Mikrobiologia lekarska

Mikrobiologia lekarska – Treść ćwiczeń
Ćwiczenie 1. Mikrobiologia ogólna - Pożywki bakteryjne. Techniki posiewów. Uzyskiwanie czystej hodowli.
Część teoretyczna (obowiązujący zakres materiału) – fizjologia bakterii, postacie i skład pożywek bakteryjnych (płynne, półpłynne i stałe, proste i
wzbogacone, wybiórcze, diagnostyczne i wybiórczo-diagnostyczne), techniki
wykonywania posiewów, optymalne warunki dla hodowania bakterii in vitro
(temperatura, środowisko gazowe, pH, ciśnienie osmotyczne), fazy wzrostu
hodowli bakteryjnej, metoda uzyskiwania czystej hodowli.
Część praktyczna
1. Demonstracja produktów wyjściowych do sporządzania pożywek bakteryjnych.
2. Demonstracja podstawowych pożywek bakteryjnych.
a/ Proste - woda peptonowa, bulion, agar zwykły.
b/ Wzbogacone - bulion z glukozą, agar z krwią, pożywka Loefflera, pożywka Loewensteina-Jensena.
c/ Wybiórczo diagnostyczne – pożywka Chapmana, pożywka McConkeya, Coccosel agar.
3. Demonstracja wzrostu bakterii na pożywkach.
a/ Wzrost bakterii na pożywkach płynnych (kożuszek, zmętnienie,
osad).
b/ Wzrost bakterii na pożywce stałej (trzy różne rodzaje kolonii).
c/ Wzrost szczepów barwnikotwórczych (zabarwione kolonie, zabarwiona pożywka wokół kolonii).
Do wykonania
1. Posiew redukcyjny mieszanej hodowli płynnej na pożywkę agarową.
Ćwiczenie 2. Mikrobiologia ogólna – Budowa komórki bakteryjnej. Metody barwienia preparatów bakteryjnych.
Część teoretyczna (obowiązujący zakres materiału) – kształty i budowa komórek bakteryjnych (elementy stałe i dodatkowe), metody barwienia preparatów bakteryjnych (proste i złożone, pozytywne i negatywne, pozytywnonegatywne), rodzaje mikroskopów używanych w bakteriologii i ich zastosowanie. Znaczenie preparatów mikroskopowych w diagnostyce mikrobiologicznej.
Sprawdzian wiadomości
Część praktyczna
1. Demonstracja preparatów bakteryjnych barwionych metodą negatywną
ukazujących kształty komórek bakteryjnych.
a/ Komórki cylindryczne.
b/ Komórki kuliste.
2. Demonstracja preparatów bakteryjnych ukazujących obecność otoczki.
a/ Preparat barwiony metodą pozytywno-negatywną.
b/ Preparat z tkanki zakażonej bakteriami posiadającymi otoczki.
3. Demonstracja preparatów bakteryjnych ukazujących obecność przetrwalników.
a/ Preparat barwiony metodą Grama.
b/ Preparat barwiony zielenią malachitową.
4. Demonstracja preparatu bakteryjnego ukazującego rzęski.
5. Barwienie preparatów bakteryjnych metodą Grama.
a/ Omówienie i demonstracja wykonywania preparatów bakteryjnych z
hodowli na pożywce płynnej i stałej.
b/ Omówienie i demonstracja barwienia preparatu bakteryjnego metodą Grama.
c/ Omówienie i demonstracja pracy z mikroskopem świetlnym przy
oglądaniu preparatów bakteryjnych.
Do wykonania
1. Przerysowanie preparatów demonstracyjnych.
2. Wykonanie preparatu bakteryjnego z wybranej kolonii, zabarwienie go
metodą Grama i przerysowanie.
Ćwiczenie 3. Mikrobiologia ogólna – Identyfikowanie bakterii. Występowanie bakterii w środowisku człowieka i w jego organizmie. Wpływ
czynników fizycznych i chemicznych na bakterie.
