BSII_Ptaki morskie MFW wyniki_raport 4962KB Sep 04 2015 08

Transkrypt

Monitoring ptaków morskich
obszaru przeznaczonego
pod budowę
morskiej farmy wiatrowej
„Bałtyk Środkowy II”
Raport końcowy z wynikami badań
Wykonawca:
POMARINUS Andrzej Kośmicki
Zamawiający:
Natural Power Association Sp. z o. o.
Gdańsk,
marzec 2015 r.
Monitoring ptaków morskich obszaru przeznaczonego pod budowę MFW Bałtyk Środkowy II
Informacje o dokumencie
Dokument:
Monitoring ptaków morskich obszaru przeznaczonego pod budowę
MFW Bałtyk Środkowy II
Wersja:
ostateczna
Autor:
Włodzimierz Meissner
Natural Power Association Sp. z o. o.
Zamawiający:
ul. Krucza 24/26
00-526 Warszawa
POMARINUS Andrzej Kośmicki
Wykonawca:
ul. Kruczkowskiego 15c/9
80-288 Gdańsk
Data umowy:
10.06.2013
1
Spis treści
1. Streszczenie niespecjalistyczne......................................................................................................................... 4
2. Wprowadzenie ................................................................................................................................................14
3. Obszar badao ..................................................................................................................................................14
4. Opis metodyki .................................................................................................................................................17
4.1. Metody prowadzenia obserwacji.................................................................................................................17
4.2. Metody opracowania danych ......................................................................................................................23
5. Wyniki .............................................................................................................................................................28
5.1. Gatunki ptaków stwierdzone na badanym obszarze ...................................................................................28
5.1.1. Charakterystyka poszczególnych gatunków .............................................................................................34
5.2. Liczebnośd i skład gatunkowy awifauny w cyklu rocznym ...........................................................................45
5.2.1. Okres letni .................................................................................................................................................45
5.2.2. Okres migracji jesiennej ............................................................................................................................47
5.2.3. Okres zimowania .......................................................................................................................................48
5.2.4. Okres wędrówki wiosennej .......................................................................................................................50
5.3. Zmiany liczebności najliczniej występujących gatunków.............................................................................51
5.3.1. Zmiany liczebności lodówki na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” i na Ławicy Słupskiej .........................54
5.4. Zagęszczenie i liczebnośd ptaków przebywających w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” ...............57
5.4.1. Okres letni .................................................................................................................................................57
5.4.2. Okres migracji jesiennej ............................................................................................................................59
5.4.3. Okres zimowania .......................................................................................................................................61
5.4.4. Okres migracji wiosennej ..........................................................................................................................65
5.4.5. Porównanie rozmieszczenia lodówki na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” i na Ławicy Słupskiej ...........67
5.5. Ptaki przelatujące nad badanym obszarem .................................................................................................71
5.5.1. Okres letni .................................................................................................................................................71
5.5.2. Okres wędrówki jesiennej .........................................................................................................................72
5.5.3. Okres zimowania .......................................................................................................................................75
5.5.4. Okres wędrówki wiosennej .......................................................................................................................77
5.6. Porównanie liczby i wysokości przelotów ptaków w wyróżnionych okresach fenologicznych ...................80
6. Podsumowanie wyników ................................................................................................................................81
7. Wnioski............................................................................................................................................................83
8. Niedostatki techniki i luki we współczesnej wiedzy........................................................................................84
9. Literatura.........................................................................................................................................................85
2
10. Spis rysunków ...............................................................................................................................................91
11. Spis tabel .......................................................................................................................................................92
12. Spis fotografii ................................................................................................................................................94
13. Załączniki .......................................................................................................................................................95
3
1. Streszczenie niespecjalistyczne
Przedmiot i cel badao
Grupa ptaków morskich obejmuje gatunki ptaków wodnych, które w sezonie pozalęgowym
przebywają przeważnie na wodach morskich. Większośd z nich osiąga najwyższe liczebności w strefie
pełnomorskiej, położonej ponad 1 km od brzegu. Wyjątkiem są mewy, które towarzyszą kutrom rybackim na
łowiskach i ich występowanie na otwartym morzu jest silnie uwarunkowane aktywnością człowieka.
Podstawowym celem badao było określenie składu gatunkowego, liczebności, zagęszczenia
i wysokości przelotu występujących w rejonie projektowanej farmy bądź przelatujących nad nim ptaków
morskich. Dodatkowo notowane były przelatujące nad obszarem inwestycji ptaki związane ze środowiskami
lądowymi. Dane z tych obserwacji będą wykorzystane do dokonana oceny oddziaływania ptaków migrujących
i przelatujących nad obszarem farmy.
