Palenica - Słowiańskie sanktuarium

PALENICA - Słowiańskie sanktuarium
Autor: Sławomir Górny – Sławomir Zawzięty
www.bdn.org.pl
Góra Palenica leŜy w północnym masywie Beskidu Śląskiego, górując
nad doliną Wapienicy. W latach powojennych koła naukowe zainicjowały
szereg wypraw badawczych, które miały na celu poszukiwanie obiektów
o znaczeniu archeologicznym. Przeczesywanie polskich Karpat przyniosło
odkrycie wielu ciekawych i obiecujących obiektów o ogromnym znaczeniu dla
dorobku kultury narodu polskiego.
Jednym z odkrytych obiektów było grodzisko na Palenicy, bardzo
skromnie przebadane przez archeologów. Gród połoŜony jest na samym
szczycie góry. Wał kamienny, wysokości dwóch metrów i szerokości dziesięciu,
okala powierzchnię o wymiarach siedemdziesiąt na sześćdziesiąt metrów. Od
strony południowej, zbocze jest tak strome, Ŝe brak jest jakichkolwiek
dodatkowych umocnień. Na tym właśnie stoku, niczym podkowy, znajdują się
trzy podgrodzia, kaŜde połoŜone niŜej od drugiego o około dziesięć metrów. Od
strony północnej, gdzie znajdowała się brama, fosa, mająca dwa metry
szerokości i tyleŜ głębokości, broniła dostępu do grodziska. Wewnątrz grodu
znajduje się niewielki pagórek, który utoŜsamia się z miejscem po wierzy
obserwacyjnej.
PołoŜenie grodu, który leŜąc w strategicznej części masywu górskiego,
jak i same jego ufortyfikowanie, skłania ku tezie, Ŝe Palenica miała charakter
obronny, słuŜący za schronienie okolicznej ludności w razie potencjalnego
zagroŜenia. Brak jest jednak jakichkolwiek śladów obecności Słowian wewnątrz
grodziska, co w przypadku schronienia się ludności, lub teŜ domniemanej walki
jest niedopuszczalne! Co ciekawe, naprzeciw bramy rozciąga się w miarę płaski
grzbiet góry, który usłany jest około setką kamiennych kopców. Te kopce
zaintrygowały dwóch bielskich archeologów, którzy prowadząc badania na
własną rękę odkryli, Ŝe wewnątrz kamiennych kopców kamienie są sczerniałe,
podobnie jak te na powierzchni. Odkryto równieŜ ślady spalonych, drewnianych
bali, co świadczy o roli kopców, jako miejscu składania ofiar.
W tym momencie nastąpił zwrot w poglądzie o obronnym charakterze
grodu na Palenicy. Ufortyfikowany gród, zagubiony w górach, ma swe korzenie
w czasach przedpiastowskich, a więc pogańskich. Sama nazwa Palenica miejsce palenia ognia, czy aby nie świętego? Dodawszy do tego brak
jakichkolwiek śladów osadnictwa ludzkiego, oraz ilość tajemniczych kopców,
Palenica urasta do rangi Słowiańskiego Sanktuarium?
Porównajmy choćby Palenicę do innych, bardziej znanych w Polsce
obiektów tego typu. Na ŚlęŜy, kamienne wały opasują miejsca kultowe. Góra
Chełmno, na pograniczu ziemi sieradzkiej i krakowskiej, ze szczytem opasanym
pierścieniem kamiennego wału, bez warstwy kulturowej wewnątrz. U jej
podnóŜa natrafiono na ślady niewielkiej osady z IX - X wieku.
Kolejnym przykładem jest Góra Grodowa w Tumlinie, na północ od
Kielc, opasana wałem wokół wierzchołka, datowanym na IX - X wiek. TakŜe
tam nie natrafiono na ślady osadnictwa. Najokazalszym obiektem tej serii jest
Łysiec, później nazwany Świętym KrzyŜem, gdzie wał z luźnych kamieni, ma
długość łącznie około 1,3km i pochodzi z IX - X wieku.
Aleksander Gieysztor w "Mitologii Słowian", do tych wszystkich
obiektów o charakterze sakralnym dołącza właśnie Palenicę. Reasumując, gród
na górze, która wywodzi swą nazwę od palenia ognia, słuŜył jako miejsce
kultowe, gdzie okoliczna ludność przybywała z okazji świąt, by złoŜyć ofiary
i odprawić tryznę ! Usypywano kamienne kopce, wewnątrz których ustawiony
był drewniany pal, wokół niego pozostawiano Bogom ofiary, które ulegały
spaleniu.
Z czasem grodzisko przestało pełnić swą funkcję, ulegając stopniowemu
niszczeniu i zapomnieniu, zarastając stopniowo lasem. Dzisiaj nad grodem
szumią sosny, jednak od paru lat połyskuje tam na górze ognisko, gdzie
nieliczne grono pielęgnuje zapomniane tradycje Ojców.