Postępowanie cywilne w sprawach o charakterze transgranicznym
Transkrypt
Postępowanie cywilne w sprawach o charakterze transgranicznym
Kazus: „Delikty, wielość sprawców czynów niedozwolonych oraz przeprowadzanie dowodów” Postępowanie cywilne w sprawach o charakterze transgranicznym Project “Using EU Civil Justice Instruments: Development of training materials and organisation of test seminars“ (Agreement No. JUST/2013/JCIV/AG/4686) This publication has been produced with the financial support of the Civil Justice Programme of the European Union. The contents of this publication are the sole responsibility of ERA and can in no way be taken to reflect the views of the European Commission . Postępowanie cywilne w sprawach o charakterze transgranicznym KAZUS nr3 – Perypetie znanej aktorki „Delikty, wielość sprawców czynów niedozwolonych oraz przeprowadzanie dowodów”1 Studium przypadku D jest. znaną i lubianą aktorką francuską. Pracuje w różnych miejscach na całym świecie, najczęściej w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Portugalii, Francji i w Niemczech. Jest właścicielką mieszkania w Paryżu; tam też znajduje się jej miejsce zamieszkania i zwykłego pobytu. W czasie, gdy D. spędza wakacje w swoim domu w Portugalii zostaje sfotografowana z ukrycia przez dziennikarza pracującego dla wydawcy B., który następnie pisze artykuł w swoim pokoju hotelowym w Lizbonie, obejmujący m.in. następującą treść: „Oto D. w bikini! Powinna mieć trochę wstydu i nie pokazywać takiego ciała!Sława i popularność najwyraźniej jej nie służą. Nie jest już tą śliczną, czarującą kobietą, którą była dawniej.” Obok artykułu umieszczone zostaje zdjęcie D., ukazujące ją w bikini w ogrodzie jej prywatnego domu w Portugalii. Dziennikarz wysyła artykuł do swojego wydawcy (B), któregostatutowa siedziba znajduje się w Berlinie. B. publikuje artykuł w języku niemieckim, a 15 lutego 2015 r. zamieszcza go także na swojej stronie internetowej w kilku wersjach językowych: angielskiej, francuskiej i portugalskiej. Strona dostępna jest we wszystkich krajach; wchodzą na nią różne osoby mieszkające w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Portugalii i Francji. D. czuje się obrażona artykułem. Twierdzi, że nie jest on zgodny z prawdą, i że nie wyraziła zgody na publikację jej zdjęcia. Co więcej, z powodu tego artykułu straciła ważny kontrakt reklamowy, ponieważ – jak to określono – przestała „wpisywać się w oczekiwania klientów” towaru, jaki miała reklamować. D. uważa, że doszło do naruszenia jej dóbr osobistych, jej godności i w związku z tym nosi się z zamiarem wytoczenia powództwa przeciwko wydawcy B. o odszkodowanie z tytułu tego Opracował prof. Gerald Mäsch, kierownik Katedry Prawa Prywatnego, Handlowego i Gospodarczego, Międzynarodowego Prawa Prywatnego i Prawa Porównawczego, dyrektor Instytutu Międzynarodowego Prawa Gospodarczego Uniwersytetu w Münster 1 naruszenia, które – w jej ocenie – spowodowało utratę jej reputacji w krajach, w których czytano artykuł (Niemczech, Portugalii, Wielkiej Brytanii i Francji). D. zastanawia się jednak, gdzie mogłaby skutecznie wszcząć takie postępowanie. Pytanie 1: Sąd lub sądy którego z państw będą miały jurysdykcję do rozpoznania sprawy z powództwa D. przeciwko B. o odszkodowanie z tytułu naruszenia dóbr osobistych? Pytanie 2: Załóżmy, że C., wydawca posiadający statutową siedzibę w Rzymie, jest partnerem handlowym wydawcy B. Oba podmioty uważają, że powinny wykorzystać tę „niepowtarzalną okazję” do tego, by każdy z nich mógł uzyskać korzyści dla siebie. Dlatego też C, zaraz po opublikowaniu przez B. artykułu na temat D. w Niemczech, dokonuje tłumaczenia jego fragmentów na język włoski, opatruje je innymi zdjęciami D. oraz dopisuje swoje komentarze na temat gwiazdy. Następnie C. publikuje artykuł w języku włoskim na swojej stronie internetowej tego samego dnia co B. W efekcie tej publikacji kontrakt reklamowy D., o którym była wyżej mowa, zostaje zerwany. Okazuje się więc, że obie publikacje (dokonane przez wydawcę B. i C.) są przyczyną anulowania kontraktu. (a) D. wpada we wściekłość. Konsultuje się ze swoim prawnikiem. W szczególności chce wiedzieć, czy może pozwać B. i C. łącznie o odszkodowanie w jednym procesie w Niemczech. Jak mówi, nie chce „prowadzić walki na kilku frontach”. (b) Z drugiej jednak strony D. obawia się, że B. zaatakuje ją serią „artykułów odwetowych”, jeśli pozwie wydawcę do sądu, co jeszcze bardziej zniechęci do niej jej niemieckich fanów. Jednocześnie D. obawia się również, że może przegrać sprawę przeciwko C., jeśli pozwie go na jego ojczystym, włoskim gruncie (przed włoskim sądem). D. pyta zatem swojego prawnika, czy mogłaby wytoczyć powództwo wyłącznie przeciwkoC., ale przed sądem niemieckim. Prawnik wstępnie udziela odpowiedzi twierdzącej, powołując się na niemieckie prawo deliktowe, zgodnie z którym B. i C. zostaliby uznani za współsprawców czynu niedozwolonego, a każdy z nich odpowiadałby w pełni za konsekwencje swojego czynu. Jest więc zdania, że jeśli Niemcy są właściwym – z punktu widzenia jurysdykcji sądu – państwem w ewentualnej sprawie przeciwko B, to możliwe jest również skuteczne wytoczenie powództwa przed sądem niemieckim przeciwko C. 2 Czy sąd niemiecki uzna swą jurysdykcję w sprawie wytoczonej przeciwko C, w sytuacji gdy: a) C. będzie pozwany łącznie z B. ? b) C. będzie jedyną stroną pozwaną ? Pytanie 3: D. jest również zaangażowana w inne postępowanie cywilne toczące się przed sądem w Holandii. W ramach tego postępowania złożyła wniosek [letter of request] o przesłuchanie świadka X. bezpośrednio przed sądem holenderskim. Pan X. składa jednak wniosek przed tym samym sądem o to, by mógł zostać przesłuchany przez sędziego władającego