pobierz

Renata CZAPLIKOWSKA
III Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych, Sosnowiec
DELFORT, NETCO@CH, MULTIMEDIA FÜHRERSCHEIN – CZYLI JAK
DOSKONALIĆ KOMPETENCJE NAUCZYCIELI JĘZYKA NIEMIECKIEGO
W ZAKRESIE STOSOWANIA TECHNOLOGII
INFORMACYJNEJ I KOMUNIKACYJNEJ
Streszczenie. W zawód nauczyciela, bardziej niŜ w jakikolwiek inny, wpisana jest
konieczność stałego rozwijania i doskonalenia swoich kompetencji zarówno
merytorycznych jak i dydaktyczno-metodycznych. Jako Ŝe jednym z wymogów
współczesnego kształcenia i doskonalenia nauczycieli jest przygotowanie do
posługiwania się technologią informacyjną i komunikacyjna, cenna jest kaŜda inicjatywa
zmierzająca do podniesienia poziomu wiedzy i umiejętności nauczycieli w tym właśnie
zakresie. Jako multiplikator programu Delfort/Netco@ch oraz e-tutor programu
Multimedia Führerschein autorka przedstawi w referacie załoŜenia i formy realizacji
projektów doskonalenia nauczycieli języka niemieckiego słuŜących podnoszeniu
kwalifikacji kadry pedagogicznej w zakresie stosowania technologii informacyjnej
i komunikacyjnej w dydaktyce: program ogólnopolski Delfort i Netco@ch (CODN
i Goethe Institut) oraz międzynarodowy Multimedia Führerschein (Goethe Institut).
1. OBSZARY DOSKONALENIA ZAWODOWEGO NAUCZYCIELI JĘZYKÓW
OBCYCH
Doskonalenie zawodowe słuŜy odnawianiu, pogłębianiu, rozszerzaniu wiedzy oraz
nabywaniu nowych kompetencji zawodowych, które moŜna zdefiniować jako indywidualną
i wyuczaną dyspozycję o charakterze rozwojowym, będącą wypadkową m.in. wykształcenia,
cech osobowych, motywacji, umiejętności, doświadczenia; kształtującą się w wyniku procesu
socjalizacji oraz akomodacji w konkretnych sytuacjach typowych dla danego środowiska,
czy teŜ instytucji, przy zachowaniu pewnej autonomii jednostki1. Jak podkreśla jednak
Maciej M. Sysło2 istnieją braki w przygotowaniu nauczycieli w zakresie technologii
informacyjnej i wykorzystania jej w nauczaniu danego przedmiotu, a bez wiedzy w tym
zakresie nauczyciel nie znajdzie równieŜ motywacji, by stosować narzędzia technologii
informacyjnej i komunikacyjnej w procesie dydaktycznym. Udział nauczycieli
w ogólnodostępnych szkoleniach komputerowych jest w tym wypadku mniej efektywną
formą, gdyŜ szkolenia takie ograniczając się do kwestii technicznych nie wskazują
nauczycielowi moŜliwości integrowania technologii w dydaktyce przedmiotowej; dalece
bardziej celowe wydaje się korzystanie ze specjalistycznych szkoleń kierowanych do
nauczycieli poszczególnych przedmiotów czy grup przedmiotów. Doskonalenie zawodowe
realizowane jest przez instytucje publiczne i niepubliczne, (głównie szkoły wyŜsze) jak
równieŜ placówki doskonalenia zawodowego, przy czym dla nauczycieli języków obcych
szczególną rolę odgrywają w tym względzie Centralny Ośrodek Doskonalenia Zawodowego
w Warszawie i instytucje wspierające krzewienie nauki poszczególnych języków w Polsce,
jak British Council, Alliance Frances, Goethe Institut. Z kolei obszary doskonalenia
1
A. Szybalska, Kompetencje nauczyciela http://konferencja.21.edu.pl/publikacje/4/2/152.pdf [02.02.2009]
S.153
2
M. Sysło, Szkoła podstawowa początkiem profesjonalnego przygotowania przyszłych nauczycieli w zakresie
technologii informacyjnej
http://www.wsipnet.pl/dane/pliki/kluby/8//Ksztalcenie_nauczycieli_w_zakresie_TI.pdf [02.02.2009]