Część teoretyczna (obowiązujący zakres materiału) – Metody identyfikowania bakterii na podstawie ich cech biochemicznych, budowy antygenowej i
budowy DNA. Występowanie bakterii w środowisku człowieka (rezerwuar zarazka, drogi jego rozprzestrzeniania się, źródło zakażenia). Występowanie
bakterii w organizmie człowieka (stała i przejściowa flora bakteryjna, nosicielstwo bakterii chorobotwórczych). Wpływ czynników fizycznych i chemicznych na bakterie. Kontrola bakteriologiczna środowiska człowieka (sanityzacja, antyseptyka, aseptyka, odkażanie, wyjaławianie).
Sprawdzian wiadomości
Część praktyczna
1. Identyfikowanie bakterii na podstawie ich cech biochemicznych.
a/ Demonstracja pożywek diagnostycznych i zestawów testów biochemicznych wykorzystywanych do identyfikowania bakterii (testy API).
b/ Określanie właściwości hemolitycznych bakterii – hemoliza typu alfa, beta i gamma.
2. Bakterie w środowisku i w organizmie człowieka.
a/ Występowanie bakterii w powietrzu – badanie metodą sedymentacji
na agarze z krwią przez 30 minut.
b/ Występowanie bakterii na powierzchni stołu – badanie przy użyciu
płytki kontaktowej (agar z krwią).
c/ Występowanie bakterii na odzieży – badanie metodą odciskową na
agarze z krwią powierzchni fartucha.
d/ Występowanie bakterii na powierzchni skóry – odciśnięcie opuszki
palca na agarze z krwią przed umyciem rąk, po ich normalnym umyciu
oraz po przetarciu preparatem odkażającym, a także pobranie wymazu
z powierzchni dłoni i jego posianie na agar z krwią, Coccosel Agar i pożywkę McConkeya.
3. Wpływ czynników fizycznych i chemicznych na bakterie.
a/ Wpływ temperatury – posiew hodowli płynnej gronkowca złocistego i
laseczki siennej na pożywkę agarową przed i po 10 minutach gotowania.
b/ Wpływ promieniowania UV – naświetlanie przez 10 minut częściowo
osłoniętej papierem hodowli pałeczki okrężnicy na płytce agarowej.
c/ Wpływ preparatu odkażającego – posiew na płytkę agarową hodowli
pałeczki okrężnicy na pożywce płynnej przed i po 10 minutach działania na nią 5% roztworu fenolu.
d/ Demonstracja preparatu SPORAL stosowanego do sprawdzania
skuteczności wyjaławiania w autoklawie.
Do wykonania
1. Wykonanie i przerysowanie preparatu barwionego metodą Grama z odcisku na szkiełku podstawowym własnego języka.
Ćwiczenie 4. Mikrobiologia ogólna – Antybiotyki i chemioterapeutyki.
Część teoretyczna (obowiązujący zakres materiału) – Charakterystyka, mechanizm i zakres działania na komórkę bakteryjną antybiotyków i chemioterapeutyków. Mechanizm powstawania i przenoszenia oporności na antybiotyki i chemioterapeutyki u bakterii (oporność naturalna i nabyta, przenoszenia oporności pionowe i poziome). Metody oznaczania wrażliwości bakterii na
antybiotyki i chemioterapeutyki (najmniejsze stężenie hamujące – MIC, najmniejsze stężenia bójcze – MBC). Znaczenie wyniku antybiogramu w racjonalnym leczeniu zakażeń.
Sprawdzian wiadomości
Część praktyczna
1. Demonstracja wykonania antybiogramu metodą krążkowo-dyfuzyjną.
2. Demonstracja antybiogramu wykonanego metodą krążkowo-dyfuzyjną.
3. Demonstracja ustalania najmniejszego stężenia hamującego antybiotyku (MIC) przy zastosowaniu E-testu.
4. Demonstracja działania na bakterie dwóch antybiotyków – synergizm i
antagonizm.
5. Demonstracja metody wykrywania wytwarzania beta-laktamaz przez
pałeczki Gram-ujemne.
