ZAŁĄCZNIK 2

ZAŁĄCZNIK 2. PRZEGLĄD SIEDLISK PRZYRODNICZYCH,
RZADKICH I CHRONIONYCH GATUNKÓW ROŚLIN I
ZWIERZĄT
Typy siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywa Rady 92/43/EWG)
9170 - Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio- Carpinetum, TilioCarpinetum)
Kod Physis: 41.2
Definicja
Lasy dębowo-grabowe nizin środkowoeuropejskich. Według pierwotnej definicji jednostka ta
obejmowała tylko grądy tzw. środkowoeuropejskie, należące do zespołu Galio- Carpinetum, jednak w
związku z akcesją do Unii Europejskiej 10 nowych krajów rozciągnięta została także na lasy dębowograbowe i lipowo- dębowe Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej.
Kod Natura: 9170- 1
Grąd środkowoeuropejski
Identyfikator fitosocjologiczny: Galio carpinetum
Charakterystyka
Grąd środkowoeuropejski reprezentuje grupę żyznych i średnio żyznych, wielogatunkowych
lasów dębowo- grabowych w zachodniej, częściowo środkowej oraz południowo- zachodniej Polsce.
W północno- zachodniej części kraju analogicznym typem lasu jest grąd subatlantycki, natomiast w
regionach wschodnich- grąd subkontynentalny. Omawiane siedlisko obejmuje swym zasięgiem
głównie obszary nizinne oraz pasma Przedgórzy Sudeckich i piętro pogórza w Sudetach, którego
górna granica przebiega na wysokości około 500 m n.p.m.
Grąd środkowoeuropejski występuje zarówno na mniej żyznych glebach rdzawych brunatnych
i płowych bielicowanych, jak i na bardziej zasobnych glebach brunatnych właściwych, wyługowanych
oraz szarobrunatnych, a także na urodzajnych czarnych ziemiach i niektórych podtypach gleb
opadowoglejowych, gruntowoglejowych, murszowatych i deluwialnych.
Grąd środkowoeuropejski charakteryzuje się złożoną strukturą, dużym bogactwem
florystycznym oraz wyraźnie zaznaczoną zmiennością sezonową. Wielowarstwowy oraz
wielogatunkowy drzewostan składa się głównie z graba Carpinus betulus, dębu szypułkowego
Quercus robur i lipy drobnolistnej Tilia cordata. Częstymi gatunkami domieszkowymi są: klon pospolity
Acer platanoides oraz buk pospolity Fagus sylvatica, a na siedliskach najbardziej żyznych i wilgotnych
także wiązy: polny Ulmus minor, szypułkowy U. laevis i górski U. glabra, klony: polny Acer campestre
(gatunek charakterystyczny dla zespołu Galio sylvatici- Carpinetum) i jawor A. pseudoplatanus, jesion
wyniosły Fraxinus excelsior, olsza czarna Alnus glutinosa oraz czeremcha pospolita Padus avium.
Grąd środkowoeuropejski na żyznych siedliskach w Polsce zachodniej i środkowo- zachodniej
występuje poza zasięgiem buczyn, dominujący, przynajmniej potencjalnie, typem ekosystemu
leśnego. W konsekwencji jest on podstawową ostoją eutroficznych gatunków lasowych. W grądach
tego typu skupia się, np. znaczna część polskiej populacji brekinii Sorbus torminalis, a także
stanowiska rzadkiej w zachodniej Polsce lilii złotogłów Lilium martagon. Możliwe, choć nieczęste, jest
także występowanie w grądach obuwika Cypripedium calceolus. Jak i w większości innych typów lasu,
największa różnorodność biologiczna, zwłaszcza roślin zarodnikowych, jest związana ze starymi
drzewostanami.
Współcześnie proces ubytku areału grądów został w znacznym stopniu zahamowany.
Gospodarka leśna nie zastępuje też już grądów zupełnie obcymi siedliskowo drzewostanami. Wciąż
jednak w wielu przypadkach wprowadza ona zniekształcenia w naturalnych składach gatunkowych
tych ekosystemów, np. dążąc do wprowadzania sosny na grądowych siedliskach lasu mieszanego czy
buka i jaworu poza granicami ich naturalnych zasięgów. Nieuchronnym skutkiem gospodarki leśnej są
też zmiany jakościowe: upraszczanie struktury wiekowej i przestrzennej grądów, a także zmiany relacji
pomiędzy budującymi ich drzewostan gatunkami, np. w wyniku preferowania dębu, a w niektórych
lasach południowej Polski- także jodły.
9190 Kwaśne lasy brzozowo- dębowe (Calamagrostio - Quercetum, Molinio Quercetum, Fago - Quercetum, Luzulo – Quercetum, Betulo - Quercetum)
Kod Physis: 41.51
Definicja
Zgodnie z definicją przyjętą w Interpretation Manual of Europaean Habitats do danego typu
zaliczamy: „acydofilne lasy równin nad Bałtykiem i Morzem Północnym, na oligotroficznych,
piaszczystych, gliniastych, glejowych lub hydromorficznych glebach, o podszycie z kruszyny i runie
zdominowanym przez śmiałka darniowego i inne gatunki typowe dla kwaśnych gleb (niekiedy z
trzęślicą), często opanowane przez orlicę”. Odpowiednikiem w Polsce jest zespół Betulo- Quercetum.
Kod Natura: 9190
Kwaśne lasy brzozowo- dębowe
Identyfikator fitosocjologiczny: Calamagrostio arundinaceae – Quercetum
Charakterystyka
Zasięgiem obejmuje obszar od Ziemi Lubuskiej przez południową, środkową i częściowo
wschodnią Wielkopolskę po Dolny i Górny Śląsk oraz Jurę Częstochowsko-Wieluńską. Występuje na
glebach rdzawych, płowych, brunatnych kwaśnych i brunatnych wyługowanych oraz stagnoglejowych.
W warstwie na siedliskach świeżych najczęściej gatunkiem panującym jest dąb bezszypułkowy, a
rzadszym dąb szypułkowy, natomiast na siedliskach wilgotnych wyraźnie większe znaczenie ma drugi
z wymienionych gatunków. Domieszkę stanowi zwykle brzoza brodawkowata, buk i świerk oraz sosna.
Warstwa krzewów składa się na ogół z odnowienia drzew oraz kruszyny, jarzębiny i leszczyny.
Warstwa zielna może mieć postać krzewinkową z dominacją borówki czarnej, albo trawiastą z
panującym trzcinnikiem leśnym, kłosówką miękką, kostrzewą owczą, śmiałkiem pogiętym i wiechliną
gajową, lub też paprociową z orlicą pospolitą, czy złożoną z bylin dwuliściennych, takich jak konwalijka
dwulistna i pszeniec zwyczajny. Głównym składnikiem warstwy mszystej jest przeważnie płonnik
strojny.
91EO - Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe(Salicetum albae, Populetum
albae, Alnion glutinoso- incanae, olsy źródliskowe)*
Siedlisko priorytetowe
Kod Physis: 44.13, 44.2 44.3, 44.9111 (częściowo)
Definicja
Ten typ siedliska przyrodniczego obejmuje nadrzeczne lasy: olszynki olszy szarej, olszowe,
jesionowe, wierzby białej i kruchej oraz topoli białej i czarnej. Występuje on w całej Polsce, przy czym
miejscami są reprezentowane przez rozmaite podtypy.
Kod Natura 2000: 91EO-3*
Siedlisko priorytetowe
Łęg olszowo-jesionowy
Identyfikator fitosocjologiczny: Fraxino-Alnetum
Charakterystyka
Typowe miejsca występowania łęgów jesionowo- olszowych to dna dolin mniejszych rzek i
strumieni w krajobrazie niżu Polski. W miejscach takich łęgi zajmują różne typy gleb hydrogenicznych,
semihydrogenicznych lub napływowych, uwarunkowanym rodzajem podłoża mineralnego, grubością
podłoża organicznego, intensywnością nanoszenia materiału mineralnego przez wylewające wody
oraz długość okresu ich stagnowania. W zależności od kombinacji ww. czynników mogą to być gleby:
mułowe lub torfowo- mułowe, murszowe i murszowate, mady rzeczne, zwykle właściwe lub
próchnicze. Zalewy powierzchniowe wodami rzecznymi mogą, w zależności od sytuacji lokalnej,
występować co roku lub co kilka lat. Istnieją także łęgi niezalewne, lecz zasilane ruchomymi wodami
gruntowymi.
