pobierz - WordPress.com

Historia ekonomii
Mgr Robert Mróz
Adam Smith – 18.10.2016
Adam Smith


1723-1790, Szkot
Filozof, ekonomista – badania na pograniczu wielu
dziedzin (politologii, socjologii, filozofii,
psychologii, ekonomii)

Teoria uczuć moralnych (1759)

Oświecenie – wolność podstawową kategorią

Rewolucja przemysłowa inspiracją
Metoda


„Philosophy is the science of the connecting
principles of nature. Nature (…) seems to abound with
events which appear solitary and incoherent with all
that go before them (…) Philosophy, by representing
the invisible chains which bind together all these
disjointed objects, endeavours to introduce order into
this chaos of jarring and discordant appearance.”
Inspiracja Newtonem – poszukiwanie naukowych,
logicznych, ścisłych wyjaśnień
Metoda




Celem filozofii jest wyjaśnienie (nie
przewidywanie) obserwowalnych zjawisk (vide
Hume)
Teoria analizuje (reprezentuje) mechanizmy
Im większy zakres zjawisk wyjaśnianych przez
teorię, tym lepiej
Prawda obiektywna istnieje i należy dążyć do jej
odkrycia, nawet jeśli jest to bardzo trudne
Metoda



Więc: można również odkryć prawa ekonomii
Łączył argumenty teoretyczne i praktyczne, np. nie
wierzył w doskonałość rynku, ale na podstawie
obserwacji stwierdził, że rynki zazwyczaj są
lepsze niż rządowa interwencja – na co miał też
argumenty teoretyczne
Kontekstowa polityka gospodarcza – Smith był
mistrzem sztuki ekonomii
Problemy badawcze








Natura i źródło bogactwa narodów
Funkcjonowanie rynków konkurencyjnych
Teoria wartości (ceny względne)
Ogólny poziom cen
Podział dóbr (płace, zyski, renty)
Rola kapitału w gospodarce
Rola instytucji
Polityka gospodarcza – krytyka merkantylistów
Natura bogactwa narodów

Pierwsze zdanie Bogactwa narodów: „Roczna praca
każdego narodu jest funduszem, który zaopatruje go
we wszystkie rzeczy konieczne i przydatne w życiu,
jakie ten naród rocznie konsumuje, a które stanowią
bądź bezpośredni wytwór jego pracy, bądź też to, co
nabywa za ten wytwór od innych narodów.”

Bogactwo to nie pieniądze (merkantyliści), ale
dobra i usługi – ostatecznym celem aktywności
gospodarczej jest konsumpcja!
Natura bogactwa narodów





Dalsza krytyka merkantylistów –
podporządkowywali interes konsumenta
interesowi producenta
Eksport nie jest celem sam w sobie, ale jest
potrzebny, by zapłacić za import
Bogactwo narodu powinno być mierzone per
capita
Contra fizjokraci: ziemia nie jest źródłem
bogactwa – praca nim jest
...ale czy na pewno?
Źródło bogactwa narodów



Bogactwo narodów bierze się z (1)
produktywności pracy; (2) odsetka pracy
produktywnie używanej
Co wpływa na produktywność? Podział pracy!
Co wpływa na podział pracy? Rozległość rynków i
akumulacja kapitału


Im większy rynek, tym więcej można sprzedać, a więc tym
większe możliwości podziału pracy
Kapitał jest tym, co konsumują pracownicy w czasie od
rozpoczęcia produkcji do wytworzenia końcowego produktu
– im więcej kapitału, tym większe możliwości zatrudnienia, a
więc i podziału pracy
Źródło bogactwa narodów


Co wpływa na rozległość rynków? Akumulacja
kapitału – bo jak bez kapitału rozbudować rynek?
Praca produkcyjna (produkcja dóbr) vs.
nieprodukcyjna (usługi)



„Człowiek się bogaci, gdy zatrudni wielką liczbę robotników;
ubożeje zaś, gdy zatrudnia wielką liczbę służących” – a to, co
prawdziwe dla człowieka, prawdziwe i dla społeczeństwa
Dziwny podział odpowiadający purytańskiej moralności
Smitha
Czyli: im większy udział pracowników
zatrudnionych przy wytwarzaniu dóbr, tym
większe bogactwo narodu
Źródło bogactwa narodów


Co wpływa na ten udział? Akumulacja kapitału –
bo kapitał jest wymagany do podtrzymania siły
roboczej wytwarzającej dobra
Czyli: ostatecznym źródłem bogactwa narodu jest
akumulacja kapitału
Kapitał i kapitaliści




Źródłem kapitału są oszczędności prywatne, czyli
wzrost gospodarczy bierze się z oszczędności –
contra Mandeville
Siła robocza nie akumuluje kapitału, bo płace
wystarczają tylko na zaspokojenie potrzeb
Właściciele ziemscy nie akumulują, choć mają
odpowiednie dochody – wolą je konsumować
Akumuluje rodząca się wtedy klasa przemysłowa
– nierówny podział dochodu na rzecz kapitalistów
jest korzystny
Handel międzynarodowy




Jeśli Anglia produkuje wełnę niższym kosztem niż
Francja, za to Francja produkuje wino niższym
kosztem niż Anglia, to oba kraje zyskają na
wymianie – tzw. teoria przewagi absolutnej
Specjalizacja na poziomie państw – learning by
doing i coraz większa produktywność
„Korzystny bilans handlowy” merkantylistów jest
korzystny tylko przy błędnych założeniach co do
dobrobytu
Handel nie jest grą o sumie zerowej
Teoria wartości

Co określa cenę danego dobra?