6. Demonstracja metody wykrywanie szczepów gronkowca złocistego
opornych na metycylinę (MRSA)
Do wykonania
1. Odczytanie i opisanie wyników doświadczeń wykonanych na poprzednim ćwiczeniu.
2. Wykonanie i przerysowanie preparatu barwionego metodą Grama z
wybranej kolonii z posiewów wymazu z jamy ustnej, płytki kontaktowej, płytki sedymentacyjnej, odcisku opuszki palca lub odcisku
odzieży.
3. Ocena mikrobiologicznej czystości powietrza:
‫=ݔ‬
a x 10000
p x t x 0,2
x = liczba bakterii w 1 m3 powietrza
a = liczba kolonii na płytce (średnia arytmetyczna z co najmniej 5 płytek)
p = powierzchnia płytki (πr2, π = 3,14)
t = czas ekspozycji (30)
0,2 = stała
Klasa czystości wg normy MZiOS:
I – do 70 komórek/m3
II – do 300 komórek/m3
III – do 700 komórek/m3
4. Odczytanie, zapisanie i interpretacja demonstracyjnych antybiogramów.
Film – „Ocena lekowrażliwości bakterii”
Ćwiczenie 5. Seminarium z mikrobiologii ogólnej. Kolokwium z mikrobiologii ogólnej.
Na kolokwium obowiązuje znajomość materiału z pierwszych czterech ćwiczeń oraz pierwszych czterech wykładów z mikrobiologii ogólnej.
Ćwiczenie 6. Mikrobiologia szczegółowa – Ziarenkowce Gram-ujemne
(rodzaj Neisseria), krętki (rodzaj Borrelia, Treponema, Leptospira).
Część teoretyczna (obowiązujący zakres materiału) – Rodzaj Neisseria, Borrelia, Treponema, Leptospira – systematyka, rezerwuar zarazka, źródła i drogi
zakażenia, budowa antygenowa, mechanizmy chorobotwórczości, chorobotwórczość, metody identyfikacji. Profilaktyka zakażeń Neisseria meningitidis.
Metody bakteriologicznego badania płynu mózgowo-rdzeniowego.
Sprawdzian wiadomości
Część praktyczna
1. Rodzaj Neisseria
a/ Demonstracja preparatu Neisseria gonorrhoeae.
b/ Demonstracja preparatów różnych stopni czystości pochwy.
c/ Demonstracja wzrostu Neisseria meningitidis na agarze z krwią.
d/ Demonstracja testu lateksowego Slidex meningite kit 5.
2. Krętki
a/ Demonstracja preparatu Treponema pallidum w zakażonej tkance.
Do wykonania
1. Przerysowanie preparatów demonstracyjnych.
2. Pobranie wymazu z przedsionka nosa i jego posiew na pożywkę wybiórczą dla rodzaju Staphylococcus.
Ćwiczenie 7. Mikrobiologia szczegółowa – Ziarenkowce Gram-dodatnie
(rodzaj Staphylococcus).
Część teoretyczna (obowiązujący zakres materiału) – Rodzaj Staphylococcus
– systematyka, rezerwuar zarazka, źródła i drogi zakażenia, budowa i układ
komórek, mechanizmy chorobotwórczości, chorobotwórczość, metody identyfikacji.
Sprawdzian wiadomości
Część praktyczna
1. Demonstracja wzrostu Staphylococcus aureus i Staphylococcus epidermidis w pożywce płynnej i na agarze z krwią.
2. Demonstracja wzrostu Staphylococcus aureus i Staphylococcus epidermidis na pożywce wybiórczo-diagnostycznej Chapmana.
3. Demonstracja różnicowania gronkowców z mikrokokami w oparciu o
wrażliwość na furazolidon.
4. Demonstracja identyfikacji Staphylococcus aureus metodą aglutynacji
lateksowej.
5. Demonstracja identyfikacji szczepu gronkowca koagulazo-ujemnego za
pomocą cech biochemicznych (zestaw API STAPH).
6. Demonstracja preparatu Staphylococcus aureus w ropie.
Do wykonania
1. Przerysowanie preparatów demonstracyjnych.
2. Odczytanie wyników testów biochemicznych w systemie API STAPH i
identyfikacja gatunkowa zarazka.
