Ramka pracy - Leonard Kolasa

Zastosowanie ramki pracy w
różnych typach uli
Ramka pracy
Augustyn Polaczek
(użytkownikowi
i
poprawia
„sytuację woskową" w naszym
kraju.
Ramka pracy, ramka budowlana,
ramka kontrolna – to trzy nazwy
używane przez pszczelarzy, a
dotyczące jednego i tego samego
przedmiotu.
Ramka
pracy
stosowana przez pszczelarzy jest
wskaźnikiem racjonalnego gospodarowania w pasiece. Wielu
pszczelarzy stosuje taką ramkę w
przekonaniu, że przynosi ona wiele
korzyści jak: a) zwiększenie
uzyskania wosku, b) zmniejszenie
nastroju rojowego, c) możliwość
obserwowania matki pszczelej przy
czerwieniu i inne.
Jednak
niewielu
jest
pszczelarzy, którzy tę ramkę
właściwie odczytują oraz w pełni i
systematycznie ją wykorzystują.
Mając bogate doświadczenie z
ramką pracy, chcę ją omówić i
zachęcić pszczelarzy do jej
powszechnego stosowania, gdyż
daje ona korzyść materialną
Pszczelarstwo, nr 2/1969; str. 4-7.
leonard.kolasa.priv.pl
Opis ramki pracy
Jest to zwykła ramka, bez naciągniętych drutów, wielkości dowolnej, najczęściej rozmiarów ramki
używanej w danym ulu. Jeżeli
ramka jest wysoka, to należy w połowie jej wysokości przymocować
listewkę. Podział takiej ramki na
dwie części sprzyja dogodnemu
rozmieszczaniu się robotnic i
budowie plastrów. Zamiast ramki
można też posługiwać się samymi
górnymi beleczkami (listewkami).
Dobrze jest naznaczyć początek
budowy
w
odpowiednich
poziomych
beleczkach,
przez
przytwierdzenie w środku tych
beleczek paseczków węzy o
szerokości około 1 cm. Zapobiega
to
poprzecznej
budowie
i
połączeniu budowy z sąsiednim
plastrem.
Ramkę pracy można stosować
w każdym typie ula, posługując
się następującymi wskazaniami:
a)
w ulach wielkopolskich z
okienkiem kontrolnym ramkę
pracy umieszcza się w tym
okienku.:
b) w innych typach uli ramkę
pracy należy umieścić na skraju
gniazda, za węzą lub plastrem.
okrywającym czerw, w miejscu
najbardziej
oddalonym
od
wylotu.
c) we wszystkich typach uli
można dodatkowo stosować
ramkę pracy w nadstawce, czyli
w części ula przeznaczonej do
składania miodu. Zawiesić ją z
dala od wylotu. Wycinać
regularnie. W przypadku napełnienia miodem pozostawić
do
dojrzenia
miodu.
Po
odwirowaniu wyciąć ją i
zapisać w ewidencji uzyskanej
budowy. Nie zastąpi ona
gniazdowej ramki pracy, ale ją
uzupełnia.
Okres stosowania ramki pracy
Posługiwanie się ramką pracy
rozpoczynamy z początkiem
kwitnienia rzepaku lub jabłoni,
kończymy zaś w dwa tygodnie
po głównym pożytku. Przerwa
w budowie następuje w okresie
wychowu i wymiany matek
pszczelich, tzn. od połowy
czerwca do połowy lipca.
Liczba ramek pracy
Pod koniec kwietnia lub na
początku maja daje się pół
ramki pracy każdej rodzinie
pszczelej,
która
osiągnęła
normalny rozwój i zajmuje
80—90"/o przestrzeni gniaz1
dowej w ulu. W ulach wielkopolskich następuje to z chwilą
zagospodarowania 9 plastrów,
tj. 73,35 dcm 2 powierzchni
plastrowej (wewnątrz ramki).
Dla wszystkich innych typów
uli — po osiągnięciu 75 dcm 3
powierzchni
plastrowej
w
gnieździe.
