publikacja w języku polskim - Kwartalnik Wieś i Rolnictwo

WIEΠI ROLNICTWO, NR 4 (153) 2011
WAC£AW SZYMANOWSKI1
SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI PROJEKTU
„MONITOROWANIE BEZPIECZNEJ ¯YWNOŒCI
W UNII EUROPEJSKIEJ”
W ostatnich dwóch dekadach problem „bezpiecznej ¿ywnoœci” (food safety), tj. takiej, która nie zawiera szkodliwych sk³adników dla organizmu
cz³owieka, znalaz³ swoje miejsce w badaniach realizowanych w kolejnych
programach ramowych Unii Europejskiej. Pojêcie „bezpiecznej ¿ywnoœci”
rozpowszechni³o siê z jednej strony po wykryciu w niektórych produktach
¿ywnoœciowych DDT, dioksyn, pozosta³oœci antybiotyków podawanych
zwierzêtom hodowlanym, szkodliwych barwników, z drugiej zaœ z koniecznoœci podjêcia walki ze skutkami choroby wœciek³ych krów, pryszczycy,
ognisk ptasiej i œwiñskiej grypy. Rozwi¹zanie tego problemu wi¹¿e siê nie
tylko ze stworzeniem i wdro¿eniem odpowiedniego ustawodawstwa i instytucji kontroluj¹cych jego przestrzeganie, ale tak¿e narzêdzi monitorowania
ruchu i spoczynku ¿ywnoœci, a w przypadku jej zaka¿enia – odkrycia Ÿróde³
tego zaka¿enia. Prowadzi to do powstania nowego kierunku badañ: bezpieczeñstwa ¿ywnoœci, który sta³ siê jednym z priorytetów w ramach 7. Programu Ramowego Unii Europejskiej. Rozwi¹zaniu tego problemu poœwiêcony zosta³ projekt organizowany przez prof. dr. Gerharda Schiefera z Uniwersytetu
w Bonn, wspólnie z Europejsk¹ Platform¹ „Transparency in Food”, pt. Quality
and integrity in food a challenge for chain communications and research, w którego realizacji przez 24 miesi¹ce – od listopada 2009 roku do listopada 2011 roku uczestniczyli przedstawiciele 10 oœrodków europejskich2. Dziêki zaprosze1 Autor jest pracownikiem naukowym Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN (e-mail: [email protected]).
2 Uczestnikami Projektu jest 10 instytucji: Uniwersytet w Bonn (koordynator), Uniwersytet Miasta Londynu, Techniczny Uniwersytet w Berlinie, Szwedzki Instytut ¯ywnoœci i Biotechnologii,
Uniwersytet w Gent, Belgia, Uniwersytet w Atenach, Towarzystwo na rzecz Technologii i Struktur – Niemcy, Campden – Wêgry oraz Uniwersytet w Aahus i Europejskie Towarzystwo Bezpieczeñstwa ¯ywnoœciowego (SAFE).
235
niu organizatorów mia³em mo¿liwoœæ dwukrotnie uczestniczyæ w konferencjach zwi¹zanych z realizacj¹ projektu: 7 maja 2010 roku w Brukseli i 3 listopada 2011 roku w Kolonii.
Centralnym punktem badañ jest „przezroczystoœæ” rozumiana jako kluczowy
czynnik kompetencji, s³u¿¹cy wielowymiarowym interesom uczestników ³añcuchów ¿ywnoœciowych. Dla celów projektu zosta³ on ograniczony do potrzeb
konsumentów i polityki w obszarze bezpieczeñstwa i jakoœci ¿ywnoœci oraz
spójnoœci ³añcucha. Dlatego te¿ potrzeby bêd¹ tu identyfikowane z konsumentami ¿ywnoœci, jej producentami oraz z formu³owaniem polityki w obszarze bezpieczeñstwa i jakoœci ¿ywnoœci, a tak¿e ochrony œrodowiska naturalnego. Sygna³y (informacje) dotycz¹ce „przezroczystoœci” bêd¹ komunikowane za pomoc¹ formalnych systemów informacyjnych, co stwarza koniecznoœæ wspó³pracy
miêdzy ró¿nymi obszarami geograficznymi i kulturowymi Europy.
Ogólnym celem projektu by³ udzia³ w rozwoju „przezroczystoœci” w sektorze
¿ywnoœciowym dziêki pomocy w zrozumieniu jej z³o¿onoœci, identyfikacji stanu aktualnego, korzystania z doœwiadczeñ w budowie œwiadomoœci, w definiowaniu specyfiki potrzeb badawczych i formu³owaniu ram projektu dla u³atwienia podejmowania przysz³ych inicjatyw. Cel ten by³ realizowany poprzez 4 zadania:
– identyfikacjê aktualnego stanu wiedzy na temat potrzeb i rozwi¹zañ w zakresie „przezroczystoœci” na podstawie prowadzonych badañ i realizacji „najlepszych praktyk”, co pozwoli na okreœlenie kompendium aktualnego stanu wiedzy oraz zrozumienie potrzeb i mo¿liwych rozwi¹zañ na podstawie doœwiadczeñ z najlepszych praktyk,
– identyfikacjê braków w wiedzy na temat „przezroczystoœci” przez przysz³ych
uczestników platformy oraz w ich potrzebach badawczych, co pozwoli sformu³owaæ strategiczny program badañ identyfikuj¹cych bia³e pola badawcze
oraz potrzeby i priorytety w ich rozwi¹zywaniu,
– ustalenie zasad wymiany informacji miêdzy uczestnikami projektu w zakresie
technologii i zawartoœci merytorycznej, która wspomo¿e rozwój europejskiej
sieci wymiany informacji oraz u³atwi integracjê miêdzy obecnymi i przysz³ymi inicjatywami badawczymi w tym obszarze,
– uzyskanie okreœlonego poziomu œwiadomoœci na temat poziomu „przezroczystoœci” dziêki opracowaniu platformy przezroczystoœci, której dzia³anie bêdzie s³u¿y³o u¿ytkownikom z ca³ej Europy.
