Prezentacja "Ożywienie i recesja w gospodarce"

Akademia Młodego Ekonomisty
Wahania koniunktury gospodarczej
OŜywienie i recesja w gospodarce
prof. ElŜbieta Adamowicz
Szkoła Głowna Handlowa w Warszawie
3 kwietnia 2012 r.
Program wykładu:
• Co to jest koniunktura gospodarcza?
• W jaki sposób ją mierzyć?
• Dlaczego w gospodarce nie występują same
wzrosty?
• Wahania aktywności gospodarczej w Polsce i
strefie euro.
• W jaki sposób państwo moŜe wpływać na
koniunkturę gospodarczą?
• Czy kryzys gospodarczy moŜe być szansą?
Koniunktura gospodarcza
• w astrologii-korzystne lub niekorzystne wzajemne
połoŜenie planet, któremu przypisywano wpływ na
losy jednostek i całych narodów.
• Do ekonomii trafiło poprzez politykę, w której przez
stulecia uŜywano określeń sprzyjające lub
niesprzyjające koniunktury polityczne.
• Przedmiotem badania koniunktury gospodarczej jest
szeroko rozumiana dynamika aktywności
gospodarczej. Jej istotnym elementem są wzajemne
relacje między zmianami, zachodzącymi we
wszystkich sektorach gospodarki
Mierzenie zmian aktywności
gospodarczej
Do badania zmian aktywności gospodarczej
wykorzystuje się zmienne makroekonomiczne:
• ilościowe:
•PKB, konsumpcja, inwestycje, produkcja
przemysłowa, sprzedaŜ detaliczna
• jakościowe:
• wskaźniki nastrojów gospodarczych,
barometry koniunktury, wskaźniki
koniunktury
Cykl klasyczny
„rodzaj fluktuacji obserwowanych w ogólnej
działalności gospodarczej narodów, które
organizują swoją działalność głównie w
przedsiębiorstwach, nastawionych na zysk:
cykle składają się z ekspansji, występującej w
tym samym czasie w róŜnych obszarach
aktywności gospodarczej, po której następują
podobnie powszechne recesje, spowolnienia i
oŜywienia które prowadzą do ekspansji w
następnym cyklu; ta sekwencja zmian powtarza
się, ale nie periodycznie;
Burns, A,F., Mitchell, W. C., ,Measuring Business Cycles, New York, NBER,
1946, s.3
Cykle wzrostowe
• Cykl stóp wzrostu:
• badanie dynamiki zmian stóp wzrostu poszczególnych
zmiennych, opisujących aktywność gospodarczą.
• Cykl odchyleń
• badanie fluktuacji zagregowanej aktywności
gospodarczej wokół długookresowego trendu.
RóŜnica sprowadza się do definiowania średniej stopy
wzrostu, która w cyklu stóp wzrostu staje się punktem
odniesienia dla rozróŜnienia okresów wysokiej i niskiej
stopy wzrostu, zaś w cyklu odchyleń pełni rolę
długookresowej tendencji wzrostowej w stosunku do
której określane są odchylenia
Definicja cyklu koniunkturalnego
• Cykl koniunkturalny to wzrosty i spadki poziomu
aktywności gospodarczej w stosunku do
długookresowego trendu wzrostowego w
gospodarce
• Ekspansja to wzrost produktu w gospodarce
trwający 6 miesięcy lub dłuŜej
• Recesja to spadek produktu w gospodarce
trwający 6 miesięcy lub dłuŜej
• Kryzys to drastyczny spadek całkowitego
produktu w gospodarce, któremu towarzyszy
bezrobocie, trwający kilka lat
Fazy cyklu koniunkturalnego
WyróŜniamy następujące fazy cyklu: cykl
klasyczny
• przyspieszenie (oŜywienie)
• ekspansja
• spowolnienie
• recesja(depresja)
Inna klasyfikacja faz cyklu: cykle wzrostowe
• spowolnienie (spadek aktywności gospodarczej)
• przyspieszenie (wzrost aktywności gospodarczej)
Punkty zwrotne:
• górny (szczyt), dolny (dno)
KaŜda z faz cyklu jest procesem.