Wczesną
wiosną
należy
stosować
ramki
pracy
z
ubiegłego sezonu, w których
jest około pół plastra budowy
pszczelej. W tym okresie, z
początkiem nowego sezonu,
istnieje
duża
możliwość
zabudowy wolnej przestrzeni w
ramce
pracy
komórkami
pszczelimi.
Już
istniejąca
budowa służy do składania
nektaru. Jeżeli w wolnej części
tej ramki wybudowane zostaną
komórki
trutowe,
to
je
wycinamy.
W drugiej połowie maja
dodajemy po jednej ramce
pracy, co razem daje półtorej
ramki pracy. W tym celu
przenosimy
jeden
plaster
miodowy lub z pyłkiem do
nadstawki, aby uzyskać miejsce
na ramkę pracy.
Od około 10 czerwca
stosować należy dwie do trzech
ramek pracy. Wyjątek stanowią
tu tylko pnie w okolicach, które
jeszcze w sierpniu mają główny
pożytek. Tam należy stosować
tylko jedną ramkę pracy.
Od około 20 lipca do końca
sierpnia pozostawić w ulach
jedną ramkę pracy.
Rozwija się pęd do budowy.
Wykorzystujemy tę sytuację
przez dodawanie ramek z węzą,
aby osiągnąć wybudowanie
plastrów o jednolitej budowie
pszczelej.
Dodawanie ramek z węzą nie
zadowala pracowitych robotnic;
zabudowują również wolne
przestrzenie, ale komórkami
trutowymi. Często budują też
komórki trutowe na węzie, gdy
nie mają innych wolnych
miejsc do tego celu. Rozwiązanie w tej sytuacji daje ramka
pracy.
W
niej
budują
swobodnie plastry o dowolnych
komórkach — pszczelich lub
trutowych. Umieszczenie ramki
pracy z dala od oczka nie
zmusza pszczół do budowy za
wszelką cenę, ale daje im pełną
naturalną swobodę budowy,
wykorzystania
nadwyżek
materiału budowlanego, jakim
są łuseczki woskowe.
Naturalna budowa w ramce
pracy oraz karmienie nadwyżką
mleczka
pszczelego
1—3dniowych
larw
trutowych
mobilizuje całą rodzinę do
wykorzystania
pożytków
pszczelich. Regularne wycinanie budowy z ramki pracy
powoduje
zmniejszenie
nastroju rojowego w pniach.
Rodzina pszczela ujawnia nam
przez budowę w ramce pracy swe
zamierzenia i przygotowania.
Rozpoznajemy je bez rozbierania gniazd i możemy na czas
wykonać odpowiednie czynności
zapobiegające rojeniu się pszczół.
Wycinanie budowy z ramek
pracy
Należy
wycinać
budowę
regularnie co siedem — osiem
Typowe wzory budowy. Oznaczenia: — komórki z nektarem albo
miodem, duże sześciokąty — komórki trutowe, małe - komórki
pszczele (uwaga - wielkość komórek jest oczywiście niepro porcjonalna do wielkości plasterków)
Swoboda w budowie jest
konieczna
W normalnych warunkach
wiosennego
rozwoju
pod
koniec
kwietnia
lub
na
początku maja skład rodzin jest
odnowiony. Z dnia na dzień
przybywa młodych pszczół.
Powstaje nadwyżka karmicielek.
Przyroda
daje
coraz
obfitszy pożytek pyłku i
nektaru. W takich to warunkach
młode pszczoły wytwarzają w
gruczołach woskowych płynny
wosk, który zastyga w łuseczki woskowe i służy jako
materiał do budowy plastrów.
Pszczelarstwo, nr 2/1969; str. 4-7.
leonard.kolasa.priv.pl
2
dni, bez względu na to, czy
zostały
wybudowane
dwie
ramki, czy też tylko dziesiąta
część
ramki.
Wyjątek
w
wycinaniu
stosujemy
tylko
wtedy, gdy stwierdzimy kształt
i jakość budowy, jak to
przedstawiają wzory nr 1 i 2.
