Nie dajmy sie zmacerowac

Z BRANŻY
Nie dajmy się
zmacerować
W procesie zapewnienia bezpieczeństwa epidemiologicznego w placówkach służby zdrowia niezwykle ważna jest eliminacja wszelkich
możliwych zagrożeń w najsłabszym niewątpliwie ogniwie tego procesu, jakim jest utylizacja wydalin pacjentów, oraz utrzymanie higieny i czystości podejmowanych w tym zakresie działań.
Temat ten spędza sen z powiek służb epidemiologicznych i Zespołów Zakażeń Szpitalnych jest również szczególnie istotny dla firm świadczących usługi
utrzymania czystości i higieny w szpitalach.
To właśnie często w gestii personelu tych firm
leży dbałość o utrzymanie w czystości brudowników
szpitalnych wraz z ich wyposażeniem. A podstawowym wyposażeniem brudownika są przede wszystkim
kaczki szpitalne i baseny sanitarne niezbędne w opiece
nad pacjentami zmuszonymi stale przebywać w łóżku.
Pozwalają one bowiem na załatwianie potrzeb fizjologicznych w pozycji leżącej lub półleżącej.
Dalsze postepowanie po napełnieniu kaczki lub
basenu jest niezbyt pachnące, lecz pomimo tego,
a może właśnie dlatego niezbędne jest dokładniejsze
zapoznanie się z tym problemem.
Patrząc historycznie, pierwszym tradycyjnym sposobem utylizacji wydalin ludzkich było, a nawet niestety w niektórych szpitalach jest jeszcze do dzisiaj ich
ręczne opróżnianie do muszli ustępowej, a następnie
manualne mycie, dezynfekowanie i suszenie. Mycie wykonywane przy użyciu szczotki a dezynfekcja poprzez
zamaczanie w przygotowanych roztworach. Naczynia
sanitarne, wielokrotnego użytku, były emaliowane,
miedziane, ze stali nierdzewnej lub szklane, a obecnie
najczęściej wykonane są z odpornych nawet na sterylizację wysokotemperaturową, tworzyw sztucznych.
Ręczny proces opróżniania i mycia naczyń sanitarnych wielokrotnego użytku, po wejściu Polski do EU,
w wielu jednostkach zastąpiono myjniami - dezynfektorami umożliwiającymi ich automatyczne opróżnianie, mycie i dezynfekcję termiczną (przy użyciu
pary wodnej). Procedury postępowania z naczyniami
sanitarnymi wielokrotnego użytku przy zastosowaniu myjni - dezynfektorów zostały opisane i przyjęte
w Europejskiej Normie stanowiącej już od 2006 roku
również Polską Normę PN/EN ISO 15883‒3 „Wymagania i badania dotyczące myjni dezynfektorów przeznaczonych do dezynfekcji termicznej pojemników
na odpady pochodzenia ludzkiego.”
W tym samym okresie pojawiły się urządzenia
służące do rozdrabniania jednorazowych naczyń sani-
24
tarnych wykonanych jako wytłoczyny z pulpy papierowej (celulozowej) i wtłaczania ich wraz z zawartością (wydaliny lub wydzieliny ludzkie) do kanalizacji
sanitarnej. Przebieg procesów utylizacji wydalin ludzkich różnymi metodami przedstawia tab. 1. Wypada
jednak wspomnieć iż brak jest jakichkolwiek Europejskich Norm określających wymagania i badania urządzeń do utylizacji jednorazowych naczyń sanitarnych
a ich stosowanie i podłączanie do kanalizacji miejskiej
jest u naszych zachodnich sąsiadów, oraz w wielu innych krajach EU albo całkowicie zabronione albo też
obwarowane restrykcjami przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych. Od razu nasuwa się pytanie: dlaczego?
Odpowiedź wskazują zarówno obowiązujące dyrektywy EU jak i polskie przepisy wykonawcze, które
odnoszą się do odprowadzania ścieków.
Zarówno bowiem w procesie manualnym jak
i maszynowym przy zastosowaniu myjni dezynfektorów do naczyń sanitarnych wielokrotnego użytku, odpadem jest ściek płynny zawierający wydaliny
i/lub wydzieliny ludzkie niekiedy z niewielką ilością
papieru toaletowego. Używając jednorazowych naczyń sanitarnych stanowiących wytłoczyny z pulpy
celulozowej (papierowej) personel obsługi po napełnieniu naczynia przez pacjenta umieszcza wytłoczkę
wraz z zawartością w urządzeniu zwanym maceratorem w którym przy użyciu noży następuje rozdrobnienie naczynia z pulpy papierowej i jej spust do sieci
kanalizacyjnej. Tak więc odpadem w przypadku używania „maceratorów„ są przede wszystkim rozdrobnione wytłoczyny z pulpy papierowej (celulozowej).
Tymczasem w znowelizowanej Ustawie z dnia
7 czerwca 2001 r (tekst jednolity na podstawie Dz. U.
z 2006 r. Nr 123, poz. 858, z 2007r. Nr 147, poz. 1033,
z 2009r. Nr 18, poz. 97 z 2010 Nr47, poz. 278, Nr238,
poz. 1578, z 2012r. poz. 951, 1513. ) o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków w Art. 9 Pkt. 2.1) jest zapis mówiący iż :
„Zabrania się wprowadzania do urządzeń kanalizacyjnych odpadów stałych które mogą powodować
zmniejszenie przepustowości przewodów kanalizacyjnych, a w szczególności żwiru, piasku, popiołu, szkła,
Z BRANŻY
WYTŁOCZYN, drożdży, szczeciny, ścinków skór,
tekstyliów, włókien, NAWET JEŻELI ZNAJDUJĄ SIĘ
ONE W STANIE ROZDROBNIONYM.
Wypada dodać że przywołana Ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektyw
Wspólnot Europejskich, które obowiązują i są przestrzegane na kontynencie europejskim. Trudno się
zatem dziwić, że jednorazowe naczynia sanitarne
wytłaczane z pulpy papierowej oraz związane z nimi
urządzenia do ich rozdrabniania zwane maceratorami, wprowadzone zostały na polski rynek przez firmy
z Wielkiej Brytanii, która podobnie jak w kwestii ruchu lewostronnego, systemów miar i wag itp. ma przepisy odrębne niż kontynent.