językiem francuskim w Belgii, gdzie przebywa. Jego wniosek został odrzucony przez sąd holenderski w oparciu o postanowienia artykułu 176 I WBR (ustawa procesowa holenderska), zgodnie z którym sędzia holenderski mający przesłuchać świadka mieszkającego za granicą może, ale nie musi uwzględnić taki wniosek. Sędzia jest zdania, że świadkowie powinni być przesłuchiwani przez sąd, przed którym toczy się postępowanie oraz, że w tej sprawie nie występują szczególne okoliczności, które mogłyby uzasadniać odstępstwo od tej reguły na rzecz pana X., zwłaszcza w obliczu sprzeciwu ze strony D. W ocenie sądu, przesłuchania w Belgii nie można także uzasadnić względami lingwistycznymi, ponieważ X. będzie miał możliwość skorzystania z pomocy tłumacza w trakcie posiedzenia sądu w Holandii. X. argumentuje, że Rozporządzenie Rady (WE) nr 1206/2001 z dnia 28 maja 2001 r.w sprawie współpracy między sądami Państw Członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych, w szczególności w artykule 1 ust. 1, wskazuje, iż sędzia, który chce przesłuchać świadka mieszkającego w innym państwie członkowskim, jest każdorazowo zobowiązany, jeśli chodzi o sposób (formę) przeprowadzania tego dowodu, korzystać z reguł przewidzianych w ww. Rozporządzeniu. Z kolei sąd holenderski twierdzi, że sędzia – niezależnie od przepisów Rozporządzenia nr 1206/2001 – ma jednak uprawnienie do skorzystania ze sposobów przeprowadzania dowodu z zeznań świadków przewidzianych przez krajowe przepisy proceduralne. Tym samym może wezwać świadka do stawienia się przed nim, skoro taką możliwość przewiduje prawo procesowe w Holandii. Proszę rozstrzygnąć, kto w tym sporze ma rację. 3 Pytanie 1: Międzynarodowa jurysdykcja w sprawie pozwu D. przeciwko B. W sprawach o zniesławienie nie mają zastosowania wspólne europejskie reguły wyboru prawa (dla spraw dotyczących czynów niedozwolonych) zgodnie z postanowieniami artykułu 1 ust. 2 lit. g) Rozporządzenia Rzym II. W efekcie każdy sąd właściwy odwołuje się do reguł kolizyjnych własnego kraju, stosując w ten sposób inne prawo w sprawie niż sądy pozostałych państw członkowskich. W związku z powyższym dużego znaczenia nabiera kwestia, czy zniesławiona strona może wybrać spośród kilku sądów w innych krajach (forum shopping, nadużycia w zakresie wyboru państwa siedziby sądu), a jeśli tak, to spośród których. A) Możliwość stosowania Rozporządzenia Bruksela I bis Jurysdykcję międzynarodową określa Rozporządzenie Bruksela I bis, jeśli publikacja artykułu z gazety na stronie internetowej B. wchodzi w zakres stosowania tego Rozporządzenia. I) Zakres przedmiotowy stosowania Rozporządzenia Publikacja artykułu z gazety na stronie internetowej B. może stanowić naruszenie dóbr osobistych D., co stanowi przedmiot czynu niedozwolonego2, a zatem mamy do czynienia ze sprawą cywilną, nie wchodzącą w zakres derogacji w myśl artykułu 1 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis. W związku z tym Rozporządzenie Bruksela I bis ma zastosowanie na poziomie przedmiotowym. II) Zakres czasowy stosowania Rozporządzenia Z uwagi na fakt, że artykuł został opublikowany w lutym 2015 r. Rozporządzenie Bruksela I bis ma zastosowanie, ponieważ D. może wytoczyć powództwo przeciwko B. dopiero po 10 stycznia 2015 r. (artykuły 81 i 66 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis). III) Zakres terytorialny stosowania Rozporządzenia Ponieważ pozwany B. posiada miejsce zamieszkania w Berlinie, w Niemczech (jeśli pozwany jest spółką, za jego miejsce zamieszkania uznaje się, między innymi, statutową siedzibę zgodnie z artykułem 63 ust. 1 lit. a) Rozporządzenia Bruksela I bis), a okoliczności sprawy mają kilka elementów międzypaństwowych (np. związki powoda z Francją i Portugalią), sprawa wchodzi w zakres stosowania Rozporządzenia. Rozporządzenie Bruksela I bis ma zatem zastosowanie względem sprawy. B) Jurysdykcja wyłączna Wyłączna jurysdykcja w myśl artykułów 24 i 25 Rozporządzenia Bruksela I bis nie ma zastosowania. 2 Por. Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA. [1995] ECR I-415; Sprawa C-509/09 i C161/10 (połączone sprawy) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v MGN Limited [2011] ECR I-10269. 4 C) Jurysdykcja ogólna Zgodnie z postanowieniami artykułu 4 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis ogólnym miejscem jurysdykcji jest miejsce zamieszkania pozwanego. Z uwagi na fakt, że statutowa siedziba (artykuł 63 ust. 1 lit. a) Rozporządzenia Bruksela I bis) Spółki B. jest zlokalizowana w Berlinie, w Niemczech, D. może pozwać B. przed sądami niemieckimi w myśl artykułu 4 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis. Nic nie wskazuje na to, że główny organ zarządzający (b) lub główne przedsiębiorstwo B. (c) znajduje się w innym kraju. D) Jurysdykcja szczególna Możliwe jest ustanowienie (dodatkowej) jurysdykcji międzynarodowej w oparciu o postanowienie o jurysdykcji szczególnej w sprawach dotyczących czynów niedozwolonych w myśl artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis. Zgodnie z tym artykułem osoba posiadająca miejsce zamieszkania w państwie członkowskim może być pozwana w innym państwie członkowskim w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego przed sądy właściwe dla miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę. I) Sprawa dotycząca czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego Publikacja artykułu musi stanowić czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego. Trybunał Sprawiedliwości UE stosuje negatywną i autonomiczną definicję: czyn niedozwolony i czyn podobny do czynu niedozwolonego obejmuje wszelkie powództwa, które zmierzają do ustalenia odpowiedzialności pozwanego i które nie są związane z umową w rozumieniu