Jest
to
zapowiedź
przygotowywania się rodziny do
cichej
wymiany matki, a
pojawia się często 3—6 tygodni
wcześniej. Wówczas budowę
pozostawiamy na czas 3—4
tygodni.
Ramka pracy jako nasz
nauczyciel
Na podstawie doświadczenia
radzę prowadzić ścisłe zapisy o
szybkości budowy i kształcie
plasterka w ramce pracy w
danym okresie Przy ocenie
budowy należy uwzględnić
ilości
odbudowanej
węzy.
Wycinając budowę z ramki
pracy
oznaczamy
sobie
poszczególne plasterki przez
nałożenie na nie, czy między
nie, karteczek z numerem pnia.
Po
ukończonej
pracy
odrysujemy uzyskane plasterki
na arkuszu papieru. W tym celu
kładziemy na stół arkusz
papieru,
na
nim
wyciętą
budowę i odrysowujemy jej
kształt ołówkiem czy długopisem. Zapisujemy numer pnia,
notujemy też informację o
szybkości i jakości budowy,
datę oraz wzmiankę o pożytku.
W gospodarce pasiecznej
stosuję ramkę pracy 32 lata i
uzbierało
się
sporo
doświadczeń. Kto zapozna się z
ramką pracy i włączy ją do
swojej gospodarki pasiecznej,
nie porzuci jej.
Jeśli będziemy tak postępować
przez cały sezon, to zdobędziemy
cenny
materiał
do
samokształcenia,
uzyskamy
wprawę w trafnym określeniu
sytuacji i zamiarów każdej
rodziny
pszczelej,
poznamy
dotychczas przed nami ukryte
tajemnice. „Odczytując" ramkę
pracy możemy tak pokierować
pracą pszczół, aby uzyskać jak
najlepsze wyniki ekonomiczne w
Pszczelarstwo, nr 2/1969; str. 4-7.
leonard.kolasa.priv.pl
swojej gospodarce pasiecznej.
Przekonamy się, że rodziny
pszczele, które w sezonie pożytkowym dużo i pilnie budują,
dają najlepsze wyniki przy
miodobraniu
Źródło najlepszego wosku
Wyciętą budowę z ramek
pracy wkładamy do topiarki
słonecznej.
Posługując
się
umiejętnie
taką
topiarką
otrzymujemy wosk bez zanieczyszczeń, który zaliczany
jest na punktach skupu do I
jakości. Wosk z ramek pracy
jest
czystym,
naturalnym
produktem. Jego zbiór w
jednym sezonie wynosi od 0,3
do 0,6 kg z pnia, przy tym tę
ilość wosku uzyskujemy bez
uszczerbku dla zabudowy węzy
na plastry pszczele, ponieważ
w ramce pracy robotnice mogą
swobodnie budować komórki
trutowe.
Charakterystyczne wzory
Wzory 1 i 2 przedstawiają
charakterystyczną budowę w
ramce
pracy,
oznaczającą
przygotowania
do
cichej
wymiany
matki.
Cicha
wymiana może wystąpić od
kwietnia
do
października,
najczęściej w czerwcu, lipcu i
sierpniu. Założenie mateczników jest poprzedzone założeniem kilkudziesięciu do
kilkuset komórek trutowych na
1—3 tygodni wcześniej.
Budowa w ramce pracy
składa się z komórek trutowych
i
pszczelich.
Komórek
trutowych jest prawie zawsze
więcej. Kształt budowanego
plasterka
jest
sercowaty,
poszerzony. Jedna trzecia do
dwóch trzecich powierzchni
plasterka
jest
napełniona
miodem, często od strony
wewnętrznej poszyta. Jedna
dziesiąta do jednej trzeciej
komórek
zawiera
czerw
trutowy w różnym stadium
rozwoju.
W plastrach gniazdowych jest
stosunkowo
mało
czerwiu
pszczelego odkrytego. Taka
rodzina
nie
osiągnęła
właściwego
rozwoju.