Który odpowiednio trwa w czasie
Dwa teoretyczne podejścia do
badania cykli koniunkturalnych
• Cykle mają charakter deterministyczny
– Przewidywalne ( w duŜej mierze) i samo
napędzające się wahania
• Cykle mają charakter stochastyczny
(podejście współczesne)
– System gospodarczy odbiera impulsy z
zewnątrz które prowadzą do wahań
Fazy cyklu koniukturalnego
ekspansja
spowolnienie
Punkt zwrotny
- szczyt
przyspieszenie
recesja
Punkt zwrotny
- dno
Czas
Wahania PKB w Polsce i EA –
cykl poziomów
2,000,000
280,000
1,900,000
1,800,000
240,000
1,700,000
200,000
1,600,000
1,500,000
160,000
1,400,000
120,000
1996
1 99 8
2000
2002
P L_ P K B _TC
2004
2006
E A _P K B _TC
2008
2010
Wahania PKB w Polsce i EA –
cykl odchyleń
.03
.02
.01
.00
-.01
-.02
-.03
95
96
97
98
99
00
01
EA_GDP_CHF
02
03
04
PL_GDP_CHF
05
06
07
08
Wahania PKB w EA
.03
.02
.025
.02 5
.020
.02 0
.015
.01 5
.010
.01 0
.01
.005
.00 5
.000
.00
.00 0
- .005
-.00 5
-.01
- .010
- .015
-.01 0
-.02
- .020
-.01 5
95
96
97
98
99
00
01
02
EA_GDP_CHF
03
04
05
06
07
08
95
96
97
98
99
DE_GDP_CHF
00
01
02
EA_GDP_CHF
.02 5
03
04
05
06
07
08
95
96
97
98
99
FR_GDP_CHF
00
01
02
EA_GDP_CHF
.06
03
04
05
06
07
08
05
06
07
08
05
06
07
08
IT_GDP_CHF
.03
.02 0
.02
.04
.01 5
.01
.01 0
.02
.00 5
.00
.00
.00 0
-.01
-.00 5
- .02
-.02
-.01 0
-.01 5
- .04
95
96
97
98
99
00
01
02
EA_GDP_CHF
03
04
05
06
07
08
-.03
95
96
97
98
99
ES_GDP_CHF
00
01
02
EA_GDP_CHF
.03
.03
.02
.02
.01
.01
.00
.00
-.01
- .01
03
04
05
06
07
08
95
96
97
98
99
IE_GDP_CHF
00
01
02
EA_GDP_CHF
03
04
PT_GDP_CHF
.03
.02
.01
.00
-.01
-.02
- .02
-.02
95
96
97
98
99
00
01
EA_GDP_CHF
02
03
04
CZ_GDP_CHF
05
06
07
08
-.03
95
96
97
98
99
00
01
EA_GDP_CHF
02
03
04
HU_GDP_CHF
05
06
07
08
95
96
97
98
99
00
01
EA_GDP_CHF
02
03
04
SK_GDP_CHF
Nastroje gospodarcze w Polsce i
EA – zmiany poziomów
120
110
100
90
80
70
1996
1998
2000
2002
P L _ E S I_ C
2004
2006
E A _ E S I_ C
2008
2010
Wahania barometrów koniunktury
(ESI) w Polsce i EA
15
2007M09
2007M07
2000M07
10
2010M11
1998M05
5
2000M04
0
2010M08
2004M08
2004M08
1999M03
1999M05
2005M06
-5
2002M01
2003M02
-10
1996M06
-15
-20
2009M04
2009M03
-25
96
98
00
02
E S I_ P L _ S A _ CHFC
04
06
08
10
E S I_ E A 1 7 _ S A _ CHFC
Zmiany produkcji przemysłowej
Wahania poziomu produkcji – cykl
odchyleń
.12
2008M02
2007M11
.08
1997M12
2000M03
2000M10
.04
2004M04
1998M02
.00
1999M04
1999M01
1996M09
-.04
2003M08 2005M04
2002M10
-.08
2009M05
-.12
2009M07
-.16
96
98
00
02
I P _ P L _ S A _ CHFC
04
06
08
I P _ E A 1 7 _ S A _ CHFC
10
Wahania wskaźnika koniunktury w
przemyśle
20
2000M07
10
2007M10
2007M08
1997M09
1998M02
2011M01
2004M03
2000M03
2010M10
2004M08
0
1996M05
1999M04
1998M12
-10
2005M07
2005M05
2001M09
2001M12
1996M06
-20
2009M02
2009M04
-30
96
98
00
02
ICI _ P L _ S A _ CHFC
04
06
08
10
ICI _ E A 1 7 _ S A _ CHFC
Zmiany konsumpcji – Polska, poziomy
Wahania konsumpcji – cykl odchyleń
16
1996M09
2007M11
12
2007M07
2000M08
8
4
2010M10
0
2002M12
2003M10
-4
2000M04
-8
1996M09
2003M05
-12
2009M02
-16
2009M05
-20
96
98
00
02
CS _ P L _ S A _ CHFC
04
06
08
10
CS _ E A 1 7 _ S A _ CHFC
Czy zmiany koniunktury moŜna
przewidzieć
• Dzięki badaniom koniunktury moŜna