W wyniku realizacji celów tego projektu zostan¹ stworzone warunki badania
kluczowych czynników dla zrównowa¿onego rozwoju sektora ¿ywnoœciowego,
mo¿liwoœci zagwarantowania uczestnikom ³añcuchów ¿ywnoœciowych jakoœci
i bezpieczeñstwa, dostarczenia konsumentom informacji odpowiadaj¹cej preferencjom w zakresie ich zachowañ oraz identyfikacji odpowiednich instrumentów polityki spo³ecznej i ekologicznej.
Projekt by³ realizowany przez 7 grup roboczych (working groups) pracuj¹cych w nastêpuj¹cych obszarach:
WP2 – infrastruktura niezbêdna do badania wielowymiarowej koncepcji œledzenia i monitorowania ruchu z wykorzystaniem standardów GS1 i agroXML
236
oraz tych projektów europejskich, które rozwi¹zuj¹ problemy œledzenia i monitorowania. Pozwol¹ one okreœliæ aktualny stan, mo¿liwoœci i bariery ró¿nego poziomu rozwoju wymogów dla budowy pierwszego poziomu infrastruktury komunikacyjnej jako podstawy schematu „przezroczystoœci” podlegaj¹cego dalszemu rozwojowi.
WP3 – jakoœæ i bezpieczeñstwo, oraz WP4 – zintegrowany i zrównowa¿ony
rozwój, pozwalaj¹ okreœliæ wymagania informacyjne, dotycz¹ce bezpieczeñstwa
i jakoœci ¿ywnoœci oraz wymogów œrodowiskowych, etycznych i spo³ecznych.
Na podstawie badañ literaturowych pozwalaj¹ zidentyfikowaæ przysz³e potrzeby
badawcze i ich priorytety.
WP5 – budowa bazy informacyjnej dla „przezroczystoœci” i zaufania do ró¿nych produktów, oczekiwañ i warunków kulturowych. Pozwala na zebranie szerokiego wachlarza informacji na temat potrzeb konsumentów, przemys³u, polityki w zakresie jakoœci ¿ywnoœci, bezpieczeñstwa ¿ywnoœciowego i spójnoœci
³añcucha. Wszystkie te aspekty zostan¹ po³¹czone w jeden spójny system, który
pozwoli na formu³owanie informacji dla prowadzenia prawid³owej polityki zaopatrzenia surowcowego, realizacji zasad polityki ekologicznej dla przetwórstwa ¿ywnoœci oraz polityki spo³ecznej przy jej dystrybucji. Na podstawie dostêpnych Ÿróde³ zostan¹ ocenione wymogi informacyjne oraz zostanie dokonana
identyfikacja potrzeb informacyjnych uczestników i ich priorytetów.
WP6 – identyfikacja „najlepszych praktyk” i ocena ich przydatnoœci dla przysz³ych uczestników platformy w zakresie jakoœci i integralnoœci ³añcuchów dostaw ¿ywnoœci w Europie oparta zostanie na doœwiadczeniach literaturowych
oraz na doœwiadczeniach najlepszych operatorów.
WP7 – integracja i koordynacja prac wszystkich grup, w której wyniku powstanie Europejska Platforma Przezroczystoœci. Okreœlenie strategicznego harmonogramu badañ pozwoli na zbudowanie wspólnej platformy integracji wyników wszystkich grup badawczych eliminuj¹cych zidentyfikowane bariery.
Wskutek tego powstanie wspólna Europejska Platforma Przezroczystoœci, integruj¹ca wszystkich uczestników jako podstawa do jej rozbudowy.
WP8 – eksploatacja i rozprzestrzenianie wyników bêdzie dokonane dziêki
uczestnikom budowy narodowych platform oraz dziêki narodowym organizacjom badawczym i stowarzyszeniom naukowym.
Na spotkaniu w Kolonii 3 listopada 2011 roku podsumowano realizacjê projektu. Profesor G. Schiefer z Uniwersytetu w Bonn (Niemcy), kierownik projektu3, dokona³ syntezy wyników projektu wraz z rekomendacjami dla Komisji Europejskiej, oraz okreœlenia za³o¿eñ Europejskiej Platformy Monitorowania ¯ywnoœci. Z kolei profesor dr X. Gellynck z Uniwersytetu w Gent (Belgia) omówi³
wykorzystanie metody najlepszych praktyk dla badania przezroczystoœci ³añcuchów ¿ywnoœciowych, a dr A. Seboek z Campden (Wêgry) przedstawi³ przewodnik korzystania z metody najlepszych praktyk jako narzêdzia rozpowszechniania inicjatyw.
3
Food Transparency. Strategic Research Agenda towards Transparency in the Food Chain, Uniwersytet w Bonn 3 listopada 2011 roku.
237
Budowa Europejskiej Platformy Monitorowania Przezroczystoœci ¯ywnoœci
stanowiæ bêdzie podstawê dalszych prac w przygotowaniu nowego projektu.
Dziêki udzia³owi w tym spotkaniu mog³em zapoznaæ siê z aktualnym stanem badañ w zakresie „bezpiecznej ¿ywnoœci” w Unii Europejskiej i mo¿liwoœci¹ przysz³ego udzia³u Polski w pracach nad adaptacj¹ tej platformy na potrzeby naszego kraju.
238