Mateczniki w liczbie dwóch do
trzech (rzadko kiedy więcej niż
cztery)
są
do
plastrów
dobudowane; występują one na
plastrach czerwiu, czasem na
brzegu krążka nad komórkami z
pyłkiem, Mateczniki są w
różnych stadiach rozwoju.
Rodziny
pszczele,
które
dokonują
cichej
wymiany
matki, mają wartościowe cechy
hodowlane. Należy dążyć do
wykorzystania tych mateczników lub też plastra z larwami
jedno- czy dwudniowymi lub z
jajeczkami,
jako
materiału
zarodowego do wyprowadzenia
mateczników
w
pniu
osieroconym,
pozbawionym
odkrytego
czerwiu.
Aby
uratować założone mateczniki z
cichej
wymiany,
trzeba
dokonać przeglądu gniazda co
dziesięć do czternastu dni. Gdy
stwierdzamy jeden czy dwa
mateczniki
zasklepione,
a
trzeci otwarty, jest to naj bardziej odpowiedni moment
do utworzenia odkładu. W ulu
pozostawiamy
matecznik
otwarty, a mateczniki zasklepione zabieramy do odkładów.
W pniu matecznym można
często spotkać dwie matki —
starą i młodą. Przez jakiś czas
żyją one spokojnie obok siebie.
Stara matka czerwi w jednym
końcu gniazda, a dwa, trzy
plastry dalej spotkać można
młodą matkę. Po jakimś czasie
stara matka ginie.
Wzory 3, 4 i 5 są
najczęściej
spotykane,
występują głównie w maju i
czerwcu.
Zasadniczo
taka
budowa wywodzi się z trzech
do pięciu języczków, które
zostały
rozbudowane
i
połączone w całość. W skład
jej wchodzą komórki trutowe i
pszczele.
Budowa
zostaje
wykonana szybko i pilnie, przy
średniej sile i średnim czy
dobrym pożytku. Taką budowę
wycinamy w siedem do ośmiu
dni. Pnie, które budują pilnie
wg wzorów 3,4 i 5, nie czynią
jeszcze przygotowań do rychłej
3
rójki. Czerw trutowy w ramce
pracy jest stadiami rozwoju
zbliżony.
Matka
zaczerwia
komórki codziennie. Mimo
dużej siły rodziny i ciasnoty w
ulu nie ma jednak żadnej
obawy o wyjście roju.
Wzory 6, 7 i 8 są
charakterystyczne
dla
gotowości rodziny do rójki. Te
wzory mogą tylko nieco różnić
się wielkością. Wzór nr 6
stanowi formę przejściową z
pilnej budowy, którą obrazują
wzory 3, 4 i 5, na budowę
opieszałą — wg wzorów 7 i 8.
Ta zmiana daje się wyraźnie
zaobserwować.
Takie
postępowanie robotnic ma swe
uzasadnienie w zbiorowym
przygotowywaniu się do rójki.
Wzór 6 składa się tylko z
komórek trutowych tworzących
jeden tępo zakończony plaster.
Mogą też na nim występować
miseczki mateczne. W górnej
części bywa wąski wianek
miodu, a pozostałe komórki są
zwykle zaczerwione.
Wzory nr 7 i 8 są charakterystyczne dla pełnej gotowości
do rójki. Ta budowa składa się
z
komórek
trutowych
tworzących sercowate plasterki
— jeden taki plasterek w pniu.
Pszczoły robotnice takiego pnia
zwisają gęstymi łańcuszkami,
niby to leniwie i mimo dni
pożytkowych
budowy
nie
przybywa. Pszczoły te przygotowują
potrzebny
zapas
łuseczek woskowych i czekają
w pełnej gotowości na chwilę
wyjścia, roju, który może wyjść
już lada chwila, jak tylko
pogoda będzie sprzyjająca. Na
plasterkach mogą być założone
miseczki lub mateczniki z
jajami lub larwami, może ich
też i nie być, bo są na pewno na
plastrach i w gnieździe.