Zakres i metody badao
Badania prowadzone były na obszarze planowanej Morskiej Farmy Wiatrowej „Bałtyk Środkowy II”
(MFW BŚ II) oraz w strefie buforowej o szerokości 2 mil morskich od granic obszaru wyznaczonego
w pozwoleniu na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeo w polskich
obszarach morskich (PSZW), w okresie od początku czerwca 2012 r. do kooca czerwca 2013 r oraz dodatkowo
od listopada 2013 do lutego 2014. Okres objęty badaniami podzielono na 4 pory roku obejmujące kolejne,
następujące po sobie w cyklu corocznym okresy życia ptaków morskich: lato, migracja jesienna, zimowanie
i migracja wiosenna.
Ptaki liczono podczas rejsów z jednostek pływających, zgodnie z metodyką opisaną w podręczniku
metodycznym wydanym przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska „Monitoring ptaków wodno–
błotnych w okresie wędrówek” z 2011 r. Trasa rejsów biegła wzdłuż 4 odcinków, tzw. transektów, o łącznej
długości ok. 65 km, które zostały wyznaczone w taki sposób, by uzyskane wyniki były reprezentatywne dla
zmieniających się warunków wynikających ze zmian w głębokości (Rys. I). Za każdym razem liczenie ptaków
wzdłuż wszystkich czterech transektów trwało około 4-5 godzin i było wykonywane w pasie o szerokości 600
m, którego całkowita powierzchnia wyniosła około 39 km2.
Powierzchnia planowanej inwestycji „Bałtyk Środkowy II” wyniosła ok. 122 km 2, natomiast
powierzchnia strefy buforowej o dwumilowej szerokości liczonej od zewnętrznej granicy określonej w PSZW
zajmowała ok. 217 km2. Do strefy buforowej nie wliczono pasa o szerokości 500 m miedzy granicą obszaru
inwestycji i linią zabudowy (tzw. bufor wewnętrzny). Całkowita powierzchnia obu stref wyniosła około 339
km2, natomiast obszar objęty analizą zagęszczeo ptaków obejmował akwen o powierzchni około 603 km2.
4
Rysunek I. Przebieg transektów (linie proste), wzdłuż których liczono ptaki w rejonie powierzchni przeznaczonej pod
MFW BSII. Podano przyjętą numerację transektów (73-75).
W omawianym okresie wykonano 31 rejsów badawcze, w tym 26 w głównym, trzynastomiesięcznym
okresie badao oraz pięd w okresie dodatkowym.
Wyniki badao
Skład gatunkowy, liczebnośd i zagęszczenie
Wyniki przeprowadzonych obserwacji zostały przedstawione oddzielnie dla ptaków morskich
i oddzielnie dla ptaków związanych z lądem. Uzyskane dane dotyczące ptaków morskich zostały
przedstawione w czterech podstawowych formach, pozwalających na dokonanie w późniejszym etapie oceny
ważności badanego obszaru dla ptaków oraz skutków ewentualnych oddziaływao morskiej farmy wiatrowej
na ptaki występujące w tym obszarze:

Całkowita liczba ptaków stwierdzonych podczas rejsów badawczych w podziale na poszczególne
gatunki, poszczególne rejsy badawcze, okresy fenologiczne oraz podczas wszystkich obserwacji
łącznie,
5

Zagęszczenie ptaków na jednostkę powierzchni (liczba osobników w przeliczeniu na 1 km2), co jest
podstawowym parametrem pokazującym istotnośd danego obszaru dla ptaków, w podziale na
poszczególne okresy fenologiczne,

Rozmieszczenie ptaków na badanej powierzchni w poszczególnych okresach fenologicznych, co
pozwala na wyciągnięcie wniosków co do sposobu wykorzystania badanej powierzchni przez ptaki,

Wysokości przelotów, co pozwala na stwierdzenie na ile przelatujące nad badaną powierzchnią
ptaki mogą byd narażone na kolizje z elektrowniami wiatrowymi,
Wyniki dotyczące ptaków związanych z lądem oraz ptaków wodnych, niezwiązanych ściśle ze środowiskiem
morskim, które nie są głównym przedmiotem niniejszego opracowania, zostały przedstawione w dwóch
formach:

Liczebności całkowitej i w poszczególnych okresach fenologicznych oraz liczebności podczas
pojedynczych rejsów badawczych,

Wysokości przelotów w całym okresie badao i w poszczególnych okresach fenologicznych.