Łęgi opisywanego typu, oprócz dolin niewielkich rzeczek i strumieni, mogą występować także
w brzeżnych partiach dolin wielkich rzek nizinnych, a także niemal wszędzie w strefie ekotonowej
między grądami a olsami. Mogą także występować w otoczeniu jezior: lasy olszowe przy jeziorach
mogą mieć albo charakter olsów, albo łęgów olszowych; spotykane jest też pełne spektrum postaci
przejściowych. W klasyfikacji siedlisk leśnych łęg olszowy zajmuje większą część typu siedliskowego
olsu jesionowego (OIJ oraz OIJ wyż.). W zasadzie wszystkie olszowe i jesionowe drzewostany na
siedlisku OIJ reprezentują ten typ biotopu. Nowa klasyfikacja siedlisk leśnych ma zmienić nazwę olsu
jesionowego na bardziej adekwatną-las łęgowy bagienny. Opisywanemu siedlisku przyrodniczemu
odpowiada wówczas w myśl nowych siedliskowych podstaw hodowli lasu (2004), typ lasu, jesionowoolszowy las łęgowy bagienny”. Wiele płatów łęgów olszowych występuje jednak także na siedliskach
klasyfikowanych jako ols (OI), wówczas udział jesionu w drzewostanie jest zwykle, z naturalnych
przyczyn, ograniczony. Spośród drzewostanów na siedlisku OI zwykle łęgami okazują się te, które
występują w dolinach cieków. Łęgi olszowe mogą także zajmować najwilgotniejsze siedliska lasu
wilgotnego (Lw3), a także niekiedy siedliska lasu łęgowego (Lł).
Gatunki płazów i gadów
Gatunki płazów z Załącznika II i IV Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywa Rady 92/43/EWG)
Traszka grzebieniasta (Triturus cristatus)
Traszka grzebieniasta jest największą krajową traszką. Długość samic może dochodzić do 16
cm. Ubarwienie grzbietu jest jednolite – szare lub czarne. Na bokach ciała widoczne są jasne kropki.
Brzuszna strona ciała jest żółta lub pomarańczowa z czarnymi, regularnymi plamami.
W okresie godowym wyraźny jest dymorfizm płciowy. U samca wykształca się wtedy wysoka
na kilkanaście milimetrów płetwa grzbietowa mająca charakter grzebienia. Grzebień ciągnie się od
środka głowy do końca ogona i jest głęboko i nieregularnie powycinany. Ponadto, po bokach ogona
pojawiają się opalizujące, perłowe smugi. Wargi kloakalne samca są w czasie godów nabrzmiałe i
czarne. Poza okresem rozrodczym grzebień godowy samca zmniejsza się do niewysokiej listwy
ciągnącej się wzdłuż grzbietu. U samicy brak jest grzebienia godowego, wargi kloakalne są płaskie i
żółte.
Traszka grzebieniasta ze snu zimowego budzi się w marcu i przystępuje do godów. Zasiedla
wówczas różnego rodzaju zbiorniki wodne – ocienione, płytkie lub głębokie oczka wodne, stawy,
torfianki. Preferuje niewielkie zbiorniki z wodą stojącą. W siedliskach lęgowych gatunku ważna jest
obecność roślin wodnych wykorzystywanych przez samice do składania jaj. Samice składają jaja
pojedynczo, zawijając każde jajo w jeden liść. Jaja składają w liczbie ok. 200. Larwy wylęgają się po
kilku dniach od złożenia jaj i rozwijają się w wodzie do momentu metamorfozy (przeobrażenia). Okres
przeobrażenia trwa od końca lipca do późnej jesieni. Po metamorfozie większość osobników opuszcza
zbiorniki wodne i przebywa w ich sąsiedztwie. Nieliczne traszki mogą zimować w wodzie.
Przeżywalność dojrzałych osobników w skali roku wynosi ok. 65 % (Poradnik Natura 2000. Gatunki
zwierząt; 2004).
Po zakończeniu godów osobniki dojrzałe tracą szatę godową i opuszczają oczka wodne.
W okresie życia lądowego gatunek zamieszkuje wilgotne, zacienione siedliska. Żeruje
przeważnie po zmierzchu, w ciągu dnia pozostaje w kryjówkach. W sen zimowy zapada późną
jesienią, po pierwszych przymrozkach. Na zimowe schronienia traszka wybiera różnego rodzaju
zagłębienia terenu. Chroni się pod ściółką, kłodami drzew, kamieniami. Czasem zimuje w piwnicach
gospodarstw domowych.
Larwy i dojrzałe osobniki są aktywnymi drapieżnikami. Na lądzie pokarm gatunku stanowią
głównie: dżdżownice, ślimaki, owady, a w wodzie małe organizmy, takie jak: skorupiaki, pajęczaki,
owady, ślimaki i larwy płazów.
Traszka grzebieniasta jest gatunkiem niżowym. W Polsce występuje na terenie prawie całego
kraju. Spotykana jest w wilgotnych siedliskach – głownie torfowiskach i lasach liściastych bogatych w
drewno posuszowe i różnego rodzaju leżaniny, które dostarczają kryjówek w czasie żerowania.
Występowanie traszki uwarunkowane jest obecnością zbiorników wody stojącej będących miejscem
godów i lęgu. Optymalne siedlisko traszki to mozaika zróżnicowanych oczek wodnych, z których część
to oczka okresowo wysychające.
Ważna jest również obecność odpowiedniej roślinności wodnej, sprzyjającej tworzeniu miejsc
składania jaj. Siedliska wymienione w I Załączniku Dyrektywy Siedliskowej stanowiące potencjalne
miejsca występowania traszki to:
3150 – starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne;
7110* – torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe);
7120* – torfowiska wysokie zdegradowane, zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji;
7140 – torfowiska przejściowe i trzęsawiska;
7150 – obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion;
7230 – torfowiska zasadowe;
91D0* – bory i lasy bagienne;
91E0* – łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe;
91F0 – łęgowe lasy dębowo- wiązowo- jesionowe (Ficario-Ulmetum).
Obecnie gatunek często spotykany jest w pobliżu siedzib ludzkich lub w miejscach
pochodzenia antropogenicznego, takich jak: rowy melioracyjne, glinianki, nieczynne żwirownie, stawy,
czy zbiorniki przeciwpożarowe.
Największym zagrożeniem dla gatunku jest niszczenie stanowisk rozrodczych: odwadnianie
terenu, zasypywanie lub zanieczyszczanie niewielkich zbiorników wodnych. Pogłębia to izolację
istniejących lokalnych populacji i w konsekwencji może doprowadzić do ich zaniku. Ponieważ w
ostatnich latach obserwuje się w kraju masowy spadek liczebności tego gatunku, spowodowany
najczęściej zanikiem siedlisk, wszystkie zinwentaryzowane stanowiska traszki grzebieniastej uważa
się za istotne dla zachowania populacji tego gatunku.
Potencjalne działania ochronne powinny być nakierowane na zapewnienie dogodnych
warunków rozrodu (odtwarzanie zniszczonych stawów, kopanie nowych, jeśli określona zostanie
potrzeba; utrzymanie odpowiedniego poziomu wody w sztucznych stawach rybnych) oraz zapewnieniu
możliwości migracji gatunku i kontaktu z innymi populacjami.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
załącznik II
Dyrektywa Siedliskowa
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN (1996)
Polska czerwona lista
Polska czerwona księga
Lista dla Karpat
–
załącznik II, załącznik IV
–
ochrona ścisła
–
–
–
–
LR/cd
NT
NT
+
Gatunki płazów i gadów z Załącznika IV Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywa Rady
92/43/EWG)
Grzebiuszka ziemna (Pelobates fuscus)
Grzebiuszka ziemna ma krępą budowę ciała, tylne nogi krótkie, dobrze umięśnione. Głowa
krótka, wypukła z dużymi oczami o pionowych źrenicach. Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy. U
samców na przednich kończynach znajdują się wyczuwalne skupienia gruczołów. Ubarwienie jest
bardzo zmienne- grzbiet oliwkowy, oliwkowo- zielony, popielaty z ciemnobrązowymi plamami. Spód
ciała jest jednolity, jasnokremowy. Skóra gładka, pozbawiona brodawek i narośli, zawiera jednak
gruczoły wydzielające w sytuacjach stresowych, substancję o charakterystycznym zapachu czosnku.
Ze snu zimowego grzebiuszki budzą się w marcu i rozpoczynają wędrówkę do miejsc rozrodu.
Preferują zbiorniki obficie zarośnięte roślinnością wodną. Gody trwają od kwietnia do początku lipca,
przy czym ich przebieg jest ściśle związany z opadami atmosferycznymi. Gody odbywają się
całkowicie pod wodą, są bardzo skryte i ciche. Głosy godowe wydają zarówno samce jak i samice.
Skrzek składany jest od kwietnia do lipca w postaci grubego rulonu umocowanego często wokół roślin
wodnych. Stadium larwalne gatunku osiąga największe wymiary spośród rodzimych płazów. Kijanki
grzebiuszki w stadium maksymalnego rozwoju osiągają większą długość niż długość ciała dorosłych
osobników- do 12 cm. Metamorfoza następuje po trzech miesiącach. Młode osobniki opuszczają
zbiorniki wodne często już pod koniec czerwca. Grzebiuszki, które nie przeszły przeobrażenia przed
nastaniem zimy mają zdolność hibernacji.
Poza okresem godów gatunek prowadzi typowo lądowy tryb życia. Dzień spędza ukryta w
ziemnej norze, którą zazwyczaj sama sobie wykopuje ruchami tylnych kończyn (zaopatrzonych w
łopatkowate modzele) i którą użytkuje jednorazowo. Grzebiuszka ziemna może żyć co najmniej 10 lat.