Wniosek: Trzeba natychmiast
rozebrać gniazdo, odszukać
matkę i usunąć ją, jeżeli ma
więcej niż dwa lata i nie jest
matką zarodową. W każdym
innym przypadku zabrać matkę
do odkładu. Dalsze czynności
są ujęte w następnym rozdziale.
Pszczelarstwo, nr 2/1969; str. 4-7.
leonard.kolasa.priv.pl
Sposoby postępowania —
zabiegi praktyczne
...zależą one — jak już
wspomniałem — od kształtu
plasterków
wybudowanych
przez pszczoły w ramce pracy.
Wycinając budowę z ramek
pracy stwierdzamy kilka takich
charakterystycznych kształtów,
które zostały już uprzednio
opisane.
Przypominam,
że
należy rozróżnić wzór „6" jako
formę przejściową od budowy
pilnej (wzory 3, 4 i 5) do
opieszałej (wzory 7 i 8).
Przy budowie podobnej do
wzoru nr „6" mamy jeszcze 5
do
6
dni
czasu,
aby
przeciwdziałać wyjściu roju.
Możemy sobie do tego zabiegu
wybrać
odpowiedni
dzień.
Kolejne
czynności
są
następujące:
A1. Rozebrać gniazdo i
odszukać matkę. Jeżeli liczy
ona rok lub dwa i doprowadziła
rodzinę do właściwej siły, a
czerwi zadowalająco i jeżeli
dana rodzina pszczela ma
pożądane cechy przy umiarkowanej skłonności do rojenia,
to wykonamy odkład.
A 2. W tym celu zabieramy
dwa
plastry
z
czerwiem
dojrzałym, pyłkiem i miodem
oraz z pszczołami. Jeszcze z
dwóch
plastrów
zmiatamy
młode pszczoły, zabieramy
matkę z danego pnia i
osadzamy
je
w
uliku
rezerwowym, dodając jedną
ramkę z węzą. Matka nabiera
tam nowych sił, potrzebnych do
rozwoju jesiennego po 20 lipca,
gdy ją do któregoś pnia
dodamy. Okres ten powinien
trwać od jednego do półtora
miesiąca, przed II dekadą lipca.
A 3. W pniu macierzystym
zostawiamy pozostałe plastry z
czerwiem
i
założonymi
matecznikami
zawierającymi
jajeczka lub larwki 1 — 2dniowe (nie zrywać ich), aby
pszczoły
nie
odczuwały
osierocenia.
Praca
nad
pożytkiem
będzie
wtedy
nieprzerwana.
Natomiast trzeba koniecznie
usunąć
z
plastrów
czy
jakichkolwiek
zakamarków
wszystkie
mat e c z n i k i
s t a r s z e niż dwudniowe. Tę
pracę
trzeba
wykonać
dokładnie.
A 4: W każdym innym przypadku niż opisany w pkt. A l,
usunąć matkę i zlikwidować ją.
Dalej postąpić jak opisano w
pkt. A3.
A 5. W przypadku, gdy matka
jest starsza niż dwuletnia, ale o
cechach wybitnie zarodowych,
postąpić jak opisano w pkt. Al,
A2 i A3.
B 1 . W dziewięć dni po
odjęciu
matki
z
pnia
macierzystego będzie czerw
pszczeli
zasklepiony
oraz
jeszcze
kilka
komórek
trutowych otwartych. Jeden
dzień później będą i te komórki
zasklepione.
B 2. W 9 do 11 dni po odjęciu
matki z pnia macierzystego
(patrz Al, A4, A5) należy w
jednym z tych trzech dni (9, 10
lub 11 dzień) rozebrać gniazdo
i uporządkować mateczniki:
Jeżeli dana rodzina pszczela
ma cechy hodowlane (patrz Al i
A5), to użyć jej dojrzałe
mateczniki do rozmnażania.