Liczebnośd ogólna ptaków
Podczas 31 rejsów badawczych wykonanych w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” stwierdzono
w sumie 34 gatunki ptaków wodnych, w tym 18 gatunków ptaków wodnych, oraz 16 z gatunków, które są
związane ze środowiskami lądowymi. Całkowita liczebnośd wszystkich zaobserwowanych ptaków wyniosła
74161 osobników, a średnia liczba w przeliczeniu na jeden rejs badawczy to 2392, natomiast biorąc pod
uwagę tylko gatunki ptaków morskich – 2328 osobników. Udział 19 gatunków ptaków nie związanych ze
środowiskiem wodnym wyniósł 0,2%. Odnotowano następujące gatunki ptaków morskich: lodówka, mewa
srebrzysta, markaczka, alka, nurnik, mewa mała, mewa żółtonoga, nurzyk, mewa siodłata, nur czarnoszyi,
uhla, nur rdzawoszyi, edredon, trójpalczatka, wydrzyk tęposterny, nur lodowiec, perkoz rogaty, wydrzyk
ostrosterny (kolejnośd wg spadającej liczebności).
Listę sześciu gatunków, stwierdzonych w liczbie powyżej 100 osobników w ciągu całego roku,
przedstawia poniżej tabela I.
Tabela I. Najliczniejsze gatunki ptaków morskich stwierdzone na obszarze MFW BSII
Gatunek
Lodówka Clangula hyemalis
Suma liczebności
66 986
Mewa srebrzysta Larus argentatus
3 805
Markaczka Melanitta nigra
2 042
Alka Alca torda
280
Nurnik Cepphus grylle
113
Mewa mała Hydrocoloeus minutus
112
6
Nad powierzchnią farmy odnotowano przelot następujących gatunków ptaków wodnych, które
jednak nie są związane na stałe ze środowiskiem morskim: mewa siwa, krzyżówka, gęś białoczelna,
kormoran, czernica, śmieszka, głowienka, cyraneczka, łabędź niemy, szlachar, nurogęś, rybitwa czarna,
świstun, gęś zbożowa, ogorzałka i łabędź krzykliwy (kolejnośd wg spadającej liczebności).
Nad powierzchnią farmy odnotowano także przelot następujących gatunków ptaków związanych ze
środowiskami lądowymi: skowronek, zięba, siewka złota, kulik wielki, rudzik, krogulec, wrona siwa, dymówka,
pliszka siwa, grzywacz, kawka, potrzos, drzemlik, białorzytka, bogatka, siewnica, samotnik, śpiewak i czajka
(kolejnośd wg spadającej liczebności).
Ptaki związane ściśle ze środowiskiem lądowym były stwierdzane w niewielkich liczebnościach.
W przypadku najliczniejszego z nich, skowronka, zaobserwowano zaledwie 109 osobników.
Zagęszczenia
Ptaki morskie na obszarze objętym badaniami przebywały w niskich zagęszczeniach tylko w okresie
letnim. Średnie zagęszczenia ptaków wodnych w strefie buforowej i na obszarze planowanej inwestycji
latem, jesienią i wiosną były zbliżone. W żadnym z tych okresów fenologicznych nie przekroczyły one wartości
25 os./km2. Najwyższe zagęszczenia odnotowano zimą, gdy średnio wyniosły 130,7 os./km2 i 86,6 os./km2,
dpowiednio w strefie inwestycji i w strefie buforowej.
Największe koncentracje ptaków morskich spotkano podczas obu rejsów w grudniu 2012, gdy
lokalnie przekraczały one 2000 os./km2. Obszar tych najwyższych zagęszczeo obejmował akwen znajdujący
się na granicy strefy buforowej i strefy inwestycji w centralnej części obszaru objętego opracowaniem.
Jesienią, zimą i wiosną najwyższe zagęszczenia utrzymywały się w części badanego akwenu przylegającej do
Ławicy Słupskiej, która jest jednym z najważniejszych zimowisk lodówek na Bałyku. Najprawdopodobniej
bardzo duże koncentracje tego gatunku, które stwierdzono tylko w grudniu 2012 dotyczyły ptaków, które
przemieściły się w miejsce planowanej inwestycji z leżącego opodal dużego zimowiska.
Rozmieszczenie ptaków
Zagęszczenia awifauny w okresie letnim były niskie z maksymalnymi wartościami nieznacznie
przekraczającymi 5 osobników/km2 (Rys. II). Wyraźnie mniej ptaków przebywało we wschodniej części strefy
buforowej, gdzie ptaki przebywały w dużym rozproszeniu nie osiągając zagęszczeo powyżej 1 os./ km2.
