Integracja rozwiązań. Energetyka, IT i holizm

Integracja rozwiązań. Energetyka, IT i holizm
Autor: Wojciech Kwinta
(„Nafta & Gaz Biznes – październik 2004)
Energetyka to sektor nie tylko ważny, ale i niejednorodny. Ze względu na swoją specyfikę jest bardzo
atrakcyjny dla rynku technologii IT. A odpowiednie podejście do informatyzacji oraz integracji
systemów stwarza wizję nowoczesnego przedsiębiorstwa.
Wygląda na to, że koniunktura na rynku ma się całkiem nieźle. W czerwcowym raporcie firmy PMR
“Rynek IT w Polsce 2004” odnotowano wzrost o 11,5%, dzięki czemu wartość rynku
informatycznego sięgnęła 13,9 mld zł. Satysfakcjonująco przedstawiają się prognozy: tempo wzrostu
w tym roku będzie jeszcze wyższe i wyniesie nawet 15,1%. Dobra dynamika powinna utrzymać się
także w roku 2005 – według przewidywań rynek urośnie o 12,1%. Motorem napędowym będą
przede wszystkim usługi informatyczne, sektor oprogramowania rośnie bardzo powoli, a udział
sprzętu w wydatkach spada.
Menedżerskie wyzwania
Nie wiadomo jeszcze dokładanie, jak rosnący rynek wpłynie na priorytety menedżerów w zakresie
technologii IT, ale można przypuszczać, że będą one podobne do opublikowanych w badaniach
zrealizowanych przez The Conference Board i Cap Gemini Ernst & Young Polska (dzisiaj
Capgemini). Z raportu “Najważniejsze wyzwania rynkowe i menedżerskie 2004 roku” wynika, że dla
kadry zarządzającej najważniejsze jest usprawnianie procesów w firmie, a następnie (według wagi):
lepsze powiązania z dostawcami i odbiorcami, obniżanie kosztów technologii oraz dopasowanie celów
biznesowych i polityki IT. Nacisk na obniżanie kosztów wynikał z wcześniejszych, niekorzystnych
tendencji gospodarczych, ale może się utrzymać, bo chociaż sytuacja się poprawiła to pojawiły się
nowe czynniki jak konieczność sprostania konkurencji z firmami z Unii Europejskiej.
Energetyka i IT
Sektor energetyczny i branża IT są sobie wzajemnie potrzebne. Z punktu widzenia branży
technologii informatycznych (i informacyjnych) energetyka ze swoim szerokim zakresem
działalności i na ogół zasobną kieszenią to łakomy kąsek. Z punktu widzenia branży energetycznej
systemy informatyczne okazują się niezbędne dla właściwego funkcjonowania na zmieniającym się
rynku. Nawet jeśli sektor energetyczny w dużym stopniu wprowadził w minionych latach różne
formy informatyzacji, to takie zjawiska jak wstąpienie do Unii Europejskiej, nowe prawodawstwo,
restrukturyzacja branży, prywatyzacja i liberalizacja rynku stanowią silne bodźce do dalszych
działań. Dodatkowe impulsy to coraz bardziej świadomy i wymagający klient oraz wizja
powszechnie obowiązującej zasady TPA w przyszłości. Wszystko to przekonuje, że inwestycje w
informatyzację będą w najbliższym czasie rosnąć. Trzeba też pamiętać, że nowe wymagania nie
tylko zmuszają do inwestycji, ale także otwierają energetyce nowe możliwości, jak choćby
świadczenie usług dostępu do internetu czy szerokopasmowego przesyłu danych.
IT, ale jakie i gdzie?
Na pytanie, gdzie wdrażać rozwiązania IT, niekoniecznie da się łatwo odpowiedzieć, choć kusi by
skwitować je stwierdzeniem: praktycznie wszędzie. Biorąc pod uwagę wspomniane wyżej
preferencje menedżerów widać, że główną rolę odgrywa wspomaganie zarządzania
przedsiębiorstwem, zarządzanie łańcuchami dostaw i budowanie relacji z klientami. Ale branża
energetyczna, to m.in. wytwarzanie energii, przesył, sprzedaż, automatyka i serwis na frontach
ciepła, prądu, gazu i paliw. Stąd wynika potrzeba wprowadzania różnorodnych rozwiązań na wielu
poziomach przetwarzających mnóstwo różnorodnych informacji.
Odpowiedź na pytanie, jakie IT, wynika z analizy potrzeb. Obok wspomagających zarządzanie
systemów ERP (Enterprise Resource Planning) niezbędne są rozwiązania billingowe i ich
rozszerzenie w postaci systemów CRM (Customer Relationship Management) i call center, a także
systemy paszportyzacji (w tym technologie GIS), systemy informowanie kierownictwa i systemy
eksperckie, oprogramowanie kontrolujące automatykę, systemy dyspozytorskie, systemy SCM
(Supply Chain Management), akwizycji danych, hurtownie danych i wiele innych w zależności od
konkretnych potrzeb. Dodatkowe zastosowanie znajdują rozwiązania usług sieciowych, portali
intranetowych i internetowych, systemy bezpieczeństwa czy technologie mobilne. I to wszystko
powinno ze sobą współgrać.