Pokarm grzebiuszki stanowią dżdżownice, pająki, wije, ślimaki, owady.
Preferuje tereny otwarte o glebach lekkich, piaszczystych oraz piaszczysto- gliniastych,
lessach i czarnoziemach. Można ją spotkać na polach, łachach rzecznych, wydmach nadmorskich, w
ogrodach, na polach uprawnych i w parkach miejskich, choć czasem występuje na terenach o
znacznej żyzności lub wilgotności (była spotykana w rezerwacie ścisłym Białowieskiego Parku
Narodowego). Unika zwartych, np. gliniastych gleb i terenów skalistych.
Gatunek ten występuje w całej Polsce na obszarze nizin i na pogórzu do 450 m n. p. m., choć
można ją spotkać coraz rzadziej. Znajduje się w naszym kraju pod całkowitą ochroną prawną.
Gatunek objęty w Polsce ochroną ścisłą (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28
września 2004 r. w sprawie dziko występujących zwierząt objętych ochroną).
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Siedliskowa
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik II
załącznik IV
ochrona ścisła
Ropucha zielona (Bufo viridis)
Ropucha zielona ma krępą budowę ciała, jednak delikatniejszą niż ropucha szara. Długość
ciała samic dochodzi do 10 cm, samców do 9 cm. Gatunek o charakterystycznym ubarwieniu- na
jasnym oliwkowym tle wyraźne ciemniejsze zielone plamy. Końcówki brodawek rozmieszczonych po
bokach ciała są jaskrawoczerwone. Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy. Samiec zaopatrzony jest w
worek rezonatorowy. W okresie godów na przednich kończynach samca pojawiają się wyraźne
modzele godowe.
Ropucha zielona to gatunek ciepłolubny, gody rozpoczyna dopiero w maju, w warunkach,
°
kiedy temperatura nie spada poniżej 10 C.
Do rozrodu wybiera małe, płytkie, zarośnięte zbiorniki wodne. Gody odbywają się o zmierzchu
i w nocy. Samce wydają wówczas głosy przypominające długotrwały terkot. Samice składają skrzek w
postaci dwóch sznurów o długości do 4 m. Jaja przytwierdzane są do podwodnych roślin.
Metamorfoza odbywa się w lipcu/sierpniu.
Poza okresem rozrodczym gatunek unika terenów wilgotnych. Preferuje tereny suche oraz
nasłonecznione. Spotykany jest na łąkach, w sadach, ogrodach, w pobliżu siedzib ludzkich, nawet
w miastach.
Gatunek prowadzi nocny tryb życia, dzień spędza w wygrzebanych w ziemi norkach. Poluje na
bezkręgowce- pajęczaki, larwy chrząszczy, mrówki, motyle.
W Polsce jest stosunkowo rzadka, zarówno na niżu, jak i w górach. W odróżnieniu od ropuchy
szarej nigdzie nie występuje masowo.
Ropucha zielona jest gatunkiem chronionym, wpisanym do Załącznika IV Dyrektywy
Siedliskowej. W Polsce jest coraz rzadsza, ze względu na utratę siedlisk i zmianę w gospodarce
łąkarskiej.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Siedliskowa
–
PRAWO KRAJOWE
Ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik II
załącznik IV
ochrona ścisła
Rzekotka drzewna (Hyla arborea)
Jest jednym z najmniejszych rodzimych płazów.
Posiada ciało o delikatnej, wydłużonej budowie. Kończyny są wydłużone, palce zaopatrzone w
przylgi. Taka budowa umożliwia rzekotce wspinanie się po gładkich, pionowych powierzchniach.
Ubarwienie jest zmienne, przeważnie jednolite jasnozielone, w sytuacjach stresowych, w zależności
od otoczenia może przybierać barwę od żółtawej do prawie czarnej. Spód ciała jest jasny. Brak
wyraźnego dymorfizmu płciowego. Samiec zaopatrzony jest w pojedynczy worek rezonansowy.
Gatunek jest wybitnie ciepłolubny. Ze snu zimowego budzi się w kwietniu. Do godów
przystępuje pod koniec kwietnia lub w maju. Jaja składa do większych stawów, zwłaszcza tych bogato
porośniętych roślinnością (Potamogeton natans, Eleocharis, sp. Glyceira sp.). Preferuje zbiorniki
okresowo wysychające z czystą wodą. W trakcie godów samce tokują grupowo wydając głosy
przypominające jednostajny, ciągły terkot. Samice składają jaja w niewielkich partiach tworzących
kuliste skupiska.
Po odbyciu godów dorosłe osobniki prowadzą typowo lądowy, nadrzewny tryb życia.
Wykazują aktywność dzienną i zmierzchową. Rzekotka hibernuje w lasach, zagrzebana w norach lub
pod kamieniami i pniami drzew.
W Polsce rzekotka drzewna zamieszkuje lasy liściaste i mieszane oraz ich obrzeża,
zakrzaczone łąki i pastwiska, ogrody, sady i zagajniki.
Jest gatunkiem wpisanym do Załącznika IV Dyrektywy Siedliskowej oraz chronionym
Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dn. 26 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków
zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz
zakazów dla danych gatunków i odstępstw od tych zakazów.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Siedliskowa
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik II
załącznik IV
ochrona ścisła
Żaba moczarowa (Rana arvalis)
Żaba moczarowa należy do żab brunatnych. W porównaniu z żabą trawną ma delikatniejszą
budowę ciała. Osobniki tego gatunku osiągają 8 cm długości. Pysk żaby moczarowej jest ostro
zakończony. Ubarwienie zmienne- ciemno brązowe. Brzuszna strona ciała jest biała, białokremowa.
Za oczami występuje ciemna plama skroniowa. Wzdłuż grzbietu przebiega jasna pręga. W okresie
godowym ciało samca przybiera intensywną niebieską barwę na skutek przenikania limfy do
przestrzeni podskórnych.
Występuje na terenie Europy poza jej północnymi i południowymi krańcami. W Polsce
występuje na terenie całego kraju.
Żaba zamieszkuje głównie tereny otwarte - łąki, bagna, torfowiska.
Ze snu zimowego żaby moczarowe budzą się w marcu i wyruszają w poszukiwaniu lęgowisk.
W przeciwieństwie do żaby trawnej migracje gatunku nie mają masowego charakteru. Do godów
przystępują w różnorodnych zbiornikach wodnych. Mogą to być stawy, oczka wodne, rozlewiska,
czasem rowy melioracyjne. Godujące samce ustawicznie wydają odgłosy dzięki dwom rezonatorom
znajdującym się na podgardlu. Samce godują zbiorowo w grupach liczących przeważnie po
kilkadziesiąt osobników. Zbierają się w miejscach płytkich i zacisznych. Połączone w wodzie pary
przemieszczają się na dno zbiornika, gdzie samica składa jaja. Skrzek ma postać kłębu liczącego od
kilkuset do ponad dwóch tysięcy jaj.
Kijanki przechodzą metamorfozę po około 3 miesiącach. Proces ten trwa od drugiej połowy
czerwca do pierwszej połowy lipca.
Pokarm gatunku stanowią dżdżownice, ślimaki, owady, a także pajęczaki.
Poza okresem godów zasiedla przede wszystkim tereny otwarte- mokre łąki, torfowiska,
bagna oraz pola uprawne. Spotykana jest również w lasach liściastych i mieszanych
Żaba moczarowa jest gatunkiem nizinnym, który w Polsce rzadko przekracza wysokość 500 m
n.p.m.
Tak jak w przypadku większości płazów główne zagrożenia dla gatunku wynikają z zaniku
preferowanych siedlisk lęgowych. Następuje to na skutek zasypywania lub niszczenia niewielkich
zbiorników wodnych, osuszania terenu, regulacji koryt rzecznych czy zmiany warunków
hydrologicznych cieków.
Znacznym zagrożeniem jest również fragmentacja siedlisk na skutek rozwoju szlaków
komunikacyjnych. Gatunek prowadzi złożony cykl życia, który wymaga kilku odmiennych siedlisk- dla
rozrodu, hibernacji i żerowania. Wymagania te powodują, ze żaby moczarowe odbywają regularne
migracje. Ciągi komunikacyjne często przecinają szlaki migracji gatunku łączące różnego rodzaju
siedliska. Skutkiem tego wiele osobników ginie na drogach, co czasem prowadzi do drastycznego
spadku liczebności populacji. Z fragmentacji siedlisk na skutek rozwoju infrastruktury drogowej wynika
kolejne zagrożenie dla gatunku, jakim jest izolacja populacji. Brak możliwości wymiany osobników
pomiędzy populacjami ma negatywny wpływ na utrzymanie genetycznego zróżnicowania lokalnych
populacji.
Działania ochronne na rzecz gatunku to zachowanie odpowiedniej ilości i struktury
wymaganych siedlisk lęgowych poprzez:
zapobieganie ich niszczeniu;
zapobieganie ich wysychaniu;
zapobieganie zarastaniu - odkrzaczanie brzegów zbiorników wodnych, usuwanie
rzęsy, nadmiaru roślinności wodnej i przybrzeżnej;
odtwarzanie zniszczonych miejsc rozrodczych;
łagodzenie skutków powstawania barier liniowych na trasach migracji gatunku.