Jesienią zagęszczenia awifauny były wyższe niż latem. Obszar z najwyższymi zagęszczeniami
dochodzącymi do 40 os./km2 znajdował się w południowo-zachodniej części strefy buforowej i obejmował
około 30% powierzchni planowanej inwestycji. Na pozostałej części obszaru objętego opracowaniem średnie
zagęszczenia całego ugrupowania ptaków były jesienią bardzo niskie i nie przekraczały 10 os./km2 (Rys. III).
7
Zimą, gdy liczebnośd ptaków morskich była zdecydowanie najwyższa obszar największych zagęszczeo
przekraczającymi 100 os./km2 znajdował się w południowo-zachodniej części obszaru planowanej inwestycji
oraz strefy buforowej (Rys IV). Średnie zagęszczenie ptaków w okresie zimowym na akwenie przeznaczonym
pod elektrownie dochodziło do 250 os./km2.
Wiosną, po spadku liczebności ptaków, zaznaczyła się ich preferencja do południowo-wschodniej
części akwenu (Rys. V). Jednak średnie zagęszczenie w miejscach najliczniejszych koncentracji awifauny
dochodziło wiosną do 50 os./km2.
16°40'E
17°0'E
Legenda
90
85
95
90
granica buforu 2 mil morskich
od granicy MFW
70
75
60
50
45
65
55°10'N
55°10'N
80
55
Zagęszczenie ptaków [os./km2]
0,01 - 0,99
0,99 - 3,01
40
35
30
55°0'N
20
30
55°0'N
20
10
25
15
20
±
Data: 2014-04-22
15
Podziałka
0
30
0
2,5
1
5 km
2 mile morskie
25
16°40'E
17°0'E
Rysunek II. Rozmieszczenie wszystkich ptaków morskich w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie
2
letnim. Przedstawiono wartości średniego zagęszczenia (osobniki/km ).
8
16°40'E
17°0'E
Legenda
90
85
95
90
od granicy MFW
70
75
65
60
55
50
45
55°10'N
55°10'N
80
1,00 - 9,99
10,00 - 39,95
40
35
30
55°0'N
20
30
55°0'N
20
10
25
15
20
±
Data: 2014-04-22
15
Podziałka
0
30
2,5
0
1
5 km
2 mile morskie
25
16°40'E
17°0'E
Rysunek III. Rozmieszczenie wszystkich ptaków morskich w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie
2
jesiennym. Przedstawiono wartości średniego zagęszczenia (osobniki/km ).
16°40'E
17°0'E
Legenda
90
85
95
90
od granicy MFW
70
75
60
50
45
65
55°10'N
55°10'N
80
55
1,00 - 9,99
10,00 - 49,99
50,00 - 99,99
40
100,00 - 249,99
250,00 - 266,19
35
30
55°0'N
20
30
55°0'N
20
10
25
15
20
±
Data: 2014-04-22
15
Podziałka
0
30
0
2,5
1
5 km
2 mile morskie
25
16°40'E
17°0'E
Rysunek IV. Rozmieszczenie wszystkich ptaków morskich w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie
2
zimowym. Przedstawiono wartości średniego zagęszczenia (osobniki/km ).
9
16°40'E
17°0'E
Legenda
90
85
95
90
od granicy MFW
70
75
60
50
45
65
55°10'N
55°10'N
80
55
1,00 - 9,99
10,00 - 49,72
40
35
30
55°0'N
20
30
55°0'N
20
10
25
15
20
±
Data: 2014-04-22
15
Podziałka
0
30
0
2,5
1
5 km
2 mile morskie
25
16°40'E
17°0'E
Rysunek V. Rozmieszczenie wszystkich ptaków morskich w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie
2
wiosennym. Przedstawiono wartości średniego zagęszczenia (osobniki/km ).
Wysokośd przelotów
W trakcie obserwacji notowano wysokośd przelotu ptaków, w podziale na następujące pułapy: 0–15
m, 15–60 m, 60–200 m oraz powyżej 200 m.
W całym okresie prowadzenia badao 91% przelotów miało miejsce na niskim pułapie (do 15 metrów
nad wodą), około 8% przemieszczeo odbywało się na wysokościach 15-60 m, a tylko 1% na wyższych
pułapach. Jedynie w okresie wędrówki jesiennej, gdy liczebnośd migrujących ptaków nie była wysoka,
przeloty na wysokościach poniżej 15 m stanowiły mniej niż 90% (Rys. VI). Wynika to przede wszystkim
z wysokiej liczby gęsi przemieszczających się nad badanym akwenem na pułapie powyżej 15-60 m.