artykułu 7 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis.3 Czyn niedozwolony i umowę interpretuje się zatem jako alternatywy, ust.1 i ust. 2 nie pokrywają się.4 Zasadniczo koncepcja czynu niedozwolonego przedstawiana w artykule 7 ust. 3 Rozporządzenia Bruksela I bis ma szeroki zakres.5 W szczególności obejmuje ona nie tylko sytuacje, w których poszkodowana zostaje osoba fizyczna, ale również w których dochodzi do obniżenia stabilności prawnej poprzez stosowanie nieuczciwych warunków umownych.6 Rozróżnienie czynów niedozwolonych i czynów podobnych do czynów niedozwolonych nie poszerza zakresu stosowania i ma charakter semantyczny.7 D. wytacza powództwo przeciwko B. o odszkodowanie z tytułu naruszenia jej dóbr osobistych w wyniku publikacji artykułu na stronie internetowej B. Pomiędzy D. i B. nie zachodzi stosunek umowny. Publikacja na stronie internetowej może stanowić naruszenie 3 Por. Sprawa C-167/00 Verein für Konsumenteninformation v. Karl-Heinz Henkel [2002] ECR I-8111 ust. 36. 4 Magnus/Mankowski/Mankowski, Rozporządzenie Bruksela I (wydanie 2. poprawione z roku 2012), art. 5 uwaga 193. 5 Sprawa C-21/76 Handelskwekerij G.J. Bier BV v. Mines de Potasse d’Alsace SA [1976] ECR I-1735 ust. 15-19; Sprawa C-167/00, Verein für Konsumenteninformation v. Karl-Heinz Henkel [2002] ECR I-8111 ust. 42. 6 Sprawa C-167/00 Verein für Konsumenteninformation v. Karl-Heinz Henkel [2002] ECR I-8111 ust. 42. 7 Magnus/Mankowski/Mankowski, Rozporządzenie Bruksela I, art. 196. 5 dóbr osobistych D., co stanowi czyn niedozwolony w rozumieniu artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis.8 II) Sądy właściwe dla miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę W związku z powyższym D. może pozwać B. w sądach miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę. W Rozporządzeniu nie zawarto definicji „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę”, jednak w swojej praktyce orzeczniczej Trybunał Sprawiedliwości EU ustanowił, że miejsce takie można rozumieć jako miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (Handlungsort), lub jako miejsce, w którym powstała szkoda (Erfolgsort).9 Jest to tak zwana zasada wszechobecności. Trybunał Sprawiedliwości UE wziął pod uwagę, że artykuł 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis ma na celu zapewnienie powodowi możliwości wyboru pomiędzy ogólnym miejscem jurysdykcji (artykuł 4 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis) a jurysdykcją szczególną w myśl artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis. W określonych przypadkach występuje szczególnie bliski związek pomiędzy sporem a sądem posiadającym jurysdykcję. Jeśli chodzi o czyny niedozwolone, oba miejsca mogą mieć szczególne znaczenie w odniesieniu do kwestii okoliczności sprawy i materiału dowodowego. Zatem wybór jednego z tych miejsc i odebranie powodowi możliwości dokonania wyboru nie byłoby rozwiązaniem właściwym10. Ponadto w wielu przypadkach miejscem, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę, będzie tożsame z miejscem zamieszkania pozwanego, zatem możliwość wyboru przez powoda pomiędzy miejscami jurysdykcji (artykuł 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis vs. artykuł 4 ust. 1 tegoż Rozporządzenia) byłaby pozorna, co byłoby sprzeczne z celem artykułu. 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis.11 W przypadku, gdy te dwa miejsca nie są tożsame („wielopaństwowy czyn niedozwolony”), powód może dokonać wyboru pomiędzy nimi.12 8 Por. Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA. [1995] ECR I-415; Sprawa C-509/09 i C161/10 (połączone sprawy) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v MGN Limited [2011] ECR I-10269. 9 Sprawa C-21/76 Handelskwekerij G.J. Bier BV v. Mines de Potasse d’Alsace SA [1976] ECR I-1735 ust. 15-19; 24,25; Sprawa C-189/08 Zuid Chemie v. Philippo’s Mineralenfabriek NV/SA [2009] ECR I-6917 ust. 24; Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA [1995] ECR I-415 ust. 20. 10 Sprawa C-21/76 Handelskwekerij G.J. Bier BV v. Mines de Potasse d’Alsace SA [1976] ECR I-1735 ust. 8-12, 15-19; Kropholler/ v.Hein, Europäisches Zivilprozessrecht (Wydanie 9. z roku 2011), art. 5 EuGVO, uwaga 82. 11 Sprawa C-21/76 Handelskwekerij G.J. Bier BV v. Mines de Potasse d’Alsace SA [1976] ECR I-1735 ust. 20. 12 Sprawa C-21/76 Handelskwekerij G.J. Bier BV v. Mines de Potasse d’Alsace SA [1976] ECR I-1735 ust. 24-25. 6 Jeśli miejsce, w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę lub miejsce wystąpienia szkody, znajduje się w państwie niebędącym państwem członkowskim, postanowienia artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis pozostają w mocy, chociaż możliwość wyboru dla powoda jest ograniczona do miejsc zdarzenia w Unii Europejskiej (Kropholler/v.Hein, Europäisches Zivilprozessrecht, art. 5 EuGVO uwaga 82; Staudinger, IPrax 2010, 140 (141). 1) Miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę („Handlungsort”) Mamy tu do czynienia z dwoma różnymi zdarzeniami, które można postrzegać jako zdarzenie wywołujące szkodę, którą jest unieważnienie kontraktu z powodu utraty dobrej reputacji przez D. Z jednej strony zdarzenie polegające na zamieszczeniu artykułu na stronie internetowej B. przyczyniło się do rozpowszechnienia artykułu i zwrócenia na niego uwagi opinii publicznej. Umożliwiło ono każdej zainteresowanej osobie zapoznanie się z treścią artykułu. Miejscem zdarzenia były Niemcy. Z drugiej strony zbieranie materiału oraz pisanie artykułu odbyło się w Portugalii. W łańcuchu przyczynowym zdarzenie to poprzedziło zdarzenie opublikowania. W opinii Trybunału Sprawiedliwości w przypadku naruszenia dóbr osobistych poprzez media drukowane miejscem sprawczym jest miejsce statutowej siedziby wydawcy, pomimo istnienia innych miejsc, w których może odbywać się produkcja i dystrybucja, ponieważ statutowa siedziba wydawcy jest miejscem, z którego rozprowadzano artykuł naruszający dobra osobiste13. Chociaż w rozpatrywanej sprawie B. nie posługuje się mediami drukowanymi lecz Internetem, obowiązuje tutaj taka sama interpretacja.14 Takie podejście zapobiega bowiem mnożeniu w nieskończoność miejsc działania.15 Z uwagi na fakt, że statutową siedzibą B. jest Berlin, jest to również miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. W związku z powyższym nie ma znaczenia fakt sporządzenia artykułu w Portugalii. 