Kryzys społeczeństwa obywatelskiego jako wyzwanie dla edukacji

Tomasz Tokarz
Kryzys społeczeństwa obywatelskiego jako wyzwanie dla edukacji
(skrót artykułu)
grupa III, sekcja 1 (Sfera publiczna a edukacja)
W artykule chciałbym zwrócić uwagę na potrzebę zaangażowania edukacji w proces
budowania społeczeństwa obywatelskiego. Istnienie społeczeństwa obywatelskiego jest ważne z
wielu powodów: zapobiega izolacji władz od społeczeństwa, wciąga obywateli w proces
podejmowania decyzji, a tym samym czyni ich bardziej świadomymi istniejących problemów,
kształtuje odpowiedzialność za sprawy publiczne (np. funkcjonowanie środowisk lokalnych),
pomaga w rozwiązywaniu kwestii społecznych trudnych do rozwiązania przez rynek czy władze,
powoduje zacieśnienie więzi grupowych, kształtuje poczucie tożsamości jednostek z szerszą
społecznością, a tym samym zapobiega ich wyobcowaniu i wykluczeniu, buduje zaufanie między
obywatelami, wzmacnia kapitał społeczny.
W Polsce mamy tymczasem do czynienia z kryzysem społeczeństwa obywatelskiego.
Symptomem kryzysu są: brak zainteresowania społeczeństwa sferą publiczną, odwrót od życia
wspólnotowego, postępujący kryzys zaufania wobec instytucji publicznych. Młodzież nie interesuje
się polityką, często jest dla niej sfera całkowicie obca.
W tych warunkach przed edukacją stoją poważne zadania. Powinna kształtować świadomość
obywatelską, wskazywać na potrzebę zaangażowania się w życie wspólnoty, korzystania z
przysługujących uprawnień (zabierania głosu w sprawach publicznych, zrzeszania się, wyboru
reprezentantów). Potrzebujemy odpowiedzialnych obywateli, świadomych problemów otaczającego
świata, zainteresowanych zmianą, nie zawsze dla nich gościnnej, rzeczywistości. Ważne wydaje się
zatem położenie nacisku na cnoty republikańskie, które akcentują zarówno prawa jednostek, jak i
ich zobowiązania, które źródeł ich pomyślności człowieka upatrują w działaniu na rzecz dobra
ogółu. Potrzebna jest rehabilitacja nieco zapomnianych wartości takich jak: poczucie służby, dobro
wspólne, solidarność, współdziałanie, poszanowanie mienia społecznego. Uświadamiać, że
działania na rzecz dobra społecznego nie muszą wcale prowadzić do rozmycia jednostki w
społeczności, zatracenia przez nią osobowości. Przeciwnie - to właśnie dzięki społecznemu
zaangażowaniu zyskujemy większą szansę na urzeczywistnianie naszej wizji życia, kształtowania i
rozwijania indywidualnej tożsamości.