Energetyka holistyczna
Przed laty systemy informatyczne tworzyły archipelag wysp, między którymi komunikacja była
utrudniona lub wręcz niemożliwa. Dzisiaj taki stan rzeczy nie ma racji bytu: efekt synergii osiąga się
tylko dzięki integracji systemów. Integracja dotyczy kilku poziomów: usług wdrażania i dostawy
systemów operacyjnych, komunikacyjnych czy bazodanowych, specjalizowanych systemów
branżowych czy usług dostarczania i instalacji sieci oraz sprzętu. Przy wielu istniejących starszych i
nowszych rozwiązaniach informatycznych integrator jest niezbędny (czy to wyspecjalizowany, czy
oferujący pełne usługi integracyjne). Niewydolne oprogramowanie i przestarzałe systemy należy
zastąpić nowymi, działające na różnych płaszczyznach zmusić do współpracy, a być może część
działalności przekazać innym firmom w ramach outsourcingu.
Integracja dotyczy zarówno samego przedsiębiorstwa, jak i jego relacji z otoczeniem. W
pierwszym przypadku zapewnia spójność wewnętrzną, w drugim - umożliwia optymalizację
współpracy na zewnątrz. Biorąc pod uwagę pomysły na tworzenie podmiotów
multienergetycznych kompleksowo zajmujących się wytwarzaniem, dystrybucją i handlem
ciepłem, energią elektryczną i gazem oraz świadczeniem nowych usług teleinformatycznych,
zaawansowana integracja prowadzi do holistycznej wizji energetyki, gdzie całość jest czymś
więcej, niż tylko sumą poszczególnych składników. Oczywiście innym zagadnieniem jest to, czy
taka forma globalizacji byłaby korzystna dla klientów i mogła funkcjonować na wolnym rynku
nie przekształcając optymalizacji w monopolizację.
Rozwiązania
Niejednorodność rynku energetycznego różnicuje potrzeby: inne rozwiązania są priorytetem dla
wielkich wytwórców, inne dla sieci dystrybucyjnej. Nie sposób przedstawić wszystkie rozwiązania,
ale do najistotniejszych należą wspomagające zarządzanie systemy ERP (poszerzane o kolejne
moduły, np. gospodarki remontowej czy materiałowej), systemy billingowe do obsługi drobnych i
wielkich nabywców, CRM poszerzające zakres rozwiązań billingowych, systemy GIS umożliwiające
zarządzanie majątkiem sieciowym oraz automatyka sterująca wytwarzaniem.
Klient – nasz partner
Dobry system billingowy oznacza nie tylko większą efektywność pracy, ale także zadowolenie klienta.
System musi m.in. ułatwiać zawieranie umów, rozliczanie i fakturowanie czy raportowanie. Powinien
wspomagać obsługę taryf, cenników, odczytów liczników i rejestrację wyników. W przypadku
przedsiębiorstw multienergetycznych system billingowy ma za zadanie radzić sobie ze wszystkimi
mediami i umożliwiać wystawianie jednolitego rachunku za całość. Do tego typu rozwiązań zalicza
się produkt BILEN firmy Spin. Umożliwia on także samoobsługę systemu wykorzystując Internet,
gromadzi wszelkie dane pomiarowe, rejestruje wnioski i reklamacje, obsługuje windykację należności.
Jest przy tym niezależny od platformy bazodanowej i sprzętowej, co ułatwia wdrażanie w różnych
przedsiębiorstwach. Innym tego rodzaju rozwiązaniem jest oparty o bazę danych Oracle System
Obsługi Odbiorców Energii Elektrycznej Gazu i Ciepła ZBYT-2000 z Centrum Informatyki
Energetyki sp. z o.o. należącej do grupy ComputerLand. Może rozliczać media, a nawet abonament
RTV czy opłaty za telewizję kablową. Jego rozszerzeniem jest eZBYT, czyli internetowe biuro
obsługi klienta i moduły tpaZBYT do obsługi klientów uprawnionych do korzystania z TPA oraz
Obsługa Zgłoszeń wspomagający obsługę klientów. ZBYT-2000 działa w Zakładzie Głównym Grupy
Energetycznej ENEA SA w Poznaniu gdzie dokonano konwersji z pięciu różnych systemów
billingowych do jednego we wszystkich Rejonach Energetycznych. System przeznaczono zarówno dla
wielkich, jak i małych odbiorców energii. Obsługuje ok. 890 tys. klientów.