Włożyć dorodne i dojrzałe
mateczniki do klateczek i pozostawić je do wylęgu w danym
pniu. Wszystkie mateczniki
ratunkowe,
założone
po
czynnościach opisanych w pkt.
Al, A2 i A3 usunąć. Uważać na
małe mateczniki ratunkowe czy
inne karłowate na plastrach i w
zakamarkach!
B 3. Kto nie posługuje się
klateczkami wylęgowymi, winien pozostawić w danym pniu
tylko jeden dorodny i dojrzały
matecznik, a pozostałe dojrzałe
zabrać i umieścić w odkładach
dwuramkowych
lub
użyć
dojrzałe
mateczniki
do
uszlachetnienia pni takich, jak
opisano w pkt. A4.
B 4. Z rodzin o cechach niepożądanych trzeba usunąć wszystkie
mateczniki (uwaga na małe
mateczniki
ratunkowe
i
karłowate!). Po 1 - 2 godzinach
dodać im matecznik dojrzały z
pnia (jak opisano w pkt. B 2
4
lub B 3, albo młodą matkę po
wylęgu
C 1. W 12 dniu po usunięciu
matki (patrz A L, A 4, A 5)
wylęgają się pierwsze młode
matki: najpierw larwki 1- 2dniowe, zaś z jajeczek - w
następnych dniach.
C 2. Młode matki z klateczek
wylęgowych (wg opisu B 2)
przenieść w 1 - 3 dni po wylęgu
do
ulików
lub
odkładów
hodowlanych w celu poprawy
jakości materiału hodowlanego
przez powszechną selekcję w
każdej pasiece.
Wyhodowane młode matki
rozpoczną czerwienie w 10-18
dni od daty ich wylęgu. Jest to
razem 22 — 30 dni od
podstawowych czynności (tzn.
od usunięcia starych matek).
Wymiana matek nastąpi bez
rojenia,
przy
pełnym
wykorzystaniu pożytków przez
siłę lotną rodziny.
Przy takim postępowaniu
każdy pszczelarz ma możliwość
przeprowadzenia
skutecznej
Pszczelarstwo, nr 2/1969; str. 4-7.
leonard.kolasa.priv.pl
selekcji swoich pszczół. Przy
zabiegach
prowadzonych
systematycznie z roku na rok
wkrótce uzyska się lepsze zbiory miodu i wosku. Kontrolę
prawidłowego
sklepienia
czerwiu przeprowadzić należy
około 14 dnia po rozpoczęciu
czerwienia.
C 3. Przy budowie w ramce
pracy wg wzoru „7” lub „8”
należy postąpić podobnie jak
przy wzorze „6” z tą tylko
różnicą, że zabiegi opisane w
punktach A l - A5 należy wykonać n a t y c h m i a s t , tego
samego dnia, w którym przy
kolejnym wycinaniu budowy,
stwierdziliśmy
budowę
wg
wzorów nr „7” czy „8”.
Przy tych wzorach występują
już w gniazdach mateczniki
dojrzałe, prawie na sklepieniu
lub nawet już od 1—3 dni
zasklepione.
Wykonaj natychmiast ten
pilny zabieg, bo inaczej może
ci rój wyjść i możesz go
utracić.
Uwagi końcowe
W sezonie budowy bywają
czasem niesprzyjające warunki
atmosferyczne,
powodujące
przerwę w pracy pszczół.
Wówczas — jeżeli ostatnia
budowa była formą przejściową, jak wzór nr 6, to dana
rodzina nie będzie budowała
plasterka według wzoru nr 7
czy 8. Robotnice będą zwisać
ciasnym kłębem w próżnej
ramce pracy. Za siedem czy
osiem dni zbudują języczek
długości 4-6 cm i szerokości 23 cm składający się z komórek
zniekształconych i z kilkunastu
miseczek matecznikowych.
W takim przypadku należy
zastosować
zabiegi,
jakie
opisano dla wzorów 7 lub 8. W
tym samym czasie inne rodziny
będą budowały tylko małe
języczki, ale z normalnymi
komórkami.
5