3. Ocena wyników posiewów wymazów z przedsionka nosa i stopnia nosicielstwa gronkowców.
4. Wykonanie preparatu barwionego metodą Grama z wybranej kolonii z
posiewu wymazu z przedsionka nosa.
Ćwiczenie 8. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki Gram-dodatnie (rodzaj Corynebacterium). Ziarenkowce Gram-dodatnie (rodzaj Streptococcus i Enterococcus).
Część teoretyczna (obowiązujący zakres materiału) – Rodzaj Corynebacterium, Streptococcus i Enterococcus – systematyka, rezerwuar zarazka, źródła i
drogi zakażenia, budowa i układ komórek, mechanizmy chorobotwórczości,
chorobotwórczość, metody identyfikacji, profilaktyka.
Sprawdzian wiadomości
Część praktyczna
1. Rodzaj Corynebacterium
a/ Demonstracja wzrostu Corynebacterium diphtheriae na pożywce Loefflera.
b/ Demonstracja metody określania wytwarzania toksyny błoniczej
przez Corynebacterium diphtheriae (Test Eleka).
c/ Demonstracja preparatów Corynebacterium diphtheriae i Corynebacterium pseudodiphtheriticum barwionych metodą Neissera i metodą
Grama.
2. Rodzaj Streptococcus
a/ Demonstracja wzrostu Streptococcus pyogenes w bulionie i na agarze z krwią z krążkiem zawierającym bacytracynę.
b/ Demonstracja wzrostu Streptococcus pneumoniae i Streptococcus mitis na agarze z krwią z krążkami zawierającymi optochinę.
c/ Demonstracja preparatu Streptococcus pyogenes we krwi.
d/ Demonstracja preparatu Streptococcus pneumoniae.
e/ Demonstracja identyfikacji szczepu paciorkowca za pomocą cech
biochemicznych (zestaw API STREP).
f/ Demonstracja wykonania ustalania miana antystreptolizyny O (ASO)
testem lateksowym (ASL-SLIDEX).
g/ Demonstracja wacika do pobierania wymazów do badań bakteriologicznych.
3. Rodzaj Enterococcus
a/ Demonstracja wzrostu Enterococcus faecalis na pożywce z żółcią i
eskuliną.
b/ Demonstracja preparatu Enterococcus faecalis.
Do wykonania
1. Przerysowanie preparatów demonstracyjnych.
2. Odczytanie wyników testów biochemicznych w systemie API STREP
i identyfikacja gatunkowa zarazka.
3. Wykonanie preparatu barwionego metodą Grama z hodowli płynnej
Streptococcus pyogenes.
Ćwiczenie 9. Mikrobiologia szczegółowa – Laseczki tlenowe (rodzaj Bacillus) i beztlenowe (rodzaj Clostridium). Pałeczki Gram dodatnie i
Gram-ujemne (rodzaj Actinomyces, Bacteroides, Fusobacterium, Propionibacterium).
Część teoretyczna (obowiązujący zakres materiału) – Rodzaj Bacillus, Clostridium, Actinomyces, Bacteroides, Fusobacterium, Propionibacterium– systematyka, rezerwuar zarazka, źródła i drogi zakażenia, budowa i układ komórek, kształt i umiejscowienie przetrwalników w komórkach, mechanizmy
chorobotwórczości, chorobotwórczość, metody identyfikacji. Metody hodowli
bakterii beztlenowych.
Sprawdzian wiadomości
Część praktyczna
1. Demonstracja wzrostu Bacillus cereus na pożywce agarowej.
2. Demonstracja preparatów Bacillus cereus barwionych metodą Grama i
zielenią malachitową.
3. Demonstracja preparatów Clostridium tetani i Clostridium botulinum.
4. Demonstracja preparatu Actinomyces israelii.
5. Demonstracja preparatów rodzajów Bacteroides, Fusobacterium i Propionibacterium.
6. Demonstracja metod diagnostyki zakażeń wywołanych przez bakterie
beztlenowe.