Smith: ceny są określane przez podaż, ale…



W krótkim okresie także przez popyt – tzw. ceny rynkowe
W długim okresie ceny określane są przez koszty produkcji –
tzw. ceny naturalne (mimo wszystko tutaj też pozostawiał
pewną rolę dla popytu)
Smith: „wartość” to słowo dwuznaczne:


Wartość wymienna – zdolność do nabycia innych dóbr
Wartość użytkowa – zdolność do zaspokajania potrzeb
Trzy teorie wartości (względnych
cen)

W społeczeństwie pierwotnym, bez akumulacji
kapitału i własności ziemi (p(k), p(l) = 0)

Teoria wartości opartej na koszcie pracy – kapitał i
ziemia są za darmo, więc nie generują kosztów


Ale koszt pracy to nie tylko godziny, ale też trudność, różnice
w umiejętnościach itd. Jak mierzyć?
Teoria wartości opartej na dysponowaniu pracą

Ten sam problem
Trzy teorie wartości (względnych
cen)

W gospodarce zaawansowanej (p(k), p(l) > 0)

Teoria wartości opartej na kosztach produkcji




Tutaj już wypłaty dla wszystkich czynników: pracy (płace),
kapitału (zysk), ziemi (renta):
TC(x) = płace(x) + zysk(x) + renta(x)
Relatywne ceny: TC(x)/TC(y)
Egoistyczny interes agentów gospodarczych
skutkuje naturalnymi cenami równymi kosztowi
produkcji pod warunkiem konkurencji na rynkach
Teoria podziału

Płace


Pracownicy znajdują się w niekorzystnej sytuacji w
negocjacjach z pracodawcami → jeden z małych
wyłomów w poglądzie o dobroczynnym działaniu
rynków
Smith sugeruje kilka teorii, np. teorię funduszu płac –
stały zasób kapitału odłożony na potrzeby
utrzymywania siły roboczej, czyli płace = liczba
pracowników/wielkość funduszu
Teoria podziału

Zyski



Nie czuł potrzeby uzasadniania zysków, które uznał za
konieczne, bo kapitaliści udostępniają oszczędności, by
podtrzymać siłę roboczą
Czysty zysk i zysk za poniesione ryzyko – ale brak
przekonującego wyjaśnienia, dlaczego odejmuje się je
od produktu pracy
Renta


Kilka wyjaśnień źródła rent: żądania właścicieli
ziemskich, monopol, hojność przyrody, itd.
Renta określa cenę czy cena rentę?
Teoria podziału


Konflikt między właścicielami ziemskimi i
kapitalistami – kolejny wyłom w ogólnej harmonii
Smith: stopa zysku będzie z czasem maleć, bo:



Konkurencja o pracowników → wzrost płac
Konkurencja na rynku produktów → spadek cen
Konkurencja na rynku inwestycji (ograniczona liczba
możliwości inwestycyjnych)
Zmiany dobrobytu

Jak mierzyć zmiany dobrobytu w czasie, jeśli w
gospodarce jest więcej niż jedno dobro?




Można ustalić przelicznik na jedno konkretne dobro,
ale co jeśli ceny (przeliczniki) zmieniają się wraz z
ilością?
Można przeliczać na pieniądz (PKB), ale przecież cena
pieniądza też się zmienia
Smith znalazł tylko jedno wyjście – jedyną niezmienną
miarą jest ujemna użyteczność pracy, która rzekomo
jest taka sama dla wszystkich
Ale jak ją zdefiniować? I inne problemy…
Polityka gospodarcza

Leseferyzm

Rząd nie powinien interweniować w gospodarkę, bo:



Argumenty filozoficzne: interwencjonizm godzi w wolność
jednostki, czyli w prawo natury
Argumenty polityczne: rząd nie jest obiektywny i ma swoje
interesy, które nie są zbieżne z dobrobytem społecznym
(wpływ na teorię wyboru publicznego)
Argumenty ekonomiczne: konkurencja obniża ceny,
motywuje do działania, prowadzi do optymalnej alokacji
zasobów i koordynuje (niewidzialna ręka rynku)
Polityka gospodarcza

Zadania rządu:





Interwencja antymonopolowa
Ochrona nowych gałęzi przemysłu (infant industries)
przed konkurencją zagraniczną za pomocą taryf
Budowa infrastruktury
System sprawiedliwości, wojsko, bezpieczeństwo
Zapewnianie dóbr publicznych
Podsumowanie







Systemowe, kompleksowe ujęcie problemów
ekonomicznych
Leseferyzm, konkurencja
Bogactwo narodów to dobra, nie pieniądze
Źródłem bogactwa jest akumulacja kapitału
Teoria wartości – podkreślanie strony podażowej
Polityka gospodarcza, sztuka ekonomii
Inspiracja dla niezliczonych rzesz ekonomistów