2) Miejsce, w którym doszło do powstania szkody („Erfolgsort”) Miejsce, w którym doszło do powstania szkody, jest miejscem, w którym zdarzenie wywołujące szkodę doprowadziło do wystąpienia niekorzystnych skutków dla poszkodowanego.16 Określenie miejsca, w którym wystąpiła szkoda, stwarza trudności w szczególności w przypadkach naruszenia dóbr osobistych za pośrednictwem mediów. 13 Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA [1995] ECR I-415 ust. 24. Sprawa C-509/09 i C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v. MGN Limited [2011] ECR I-10269 ust. 52. 15 Musielak/Stadler, ZPO (Wydanie 11. z roku 2014), art.5 VO (EG) 44/2001 uwaga 24 a. 16 Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA. [1995] ECR I-415 ust. 28. 7 14 W orzeczeniu w sprawie Shevill17 Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że w przypadku zniesławienia poprzez artykuł opublikowany gazecie rozprowadzanej w kilku państwach członkowskich, miejscem, w którym powstała szkoda, są wszystkie miejsca w EU, w których prowadzona była dystrybucja materiału działającego na szkodę dóbr osobistych poszkodowanego oraz w których, zdaniem poszkodowanego, doszło do naruszenia jego reputacji, co w praktyce oznacza wszystkie te miejsca, w których poszkodowany jest znany („zasada mozaiki”; „doktryna Shevill”). Jednak zdolność powoda do wytoczenia powództwa jest ograniczona do sądów w miejscu dystrybucji i domniemanego poniesienia szkody, ponieważ mógł on jedynie zgłosić roszczenie z tytułu szkody spowodowanej w danym państwie członkowskim18. W rezultacie może on zgłosić roszczenia częściowe we wszystkich państwach, w których doszło do powstania szkody lub zgłosić roszczenie łączne w państwie, w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę (oczywiście powód może także wnieść całość roszczenia przed sądy właściwe dla miejsca zamieszkania pozwanego). Nawet jeśli zasada ta daje przewagę pozwanemu i ogranicza możliwość wyboru sądu przez powoda, konieczne jest pogodzenie sprzecznych interesów i niedopuszczenie do jurysdykcji uniwersalnej. Zgodnie z doktryną Shevill stosowaną przez Trybunał Sprawiedliwości UE miejscem, w którym powstała szkoda może być dowolne miejsce w UE, w którym prowadzono dystrybucję artykułu działającego na szkodę dóbr osobistych D. i w którym, jak twierdzi D., ucierpiała jej reputacja. Wraz ze wzrostem popularności Internetu jako medium, w którym odbywa się publikacja różnego rodzaju materiałów, wyłaniają się nowe problemy. Ogólnoświatowy dostęp do publikacji teoretycznie czyni z każdego miejsca na świecie potencjalne miejsce dystrybucji. W omawianym przypadku D. mogłaby stwierdzić, że jest znana w całej Europie, a ponieważ w każdym państwie członkowskim można było uzyskać dostęp do artykułu, jurysdykcja należy do sądów każdego z tych państw. W swojej decyzji w sprawie eDate Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że należy rozróżnić pomiędzy publikacją treści online a publikacją treści w mediach regionalnych, np. drukiem, ponieważ w tym pierwszym przypadku dostęp do treści może być natychmiastowy dla nieograniczonej liczby użytkowników Internetu na całym świecie, bez względu na intencje wydawcy19. Podejmowano próby zmodyfikowania teorii, wymagając na przykład ustalenia szczególnego powiązania krajowego z państwem siedziby sądu, w ramach kryterium subiektywnego odnoszącego się do intencji wydawcy lub kryterium obiektywnego, w takim sensie, że do zderzenia sprzecznych interesów powoda (dobra osobiste) z interesami operatora (prowadzenie strony internetowej, prawo do publikacji wiadomości) mogło lub może dojść w państwie sądu, w którym zawisła sprawa20. 17 Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA [1995] ECR I-415 ust. 33. Sprawa C-68/93 Fiona Shevill v. Presse Alliance SA. [1995] ECR I-415 ust. 33. 19 Sprawa C-509/09 i C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v. MGN Limited [2011] ECR I-10269 ust. 45 f. 20 Pytanie prejudycjalne zgodnie z artykułem 267 TFUE niemieckiego Bundesgerichtshof, GRUR 2010, 261; orzeczono w Sprawie C-509/09 i C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v. MGN Limited [2011], ECR I-10269 ust. 24. 8 18 Niemniej jednak Trybunał Sprawiedliwości trzymał się swojej pierwotnej doktryny: nie zmieniono zasad, a jedynie dostosowano teorię. Oprócz możliwości powołania się na doktrynę Shevill, poszkodowany, którego dobra osobiste zostały naruszone za pośrednictwem Internetu, może wnieść powództwo w odniesieniu do wszelkich szkód spowodowanych w państwie siedziby sądu, w którym domniemany poszkodowany posiadał swoje centrum interesów, jako, że jest to miejsce, w którym publikacja jest zwykle najdotkliwsza w skutkach. Centrum interesów odpowiada zasadniczo miejscu zwykłego pobytu, ale może to być również inne miejsce, jeśli takie czynniki jak np. wykonywanie działalności zawodowej, ustanawiają szczególnie bliskie powiązanie z tym miejscem21. Taka modyfikacja jest zgodna z celem przewidywalności reguł dotyczących miejsca jurysdykcji22 również w odniesieniu do pozwanego, którym