Gatunek objęty w Polsce ochroną ścisłą (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28
września 2004 r. w sprawie dziko występujących zwierząt objętych ochroną).
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Siedliskowa
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik II
załącznik IV
ochrona ścisła
Pozostałe gatunki płazów i gadów będące pod ochroną ścisłą zgodnie z
Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko
występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. Nr 220, poz. 2237).
Ropucha szara (Bufo bufo)
Ropucha szara jest jednym z największych rodzimych gatunków płazów. Długość ciała
dorosłych samic dochodzi nawet do 12,5 cm. Samce są wyraźnie mniejsze. Ciało ropuchy jest krępe
oraz masywne, o krótkich nogach. Ubarwienie zmienne- od barwy jasnobrązowej do prawie czarnej.
Skóra pokryta jest gruczołami jadowymi, największe z nich usytuowane są za oczami i zwane
parotydami. Substancja zawarta w gruczołach uwalniana jest pod wpływem mechanicznych bodźców.
W chwili zagrożenia ropuch szara nadyma się i unosi na nogach, dzięki czemu wydaje się jeszcze
większa.
Gody odbywa w kwietniu w większych zbiornikach wodnych, najczęściej stawach. Czasami
wybiera do tego celu mniejsze rzeki i strumienie. Osobniki tego gatunku powracają co roku do tego
samego zbiornika rozrodczego, znajdując go nawet z odległości 4,5 km. Samce w czasie godów
wydają ciche, przytłumione dźwięki. Samica składa do 6000 jaj w sznurach o długości kilku metrów.
Metamorfoza następuje pod koniec maja, na początku czerwca.
Poza okresem godowym gatunek prowadzi wybitnie lądowy tryb życia. Bytuje
w wilgotnym środowisku w lasach, ogrodach, parkach, w zaroślach, często w pobliżu siedzib ludzkich.
Żerują po zmierzchu, w dzień można je spotkać tylko w czasie opadów.
Zimuje w różnego rodzaju zakamarkach- pod kamieniami, w szczelinach ziemnych,
zagrzebane w ściółce w piwnicach.
Gatunek ten jest bardzo plastyczny ekologicznie. Występuje zarówno na nizinach, wyżynach
jak i w górach do 2500 m n. p. m. Ropucha szara może żyć do 40 lat.
Gatunek objęty w Polsce ochroną ścisła (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28
września 2004 r. w sprawie dziko występujących zwierząt objętych ochroną).
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik III
ochrona ścisła
Żaba trawna (Rana temporaria)
Jest przedstawicielem żab brunatnych. Ciało żaby trawnej ma krepą budowę. Pysk szeroki,
tępo
zakończony.
Kończyny
tylne
są
długie,
dobrze
umięśnione,
pozwalające
na wykonywanie długich skoków. Ubarwienie grzbietu jest zmienne, brązowo- brunatne, czasem
ciemnozielone. Brzuch jest żółty, nakrapiany drobnymi ciemnymi plamkami. Cechą charakterystyczną
wszystkich żab brunatnych jest ciemna plama skroniowa. Samce posiadają podwójne worki
rezonansowe oraz modzele godowe na przednich kończynach.
Ze snu zimowego budzi się na początku marca i rozpoczyna wędrówkę do zbiorników
wodnych. Wędrówki te, w odpowiednich warunkach pogodowych, mogą mieć masowy charakter.
Gody mogą odbywać się w różnych zbiornikach wodnych, zagłębieniach terenu, rowach
melioracyjnych, rozlewiskach, a nawet większych kałużach. W czasie godów samce grupują się oraz
tokują zbiorowo. Samice składają skrzek w formie kłębów na dnie zbiorników. Metamorfoza przebiega
od czerwca do końca lipca.
Gatunek charakteryzuje się krótkim okresem życia wodnego (dorosłe do 2 tygodni):
po złożeniu jaj dorosłe po 1- 2 tygodniach opuszczają wodę i żyją w różnej odległości (zwykle
do 2-3 km) od miejsc rozrodu. Żaba trawna jest jednym z najpospolitszych płazów krajowych
występującym na nizinach i w wysokich górach. Zasiedla bardzo zróżnicowane środowiska (lasy,
zadrzewienia, pola, parki, ogrody) i uważana jest za gatunek o bardzo szerokiej skali ekologicznej.
Zimuje z reguły na dnie rzek i zbiorników zagrzebana w mule (rzadko na lądzie). Pokarm gatunku
stanowią ślimaki, owady, larwy owadów, pajęczaki, dżdżownice, drobne płazy i gady.
Gatunek objęty w Polsce ochroną ścisłą (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28
września 2004 r. w sprawie dziko występujących zwierząt objętych ochroną).
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik III
ochrona ścisła
Żaba wodna (Rana esculenta)
Żaba wodna należy do grupy europejskich żab zielonych i jest hybrydą (mieszańcem) między
żabą śmieszką a żabą jeziorkową. Łączy w sobie szereg cech gatunków rodzicielskich, również
morfologicznie wykazuje cechy pośrednie tych dwóch taksonów, choć przypomina bardziej żabę
jeziorkową. Jej ciało jest dość masywne, pysk długi i ostro zakończony, zaś oczy wyraziste, duże i
wystające. Tylne kończyny są długie, o palcach spiętych błoną pławną sięgającą ich końców. Błony
bębenkowe są dobrze widoczne, wielkości nieco mniejszej niż średnice oczu. Skóra żaby wodnej jest
gładka, miejscami lekko granulowana. Grzbiet tej żaby ma zabarwienie zielone (przeważnie
trawiastozielone, rzadziej oliwkowozielone, żółtozielone), czekoladowobrązowe do brązowoszarego.
Wzdłuż linii grzbietu żaby wodnej ciągnie się często jasnozielona smuga. Po bokach ciała znajdują się
grube i wystające fałdy skórne, często zabarwione jasnozłocistobrązowo. Brzuch tej żaby jest biały,
gładki lub delikatnie, szaro cętkowany. Samce posiadają białe lub czarne, parzyste rezonatory i
osiągają długość 5,7 - 9,7 cm, zaś samice 7 - 10,9 cm (wyjątkowo 12 cm).
`
Płaz ten zamieszkuje Europę Środkową i Wschodnią i generalnie jego zasięg
występowania jest podobny do rodzicielskich taksonów. Preferowane siedliska to głównie niziny, choć
spotykana jest także w górach do ok. 1550 m n.p.m. Zamieszkuje większe, obficie zarośnięte
roślinnością stawy, starorzecza, stawy rybne, rzadziej można ją spotkać nad brzegami rzek.
Żaba wodna prowadzi wodno-lądowy tryb życia. Przeważnie przesiaduje na brzegu akwenu.
Zimuje między wrześniem - październikiem a marcem, na lądzie lub w wodzie. Może oddalać się na
około 2,5 km od zbiornika wodnego. Wykazuje skłonność do wędrówek, stąd też kolonizuje nowo
powstałe zbiorniki wodne. Może żyć co najmniej 14 lat. Żywi się głównie owadami, zarówno wodnymi,
jak i lądowymi. Zjada mniejsze żaby i kijanki (również własnego gatunku), małe ryby, traszki, węże,
jaszczurki, ryjówki, gryzonie, pisklęta wróbli i innych ptaków. Okres godowy przypada na koniec
wiosny i początek lata. Samice składają kilka kłębów jaj, w których łączna liczba jaj wynosi od 1700 do
11000 sztuk.
Gatunek objęty w Polsce ochroną ścisłą (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28
września 2004 r. w sprawie dziko występujących zwierząt objętych ochroną).
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik III
ochrona ścisła
Traszka zwyczajna (Triturus vulgaris)
Ciało traszki zwyczajnej jest smukłe, ogon zaś długi, bocznie spłaszczony. Samce osiągają
długość do 11 cm. Zwierzęta te mają jasnobrązowy, oliwkowy lub ciemnobrązowy grzbiet, często
usiany ciemniejszymi plamkami. U bardzo młodych osobników, wzdłuż linii grzbietu może występować
żółtawy lub pomarańczowy pas. Spód ciała jest jasnokremowy, żółty, pokryty ciemnymi okrągłymi
plamkami. Wyraźny dymorfizm płciowy. Samce są większe od samic, a w okresie godowym na ich
grzbiecie pojawia się regularnie ząbkowany grzebień, natomiast przez ogon przebiega błękitna smuga
z czarnymi plamkami.
Rozmnaża się zazwyczaj w niewielkich zbiornikach wód stojących, zarówno naturalnych, jak i
tych całkowicie obetonowanych, miejskich, bez żadnej roślinności oraz kanałach, rowach i stawach.
Można ją spotkać nawet w spokojnych odcinkach wód płynących, na torfowiskach i w wodach
słonawych. Gody trwają od połowy marca do połowy czerwca. Samica składa jaja pojedynczo, na
liściach roślin wodnych. Przeobrażenie trwa od lipca do września.