Nawet sama nazwa urządzeń do utylizacji jednorazowych naczyń sanitarnych „macerator” jest myląca
bo maceracja od łacińskiego muceratio – zmiękczyć,
to długotrwałe moczenie jakiegoś surowca w wodzie lub odpowiednim rozpuszczalniku w celu jego
zmiękczenia lub wydzielenia określonego składnika,
a w urządzeniach tych następuje tylko rozdrobnienie
w ciągu kilku minut naczynia z masy papierowej i jej
spłukanie wodą do kanalizacji.
Macerując jednak temat dalej warto spojrzeć na jednorazowe naczynia sanitarne przez pryzmat ich
wytwarzania poprzez formowanie lub wytłaczanie
z masy papierowej (celulozowej).
Jak powszechnie wiadomo masa papierowa pozyskiwana jest głównie z makulatury a zwłaszcza starych
gazet i poza produkcją naczyń sanitarnych wykorzystywana jest głównie do wytwarzania opakowań np. do jajek itp. Wszyscy producenci wyrobów z masy papierowej
zgodnie oświadczają że jest ona czystym ekologicznie
materiałem spełniającym wymagania wszystkich europejskich przepisów i rozporządzeń, dodając że po
zakończeniu użytkowania odpady z papieru, masy papierowej, tektury powinny być odzyskiwane w systemie
selektywnej zbiórki według gatunków zgodnie z normą
PN EN 643 i wymaganiami recyklerów. Tylko jak tę
zbiórkę przeprowadzić po spuszczeniu rozdrobnionej
masy papierowej, wykonanej zapewne również ze stert
przeczytanych brytyjskich gazet, do kanalizacji.
A jest nad czym się zastanawiać bo na podstawie
postepowań przetargowych lub ilości posiadanych
urządzeń zwanych „maceratorami” można szacunkowo obliczyć ile ton makulatury spuszczają do kanalizacji szpitale używające naczyń jednorazowych z masy
papierowej. Przykładowo niewielki powiatowy szpital
(postepowanie z 23 .04.2012) posiadający kilka maceratorów zamawia dostawy na okres 18 miesięcy w ilości 88.800 szt. naczyń jednorazowych (baseny, kaczki,
miski) co przyjmując nawet zaniżoną średnią wagę
najtańszych wyrobów w przetargowym gatunku 50 g
pokazuje po przeliczeniu iż szpital w ciągu roku spuści
do kanalizacji prawie 3 tony masy papierowej, analogicznie duży szpital wojewódzki dla którego przewidziano 40 „maceratorów” będzie mógł „produkować
i spuszczać do ścieków aż ponad 14 ton pulpy.
Biorąc pod uwagę przepisy Ustawy o odpadach
z dnia 14 grudnia 2012 roku dotyczące również utytlizacji osadów po ściekowych z oczyszczalni ścieków,
można się spodziewać, że taka ilość nierozpuszczalnej
celulozy z rozdrobnionych naczyń z masy papierowej,
wprowadzona do ścieków, niezależnie od zakazów
i kar ustawowych może spowodować sankcje Przedsiębiorstw Oczyszczania Ścieków z tytułu przekroczenia dopuszczalnych norm ich gęstości lub ChZT/BZT.
Porównania zużycia mediów i produktów niezbędnych do eksploatacji „maceratora” i myjni dezynfektora wykonane zarówno w Polsce jak i za granicą wykazują iż nawet bez uwzględniania ewentualnych
kar za przekroczenie dopuszczalnych parametrów,
przy kontroli ścieków, koszty eksploatacji w systemie
macerowania naczyń jednorazowych wykonanych
z pulpy papierowej są rocznie od 60 do 78% wyższe
niż przy używaniu naczyń sanitarnych wielokrotnego
użytku wykonanych ze stali nierdzewnej lub tworzyw
sztucznych które są myte i dezynfekowane termicznie
w myjniach dezynfektorach.
Dlaczego więc ulegliśmy magii używania jednorazowych naczyń sanitarnych?
Jeżeli sądzimy, że pod kątem epidemicznym to
chyba też nie, ponieważ przy naczyniach z pulpy
papierowej należy dodatkowo uwzględnić konieczność stosowania wsporników do basenów jednorazowych, które powinny być myte i dezynfekowane
po każdorazowym użyciu co jest nie tylko dodatkowym kosztem i dodatkowym obciążeniem personelu
25
Z BRANŻY
ale i dodatkowym punktem krytycznym możliwości
powstawania zakażeń krzyżowych. (tab. 1) Jeżeli dodamy jeszcze do tego możliwość kontaminacji w wyniku przesiąkania lub nieszczelności gorszej jakości
najtańszych naczyń wytłoczonych z masy papierowej
Fazy procesu
oraz częste awarie spowodowane głównie blokadą
rur, które mogą prowadzić do zalania pomieszczeń
a w rezultacie ich skażenia to brak jest plusów dodatnich, jak mówi klasyk, dla preferowania systemu
naczyń jednorazowych.
Kroki postępowania
MYCIE RĘCZNE
MYJNIA DEZYNFEKTOR
MACERATOR
Basen pobrany z brudownika
i dostarczony do pacjenta
Basen jednorazowy
+ wspornik pobrany
z brudownika i dostarczony
do pacjenta
1.
Zgłoszenie przez pacjenta potrzeby wypróżnienia
2.
Pacjent otrzymuje
pomoc i sprzęt
(podsuwacz
z tworzywa lub basen
jednorazowy
ze wspornikiem
z tworzywa)
Basen pobrany
z brudownika
i dostarczony do pacjenta
3.
Otrzymane naczynie
zostaje napełnione
Basen odebrany
od pacjenta zaniesiony
do WC lub brudownika
Basen odebrany od pacjenta
i zaniesiony do brudownika
4.
Utylizacja wydalin
Ręczne opróżnianie
zawartości basenu
do muszli ustępowej
Basen umieszczony na drzwiach
myjni dezynfektora
5.
Mycie i dezynfekcja
sprzętu
Mycie ręczne przy
pomocy szczotki oraz
płukanie wodą
Drzwi zamykane, działa wybrany
program mycia i dezynfekcji
termicznej
Następuje rozdrabnianie
naczynia jednorazowego
i spłukiwanie go do kanalizacji
Zakończony proces basen
suchy zdezynfekowany i gotowy
do ponownego użycia
Mycie i dezynfekcja
wspornika w myjnidezynfektorze? Lub mycie
i dezynfekcja chemiczna
wykonana ręcznie