jest wydawca, który przecież powinien posiadać wiedzę na temat centrum interesów osoby, której dotyczy treść zamieszczona online. W związku z tym kryterium centrum interesów umożliwia powodowi ustalenie, w którym sądzie może złożyć pozew, a pozwanemu przewidzieć, przed który sąd może być pozwany23. Oprócz możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu wszystkich szkód przed jednym sądem, powód może także wytoczyć powództwo z tytułu szkód częściowych przed sądy każdego z państw członkowskich, na terytorium których dostępna jest lub była treść zamieszczona online24. Uwaga: Punkt 16 zdanie 3 preambuły do Rozporządzenia Bruksela I bis podkreśla znaczenie przewidywalności jurysdykcji dla powoda w zakresie spraw o naruszenie dóbr osobistych za pośrednictwem Internetu. Można wątpić, czy decyzja w sprawie eDate daje taką jasność (v. Hein, RIV 2013, 97, (100)). Niemniej jednak, z uwagi na fakt, że do Rozporządzenia Rzym II mogą zostać wprowadzone zmiany, w następstwie których będzie ono zawierać regułę kolizyjną dotyczącą naruszania dóbr osobistych (por. zarządzenie Parlamentu Europejskiego w sprawie nowelizacji Rozporządzenia (WE) nr 864/2007 dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych („Rzym II”), P7_TA (2012) 0200, dostępne na stronie: http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA2012-0200+0+DOC+XML+V0//DE ), organ regulacyjny prawdopodobnie nie chciał uwzględniać tej zmiany w Rozporządzeniu Bruksela I bis (v. Hein, RiW 2013, 97 (102)). Sprawa C-509/09 i C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v. MGN Limited [2011] ECR I-10269 ust. 48 f. 22 Cf. Sprawa C-144/10 Berliner Verkehrsbetriebe BVG [2011] ECR I-3961 ust. 33; motyw 15 i 16 Rozporządzenia Bruksela I bis. 23 Sprawa C-533/07 Falco Privatstiftung and Rabitsch [2009] ECR I-3327 ust. 22;Sprawa C-509/09 i C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v MGN Limited [2011] ECR I-10269. 24 Sprawa C-509/09 i C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v. MGN Limited [2011] ECR I-10269 ust. 52. 9 21 Artykuł B. był dostępny w każdym państwie członkowskim EU, a od czasu wydania decyzji w sprawie eDate, wszystkie państwa członkowskie można postrzegać jako miejsca dystrybucji. Nie musi istnieć jakiekolwiek szczególne powiązanie pomiędzy kwestionowaną treścią lub stroną internetową a państwem sądu, przed którym zawisła sprawa, poza techniczną dostępnością witryny internetowej.25 D. jest znana we wszystkich państwach członkowskich, w których udostępniono artykuł. Twierdzi ona, że jej reputacja ucierpiała w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Portugalii i Francji. Ponieważ artykuł był dostępny w czterech językach i był czytany w krajach, o których mowa, może ona wytoczyć powództwo o odszkodowanie przed sądami w tych państwach. Jako, że zwykłym miejscem pobytu D. jest Paryż, miasto to jest także centrum głównych interesów aktorki. Mogłaby ona zatem dochodzić łącznego odszkodowania przed sądami francuskimi. E) Wnioski W związku z powyższym D. może wytoczyć powództwo przeciwko B. przed sądami jurysdykcji ogólnej w Niemczech (artykuł 4 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis), jak również przed sądami miejsca, w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę lub miejsca, w którym wystąpiła szkoda (artykuł 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis). Jeśli D. postanowi złożyć pozew w sądzie miejsca, w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę, może pozwać B. w Niemczech i dochodzić łącznego odszkodowania. Jeśli D. wybierze do złożenia pozwu sądy właściwe dla miejsca, w którym doszło do wystąpienia szkody, może złożyć pozew o łączne odszkodowanie w sądach francuskich. Może również dochodzić częściowego odszkodowania w Wielkiej Brytanii, Francji i Portugalii, jeśli wniesie powództwo w każdym państwie członkowskim, w którym doszło do wystąpienia szkody. Pytanie 2: Międzynarodowa jurysdykcja sądów niemieckich w omawianym przypadku a) Wspólne powództwo przeciwko B. i C. Uwaga: W tym przypadku D. złożyła pozew z tytułu szkody polegającej na unieważnieniu umowy w wyniku utraty reputacji. Niemniej jednak szkoda niekoniecznie nastąpiła w przeszłości, jak wynika z ostatniego zdania artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis („lub może nastąpić”) (Sprawa C-167/00, Verein für Konsumenteninformation v. Karl-Heinz Henkel [2002] ECR I-8111 ust. 46-49). 25 Sprawa C-509/09 i C-161/10 (sprawy połączone) eDate Advertising GmbH v. X and Olivier Martinez, Robert Martinez v. MGN Limited [2011] ECR I-10269 ust. 52. 10 A) Możliwość stosowania Rozporządzenia Bruksela I bis Do możliwości stosowania Rozporządzenia Bruksela I bis pozytywnie odniesiono się już powyżej. B) Jurysdykcja ogólna C., jako wydawca, jest spółką, zatem za jej miejsce zamieszkania uznaje się siedzibę statutową (artykuł 63 ust. 1 lit. a Rozporządzenia Bruksela I bis), czyli włoski Rzym, a nie Niemcy. C) Jurysdykcja szczególna dotycząca czynów niedozwolonych Niełatwo jest określić, czy na podstawie okoliczności sprawy jurysdykcję względem C. posiadają sądy niemieckie stanowiące forum loci delicti commissi (sądy właściwe dla miejsca, gdzie doszło do wystąpienia zdarzenia wywołującego szkodę) zgodnie z artykułem 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis, ponieważ powiązanie czynu B, który miał miejsce w Niemczech, z czynem C (zob. poniżej), nastręcza pewnych trudności. D) Jurysdykcja wynikająca z artykułu 8 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis (ścisła więź z roszczeniem przeciwko B) Nie musimy mierzyć się z problemem artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis, jeśli istnieje możliwość rozszerzenia jurysdykcji sądów niemieckich