W okresie rozrodczym i podczas wędrówek (do zbiorników wodnych i ewentualnie
na zimowiska) oraz podczas deszczu jest aktywna w dzień i w nocy. Przez resztę sezonu prowadzi
nocny tryb życia, w dzień ukrywając się w norach niedaleko od zbiornika wodnego (w odległości do
500 m), pod kamieniami, kłodami drewna itp. Na niektórych obszarach traszki zwyczajne, które w
następnym
roku
pierwszy
raz
przystąpią
do
rozrodu
migrują
dwukrotnie
w ciągu roku na większe odległości: na jesieni do miejsc zimowania i na wiosnę do zbiorników
rozrodczych. Zazwyczaj gatunek ten występuje w zacienionych i wilgotnych miejscach, spotykano go
także na terenach zupełnie suchych oraz nasłonecznionych.
Traszka ta występuje w bardzo różnych środowiskach, zarówno na nizinach jak
i wysoko w górach (w południowej i wschodniej części swojego zasięgu dochodzi do 2000 m n.p.m.).
Jest bardzo plastycznym ekologicznie gatunkiem. Zamieszkuje ziemie uprawne, lasy, sterty kamieni,
krzaczaste zarośla, ogrody i parki- nawet te niewielkie, położone w centrach wielkich miast.
Traszka zwyczajna żywi się rozmaitymi bezkręgowcami- wodnymi bądź lądowymi
w zależności od pory roku.
Część płazów trzyma się tego samego miejsca- jednego osobnika można znajdować
tygodniami pod tym samym kamieniem. Jesienią traszka zwyczajna wyszukuje sobie kryjówkę na
lądzie, przeważnie w ziemnych norach, znacznie rzadziej w wodzie i zapada w sen zimowy
(w terminach od października- listopada do lutego - marca).
Gatunek objęty w Polsce ochroną ścisłą (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28
września 2004 r. w sprawie dziko występujących zwierząt objętych ochroną).
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik III
ochrona ścisła
Gatunki ptaków
Gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego
i Rady 2009/147/WE)
Gąsiorek (Lanius collurio)
Ptak z rodziny dzierzbowatych, większy od wróbla. Długość jego ciała wynosi od 16 do 18 cm,
rozpiętość skrzydeł 30 cm, natomiast waga wynosi ok. 30 g.
Gąsiorek jest ptakiem wędrownym. Do Polski przylatuje w maju. Odlatuje najczęściej na
przełomie sierpnia i września. Samiec jest łatwo rozpoznawalny po czarnej masce na popielatej głowie
i rdzawo- brązowym wierzchu ciała. Spód ciała jest z beżowym nalotem. Ogon gąsiorka jest czarny
z białymi skrajami u nasady. Samica posiada podobny schemat ubarwienia, ale z mniejszym
kontrastem, za to z łuskowanym wzorem na spodzie ciała.
Gąsiorek często przesiaduje na odkrytym posterunku, skąd obserwuje okolicę wypatrując
zdobyczy.
Jest gatunkiem mięsożernym i jak na swe niewielkie rozmiary potrafi schwytać zaskakująco
duże ofiary, ledwie ustępujące mu wielkością (głównie owady, ale także małe ptaki, gryzonie oraz
jaszczurki). Często robi zapasy nabijając zdobycz na ciernie lub ostre gałązki.
Teoretycznie można go obserwować na nizinnych obszarach całego kraju. Jego siedliskiem
są skraje lasów i zadrzewień, młodniki, pasy krzaków wśród łąk oraz wzdłuż dróg i rowów. Promień
terytorium gąsiorka wynosi około 200 metrów. Niezbędne atrybuty siedliska dla tego gatunku to
krzewy, otwarta przestrzeń z niską roślinnością trawiastą i miejsca na polowania z czatowni.
Gąsiorek buduje gniazda wewnątrz krzewów lub koron niewysokich drzewek, ze szczególnym
uwzględnieniem krzewów i drzew kolczastych. Rzadko kiedy gniazdo jest umieszczone wyżej niż na
wysokości do 3 m. Za budulec służą gąsiorkowi trawy i korzonki. Wnętrze gniazda jest wyścielone
sierścią i piórami. W gnieździe samica gąsiorka składa 5- 6 jaj o zmiennym zabarwieniu, od białego do
oliwkowego, zawsze z wianuszkiem plamek wokół tępego bieguna.
Zagrożenie dla gąsiorka może stanowić usuwanie krzaczastych zarośli.
Stopień zagrożenia dla populacji polskiej określa się jako niski, natomiast trend populacyjny
jako wzrostowy lub stabilny.
W Polsce gatunek objęty jest ochroną ścisłą.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
Dyrektywa Ptasia
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce
–
–
załącznik II
załącznik I
–
ochrona ścisła
Ortolan (Emberiza hortulana)
Ortolan (trznadel ortolan) (Emberiza hortulana) jest małym ptakiem wędrownym z rodziny
trznadlowatych, zamieszkującym większość Europy i zachodnią Azję. W zachodniej Europie
występuje wyspowo, nie na całym obszarze. W Polsce jest to nieliczny ptak lęgowy niżu, choć
rozmieszczony nierównomiernie i miejscowo może być liczny. Przeloty występują w IV-V i VIII-IX,
zimuje w Afryce.
Ortolan jest wielkości wróbla. U samca głowa jest popielata, żółta gardziel, wokół oczu
widoczny jest żółty pasek. Grzbiet ortolana jest rdzawo- brązowy z czarno- brązowymi plamkami.
Strona brzuszna zaś cynamonowo- brązowa, pierś zielonkawo- szara. Dziób jest czerwonawy, oczy
oraz nogi brązowe. Samice są ubarwione bardziej blado, z prążkowaną piersią.
Śpiew ortolana przypomina głos trznadla, ale jest bardziej melodyjny i melancholijny. Często
śpiewa na czubkach drzew lub łodygach zarośli.
Wymiary średnie: długość ciała ok. 16 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 23- 28 cm, waga ok. 25 g.
Zamieszkuje tereny nizinne, żyzne pola przeplatane laskami, alejami lub pojedynczymi
drzewami, obrzeża sadów i ogrodów. Promień terytorium wynosi około 150 metrów.
Gniazdo ortolana umieszczone jest na ziemi w miejscu nasłonecznionym, w małej jamce lub
zaroślach, uwite z trawy i korzonków. Wśród niewysokiej i dość luźnej roślinności zielnej, słabo
osłonięte. Pierwszy lęg ortolana pojawia się w połowie maja, natomiast drugi w lipcu. W zniesieniu
występuje 4- 5 jaj o białym tle, niekiedy z lekko różowym lub szarym odcieniem, o średnich wymiarach
20x15 mm. Jaja wysiaduje samica. Pisklęta opuszczają gniazdo po 12 dniach.
Pożywienie ortolana stanowią nasiona i drobne owady.
Zagrożenie dla gatunku może stanowić przekształcenie środowiska wynikające z naturalnej
sukcesji wtórnej.
Stopień zagrożenia populacji polskiej określa się jako średni, trend populacyjny jest stabilny.
Ortolan objęty jest ochroną gatunkową.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Ptasia
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik III
załącznik I
ochrona ścisła
Kania ruda (Milvus milvus)
Kania ruda to duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych, zamieszkujący Europę, Azję
Środkową, północną Afrykę oraz Wyspy Kanaryjskie i Wyspy Zielonego Przylądka. Populacje
południowe są osiadłe, a zamieszkujące pas klimatu umiarkowanego- wędrowne. Przeloty odbywają
się od marca do kwietnia oraz od października do listopada.
W Polsce jest to bardzo nieliczny ptak lęgowy (600-700 par). Występuje prawie wyłącznie na
zachodzie kraju (Wielkopolska, Pomorze, część Dolnego Śląska oraz Warmii i Mazur).
Obie płcie są ubarwione jednakowo. Upierzenie jest przeważnie rdzawo-brązowe. Ogon
czerwonobrązowy z wierzchu i jasnoszary od spodu, dość głęboko wcięty. Głowa i szyja są
jasnopopielate z kreskowaniem. Wierzch ciała jest rdzawo- brązowy, spód ciała jest natomiast
jaśniejszy. Na spodniej stronie skrzydła znajduje się duża biała plama. Dziób kani rudej jest żółty z
czarną końcówką, nogi zaś żółte. Podobna kania czarna ma znacznie ciemniejsze upierzenie oraz
mniej wcięty ogon. Kania ruda często szybuje na lekko zgiętych skrzydłach.
Biotopem kani rudej są lasy w sąsiedztwie otwartych pól, rzek czy stawów, ale gniazduje
również z dala od wody.
Kania ruda prowadzi dzienny tryb życia. Jest gatunkiem towarzyskim, jedynie w okresie
lęgowym poszczególne pary utrzymują terytoria bronione przed osobnikami swego gatunku. Kania
ruda zakłada gniazda na drzewach, przeważnie liściastych. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg,
składając w kwietniu najczęściej 3 białe, rdzawo nakrapiane jaja. Jaja wysiadywane są przez okres
około 30 dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 50 dniach. Pokarmem kani rudej są
drobne kręgowce, nie stroni także od padliny i odpadków.