„Języki obce w kontekście współczesnych wyzwań i perspektyw”
zawodowego nauczycieli języków obcych mogą dotyczyć kaŜdej w wyróŜnionych przez
W. Pfeiffera kompetencji3:
− kompetencji językowej – poprzez doskonalenie znajomości języka docelowego,
− kompetencji realioznawczej – poprzez uzupełnianie i aktualizację wiedzy kulturoi realioznawczej, w tym zwłaszcza znajomości realiów dnia codziennego
− kompetencji metodycznej – poprzez poznawanie trendów w zakresie dydaktyki
i metodyki nauczania danego języka obcego. W szczególności poprzez poznawanie
nowych metod i technik pracy w klasie, przykładów dobrej praktyki szkolnej. W tym
równieŜ rozwijanie kompetencji medialnej, umiejętności wykorzystania nowych
technologii zarówno w przygotowaniu zajęć dydaktycznych jak i w bezpośrednim
prowadzeniu procesu glottodydaktycznego.
2. KURS ONLINE DLA NAUCZYCIELI JĘZYKA NIEMIECKIEGO
Koncepcję dokształcającego kursu zdalnego pod nazwą Multimedia-Führerschein D
(Multimedialne Prawo Jazdy)4 stworzyła Almuth Meyer-Zollitsch, kierownik działu
kształcenia językowego
w Instytucie Goethego
w Mediolanie. Instytut
Goethego
jest
stowarzyszeniem
wyŜszej
uŜyteczności
publicznej, powołanym
w
celu
krzewienia
języka niemieckiego i
wspierania
międzynarodowej
współpracy kulturalnej.
Posiada
on
127
placówek w 78 krajach
w tym 2 w Polsce (w
Warszawie i Krakowie)
oraz 16 placówek w Niemczech. W pierwszej edycji kursu, w roku 2001 uczestniczyło ponad
90 nauczycieli języka niemieckiego, a kaŜda kolejna edycja obejmowała coraz więcej krajów
i większą liczbę nauczycieli chcących rozwijać i doskonalić swoje umiejętności w zakresie
stosowania technologii informacyjnej i komunikacyjnej w nauczaniu języka niemieckiego.
W roku 2005 w kursie po raz pierwszy wzięli udział takŜe nauczyciele z Polski. Dotychczas
kurs ukończyło łącznie blisko 2800 nauczycieli języka niemieckiego, a w ostatniej edycji
certyfikaty rozesłano do uczestników z 30 krajów5. Kurs Multimedia-Führerschein D
realizowany jest corocznie w dwóch czteromiesięcznych edycjach (X-I oraz II-V). W trakcie
kursu uczestnicy poprzez platformę moodle zapoznają się z treściami kursu ujętymi w trzech
modułach tematycznych, z których kaŜdy zawiera część informacyjną, dodatkowe linki oraz
zestaw ćwiczeń do samodzielnego opracowania.
Opis i treści kursu są w całości udostępnione uczestnikom na platformie w momencie jego
rozpoczęcia, co pozwala dobrze rozplanować czas potrzebny na ich wykonanie
3
W. Pfeiffer Nauka języków obcych. Od praktyki do praktyki Wagros, Poznań 2001, s.194-199
http://www.goethe.de/lhr/prj/mmf/deindex.htm
5
Więcej informacji na temat powstania i rozwoju kursu na stronie http://www.englisch.schule.de/mmf.htm
4
27
V Międzynarodowa Konferencja Edukacyjna
i zindywidualizować sposób pracy. Przeciętnie na realizację zadań danego modułu naleŜy
przeznaczyć od 10 do 15 godzin – co jednak w znacznych stopniu uzaleŜnione jest od
indywidualnych umiejętności i kompetencji. Obecnie oferta szkolenia w ramach kursu
obejmuje trzy poziomy: kurs podstawowy MMF1 Einsteigerkurs, kurs zaawansowany MMF2
Fortgeschrittenenkurs, kurs ekspercki MMF3 Expertenkurs. W decyzji o wyborze
odpowiedniego poziomu pomocny jest uczestnikom test diagnostyczny6.