nad przypozwanym B. także na C., zgodnie z postanowieniami artykułu 8 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis. Sądy niemieckie posiadają jurysdykcję względem B., ponieważ jego miejsce zamieszkania znajduje się w Niemczech (artykuł 4 i 63 Rozporządzenia Bruksela I bis). Wynika z tego, że C. podlega jurysdykcji niemieckiej, gdy sprawy wytoczone przeciwko obu wydawcom są tak ściśle powiązane, że pożądane jest ich łączne rozpoznanie i rozstrzygnięcie w celu uniknięcia wydania w oddzielnych postępowaniach sprzecznych ze sobą orzeczeń. W omawianej sprawie jest to łatwe do ustalenia: kwestią stanowiącą istotę obu pozwów jest to, czy artykuł oraz zdjęcie autorstwa B., które następnie przekazano C. naruszają dobra osobiste D. Fakt, że C. opatrzył artykuł innymi zdjęciami D. oraz dodał kilka nowych komentarzy na temat D. nie zmienia tej kwestii w przypadku C, a może stanowić źródło dodatkowych zmartwień dla D. W związku z powyższym D. może pozwać C. łącznie z B. w Niemczech zgodnie z postanowieniami artykułu 8 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis. b) Jurysdykcja w Niemczech wobec B. występującego w roli jedynego pozwanego A) Możliwość stosowania Rozporządzenia Bruksela I bis Do możliwości stosowania Rozporządzenia Bruksela I bis pozytywnie odniesiono się już powyżej. B) Jurysdykcja ogólna 11 C., jako wydawca, jest spółką, zatem za jej miejsce zamieszkania uznaje się siedzibę statutową (artykuł 63 ust. 1 lit. a Rozporządzenia Bruksela I bis), czyli włoski Rzym, a nie Niemcy. C) Jurysdykcja szczególna dotycząca czynów niedozwolonych Możliwe jest ustanowienie (dodatkowej) jurysdykcji międzynarodowej w oparciu o postanowienie o jurysdykcji szczególnej w sprawach dotyczących czynów niedozwolonych w myśl artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis. Zgodnie z tym artykułem osoba posiadająca miejsce zamieszkania w państwie członkowskim może być pozwana w innym państwie członkowskim w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego przed sądy właściwe dla miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę. I) Sprawa dotycząca czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego Publikacja artykułu przez C. stanowi (podobnie, jak publikacja przez B.) naruszenie dóbr osobistych D., a zatem stanowi czyn niedozwolony w rozumieniu artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis. II) Sądy właściwe dla miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę W związku z powyższym D. może pozwać C. w sądach miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę. 1) Miejsce, w którym doszło do wystąpienia szkody („Erfolgsort”) W myśl przywoływanej już doktryny Shevill oraz decyzji w sprawie eDate D. może pozwać wydawcę o odszkodowanie częściowe w każdym państwie członkowskim (Niemczech, Wielkiej Brytanii, Francji, Portugalii), wnosząc kilka roszczeń, lub wytoczyć sprawę o odszkodowanie łączne w miejscu będącym centrum jej interesów, czyli Paryżu. 2) Miejsce, w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę („Handlungsort”) W przypadkach, gdy dochodzi do naruszenia dóbr osobistych poprzez Internet, za miejsce, w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę, uznaje się statutową siedzibę wydawcy.26 Statutową siedzibą C. jest Rzym we Włoszech. D mogłaby zatem pozwać C. we Włoszech. 3) Większość sprawców czynów niedozwolonych Z uwagi na fakt, że C i wydawca B występują jako współuczestnicy, wyłania się kwestia, czy D może pociągać ich obu do odpowiedzialności w miejscu, w którym działał tylko jeden z nich lub, innymi słowy, czy D może pozwać także C w Niemczech, ponieważ wydawca B, 26 Por. pytanie 1 D III 1. 12 jako jego współuczestnik winien być pozwany w Niemczech, jako w miejscu, w którym działał B („Handlungsort”). Adwokat D zaproponował zastosowanie reguły znanej w prawie niemieckim zgodnie z paragrafem 830 BGB. Chce imputować, że działanie wydawcy B prowadzone było na rzecz wydawcy C i na tej podstawie pozwać wydawcę C przed sądami niemieckimi, chociaż wydawca C nie działał w Niemczech. Kwestia, czy wszyscy sprawcy czynów niedozwolonych mogą być pociągani do odpowiedzialności w miejscu, gdzie działał tylko jeden z nich, przez długi czas była przedmiotem sporów.27 Niektórzy autorzy prac o charakterze prawniczym nie rozumieli artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis jako ograniczonego do czynów samego sprawcy głównego, ale wymagało działań ze strony pozwanego lub tych, za których jest, w świetle prawa, odpowiedzialny.28 Natomiast Trybunał Sprawiedliwości UE wskazywał na artykuł 8 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis, zgodnie z którymi występuje możliwość pozwania osób przed sądem, chociaż nie działali oni w swojej jurysdykcji, aby poprzeć swoje stanowisko. 29 Artykuł 8 ust.1 Rozporządzenia Bruksela I bis jest niekoniecznie argumentum e contrario. Ponadto czynnikiem łączącym, jako warunkiem artykułu 8 ust. 1 Rozporządzenia Bruksela I bis byłoby w wielu przypadkach opieranie się na informacjach, do których powód nie ma dostępu i również wywoływałoby to niepewność. Niemniej jednak dzielenie nie może prowadzić do wyników różnych od tych, jakie byłyby stwierdzane w przypadku, gdyby działał pojedynczy sprawca czynu niedozwolonego. Potwierdzenie możliwości stosowania postanowień artykułu 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis wywoływałyby zapotrzebowanie na koncepcję europejską dotyczącą tego, kogo można uznawać za współsprawcę.30 Ostatecznie Trybunał Sprawiedliwości rozstrzygnął tę kwestię w swojej decyzji w sprawie Melzer.31 Sąd niemiecki postawił pytanie, czy artykuł 5 ust. 3 Rozporządzenia Bruksela I (artykuł 7 ust. 2 Rozporządzenia Bruksela I bis) dopuszcza, aby sąd