przewidywać kierunki zmian aktywności
gospodarczej
• Dane gromadzone w tych badaniach cechuje:
– szybkość pozyskiwania (obserwacja działalności
gospodarczej w czasie niemal „rzeczywistym”)
– ekspercki charakter (informacje „z pierwszej ręki”)
– mikroekonomiczne podstawy
– wyprzedzający charakter
• harmonizacja w skali międzynarodowej
Wahania PKB i ESI w Polsce - cykl
odchyleń
.05
15
.04
10
.03
5
.02
0
.01
-5
.00
-10
-.01
-15
-.02
-20
-.03
-25
96
98
00
02
04
GDP_PL_SA_CHFC (L)
ESI_PL_SA_CHFC (R)
06
08
10
Wahania konsumpcji i wskaźnika
nastrojów konsumentów - PL
.05
16
.04
12
.03
8
.02
4
.01
0
.00
-4
-.01
-8
-.02
-12
-.03
-16
-.04
-20
96
98
00
02
04
CONS_PL_SA_CHFC (L)
CS_PL_SA_CHFC (R)
06
08
10
Wahania produkcji przemysłowej i
wskaźnika koniunktury w przemyśle - PL
.100
12
.075
8
.050
4
.025
0
.000
-4
-.025
-8
-.050
-12
-.075
-16
-.100
-20
96
98
00
02
04
06
IP_PL_SA_CHFC (L)
I C I _PL_SA_C H F C (R )
08
10
Wahania produkcji przemysłowej i
wskaźnika koniunktury w przemyśle - PL
.100
12
.075
8
.050
4
.025
0
.000
-4
-.025
-8
-.050
-12
-.075
-16
-.100
-20
96
98
00
02
04
06
IP_PL_SA_CHFC (L)
I C I _PL_SA_C H F C (R )
08
10
Wahania produkcji budowlanej i wskaźnika
koniunktury w budownictwie - PL
.15
30
.10
20
.05
10
.00
0
-.05
-10
-.10
-20
-.15
-30
96
98
00
02
04
06
CP_PL_SA_CHFC (L)
C C I _PL_SA_C H F C (R )
08
10
Wahania sprzedaŜy detalicznej i
wskaźnika koniunktur w handlu - PL
.20
6
.16
4
.12
2
.08
0
.04
-2
.00
-4
-.04
-6
-.08
-8
96
98
00
02
04
RS_PL_SA_CHFC (L)
RCI_PL_SA_CHFC (R)
06
08
10
szczyt cyklu
Cykl w produkcji przemysłu przetwórczego w latach 1986-2010 - dane IRGkoniunkturalnego
SGH
(II kwartał 2007
r.)
Plan Konsolidacji
Gospodarki rządu
Rakowskiego
boom gospodarczy
lat 1996-97
kryzys bankowy w
USA i początek
globalnej recesji
"efekt unijny"
efekty
planu
Balcerowicza
wrz 86 wrz 87 wrz 88 wrz 89 wrz 90 wrz 91 wrz 92 wrz 93 wrz 94 wrz 95 wrz 96 wrz 97 wrz 98 wrz 99 wrz 00 wrz 01 wrz 02 wrz 03 wrz 04 wrz 05 wrz 06 wrz 07 wrz 08 wrz 09 wrz 10
kryzysfinansowy w
Rosji
światowa recesja
lat 2001/2002
dno cyklu
koniunkturalnego
(I kwartał 2009 r.)
recesja transformacyjna
Stabilizowanie koniunktury
• Pobudzania aktywności gospodarczej w
fazie spadkowej poprzez ekspansywną
politykę pienięŜną i fiskalną
– Polityka fiskalna:
• zwiększanie wydatków rządowych
• zmniejszanie podatków
– Polityka pienięŜna
• zwiększanie podaŜy pieniądza
• obniŜanie stóp procentowych
Stabilizowanie koniunktury - c.d.
• Hamowania aktywności gospodarczej w
fazie ekspansji
– Polityka fiskalna:
• zmniejszanie wydatków rządowych
• zwiększanie podatków
– Polityka pienięŜna
• zmniejszanie podaŜy pieniądza
• podwyŜszanie stóp procentowych
Kryzys jako zagroŜenie i szansa
• Dla wielu uczestników działalności oznacza wzrost
niepewności i ryzyka, związanego z działalnością
gospodarczą, moŜe prowadzić do bankructwa.
• Dla innych moŜe być szansą na nowy początek,
rozwój nowych metod czy bardziej innowacyjne
działania, pobudzające rozwój gospodarki i
przyspieszające wychodzenie z kryzysu
• Szansą na przyspieszenie aktywności
gospodarczej jest wprowadzanie innowacji
technologicznych, produktowych i procesowych