zagrożenia i bezpieczeństwo.

Nauczyciel w świecie TIK
Cz. 6.
Internet – zagrożenia i bezpieczeństwo.
 Niewątpliwie Internet pełni ważną rolę w społeczeństwie
przełomu XX i XXI wieku. Uważany jest za najbardziej
demokratyczne medium, źródło informacji praktycznie na
każdy temat, a także źródło przyjemności. Obdarzony
wieloma zaletami sprawia, że chcemy z nim spędzać coraz
więcej czasu.
 Kiedy określenie medioholizm znajdzie się w słownikach i
encyklopediach? – już teraz często można je spotkać w
dyskursie naukowym lub artykułach dotyczących tak zwanych
nowych uzależnień (określanych mianem behawioralnych) –
od telewizji, telefonu komórkowego, Internetu. Internet to
jedno z najdynamiczniej rozwijających się mediów, bazujące
na nowych usługach i aplikacjach. Ta powszechność, łatwość
w dostępie i atrakcyjność w formie sprawiają, że dla
części internautów używanie Sieci przybiera charakter
zaburzenia zachowania i procesów samokontroli o cechach
uzależnienia.
 Obszarami, na których najczęściej dochodzi do zaburzonego
zachowania są:
- komunikatory, czyli czaty,
- kanały IRC lub fora dyskusyjne dające możliwość
swobodnej
komunikacji
bez
ograniczeń
czasowych
i
terytorialnych,
- rozrywka w postaci gier sieciowych, hazardu lub stron
zaspokajających potrzeby seksualne,
1
- zakupy (sklepy internetowe, aukcje),
 Z badań Fundacji Dzieci Niczyje wynika, że 71% dzieci
trafia na materiały pornograficzne, 51% na materiały z
brutalnymi scenami, 28% na materiały propagujące przemoc i
nietolerancję.
Nastolatki
doświadczają
w
Internecie
niebezpiecznie dużo „hejtu” , czyli nienawiści i pogardy.
Co piąty – wg najnowszych badań Fundacji – padł ofiarą
cyberprzemocy, czyli zbiorowego prześladowania, nękania,
zaszczuwania.
 Portal cyberhate.org.pl podaje, że więcej niż co trzeciego
nastolatka szantażowano i kompromitowano zdjęciami oraz
filmami, a 16% było zastraszanych.
 Największym niebezpieczeństwem dla młodych użytkowników
Internetu jest brak świadomości zagrożeń. Internet daje
niemal nieograniczone możliwości w zdobywaniu potrzebnych
informacji,
poszerzaniu
wiedzy
i
dzieleniu
się
zainteresowaniami. Młodzi ludzie kreują siebie poprzez
Internet.
Jednocześnie
nie
zdają
sobie
sprawy,
że
zamieszczane np. zdjęcia i informacje stają się dostępne
dla wszystkich użytkowników Internetu. Internet stwarza
ogromne możliwości ale nieumiejętnie wykorzystany może być
bardzo niebezpieczny. I to powinni dzieciom uświadamiać
rodzice i nauczyciele.
 Poziom
zagrożenia
wzrasta
zdecydowanie
w
przypadku
nastolatków, którzy bardzo często korzystają z portali
społecznościowych. Statystyki Orange mówią, że przeciętny
nastolatek spędza na portalach społecznościowych nawet 4
godziny dziennie. Jako jednej z głównych form kontaktu z
rówieśnikami używa ich 97% nastolatków, ale też spory
odsetek 9-10-letnich dzieci. Dla tego pokolenia Internet
to pole walki o akceptację, czyli „lajki” albo komentarze,
co ma w tym wieku zasadnicze znaczenie. Sieciowy szlam,
przemoc i nienawiść są dla młodzieży bardzo groźne, gdyż
dojrzewanie to trudny czas.
 Z nowych badań wynika, że dzieci doświadczające przemocy
w
Internecie
częściej
zapadają
na
depresję,
mają
zaburzenia lekowe objawiające się brakiem koncentracji,
drażliwością, płaczliwością, napięciem. Co więcej, to
2
napięcie uzewnętrznia się jeszcze większym uzależnieniem
od komputera – im trudniej dziecku, tym większe parcie, by
w świecie wirtualnym szukać pocieszenia. Obok wspomnianych
symptomów pojawić się może niechęć do szkoły, wagarowanie,
zachowania ryzykowne. Co dziesiąty nieletni ma problemy ze
zdrowiem psychicznym.
Na podstawie:
Hejt jak pejcz/ Joanna Drosio-Czaplinska // POLITYKA. – 2014,
3, s. 26-27
Medioholizm – problem przyszłości czy teraźniejszość? / Rafał
Olczak // WYCHOWANIE NA CO DZIEŃ. – 2009, nr 10-11, s. 9-12
Ulotka informacyjna projektu „Zostań ambasadorem bezpiecznego
Internetu w domu i w szkole”.
Polecane strony:
http://www.necio.pl
 Strona projektu edukacyjnego poświęconego bezpieczeństwu
przedszkolaków
(4-6 lat)
w Internecie.
Bohaterem
projektu jest mały robocik Necio, który wprowadza dzieci
w świat bezpiecznego Internetu. To nauka przez zabawę.
Strona zawiera moduły tematyczne a w nich: gry, zabawy,
piosenki, bajki o Internecie, materiały dla rodziców,
materiały dla nauczycieli (scenariusze zajęć, materiały
do wydruku, multimedia).
3
www.sieciaki.pl
 Serwis internetowy stworzony dla dzieci w wieku 6-12 lat,
poświęcony bezpieczeństwu
w Internecie. Użytkownik,
który się rejestruje w serwisie (namiastka serwisu
społecznościowego),
staje
się
sieciakiem
–
czyli
dzieckiem, które wie jak bezpiecznie poruszać się po
Internecie. Widzi inne sieciaki i może też stworzyć
swojego awatara. Znajdziesz tam gry, sondy, quizy,
komiksy, konkursy, audycje i filmy, a
także materiały
dla nauczycieli (scenariusze, materiały do
pobrania,
adresy bezpiecznych stron i ciekawe linki)i rodziców.
Projekt Sieciaki.pl ma na celu przede wszystkim:




edukację dzieci w zakresie bezpieczeństwa w Internecie,
edukację w zakresie posługiwania się Internetem,
promocję bezpiecznych zastosowań sieci,
certyfikowanie
oraz
promocję
bezpiecznych
stron
serwisów internetowych.
i
Uzupełnieniem
działań
serwisu
jest
coroczna
akcja
"Sieciaki na Wakacjach". To seria wakacyjnych pikników
edukacyjnych organizowanych przez Fundację Dzieci Niczyje
i Fundację Orange. Akcja ma na celu edukowanie dzieci
poprzez zabawę – jak reagować na zagrożenia w Internecie
oraz jak ich unikać. Sieciakowe pikniki odbywają się
latem w najpopularniejszych wakacyjnych miejscowościach.
4
10 lutego
http://www.saferinternet.pl
 Dzień Bezpiecznego Internetu (DBI) obchodzony jest z
inicjatywy Komisji Europejskiej od 2004 roku i ma na celu
inicjowanie i propagowanie działań na rzecz bezpiecznego
dostępu dzieci i młodzieży do zasobów internetowych. W
Polsce
Dzień
Bezpiecznego
Internetu
od
2005
roku
organizowany jest przez Fundację Dzieci Niczyje oraz
Naukową
i
Akademicką
Sieć
Komputerową
(NASK)
–
realizatorów unijnego programu Safer Internet. Głównym
partnerem wydarzenia jest Fundacja Orange.
 DBI ma na celu przede wszystkim inicjowanie i propagowanie
działań na rzecz bezpiecznego dostępu dzieci i młodzieży
do
zasobów
internetowych,
zaznajomienie
rodziców,
nauczycieli i wychowawców z problematyką bezpieczeństwa
dzieci w Internecie oraz nagłośnienie tematyki dotyczącej
bezpieczeństwa online.
 Podczas obchodów DBI organizatorzy zachęcają szkoły,
organizacje pozarządowe, firmy i osoby prywatne do
wspierania
tego
przedsięwzięcia
przez
organizację
lokalnych inicjatyw na rzecz
bezpieczeństwa młodych
internautów
(m.in.
zajęć
edukacyjnych,
happeningów,
gazetek szkolnych, kampanii informacyjnych, konkursów)
oraz zgłaszania ich za pośrednictwem umieszczonego na
stronie formularza. Organizatorzy najlepszych inicjatyw
mają szanse wygrać atrakcyjne nagrody ufundowane przez
partnerów DBI w Polsce.
5
http://dzieckowsieci.fdn.pl
 Materiały
e-learningowe do samodzielnej nauki
dla
nauczycieli, rodziców i uczniów
w różnym wieku. Dla
uczniów wykłady prowadzą np. Krzysztof Hołowczyc, Ewa
Farna. Na stronie znajdziemy również raporty z najnowszych
badań, ulotki informacyjne, aktualności. Można zgłaszać
inicjatywy szkoły na Dzień Bezpiecznego Internetu 2015.
http://ambasadorzy.kulturaonline.pl/
 Ogólnopolska kampania edukacyjno-prewencyjna ma na celu
ochronę małoletnich w Polsce przed zagrożeniami wiążącymi
się z korzystaniem z Internetu. Celem projektu jest
również wsparcie otoczenia dziecka w Polsce - rodziców i
nauczycieli - poprzez dostarczanie wiedzy na temat
kształtowania właściwych nawyków korzystania z Internetu
i propagowanie istniejących rozwiązań technicznych w tym
zakresie.
6
http://best.fdn.pl
 Bezpłatna przeglądarka bezpiecznych stron internetowych
dla dzieci w wieku od 3 do 10 lat. Dzięki zastosowaniu
przeglądarki BeSt rodzice mogą wspólnie z dziećmi
odkrywać uroki Internetu lub zapewnić im bezpieczne,
samodzielne korzystanie z sieci. Program udostępnia
kilkaset bezpiecznych stron internetowych dla dzieci.
Ponadto
blokuje
dostęp
do
stron
spoza
katalogu
Sieciakowego BeSt, który prowadzony jest przez Fundację
Dzieci
Niczyje
od
2005
roku
w
ramach
serwisu
www.sieciaki.pl. Można ją pobrać na tableta i smartfona
z Androidem.
 Katalog stron podzielony jest na trzy kategorie wiekowe:
3+, 6+, 9+ lat oraz na osiem kategorii tematycznych:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Gry i rozrywka
Książka i prasa
Film i muzyka
Edukacja
Kultura
Razem z rodzicami
Czas wolny
Zwierzęta
www.dyzur.net
7
 Pracownicy
serwisu
działają
na
rzecz
bezpiecznego
Internetu. Reagują na nielegalne i szkodliwe
treści
internetowe skierowane przeciwko bezpieczeństwu dzieci i
młodzieży. Popularyzują bezpieczeństwo w korzystaniu z
Internetu.
 Do zadań pracowników zespołu należy m.in. analiza treści
wskazanych przez użytkowników, wykonywanie dokumentacji
technicznych,
przesyłanie
informacji
do
policji,
prokuratury, administratorów serwisów internetowych czy
też zagranicznych punktów kontaktowych zrzeszonych w
INHOPE (International Association of Internet Hotlines).
Natomiast pracownicy nie dokonują interpretacji prawnej
ani nie podejmują się wyszukiwania nielegalnych treści w
Sieci.
 Do punktu kontaktowego (formularz na stronie) możesz
zgłosić skargi dotyczące:




treści pornograficznych z udziałem małoletniego, treści
pornograficznych z udziałem przemocy lub posługiwaniem
się zwierzęciem
treści
pornograficznych
dostępnych
publicznie
bez
ostrzeżenia
treści propagujących publicznie faszystowski lub inny
totalitarny ustrój państwa lub nawołujących do nienawiści
na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych,
wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość
treści publicznie znieważających grupę ludności albo
poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej,
etnicznej, rasowej, wyznaniowej, lub z powodu jej
bezwyznaniowości
 Informacje o nielegalnych treściach można zgłaszać przez
całą
dobę
poprzez:
pocztę
elektroniczną,
formularz
kontaktowy na stronie internetowej, telefonicznie oraz
listownie.
8
www.helpline.org.pl
 Helpline - Projekt Fundacji Dzieci Niczyje i Fundacji
Orange.
Celem jest pomoc dzieciom i młodzieży w
sytuacjach zagrożenia w Internecie. Konsultanci Helpline
udzielają także porad rodzicom, opiekunom i osobom
pracującym zawodowo z dziećmi i młodzieżą. Bezpłatny
telefon: 0800 100 100 działa w dni powszednie w godz. od
12.00 do 18.00
Realne zagrożenia dla dziecka
związane z niekontrolowanym dostępem
do Internetu