miejsca, w którym doszło do zdarzenia wywołującego szkodę (które jest przypisywane jednemu z domniemanych sprawców szkody, który nie jest stroną sporu) przejął jurysdykcję nad drugim domniemanym sprawcą tej szkody, który nie działał w jurysdykcji sądu, w którym zawisła sprawa.32 Niemieckie prawo dopuszcza możliwość na mocy „wzajemnego przyporządkowania do miejsca, w którym doszło do zdarzenia” w paragrafie 830 I BGB. Czy tę zasadę można zastosować w tym przypadku? Trybunał Sprawiedliwości UE zanegował tę kwestię. Podkreślił, że ta kwestia nie dotyczyła identyfikacji miejsca, w którym doszło do wystąpienia szkody (którym były Niemcy, „Erfolgsort”), ale interpretacja „miejsca zdarzenia wywołującego szkodę („Handlungsort”).33 Tego miejsca nie można uznawać za wystąpienie w miejscu Por. twierdząco Magnus/Mankowski/Mankowski, Rozporządzenie Bruksela I bis, art. 5 Brussels I note 221; przecząco Rauscher/Leible, EuZPR/EuIPR art. 5 Brüssel I-VO uwaga 88f. 28 Magnus/Mankowski/Mankowski, Brussels I regulation art. 5 note 221; v.Hein, IPrax 2006, 460 (461). 29 Case C-228/11 Melzer v. MF Global UK Ltd, judgment of 16 May 2013 (not yet reported) para 39. 30 Magnus/Mankowski/Mankowski, Rozporządzenie Bruksela I, art. 5 uwaga 221. 31 Sprawa C-228/11 Melzer v. MF Global UK Ltd, orzeczenie z dnia 16 maja 2013 r. (jeszcze nieopublikowane). 32 Case C-228/11 Melzer v. MF Global UK Ltd, orzeczenie z dnia 16 maja 2013 r. (jeszcze nieopublikowane), ust 19. 33 Sprawa C-228/11 Melzer v. MF Global UK Ltd, orzeczenie z dnia 16 maja 2013 r. (jeszcze nieopublikowane), ust. 29. 13 27 działania rzekomo popełnionego przez inną osobę, jeśli ta inna osoba działała jako współuczestnik pozwanej osoby. Trybunał Sprawiedliwości nie zauważył, że wzajemne przyporządkowanie do miejsca, gdzie zdarzenie mogące wywołać szkodę mogło zmienić fakt, że pozwana osoba nie popełniła sama czynu w tej jurysdykcji. Nawet jeśli osoba działająca w tej jurysdykcji sądu oraz osoba pozwana były powiązane jako współuczestnicy, ten fakt nie mógł skutkować powstaniem jurysdykcji tego sądu.34 Z uwagi na fakt, że nie istnieje koncepcja wspólna dla krajowych systemów prawnych państw członkowskich oraz Unii Europejskiej umożliwiających przypisywanie jednego sprawcy do drugiego, umożliwiając, aby imputowanie, że jeden sprawca popełnił czyny innego powodowało odwołanie się sądu krajowego do prawa krajowego (tak, jak w przypadku sądu niemieckiego). Byłoby to wbrew celowi pewności prawnej; nie pozwalałoby to pozwanemu na zasadne przewidzenie, przed który sąd mógłby być pozwany.35 Takie imputowanie wychodziłoby również poza sytuację wyraźnie przewidzianą w Rozporządzeniu Bruksela I bis i w wyniku tego, byłoby wbrew swojemu generalnemu programowi i celom.36 III) Wnioski Podsumowując D może również dochodzić roszczeń łącznego odszkodowania od C albo w sądach francuskich, ponieważ jest to miejsce, w którym doszło do wystąpienia szkody oraz gdzie posiada centrum głównych interesów albo w sądach włoskich ponieważ jest to miejsce zajścia zdarzenia wywołującego szkodę, jak również miejsce jurysdykcji ogólnej (artykuł 4 ust. 1 Rozporządzenie Bruksela I bis). Może również dochodzić roszczeń o łączne odszkodowanie od C w Niemczech jeśli wskaże go jako przypozwanego razem z B. 34 Sprawa C-228/11 Melzer v. MF Global UK Ltd, orzeczenie z dnia 16 maja 2013 r. (jeszcze nieopublikowane), ust. 37. 35 Sprawa C-228/11 Melzer v. MF Global UK Ltd, orzeczenie z dnia 16 maja 2013 r. (jeszcze nieopublikowane), ust. 34. 36 Sprawa C-228/11 Melzer v. MF Global UK Ltd, orzeczenie z dnia 16 maja 2013 r. (jeszcze nieopublikowane), ust. 36. 14 Prosimy zauważyć: Sprawa Melzer nie dotyczyła naruszenia dóbr osobistych, ale pozwu klienta niemieckiego przeciw koncernowi brokerskiemu w Wielkiej Brytanii, który rzekomo był współsprawcą firmy pozyskującej klienta.. O tym, czy Trybunał Sprawiedliwości podejmie inną decyzję w sprawie dotyczącej naruszenia dóbr osobistych, zwłaszcza w powiązaniu z doktryną Shevill, przekonamy się w przyszłości. Prosimy zauważyć: W swojej ostatniej decyzji (Sprawa-360/12 Coty Prestige Lancater Group GmbH v. First Note Perfumes NV orzeczenie z dnia 5 czerwca 2014 r. (dotychczas nieopublikowane), Trybunał Sprawiedliwości UE podtrzymał swoje orzeczenie w sprawie Melzer dotyczące określenia miejsca zdarzenia wywołującego szkodę (Coty, ust. 50). Jednak w sprawie Coty Trybunał Sprawiedliwości dopuszcza imputację czynów współsprawcy do celów określenia miejsca, w którym doszło do wystąpienia szkody (Coty, ust. 55 lit. f(; por również decyzję w sprawie Hackbarth, GRUR-Prax 2014, 320. Pytanie 3: Przeprowadzanie dowodów zgodnie z Rozporządzeniem nr 1206/2001: Pytanie brzmi, czy sąd holenderski może wezwać i przesłuchać świadka, pana X, zgodnie z prawem krajowym czy też sąd holenderski jest zobowiązany do przeprowadzenia procedury określonej w Rozporządzeniu nr 1206/2001. Pytanie dotyczy interpretacji Rozporządzenia nr 1206/2001, a w szczególności artykułu 1 ust. 1 tegoż Rozporządzenia. 