Treści kursu podstawowego (MMF1 Einsteigerkurs) dotyczą stosowania Internetu i poczty
elektronicznej w nauczaniu języka niemieckiego, przesyłania informacji tekstowych
i graficznych, komunikacji w Internecie. Uczestnicy nabywają podstawowe kompetencje
w posługiwaniu się technologią informacyjną i komunikacyjną, poznają formy pracy,
ćwiczenia i projekty, które mogą bezpośrednio zastosować na lekcjach języka niemieckiego.
Kurs ten przedstawia Internet jako źródło informacji, dodatkowych, uzupełniających treści
podręcznika wiodącego ćwiczeń, oraz jako miejsce wymiany materiałów dydaktycznych,
ponadto obejmuje zagadnienia organizacji projektu e-mailowego i pozwala samodzielnie
planować przykładowe projekty.
Kurs zaawansowany (MMF2 Fortgeschrittenenkurs) przeznaczony jest z kolei dla bardziej
doświadczonych uŜytkowników, znających juŜ treści kursu podstawowego i pozwala poznać
technicznie bardziej złoŜone metody i formy uczenia się i nauczania z wykorzystaniem
technologii informacyjnej i komunikacyjnej. Uczestnicy poznają tzw. programy autorskie
(Autorenprogramme), narzędzia słuŜące do generowania ćwiczeń Übungsgenerator des
Goethe Instituts, Hot Potatoes, ZARB. Kurs przedstawia specyficzne metody nauczania
języków obcych wykorzystujące Internet, jak WebQuest, Internetrecherche, wirtualna
wycieczka klasowa, projekt internetowy, a ponadto omawia techniki multimedialnej
prezentacji treści dydaktycznych i podstawy tworzenia stron www.
Z kolei Kurs ekspercki (MMF3 Expertenkurs) koncentruje się wokół projektów
tematycznych z zakresu literatury, realioznawstwa i kulturoznawstwa niemieckiego obszaru
językowego i ich dydaktyzacji z wykorzystaniem narzędzi technologii informacyjnej
i komunikacyjnej. Uczestnicy zakładają i prowadzą blog, tworzą podcasty, dydaktyzują
materiały audio i wideo dostępne w Internecie.
Treści kaŜdego z trzech kursów stanowią optymalne połączenie informacji z zakresu techniki
i kompetencji multimedialnej oraz zagadnień z zakresu metodyki nauczania języka
niemieckiego. Szczególnie istotne jest umoŜliwienie i animowanie komunikacji, wymiany
doświadczeń, materiałów, sprzyjające nawiązywaniu kontaktów między nauczycielami, które
owocują wspólnie prowadzonymi projektami.
3. SZKOLENIA W RAMACH PROGRAMU DELFORT/NETCO@CH
DELFORT to zainicjowany w roku 2001 ogólnopolski projekt doskonalenia nauczycieli
języka niemieckiego, którego koncepcja została opracowana przez Ministerstwo Edukacji
Narodowej i Sportu, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli i Instytut Goethego.
Główny cel programu DELFORT to podniesienie kwalifikacji kadry dydaktycznej oraz
jakości nauczania języka niemieckiego w polskich szkołach poprzez wspieranie i rozwój
ogólnopolskiego systemu doskonalenia nauczycieli języka niemieckiego oraz poprzez
organizację i prowadzenie przez edukatorów efektywnego, regionalnego doskonalenia
6
http://gcsaba.hunhost.info/kerdoiv.php
28
„Języki obce w kontekście współczesnych wyzwań i perspektyw”
zawodowego nauczycieli języka
niemieckiego
w
zakresie
nowoczesnego
nauczania
języków obcych.