Możliwości systemów billingowych rozszerza oprogramowanie klasy CMR mające za zadanie
pozyskiwać klientów, podtrzymywać więzi z dotychczasowymi, obsługiwać sprzedaż oraz serwis i
doradztwo. Dzięki CRM można np. łatwiej przygotować programy lojalnościowe czy badać
oczekiwania konsumentów. Walka o utrzymanie klientów, czy zdobycie nowych staje się coraz
istotniejsza i wraz z systemami do zarządzania relacjami z klientem korzysta się także z rozwiązań
typu Call Center służących jako infolinie udzielające informacji czy odbierające zgłoszenia awarii
bądź reklamacje.
Zarządzanie majątkiem
Infrastruktura sieciowa to znaczny majątek wymagający właściwego zarządzania. Tu z pomocą
przychodzą systemy informacji geograficznej GIS będące bazami danych o sieci i jej elementach z
reprezentacją w postaci map numerycznych. Istotną cechę systemów GIS są warstwy map, z których
każda zawiera informacje o różnych rodzajach infrastruktury (np. odrębnie topografię terenu, sieć
elektroenergetyczną i inne elementy). Obiekty graficzne są powiązane z ich opisami (np. parametry
techniczne i relacje między obiektami). Służą m.in. zarządzaniu modelem sieci, wizualizacji,
projektowaniu rozwoju, prezentacji schematów i analizie awarii. Systemy GIS integruje się z
systemami zbierania danych i SCADA (sterowania ruchem sieci), systemami technicznymi,
inżynierskimi i rozwiązaniami typu business inteligence, czy eksperckimi. Dodatkowo, dane są
udostępniane poprzez Internet czy mobilne urządzenia PDA (Personal Digital Assistant). Ze względu
na ogromną funkcjonalność, GIS budzi coraz szersze zainteresowanie, a oferują go m.in. takie firmy
jak Spin, Globema czy Intergraph. Przykładowo, Globema oferuje zestaw aplikacji przeznaczonych
dla branży elektroenergetycznej, przedsiębiorstw energetyki cieplnej oraz rozwiązań służących do
planowania i projektowania sieci (energetycznych niskiego napięcia i gazowniczych) i kontrolowania
przerw w dopływie energii elektrycznej. Podstawą dla aplikacji jest system Smallworld SRP firmy GE
Network Solutions do zarządzania zasobami przestrzennymi. System EL.GIS (wraz z modułami
obliczeniowymi) Globemy trafił np. do Energetyki Kaliskiej, gdzie wspomaga zarządzanie
infrastrukturą elektroenergetyczną i działanie służb utrzymania i rozwoju sieci.
Wyzwania, problemy
Powyższe przykłady to tylko fragment złożonej całości jaką tworzy energetyka i jej potrzeby w
zakresie technologii IT. Branża korzysta z zaawansowanych systemów automatyki i sterowania,
systemów eksperckich opartych na sieciach neuronowych, narzędzi e-biznesowych czy elearningowych, łączności bezprzewodowej i systemów zdalnych pomiarów, a przy tym staje przed
nowymi problemami i wyzwaniami. Zmiany technologiczne zachodzące w szybkim tempie otwierają
drogę do nowych usług, choćby oferowania internetu i przesyłania danych po sieci energetycznej
(technologia PLC, czyli Power Line Communications), z którymi wiążą się możliwości nowych
usług w rodzaju telefonii IP. A z tego, jak i ze wszystkich innych rozwiązań informatycznych,
wynika jeszcze jeden problem: zapewnienia bezpieczeństwa. Systemy IT muszą być odpowiednio
chronione by nie dopuścić zarówno do zagrożeń zewnętrznych (np. włamania, wirusy czy konie
trojańskie), jak i wewnętrznych (jednym z istotniejszych niebezpieczeństw są nieodpowiedzialni
pracownicy wyposażeni w nadmierne uprawnienia w sieci komputerowej). W przypadku
świadczenia usług teleinformatycznych bezpieczeństwo musi zostać zapewnione nie tylko
przedsiębiorstwu, ale także jego klientom. To problem krytyczny, szczególnie przy otwarciu na świat
zewnętrzny i wymaga osobnego potraktowania.
Wyłaniający się obraz zastosowań IT w energetyce przekonuje, że przyszłość wiąże się z integracją,
staranną analizą potrzeb i sensowną modernizacją. Inwestycje w technologie IT to konieczność, nawet
jeśli nie zawsze da się obliczyć wynikające z nich korzyści (wyliczenia zwrotu z inwestycji bywają
problematyczne). Jednak świat idzie naprzód i bez kontaktu z czołówką każda firma prędzej czy
później poniesie bolesne straty. A wtedy na inwestycje może być za późno. Holistyczną wizję
zinformatyzowanej energetyki można potraktować nieco z przymrużeniem oka (przy całej powadze
problemu), ale bez względu na to, kto i jak będzie rozwijał informatyzację w branży, strukturalne
podejście do tematu z pewnością zachwyci postmodernistów.