2006 r. dniem żałoby w szkołach
w całym kraju w związku z jej tragiczną śmiercią. Ale samobójstwo Ani nie jest niestety
jedynym wśród dzieci i młodzieży…
Przykład
Dnia 12 maja 2006 r. w programie „Uwaga” sieci telewizyjnej TVN przedstawiony
został reportaż na temat piętnastoletniego chłopca z podkrakowskiej miejscowości, który odebrał sobie życie. Jego rodzice wyjechali do Irlandii w celach zarobkowych, a on z rodzeństwem przekazany został pod opiekę babci mieszkającej
w Krakowie. Z niewyjaśnionych przyczyn często powracał do swojego domu
i pomieszkiwał w nim samotnie. Był bardzo inteligentnym chłopcem, znającym
doskonale język angielski. W tym języku pisał swój pamiętnik. Nie miał jednak
kolegów, gdyż wywodził się z ubogiego środowiska, nie ubierał się modnie i nie
posiadał atrakcyjnych gadżetów. Z większą uwagą rówieśników spotkał się wtedy,
gdy za zarobione pieniądze kupił lepsze ciuchy. Pieniądze uzyskał ze sprzedaży
starych rzeczy (np. podkowy, lampki), które zbierał samodzielnie i sprzedawał na
rynku staroci w Krakowie.
Miał tylko dwóch przyjaciół, z którymi mógł być bardziej szczery w rozmowach.
Mówił im, że wybiera się w daleką podróż. Gdy pytali czy do Irlandii, do rodziców,
mówił: Nie.
Popełnił samobójstwo. W liście pożegnalnym, odnalezionym po jego śmierci
(napisanym po angielsku), pisał do przyjaciół: Ja was ostrzegałem.
Samobójstwa wśród młodzieży szkolnej (gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej) mogą
wydawać się w skali kraju zjawiskiem marginalnym. Rzeczywiście są one rzadkie
w szkole podstawowej, a więc w grupie dzieci do lat 12. Socjolodzy wiążą to ze
stosunkowo niską depresyjnością dzieci, brakiem dostatecznej dojrzałości poznawczej, by móc pojąć stan głębokiej beznadziejności, ograniczonym dostępem do
środków samozniszczenia, większym wsparciem otoczenia niż w kryzysach okresu
dorastania1. Z wiekiem ich liczba się zwiększa. Według danych brytyjskich jest to
wzrost o 30%2. Nie należy jednak pomijać faktu, że liczba prób samobójczych wciąż
rośnie.
Ważne!
Ponad 40% dzieci i młodzieży ma kłopoty psychiczne z emocjami, zachowaniem
i funkcjonowaniem społecznym, a samobójstwa wśród młodzieży zdarzają się
częściej niż 10 lat temu3.
2