Dezynfekcja
przez zamoczenie
w przygotowanym
roztworze środka
dezynfekcyjnego




Suszenie po dezynfekcji
na osuszaczu


Basen + wspornik odebrany
od pacjenta i zaniesiony
do brudownika

Wspornik odstawiony, basen
umieszczony w komorze
,,maceratora”



Suszenie wspornika po myciu
i dezynfekcji ręcznej
Tabela 1. Przebieg procesów utylizacji wydalin ludzkich różnymi metodami (kolorem rudym zaznaczono punkty krytyczne z ryzykiem powstawania zakażeń krzyżowych)
Cóż zatem? Najlepiej zaufać specjalistom z miejsc
gdzie służba zdrowia jest na najwyższym poziomie
np. z badań kanadyjskiej rządowej agencji odpowiedzialnej za służbę zdrowia i ocenę stosowanych
technologii AETMIS z Quebec, która na podstawie
przeprowadzonych badań i analiz doszła do wniosku
że należy przede wszystkim zakazać ręcznego czyszczenia basenów sanitarnych ponieważ wiąże się z tym
duże ryzyko infekcji. Personel nie powinien opróżniać
basenów do zlewów ani do ubikacji nie powinien też
manualnie dokonywać dezynfekcji.
Stosowanie i wykorzystywanie basenów sanitarnych nie może być takie same we wszystkich zakładach
opieki zdrowotnej. Wybór jednak danej metody nie
26
może wynikać tylko z wygody, ale również z konieczności dostosowania procedur do obowiązującego prawa, uwzględnienia aspektów ekonomicznych, oceny
wpływu na środowisko naturalne, a przede wszystkim
zmniejszenia ryzyka zakażeń personelu i pacjentów.
Jestem przekonany, że kierując się również tymi
zasadami podjęto decyzję o wyposażeniu Centralnego
Szpitala w Vancower w myjnie dezynfektory, wydając
na ten cel 4 miliony $, jak podaje „The Vancouver Sun”
z drugiego końca Kanady.
| Włodzimierz Kokociński
Prezes Zarządu
UNITECHNIKA SA