Ujawnienie nieznanym osobom danych osobowych dziecka,
adresu, informacji o statusie materialnym, sytuacji
rodzinnej.
Nawiązywanie wirtualnych znajomości z zupełnie obcymi
ludźmi,
którzy
mają
złe
intencje
(pedofile,
cyberprzestępcy).
Ujawnienie
osobistych
informacji
na
profilach
facebookowych, które mogą być wykorzystane w złych
zamiarach przez innych.
Kradzież – świadoma, bądź nie – treści objętych prawem
autorskim,
Podatność na różnego rodzaju oszustwa, bazujące na
łatwowierności dziecka, np. „kliknij tutaj, a dostaniesz
1000 złotych całkowicie za darmo”.
9






Łatwy dostęp do treści erotycznych i pornograficznych –
strony internetowe, gry, filmy ciągle są jeszcze słabo
oznaczone w tym zakresie.
Dostęp do mnóstwa informacji niedostosowanych do wieku
dziecka – drastycznych czy wulgarnych.
Pozorna anonimowość, która powoduje brak hamulców w
wypowiadaniu się w sieci.
Bezkrytyczność
odnośnie
prezentowanych
w
Internecie
treści.
Problemy
natury
zdrowotnej,
np.
wady
wzroku
czy
skrzywienie
kręgosłupa
spowodowane
długim
czasem
spędzanym przed komputerem.
Problemy natury psychicznej – uzależnienie od Internetu,
przybierające różne formy: uzależnienia od gier, od
ciągłego kontaktu np. na Facebooku, od cybererotyki, od
telefonu komórkowego.
Dla rodziców
Kodeks bezpiecznego surfowania







Ustaw komputer w miejscu ogólnie dostępnym, tak, żeby
widzieć, co dziecko robi.
Ustal
z
dzieckiem,
ile
czasu
może
spędzać
przy
komputerze.
Zawsze pytaj dziecko co robi w sieci, w co gra, co
ogląda.
Powtarzaj dziecku do znudzenia, że nie wolno mu nikomu
obcemu
w
Internecie
podawać
danych
osobowych
i
informacji o rodzinie.
Uświadom swoje dziecko, że rozmówca może być kimś innym
niż tym , za kogo się podaje.
Zapowiedz, że będziesz co jakiś czas sprawdzać komórkę
dziecka – dla jego własnego dobra.
Uświadom
dziecko,
że
nie
wszystkie
informacje
„z
Internetu” są rzetelne i sprawdzone, naucz je korzystać z
wiarygodnych źródeł.
10










Słuchaj, co dziecko mówi, żeby rozpoznać zagrożenie;
ustal, co ma robić, gdy jednak wejdzie na zakazaną
stronę.
Zastanów się, czy twoje dziecko (w wieku 8-12 lat) musi
mieć profil na portalu społecznościowym. Z rówieśnikami
ma codzienny kontakt w szkole – cenniejszy niż w świecie
wirtualnym.
Pamiętaj, że dziecko może czasem popełnić błąd –
świadomie lub nie. Nie obwiniaj go i nie lekceważ.
Gdy podejrzewasz, że dziecko mogło się uzależnić od
komputera, Internetu – skonsultuj się koniecznie z
psychologiem.
Gdy
podejrzewasz,
że
dziecko
mogło
paść
ofiarą
cybeprzestępstwa – powiadom policję
Zainstaluj
na
komputerze
domowym
program
kontroli
rodzicielskiej (niektóre są dostępne nieodpłatnie), który
blokuje
dostęp
do
zakazanych
stron,
może
czasowo
ograniczyć dostęp do Internetu.
Uruchom
na
portalach
Google
i
Youtube
tzw.
tryb
bezpieczny, który zmniejsza ryzyko dodarcia dziecka do
nieodpowiedniej treści.
Sprawdzaj
co
jakiś
czas
historię
przeglądarki
i
wyszukiwarki internetowej.
Skontaktuj się z operatorem komórkowym sieci, w której
Twoje dziecko ma telefon lub tablet i poproś o
uaktywnienie
dostępnych
blokad
przed
dostępem
do
pornografii.
Niektóre smartfony i iPhony mają możliwość ustawienia
kontroli rodzicielskiej – włącz je!
Dla dziecka
Kodeks bezpiecznego surfowania


Nie włączam komputera bez wiedzy rodzica/osoby dorosłej.
Nigdy nie podaję nieznajomemu żadnych danych osobowych
takich jak: imię, nazwisko, adres, numer telefonu.
11