15 Zakres stosowania Rozporządzenia nr 1206/2001: Rozporządzenie nr 1206/2001 weszło w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. Zgodnie z postanowieniami artykułu 1 ust. 1, ma zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych, w których sąd państwa członkowskiego, zgodnie z przepisami swojego prawa, (a) albo zwraca się do właściwego sądu innego Państwa Członkowskiego o przeprowadzenie dowodu (b) o przeprowadzenie dowodu bezpośrednio w innym Państwie Członkowskim. Zakres ratione materiae ogranicza się do dwóch metod przeprowadzania dowodu: Pierwszą metodą jest przeprowadzanie dowodu przez wezwany sąd zgodnie z postanowieniami artykułów 10-16 Rozporządzenia nr 1206/2001, na wezwanie z sądu wzywającego innego państwa członkowskiego (opcja a). Procedura jest zgodna z lex fori wezwanego sądu - artykuł 10 ust. 2 Rozporządzenia nr 1206/2001. Środki przymusu podlegają postanowieniem artykułu 13 Rozporządzenia nr 1206/2001. Można odmówić wykonania wniosków z powodów przewidzianych w artykule 14 Rozporządzenia 1206/2001 np. z powodu przywilejów prawnych określonych w artykule 14 ust. 2 Rozporządzenia nr 1206/2001. Druga metoda polega na przeprowadzaniu dowodu bezpośrednio przez sąd wzywający w innym państwie członkowskim, której zasady wyszczególniono w artykule 17 Rozporządzenia (opcja b). Może się ono odbyć jedynie wówczas, gdy przeprowadzane jest na zasadzie dobrowolności bez potrzeby stosowania środków przymusu. Jeśli bezpośrednie przeprowadzenie dowodu wymaga przesłuchania osoby, sąd wzywający zawiadamia tę osobę, że przeprowadzenie dowodu odbywa się na zasadzie dobrowolności. Przeprowadzenie dowodu wynika z prawa państwa członkowskiego sądu wzywającego – artykuł 17 ust. 3 Rozporządzenia nr 126/2001. Oprócz Rozporządzenia nr 1206/2001 istnieje również Konwencja Haska z 18 marca 1970 roku dotycząca przeprowadzania dowodu za granicą w sprawach cywilnych i handlowych. Zgodnie z postanowieniami jej artykułu 21 nr 1, Rozporządzenie nr 1206/2001 ma moc rozstrzygającą. W sprawach, w które zaangażowane są państwa niebędące stroną umowy, obowiązują postanowienia Konwencji Haskiej. Rozporządzenie nr 1206/2001 nie ma zastosowania względem Danii, por. artykuł 1 nr 3. 16 Odpowiedź można już znaleźć w odniesieniu do sformułowania artykułu 1 ust. 1 Rozporządzenia nr 1206/2001, które określa warunek wstępny zapytania innego sądu o możliwość stosowania Rozporządzenia, a z uwagi na to, że Rozporządzenie ma zastosowanie po złożeniu zapytania i nie ma obowiązku stosowania Rozporządzenia zawsze, gdy występuje taka możliwość.37 Za taką interpretacją przemawia również cel Rozporządzenia, aby przeprowadzać dowody w kontekście transgranicznym w sposób prosty, skuteczny i szybki. Zasadniczo zakazywanie sądowi w państwie członkowskim przesłuchiwania świadka zamieszkałego w innym państwie członkowskim zgodnie z jego prawem krajowym byłoby wbrew celowi Rozporządzenia. 38 Przesłuchanie świadka może być łatwiejsze, bardziej efektywne i szybsze dla kompetentnego sądu zgodnie z postanowieniami jego prawa krajowego.39 W odniesieniu do artykułu 21 ust. 2 Rozporządzenia nr 1206/2001, którego postanowienia jednoznacznie uprawniają porozumienia lub ustalenia pomiędzy państwami członkowskimi na rzecz dalszego ułatwienia przeprowadzania dowodów; również staje się jasne, że Rozporządzenie nie reguluje wyczerpująco zagadnienia przeprowadzania dowodów w wymiarze transgranicznym.40 Takie rozumienie zostało potwierdzone przez Trybunał Sprawiedliwości UE w 2012 r. Właściwy sąd państwa członkowskiego, który pragnie przesłuchać jako świadka, stronę mieszkającą w innym państwie członkowskim, nie jest zmuszony do użycia środków przeprowadzania dowodów określonych przez Rozporządzenie. Zatem Rozporządzenie nie ma charakteru obligatoryjnego. To raczej sąd ma możliwość wezwania do stawiennictwa i przesłuchania tej strony zgodnie z prawem swojego państwa członkowskiego, co oznacza, że Rozporządzenie ma charakter fakultatywny. 41 W wyniku tego Rozporządzenie nakłada jedynie na wzywany sąd obowiązek przeprowadzenia dowodów, gdy inne państwo członkowskie zwróci się o to do zgodnie z artykułem 10 lit. f. Rozporządzenia nr 1206/2001, przy czym nie występuje obowiązek zwracania się do innego sądu o przeprowadzenie dowodów.42 W wyniku tego sąd holenderski ma słuszność w swojej opinii, zgodnie z którą można wezwać i przesłuchać pana X przed sądami holenderskimi zgodnie z prawem holenderskim. Sprawa C-170/11 Lippens i inni v. Kortekaas i inni, orzeczenie z dnia 6 września 2012 r. ust. 25 f. C-170/11 Lippens i inni v. Kortekaas i inni, orzeczenie z dnia 6 września 2012 r. ust. 29 f. 39Sprawa C-170/11 Lippens i inni v. Kortekaas i inni, orzeczenie z dnia 6 września 2012 r. ust. 31 f. 40Sprawa C-170/11 Lippens i inni v. Kortekaas i inni, orzeczenie z dnia 6 września 2012 r. ust. 33 f. 41 Sprawa C-170/11 Lippens i inni v. Kortekaas i inni, orzeczenie z dnia 6 września 2012 r. 42 Bach, EuZW2012, 831 (833). 17 37 38Sprawa Uwaga: Trybunał Sprawiedliwości UE potwierdził swoje orzeczenie ostatnią decyzją w Sprawie C-332/11 ProRail, orzeczenie z dnia 21 lutego 2013 (dotychczas nieopublikowane), ust. 42. W tym przypadku, przed sądem belgijskim w sprawie wykolejonego pociągu, biegły powinien zbadać sieć kolejową zarówno w Belgii, jak i w Holandii. Dyskutowano, czy biegły mógł przeprowadzić swoje czynności tylko w Holandii zgodnie z procedurą określoną w Rozporządzeniu nr 1206/2001, a zatem składając wniosek zgodnie z postanowieniami artykułu 1 i artykułu 17 Rozporządzenia nr 1206/2001 do sądu w Holandii. Po raz kolejny Trybunał Sprawiedliwości zanegował obowiązek stosowania się do procedury Rozporządzenia. Rozporządzenie ma zastosowanie tylko wówczas, gdy sąd państwa członkowskiego podejmuje decyzję o przeprowadzeniu dowodu według jednej z dwóch metod (ProRail, ust. 42). Tylko wówczas, gdy przeprowadzanie dowodu w innym państwie członkowskim wpływa na uprawnienia tego państwa członkowskiego (np. jest zabronione lub ograniczone do określonych osób) i w przypadku braku porozumienia lub ustalenia pomiędzy państwami członkowskimi według artykułu 21 ust. 2 Rozporządzenia nr 1206/2001, metoda przeprowadzania dowodu określona w artykule 1 ust. 1 oraz artykule 17 Rozporządzenia nr 1206/2001 stanowi jedyny środek umożliwiający sądowi państwa członkowskiego przeprowadzenie dochodzenia (ProRail, ust. 48; w te sprawie, por. też Bach, EuZW 2012, 831 (834)). 18