Kania ruda w Polsce jest objęta ochroną gatunkową ścisłą. Wokół jej gniazd obowiązuje strefa
ochronna: przez cały rok w promieniu do 100 m, a okresowo (od 1.03 do 31.08)-w promieniu do 500 m
od gniazda.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Ptasia
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik II
załącznik I
ochrona ścisła
Błotniak stawowy (Circus aeruginosus)
Jest to największy z europejskich błotniaków o krępej, jak na błotniaka, sylwetce. Obie płcie są
ciemno ubarwione, a dorosły samiec jest brązowy z popielatymi partiami na skrzydłach i ogonie.
Natomiast samica jest cała brunatna, a jedynie głowę i ramiona ma żółto- kremowe.
Błotniaki stawowe gnieżdżą się głównie na stawach. W pasach szuwarów trzcinowych, często
nawet w niewielkich kępach pałki i trzciny, zakładają gniazda. Jest to najpospolitszy drapieżny ptak
nadwodny i występuje we wszystkich większych kompleksach stawowych.
Pod koniec września błotniaki rozpoczynają wędrówkę na zimowiska i można je zobaczyć w
wielu miejscach nad wodą. Młode błotniaki krążą nad trzcinami i przy styku szuwarów z otwartym
lustrem wody, gdzie próbują samodzielnie polować. Pod koniec lipca ostatnie młode ptaki opuszczają
gniazda. Są one ubarwione jednolicie ciemnobrązowo, a na głowie mają rudą czapeczkę.
Błotniaki wybierają się na obfitujące w pokarm zimowiska. W Polsce w sezonie lęgowym żywią
się różnym pokarmem. Samiec i samica latają zdobywać pokarm w inne, tylko sobie znane miejsca.
Samiec lata nad pola i łąki, gdzie chwyta nornice i myszy. Natomiast trochę większa samica lata nad
stawami i chwyta młode łyski oraz kaczki. To ciekawe zachowanie, stwierdzone właśnie u błotniaka
stawowego, było pierwszym odkryciem takiego podziału ról u ptaków drapieżnych. Rodzice dzielą
między siebie również teren wokół gniazda, gdzie zdobywają pokarm dla piskląt.
Błotniaki stawowe w czasie przelotów jesiennych rzadko się odzywają. Jedynie w czasie
wiosennych toków głośno gwiżdżą. Również młode ptaki w gnieździe są hałaśliwe, szczególnie gdy
samica przyleci do gniazda z pokarmem.
Polskie błotniaki lecą na zimowiska afrykańskie i tam spędzają całą zimę. Pojawiają się
ponownie już pod koniec marca. Pierwsze przylatują samce, które wyszukują miejsca pod budowę
gniazda. W Polsce występuje około 2 tysięcy par lęgowych błotniaka stawowego. Błotniak stawowy,
jak wszystkie ptaki drapieżne, objęty jest w Polsce ochroną gatunkową.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Ptasia
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik II
załącznik I
ochrona ścisła
Jarzębatka (Sylvia nisoria)
Jarzębatka (pokrzewka jarzębata, gajówka jarzębata) (Sylvia nisoria (Bechstein, 1795)) niewielki ptak wędrowny z rodziny pokrzewkowatych. Występuje w Europie na wschód od Renu, aż po
Ural. Na północy granica zasięgu przebiega przez południową część Półwyspu Skandynawskiego oraz
w środkowej Azji. Zimuje we wschodniej Afryce. Przelatuje w kwietniu - maju oraz sierpniu - wrześniu.
W Polsce nieliczny ptak lęgowy niżu.
Jarzębatka to największa z pokrzewek. Samiec ubarwieniem przypomina jastrzębia i jak on
posiada żółte tęczówki, co nadaje jej charakterystyczny wyraz i stąd też jej nazwa "jarzębatka".
Wierzch ciała popielaty, od spodu brudnobiały z szarobrązowym prążkowaniem. Lotki i sterówki
ciemnobrązowe, biało obrzeżone. Samice ubarwione bardziej jednolicie, brązowe, na brzuchu mniej
prążkowane. Młode w ogóle bez prążkowania.
Wymiary średnie – długość ciała ok. 16 cm, rozpiętość skrzydeł 27 cm, waga ok. 30 g
Zamieszkuje niewielkie skupiska krzewów i bujnej roślinności zielnej, nadrzeczne łąki,
zakrzewione miedze, zadrzewienia śródpolne. Unika sąsiedztwa siedzib ludzkich. Często występuje w
tym samych miejscach, co gąsiorek.
Gniazdo zakłada zawsze w miejscu dobrze nasłonecznionym, umieszczone w bocznych,
gęstych gałązkach krzewu na wysokości 3- 60 cm nad ziemią, bardzo dobrze osłonięte. Przeważnie
dwa lęgi w roku, z czego pierwszy pod koniec maja, a następny pod koniec czerwca. Składa 3- 5 jaj o
średnich wymiarach 21x15,5 mm, białych lub z lekkim odcieniem szarozielonym i nielicznymi
jasnoszarymi lub szarofioletowymi plamami. Wysiadywanie od złożenia ostatniego jaja trwa 14- 15 dni.
Ptaki często wysiadują jajo kukułki. Pisklęta opuszczają gniazdo po 14- 16 dniach.
Pożywienie jarzębatki to owady, ich larwy i poczwarki zbierane na gałązkach drzew i krzewów,
jesienią również jagody.
Objęta ochroną gatunkową. Z uwagi na nieliczne występowanie wymaga ochrony biotopów
lęgowych.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Ptasia
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik III
załącznik I
ochrona ścisła
Bocian biały (Ciconia ciconia)
Pierwotnie był gatunkiem bardziej związanym z terenami leśnymi. Obecnie zamieszkuje
tereny trawiaste, stepy, sawanny, tereny uprawne (często blisko zbiorników wodnych), tereny
bagienne, wilgotne lub okresowo zalewane łąki i pastwiska, okolice jezior i laguny. Gatunek lubi
rozproszone drzewa, na których może gniazdować lub nocować. Występuje głównie na nizinach,
rzadko na wyżynach (maksymalnie do 3500 m n.p.m. na Kaukazie). Unika terenów zimnych,
o częstych opadach atmosferycznych, obszarów wysoko położonych i o gęstej roślinności
(np. trzcinowisk i gęstych lasów). Często wybiera osiedla ludzkie lub ich sąsiedztwo, przeważnie w
rejonach z rozległymi dolinami rzecznymi i wilgotnymi łąkami. Pojawia się na wysypiskach śmieci.
W przeciwieństwie do bociana czarnego nie unika siedzib ludzkich i często gnieździ się nawet
w środku wsi.
Bocian jest ptakiem mięsożernym. Żywi się owadami, głównie pasikonikami i chrząszczami,
ale również jaszczurkami, wężami, pisklęta i wyjątkowo małymi zającami. W latach obfitujących w
myszy i norniki zjada prawie wyłącznie te gryzonie, przez co jest ptakiem pożytecznym z punktu
widzenia rolników. Mimo popularnych opowieści bocian biały rzadko je żaby, jeżeli do wyboru ma inne
rodzaje pokarmu. W okresie lęgowym staje się mało wybredny i aby wykarmić szybko rosnące młode
łapie każde zwierzę, które jest w stanie połknąć.
Bocian biały, nie jest gatunkiem globalnie zagrożonym wyginięciem, chociaż od stu lat
znacznie zmniejszył swą liczebność w wielu obszarach północnej i zachodniej Europy (Dania, Szwecja
i Włochy). Z uwagi na spadającą liczebność występowania gatunek został objęty programem
ochronnym koordynowanym przez Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody "pro Natura" (Program
Ochrony Bociana Białego i Jego Siedlisk). Podczas VI międzynarodowego spisu bociana białego
z 2004 roku, liczebność gatunku oceniono na ok. 230 tysięcy par, najliczniej gnieździ się na terenie
Polski (ok. 52,5 tysiąca par w wieku rozrodczym, ok. 23% światowej populacji), Hiszpanii, Ukrainy,
Białorusi, Litwy i Łotwy. Przyczynami spadku liczebności mogą być zmiany klimatyczne, osuszanie
terenów podmokłych i stosowanie pestycydów w rolnictwie.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
Dyrektywa Ptasia
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
załącznik II
załącznik I
ochrona ścisła
Lerka (Lullula arborea)
Lerka (skowronek borowy) (Lullula arborea) jest małym ptakiem z rodziny skowronków,
zamieszkującym Europę, Bliski Wschód i góry Afryki Północnej. Populacje zachodnie lerki są osiadłe,
wschodnie zaś wędrują zimą bardziej na południe (przeloty III- IV i IX- XI). W Polsce jest to nieliczny
(lokalnie średnio liczny) ptak lęgowy.
Lerka jest mniejsza od skowronka, o upierzeniu nieco bardziej urozmaiconym. Obie płcie są
ubarwione jednakowo. Upierzenie lerki jest brązowe lub brudnożółte z intensywnym, ciemniejszym
kreskowaniem. Spód jest brudnobiały, na piersi brązowo kreskowany, niżej jednolity. Na głowie
występuje maleńki czubek. Policzki są szarobrązowe, jasno obramowane. Na brzegach skrzydeł
występuje czarno- biały rysunek.