Do wykonania
1. Przerysowanie preparatów demonstracyjnych.
Ćwiczenie 10. Mikrobiologia szczegółowa – Pałeczki jelitowe (rodzina
Enterobacteriaceae), rodzaj Pseudomonas, rodzaj Vibrio.
Część teoretyczna (obowiązujący zakres materiału) – Rodzaj Escherichia,
Proteus, Shigella, Salmonella, Klebsiella, Yersinia, Pseudomonas, Vibrio – systematyka, rezerwuar zarazka, źródła i drogi zakażenia, budowa antygenowa,
mechanizmy chorobotwórczości, chorobotwórczość, metody identyfikacji. Metody bakteriologicznego badania moczu.
Sprawdzian wiadomości
Część praktyczna
1. Demonstracja wzrostu różnych gatunków pałeczek jelitowych na pożywkach wybiórczo-namnażających i wybiórczo-diagnostycznych.
2. Demonstracja wzrostu mgławicowego Proteus vulgaris.
3. Demonstracja wzrostu barwnikotwórczego szczepu Pseudomonas aeruginosa.
4. Demonstracja identyfikacji pałeczek jelitowych na podstawie cech biochemicznych (API E).
5. Demonstracja preparatu Escherichia coli.
6. Demonstracja preparatu Pseudomonas aeruginosa.
7. Demonstracja podłoża zanurzeniowego do badania bakteriurii i interpretacja wyniku tego badania.
Do wykonania
1. Przerysowanie preparatów demonstracyjnych.
2. Wykonanie i przerysowanie preparatu Klebsiella pneumoniae barwionego metodą pozytywno-negatywną.
3. Odczytanie wyników testów biochemicznych w systemie API i identyfikacja gatunkowa zarazka.
4. Zidentyfikowanie metodą aglutynacji szkiełkowej pałeczki z rodzaju
Salmonella na podstawie jej budowy antygenowej wg schematu Kauffmanna-White’a.
Ćwiczenie 11. Mikrobiologia szczegółowa – Prątki (rodzaj Mycobacterium) i nokardie (rodzaj Nocardia).
Część teoretyczna (obowiązujący zakres materiału) – Rodzaj Mycobacterium
i Nocardia – systematyka, rezerwuar zarazka, źródła i drogi zakażenia, budowa i układ komórek, mechanizmy chorobotwórczości, chorobotwórczość,
metody identyfikacji, test tuberkulinowy, profilaktyka zakażeń Mycobacterium tuberculosis.
Sprawdzian wiadomości
Część praktyczna
1. Demonstracja wzrostu różnych gatunków prątków na pożywce Loewensteina-Jensena.
2. Demonstracja testów biochemicznych stosowanych w identyfikacji
prątków – test Bogena i test niacynowy.
3. Demonstracja preparatu Mycobacterium tuberculosis w tkance barwionego metodą Ziehla-Neelsena.
4. Demonstracja metody określania lekooporności prątków.
Film - „Gruźlica”
Do wykonania
1. Przerysowanie preparatów demonstracyjnych.
Ćwiczenie 12. Seminarium z mikrobiologii szczegółowej. Kolokwium z
mikrobiologii szczegółowej.
Na kolokwium obowiązuje znajomość materiału z ćwiczeń 6 – 11 oraz z wykładów dotyczących rodzajów bakterii omawianych na ćwiczeniach, tj. rodzaje Mycobacterium, Nocardia, Corynebacterium, Streptococcus, Enterococcus,
Staphylococcus, Bacillus, Clostridium, Actinomyces, Bacteroides, Fusobacterium, Propionibacterium, Escherichia, Proteus, Shigella, Salmonella, Klebsiella,
Yersinia, Pseudomonas, Vibrio, Neisseria, Borrelia, Treponema, Leptospira.
Ćwiczenie 13. Seminarium z mikrobiologii szczegółowej z przeglądem
preparatów. Poprawkowy termin kolokwium z mikrobiologii szczegółowej.
Ćwiczenie 14. Egzamin praktyczny.
Na egzaminie obowiązuje znajomość preparatów i demonstracji ze wszystkich
ćwiczeń tj. z mikrobiologii ogólnej i mikrobiologii szczegółowej.