W roku 2002 w ramach
DELFORT wyróŜniono projekt
NETCO@CH7, którego celem
jest wspieranie dydaktyczne
i podniesienie
kwalifikacji
nauczycieli języka niemieckiego
w
zakresie
wykorzystania
technologii
informacyjnej
i komunikacyjnej w dydaktyce.
W trakcie cyklu kursów dokształcających przygotowano grupę nauczycieli, którzy zdobyli
uprawnienia edukatorów (teacher-trainer) języka niemieckiego, współtworzyli ofertę
szkoleniową DELFORT/NETCO@CH i obecnie prowadzą szkolenia. Projekt ma charakter
zdecentralizowany, szkolenia organizowane są w uzgodnieniu z daną grupą nauczycieli,
w dogodnym dla nich terminie i w wybranej przez nich placówce oświatowej, o ile dysponuje
ona niezbędnym wyposaŜeniem. Taki model działania zaowocował znacznym
zaktywizowaniem środowiska nauczycieli języka niemieckiego w zakresie doskonalenia,
a niemal regułą stało się, iŜ dana grupa nauczycieli uczestniczy w wielu kolejnych
szkoleniach. W ramach 9 regionów edukatorzy prowadzą 8- lub 16-godzinne szkolenia,
których tematyka stale jest aktualizowana i poszerzana. Zagadnienia będące przedmiotem
szkoleń odnoszą się do podstawowych kwestii związanych z procesem glottodydaktycznym,
jak na przykład: Tworzenie ćwiczeń przy pomocy programu ZARB, Wykorzystanie źródeł
internetowych w przekazywaniu treści realioznawczych, Rozwijanie sprawności słuchania
z wykorzystaniem Internetu, Zadaniowe i kooperatywne uczenie się metodą SprachenQuest,
Praca z obrazkiem i pozyskiwanie materiału graficznego z Internetu, Tworzenie ćwiczeń
interaktywnych czy Dydaktyzacja stron internetowych.
Przedstawione formy doskonalenia umiejętności nauczycieli w zakresie stosowania
technologii informacyjnej i komunikacyjnej odpowiadają dobrze potrzebom i oczekiwaniom
tym zakresie, a rosnąca liczba uczestników potwierdza skuteczność przyjętej formuły ich
realizacji.
LITERATURA
Pfeiffer W. Nauka języków obcych. Od praktyki do praktyki. WAGROS, Poznań 2001
Szybalska A. Kompetencje nauczyciela http://konferencja.21.edu.pl/publikacje/4/2/152.pdf
[02.02.2009]
Sysło M. Szkoła podstawowa początkiem profesjonalnego przygotowania przyszłych
nauczycieli w zakresie technologii informacyjnej
http://www.wsipnet.pl/dane/pliki/kluby/8//Ksztalcenie_nauczycieli_w_zakresie_TI.pdf
[02.02.2009]
7
http://www.goethe.de/INS/pl/lp/prj/net/deindex.htm
29
V Międzynarodowa Konferencja Edukacyjna
DELFORT, NETCO@CH, MULTIMEDIA FÜHRERSCHEIN
– ÜBER DIE FORTBILDUNG IM BEREICH DER ICT-KOMPETENZ
FÜR DAF-LEHRER
Die Notwendigkeit, sich regelmäßig fortzubilden, gehört selbstverständlich zum
Lehrerberuf und zur Vorstellung von einem professionellen Lehrer. Im Artikel
werden Formen der Fortbildung von DaF-Lehrern im Bereich der Internet- und
Computertechnologie besprochen, die im Rahmen polenweiter und internationaler
Fortbildungsprogramme durchgeführt werden.
30