Wymiary średnie: długość ciała ok. 15 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 30 cm, waga ok. 25 g.
Zamieszkuje miejsca o silnym nasłonecznieniu, obrzeża suchych borów, zręby i uprawy leśne.
Gniazdo buduje na ziemi w miejscu dobrze nasłonecznionym, pośród niezbyt gęstej
roślinności zielnej, lecz dobrze osłonięte. Lerka wyprowadza dwa lęgi w roku: w połowie kwietnia i w
czerwcu. W zniesieniu występuje 4- 5 jaj o średnich wymiarach 21x16 mm, z tłem białym lub
szarawym, z gęstymi i drobnymi plamkami w kolorze brązowym. Pisklęta opuszczają gniazdo po 1415 dniach.
Pożywienie lerki stanowią drobne owady, a tylko wyjątkowo nasiona traw i chwastów.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
–
załącznik III
Dyrektywa Ptasia
–
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce –
Polska Czerwona Księga Zwierząt –
załącznik I
ochrona ścisła, wymaga ochrony czynnej
VU gatunek narażony na wyginięcie
Gatunki ssaków
Gatunki ssaków z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywa Rady 92/43/EWG)
Wilk (Canis lupus)*
(gatunek priorytetowy)
Wilk jest największym, dzikim ssakiem z przedstawicieli rodziny psowatych. Jest gatunkiem
terytorialnym, żyjącym w grupach rodzinnych- watahach. Wielkość terytorium watahy w warunkach
2
2
Polski wynosi 150- 300 km , w Karpatach ok. 100 km . W całym kraju stwierdzono obecność 107- 122
wilczych watah, liczących zaledwie 510 osobników. Najwięcej wilków zanotowano w lasach Beskidu
Niskiego, Bieszczadów i na Pogórzu Karpackim oraz na Podlasiu- po około 150 sztuk na dość
rozległym, bardzo słabo zaludnionym terenie (Inwentaryzacja wilków i rysi w nadleśnictwach i parkach
narodowych, Ekspertyza, 2001, W. Jędrzejewski, S. Nowak, K. Schmidt- program ogólnopolskie
inwentaryzacji wilka i rysia prowadzona jest od 2000 r. przez Lasy Państwowe i parki narodowe, a
koordynowana przez Zakład Badania Ssaków PAN, Stowarzyszenie dla Natury WILK i Instytut
Ochrony Przyrody PAN).
Są to zwierzęta mięsożerne, polujące przede wszystkim na ssaki kopytne. Preferowanym
gatunkiem ofiary jest jeleń (Cereus elaphus), lecz mogą polować na wszystkie gatunki dzikich ssaków
kopytnych występujących w Polsce (dziki, sarny, łosie, daniele, sporadycznie także żubry). W
warunkach mozaiki lasów i pastwisk często zabijają zwierzęta hodowlane (owce, kozy, krowy, rzadko
konie), a także psy. Uzupełniającym pokarmem wilków są zające i bobry, a także padlina.
Wilk w Polsce występuje przede wszystkim w lasach (lasy liściaste, mieszane, iglaste) oraz na
terenach bagiennych, pod warunkiem jednak, że są one odpowiednio rozległe i znajdują się w nich
trudno dostępne ostoje. Czynniki sprzyjające osiedlaniu się wilków to: wysoka lesistość, małe
zaludnieni, wysokie zagęszczenie dzikich ssaków kopytnych. Typowe środowisko życia wilków to
duże, zwarte lasy. Obszary występowania wilków w Polsce charakteryzują się dużą lesistością
2
(średnio 56%), niskim zagęszczeniem osad ludzkich (średnio 3,2 na 100 km ) oraz rzadką siecią dróg
2)
2
krajowych i wojewódzkich (średnio 9 km/100km ) i linii kolejowych (średnio 3,7 km/100km ). Czynniki
niesprzyjające osiedlaniu się wilków to: wysokie zagęszczenie miast i wsi oraz gęsta sieć dróg i linii
kolejowych. Zdarza się jednak, osiedlają się w krajobrazie rolniczym, gdzie ich główną zdobyczą są
zwierzęta hodowlane.
W zakres zainteresowania wchodzą następujące siedliska z I Załącznika Dyrektywy
Siedliskowej:
9110 – kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion)
9130 – żyzne buczyny (Dentargo glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion)
9140 – górskie jaworzyny ziołoroślowe (Aceri-Fagetum)
9160 – grąd subatlantycki (Stellario-Carpinetum)
9170 – grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
9180* - jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-Acerion
pseudoplatani)
9190 – pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum)
91D0* – bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosiPinetum, Pinomugo-Sphagnetum,Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy
borealne)
91F0 – łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Filario-Ulmetum)
91I0* - ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae)
91P0 – wyżynny jodłowy bór mieszany (Abietetum polonicum)
9410 – górskie bory świerkowe (Piceion abietis część- zbiorowiska górskie)
Naturalnymi szlakami migracji wilków są lite różnowiekowe lasy, tereny zakrzaczone oraz
zabagnione o ciągłości z rzadka tylko przerywanej małopowierzchniowymi uprawami rolnymi oraz
nieodkształcone przyrodniczo doliny rzeczne. Zasięg migracji młodych wilków wynosi do
kilkudziesięciu kilometrów, wyjątkowo do kilkuset. Migrujące wilki przemieszczają się głównie
obszarami leśnymi, ale pokonują również otwarte tereny rolnicze.
Do podstawowych zagrożeń utrzymania i rozwoju populacji wilka należą:
Fragmentacja środowisk, bariery migracyjne i izolacja subpopulacji;
Konflikty z rolnikami na skutek zabijania przez wilki zwierząt hodowlanych;
Dążenie części środowisk łowieckich do zniesienia ochrony gatunkowej wilka i przywrócenia
polowań. Kłusownictwo (nielegalne odstrzały i wnyki zastawiane na sarny i dziki);
Wzrost penetracji lasów przez ludzi i rozwój turystyki w miejscach szczególnie ważnych dla
bytowania i rozrodu wilków;
Niewłaściwa gospodarka łowiecka (zbyt silna redukcja stanu zwierzyny, np. z powodu
wyolbrzymionych danych na temat szkód wyrządzanych w uprawach leśnych);
Wymogi ochrony:
Propozycje względem siedlisk przyrodniczych:
Wyznaczenie i ochrona sieci korytarzy migracyjnych;
Zabezpieczenie odpowiedniej liczby przejść dla zwierząt przez nowo budowane i
modernizowane drogi krajowe, ekspresowe i autostrady;
Ochrona miejsc rozrodu wilków poprzez utworzenie stref ochronnych;
Ograniczanie rozwoju turystyki w miejscach szczególnie ważnych dla bytowania i rozrodu
wilków;
Propozycje względem gatunku:
Utrzymanie ochrony gatunkowej (z odstrzałami eliminacyjnymi osobników wyspecjalizowanych
w polowaniach na zwierzęta hodowlane). Przeciwdziałanie konfliktom wywoływanym atakami wilków
na zwierzęta hodowlane;
Walka z kłusownictwem;
Ograniczenie pozyskania łowieckiego jeleni i saren na obszarach zasiedlanych przez wilki;
Edukacja ekologiczna;
Gatunek w Polsce jest objęty ochroną prawną i został wpisany do Załącznika II Dyrektywy
Siedliskowej.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
Dyrektywa Siedliskowa
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN (1996)
Polska czerwona lista
Polska czerwona księga
Lista dla Karpat
Wydra (Lutra Lutra)
–
–
załącznik II
załącznik II, załącznik IV
–
ochrona ścisła
–
–
–
–
LR/Ic
NT
NT
VU
Jest to ssak drapieżny przystosowany do ziemnowodnego trybu życia. Wydra jest gatunkiem
szeroko rozprzestrzenionym. W Polsce wydry występują przy wszystkich śródleśnych rzekach
o skarpach znacznie wyniesionych ponad poziom wody, zasiedlonych przez ryby łososiowate. Obok
rzek często zasiedlają jeziora. Wśród nich preferują te, które łączą się z rzekami. Wydry,
a szczególnie te, które zasiedlają mało zasobne w ryby i szczelnie zamarzające zbiorniki wodne,
w okresie zimowym częściej penetrują stawy hodowlane.
Podstawowym pożywieniem wydry są ryby, z ograniczeniem ryb karpiowatych. Chętnie łowią
raki, duże owady wodne, a w niektórych środowiskach także szczeżuje oraz żaby. Dość rzadko
zjadają ptaki a ssaki sporadycznie. Dieta wydr jest i musi być urozmaicona. Uzależniona jest jednak
wyraźnie od składu gatunkowego i liczebności potencjalnych ofiar. Z tego powodu łowione są głównie
małe ryby i dieta zmienia się wyraźnie po zamarznięciu większości zbiorników. Wydry na swobodzie
ponad 1 kg pokarmu dziennie zdobywają w wodzie. Występując na stawach hodowlanych pokarm
pozyskują także w rzekach, rowach i niezagospodarowanych zbiornikach wodnych mimo tego mogą
wyrządzać szkody gospodarcze. Szczególnie widoczne jest to na stawach zarybianych pstrągiem czy
w hodowlach raków.
