„Gwiozda Łowicko” Uwzględniając rolę i znaczenie twórców

„Gwiozda Łowicko”
Uwzględniając rolę i znaczenie twórców ludowych dla lokalnego środowiska
i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, Rada Miejska w Łowiczu na wniosek Burmistrza
Miasta Łowicza Krzysztofa Jana Kalińskiego, Uchwałą nr LXI/481/2010 z dnia 15 lipca 2010
roku ustanowiła przyznawanie dorocznej nagrody „Gwiozda Łowicko” (Dz. Urz. Woj. Łódz. Nr
253, poz. 2063 z dn. 2 września 2010 r.).
„Gwiozda Łowicko” przyznawana będzie co roku, po jednej z w dwóch kategorii: twórczości
ludowej oraz upowszechniania i ochrony dóbr kultury ludowej. Twórcy ludowi uhonorowani
będą za szczególne osiągnięcia m.in. w dziedzinach: rzeźby, rzeźby w glinie, koronkarstwa,
malarstwa, garncarstwa, kowalstwa, tkactwa, hafciarstwa, plecionkarstwa, zabawki ludowej,
plastyki obrzędowej (malowanie jaj i artystycznych elementów drewnianych, wykonywanie
kwiatów z bibuły), plastyki zdobniczej, wycinankarstwa, snycerstwa, ludwisarstwa, tańca i
muzyki. Prezentowane na hartowanym szkle „Gwiozdy Łowickie” wykonała twórczyni
Danuta Wojda.
„Gwiozda” to jeden z trzech typów łowickiej wycinanki, obok „kodry” i „tasiemki”, element
dawnego wyposażenia wnętrz. Jej historia sięga II połowy XIX wieku, kiedy to wycinankami
zaczęto dekorować wnętrza izb chałup mieszkańców dawnego Księstwa Łowickiego,
umieszczając gwiozdy na belkach stropowych oraz jako zwieńczenie „tasiemek” wieszanych
na ścianach.
Gwiozda to wycinaka okrągła, często z brzegami nieregularnymi, np. w formie drobnych
ząbków. Jej dekorację stanowiły symetryczne elementy roślinne oraz zwierzęce (np.
popularny regionie łowickim kogut). Od lat 20. XX w. powstają gwiozdy tzw. ażurowe,
wykonywane dla odbiorcy miejskiego, nie będące elementem wyposażenia wnętrz.
W ażurowych kołach, również z dekoracją symetryczną, obok pojedynczych, pojawiają się
zwielokrotnione motywy roślin (kwiaty, przede wszystkim róże) i zwierząt (koguty, pawie).
Obecnie „gwiozda”, podobnie jak pozostałe rodzaje wycinanek nie pełni funkcji użytkowej.
Jest popularną pamiątką kojarzoną z regionem łowickim, chętnie nabywaną przez turystów.
Gwiozdy ażurowe wykonywane są przez niemal wszystkie działające wycinankarki.
W wycinankach tych, będących prawdziwymi dziełami sztuki, ujawnia się talent i kunszt
wykonujących je twórczyń ludowych.
Cyt. za A. i H. Świątkowscy, Łowicka sztuka ludowa, Warszawa 1996 r.