Nie przekazuję żadnych informacji o rodzinie, ani haseł
dostępu.
Nie nawiązuję znajomości z obcymi w sieci i z nimi nie
rozmawiam, bo ktoś może chcieć mnie skrzywdzić.
Nie ściągam nielegalnych filmów, muzyki i zdjęć.
Informacji w sieci szukam zawsze z osobą dorosłą,
korzystam ze sprawdzonych źródeł.
Gdy się loguję na nowe strony internetowe, uważnie czytam
ich regulamin lub proszę o pomoc rodzica.
Nie wchodzę na strony pornograficzne.
Nie otwieram wiadomości od nieznajomych osób.
Nie gram w gry pełne przemocy i agresji – zabijanie na
ekranie wcale nie jest świetna zabawą!
Nie
przesyłam
spamu,
czyli
reklam
i
niechcianych
informacji, nie jestem wulgarny, nie trolluję.
Nie siedzę przy komputerze zbyt długo – prawdziwe boisko
jest znacznie ciekawsze niż to na ekranie monitora!
Jeżeli coś mnie niepokoi, albo czegoś nie rozumiem, mówię
o tym rodzicom lub nauczycielowi.
(N)Etykieta
w Internecie
 (N)Etykieta - to zbiór zwyczajowych zasad obowiązujących
podczas korzystania z Internetu. Swoista etykieta sieci.
Nie jest dokładnie określona podobnie jak zasady dobrego
zachowania. Wszystko uzależnione jest od konkretnej
sytuacji, miejsca, okoliczności. Tak samo w sieci. W
zależności od tego z jakich usług korzystamy powinniśmy
zachowywać
się
przyzwoicie
aby
nie
urazić
innych
użytkowników. Nie każdy zdaje sobie sprawę że drobiazgi,
których na co dzień nie zauważa, stosując je w swojej
medialnej komunikacji mogą dawać negatywne wrażenie.
Przedstawmy kilka zasad NETetykiety w Internecie:
12











Według jednej z nich podczas pisania e-maila, wpisu w
księdze gości czy na forum nie powinno się używać
wielkich liter, ponieważ oznaczają one, że krzyczymy.
Niepożądane są także wykrzykniki, zamiast nich w celu
podkreślenia czegoś użyj * lub po prostu podkreśl tekst.
Należy także uważać na humor. Każdy ma inne poczucie
humoru i coś co nam wyda się niewinnym żartem ktoś inny
może uznać za złośliwą krytykę.
Na forach internetowych powinno się pisać na temat, a
treści nie powinny być zbyt długie.
Jeśli zaś podczas odpowiedzi na czyjeś pytanie na forum
czy w e-mailu, chcesz zacytować jego tekst, to wytnij
tylko odpowiedni jego fragment.
Niezwykle
niemile
widziane
jest
rozpowszechnianie
tekstów, listów czy zdjęć bez zgody autora lub osoby
znajdującej się na fotografii.
Nigdy
nie
zaśmiecaj
innym
skrzynek
e-mailowych
łańcuszkami szczęścia lub zbyt dużą liczbą załączników,
oczywiście
jeśli
nie
uzyskasz
zgody
osoby
zainteresowanej.
Gdy wysyłasz wiadomość do więcej niż jednej osoby rób to
pojedynczo aby adresy twoich znajomych nie pojawiały się
u innych.
Twoje listy powinny być zawsze podpisane pełnym imieniem
i nazwiskiem, mile widziane jest także aby w sygnaturze
znalazł się adres e-mail nadawcy.
Emotikony powinny być rozważnie używane. Stanowią one
dodatek do tekstu a nie jego główną część.
Netetykieta to kultura poruszania się w sieci. Jak w
innych sferach życia tak i tu musimy mieć na względzie
innych. Internet łączy ludzi na całym świecie. Co u nas
jest naturalne lub choćby zabawne niekoniecznie będzie
takie np. dla Chińczyka. Ludzie wychowują się w różnych
środowiskach, więc różnie reagują na żarty, uwagi, listy.
Nasze poruszanie się w sieci powinno opierać się na
netetykiecie i szacunku do innych.
Zapraszamy do korzystania z literatury zawartej w
zestawieniach bibliograficznych zamieszczonych na
stronie
WWW
:
„Cybeprzemoc”;
„Uzależnienia
–
etiologia,
terapia,
profilaktyka
(w
tym
od
Internetu)” oraz „Internet jako zagrożenie dla
dzieci i młodzieży”.
13
Opracowanie przewodnika: Barbara Kozik
PBW Nowy Sącz
tel/fax: 18 443 70 67 w.25
email:[email protected]
www.pbwnowysacz.pl
14