Optymalnym siedliskiem gatunku są rzeki o nurcie raczej powolnym i dość głębokim,
o urozmaiconych brzegach, zarośniętych obfitą roślinnością i starymi drzewami. Wnęki między
podmywanymi korzeniami drzew dają zwierzętom schronienie, a w trzcinach, szuwarach i w gęstej
roślinności nabrzeżnej zwierzęta zakładają kryjówki czasowe, pod jej osłoną wygrzewają się i śpią
w dni słoneczne, jak również zjadają zdobycz większych rozmiarów.
Siedliska z I Załącznika Dyrektywy Siedliskowej mogące wchodzić w zakres zainteresowania :
1150* - zalewy i jeziora przymorskie (laguny)
1160 – duże płytkie zatoki
3110 – jeziora lobeliowe
3140 – twardo wodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea
3150 – starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion
3240 – zarośla wierzby siwej na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (SaliciMyricarietum część – z przewaga wierzby)
3260 – nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosienniczków Ranunculion fluitantis
7210* - torfowiska nakredowe (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumii, Schoenetum
nigricantis)
7230 – górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk
Głównym czynnikiem ograniczającym liczebność wydry jest brak ryb w śródleśnych rzekach
oraz likwidacja bagien. Wydra jest odporna na działanie różnych czynników chorobotwórczych musi
jednak codziennie pobierać odpowiednie porcje pożywienia. Dlatego też długotrwałe i ostre zimy mogą
przyczyniać się do znacznej redukcji liczebności populacji tego gatunku.
Propozycje względem ochrony siedliska gatunku:
Utrzymanie w swym naturalnym charakterze i zarybianie stosunkowo czystych wód rzek
śródleśnych.
Propozycje dotyczące ochrony gatunku:
Na obszarach licznego występowania wydry przy odłowach należy zwrócić uwagę na
możliwość przechwycenia wydry;
Na stawach produkcyjnych stosować zabezpieczenia cennych hodowli ryb;
Polując na zwierzęta ziemnowodne, umiejętnie określać ich przynależność gatunkową.
Należy prowadzić racjonalna gospodarkę rybacką biorąca pod uwagę uwarunkowania
przyrodnicze w celu utrzymania odpowiedniej bazy pokarmowej;
Przy wykonywaniu prac melioracyjnych i oczyszczaniu brzegów różnych zbiorników wodnych
należy brać pod uwagę możliwość istnienia nor z młodymi wydrami;
Zakładom rybackim należy dostarczyć literaturę dotyczącą składu pożywienia wydr.
Propozycje względem ochrony populacji:
Przy zbiornikach wodnych nie stosować nawozów sztucznych i pestycydów;
Wprowadzać drzewa i krzewy przy brzegach rzek pozbawionych tej roślinności;
Przy budowie dróg, zapór i mostów należy zadbać o bezpieczne przejścia dla wydr;
Ograniczyć liczebność obcego gatunku, jakim jest norka amerykańska;
Prowadzone badania występowania wydry w Polsce wykazały, ze zwierzę to do niedawna
uważane za zagrożone wyginięciem jest obecnie dość liczne. Wyraźne spadki liczebności wydry
notuje się po ostrych zimach.
Prowadzone badania występowania wydry w Polsce wykazały, ze zwierzę to do niedawna
uważane za zagrożone wyginięciem jest obecnie dość liczne. Wyraźne spadki liczebności wydry
notuje się po ostrych zimach.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Konwencja Berneńska
Dyrektywa Siedliskowa
PRAWO KRAJOWE
ochrona gatunkowa w Polsce
KATEGORIE IUCN
Czerwona lista IUCN (2004)
Lista dla Karpat
–
–
załącznik II
załącznik II, załącznik IV
–
ochrona częściowa
–
–
NT
VU
Gatunki roślin naczyniowych wymagających szczególnej troski
Stokłosa żytnia (Bromus secalinus L.)
Gatunek rośliny jednorocznej (czasami dwuletniej) z rodziny wiechlinowatych. Jest dość
pospolity na terenie Polski, gdzie ma status archeofita. Rośnie głównie jako chwast w zbożach
ozimych. Jest chwastem segetalnym występującym w pszenicy i życie na wilgotnych glebach. Poza
tym występuje na przydrożach, ugorach, rowach. Okres kwitnienia stokłosy żytniej przypada na
miesiące od czerwca do lipca
Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski pośród gatunków narażonych
na wyginięcie (kategoria zagrożenia V).
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO KRAJOWE
Czerwona lista roślin i grzybów Polski –
kategoria zagrożenia V
Konwalia majowa (Convallaria majalis L.)
Gatunek byliny kłączowej z monotypowego rodzaju konwalia (Convallaria L.). Konwalia jest
rośliną leczniczą i popularną rośliną ozdobną, której głównym walorem są niewielkie kwiaty o
charakterystycznym zapachu i dzwonkowatym kształcie. W Polsce rośnie w prześwietlonych lasach
liściastych lub mieszanych, przeważnie w zaroślach, tworząc często duże skupiska, poza tym jest
także uprawiana.
Konwalia majowa występuje na półkuli północnej na obszarach o klimacie umiarkowanym.
Zasięg obejmuje niemal całą Europę, środkową i północną Azję (po Koreę i Japonię na wschodzie
oraz Birmę na południu). Jedna z odmian (wyróżniana przez niektórych systematyków w randze
odrębnego gatunku) znana jest także z terenów górskich we wschodniej części Ameryki Północnej. W
Polsce jest to gatunek rodzimy spotykany w lasach na terenie niemal całego kraju. Występuje
powszechnie zwłaszcza w północno-wschodniej części kraju, gdzie porasta duże powierzchnie, a
rośliny wyróżniają się odpornością i żywotnością. Gatunek ten miejscami występuje na nielicznych
stanowiskach np. w niektórych obszarach Ziemi Lubuskiej i Mazowsza, brak go niemal zupełnie w
wyższych partiach gór. Zarówno w obrębie zasięgu, jak i poza nim konwalia majowa jest uprawiana w
ogrodach i parkach, popularna w uprawie jest także w Polsce.
Konwalia posiada podziemne mocno rozrastające się na boki kłącza, których rozwój pozwala
jej tworzyć gęste kępy. Z kłączy wyrastają pojedyncze pędy kwiatowe, do wysokości 30 cm., otulone u
nasady pochwami dwóch lub trzech dużych, szerokolancetowatych liści. Pęd kwiatowy zakończony
jednostronnym gronem białych kwiatów, dzwonkowatych, zrosłopłatkowych, o przyjemnym zapachu.
Owocem jest czerwona kulista jagoda.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO KRAJOWE
Ochrona gatunkowa w Polsce –
ochrona częściowa
Kruszyna pospolita (Frangula alnus Mill.)
Gatunek krzewu należący do rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae). W Polsce występuje
pospolicie na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Status gatunku we florze Polski: gatunek
rodzimy.
Gatunek występuje na obszarze od północno-zachodniej Afryki (północna część Maroka,
Algierii i Tunezji), poprzez całą Europę, Azję Mniejszą, północną część Syrii, Iraku, Iranu po północną i
środkową Azję (Kazachstan, Sinciang). Gatunek zawleczony i inwazyjny w Stanach Zjednoczonych (w
szeregu stanach uznany za chwast) oraz w Kanadzie. W Polsce roślina pospolita na niemal całym
obszarze, rzadsza jedynie w rejonie Podhala i w wyższych partiach gór. Najwyższe stanowisko
podawane jest z Bieszczadów Zachodnich z wysokości 870 m n.p.m.
Nanofanerofit. Występuje w podszyciu rozmaitych zbiorowisk leśnych od suchych borów
iglastych, poprzez różne lasy mieszane i liściaste, do bagiennych olsów. Rośnie także na torfowiskach
i mokrych łąkach. Na niektórych siedliskach (np. w acydofilnym lesie brzozowo-dębowym) rośnie
często bardzo licznie. Preferuje miejsca wilgotne i kwaśne, choć spotykana jest na glebach o różnym
odczynie od pH 3,5 do 8,0. Dobrze znosi ocienienie. Przedprątne kwiaty kwitną od maja do września.
Zapylana jest przez owady (lub jest samopylna).
Kruszyna pospolita wyrasta do 4 a nawet 5 m wysokości. Liście ogonkowe, zebrane na
końcach gałązek, owalne, całobrzegie, ostro zakończone i spodem jaśniejsze. Kwiaty małe,
niepozorne, pięciokrotne, zielonkawobiałe, na krótkich i cienkich szypułkach wyrastających koło
nasady liści. Owoce okrągłe, czerwone i czerniejące.
STATUS OCHRONNY GATUNKU
PRAWO KRAJOWE
Ochrona gatunkowa w Polsce –
ochrona częściowa