10
100%
90%
80%
70%
60%
+200m
50%
60-200m
40%
15-60m
30%
1-15m
20%
10%
0%
okres letni
wędrówka
jesienna
zimowanie
wędrówka
wiosenna
Rysunek VI. Porównanie pułapów przelotu ptaków nad powierzchnią „Bałtyk Środkowy II” w kolejnych okresach
fenologicznych
Należy zaznaczyd, że w ramach tego modułu monitoringu prowadzono tylko obserwacje dzienne.
Pełna analiza przelotów ptaków nad terenem przeznaczonym pod planowaną inwestycję wymagała
zastosowania badao radarowych, prowadzonych również w nocy. Badania z użyciem radaru były prowadzone
przez inny zespół badawczy (firma DHI), a ich wyniki są przedstawione w raporcie z badao ptaków
migrujących.
Najważniejsze gatunki
Dwa zdecydowanie najliczniejsze gatunki ptaków to lodówka i mewa srebrzysta. Ich charakterystyki
przedstawiono poniżej.
Najliczniejszym gatunkiem na badanym akwenie była lodówka. Jej udział wśród wszystkich
zaobserwowanych ptaków wahał się od 58,6% wiosną do 96,4% zimą. Gnieździ się ona na rozległym obszarze
tundr Ameryki Północnej i Eurazji. Bałtyk jest najważniejszym zimowiskiem tego gatunku. Największe
koncentracje ptaków notuje się na Zatoce Pomorskiej, Zatoce Ryskiej oraz w rejonie ławic: Środkowej
i Hoburskiej, gdzie jego maksymalne zagęszczenia przekraczają zwykle 100 os./km2, a często nawet 500
os./km2. Jednak gatunek ten jest szeroko rozpowszechniony i występuje praktycznie na całym Bałtyku do
głębokości około 35 m. Na Bałtyku nie ma pierzowisk lodówek. Migracja jesienna ma miejsce od ostatnich dni
września do kooca listopada, jednak przemieszczenia ptaków obserwuje się niekiedy jeszcze w grudniu.
Wędrówka powrotna w stronę lęgowisk rozpoczyna się w marcu i trwa do połowy maja. Pokarm lodówek
11
w okresie pozalęgowym stanowi przede wszystkim makrozoobentos (małże i skorupiaki), ale także drobne
ryby. W poszukiwaniu pokarmu ptaki te są w stanie nurkowad nawet do 60 metrów.
Lodówki przemieszczają się nisko nad wodą, co wyraźnie zmniejsza ryzyko kolizji z rotorami
elektrowni. Średnia wysokośd ich przelotów w rejonie morskich farm wiatrowych zlokalizowanych u wybrzeży
Ameryki Północnej wyniosła zaledwie 1,9 m. Znacznie poważniejsze oddziaływanie elektrowni wiatrowych na
ten gatunek polega na ograniczaniu obszaru ich żerowisk. Lodówki unikają akwenu zajętego przez siłownie
wiatrowe i ich liczebnośd wyraźnie się zmniejsza w odległości do 2 km. Stąd lokalizowanie farm wiatrowych
na bogatych żerowiskach może mied znaczący szkodliwy wpływ na ten gatunek, szczególnie na Bałtyku, gdzie
liczebnośd lodówek gwałtownie się zmniejszyła, co spowodowało podwyższenie kategorii zagrożenia
Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN).
Drugim pod względem liczebności gatunkiem była mewa srebrzysta. Jej udział wśród wszystkich
zaobserwowanych ptaków wahał się od 2,8% zimą do 81,9% latem. Mewa srebrzysta gniazduje wokół całego
Bałtyku, gdzie najliczniejsze populacje zamieszkujące Finlandię i Estonię są szacowane na 65-90 tysięcy par.
Wielkoobszarowa inwentaryzacja ptaków zimujących na Bałtyku w latach 1988-1993 wykazała, że
przebywało tu około 310 tys. osobników tego gatunku. Ptaki z południowych i zachodnich części tego akwenu
są osiadłe, natomiast osobniki ze wschodnich i północnych części areału odbywają regularne,
krótkodystansowe wędrówki. Wędrówka jesienna trwa od września do grudnia, chod już w lipcu i sierpniu
obserwuje się duże polęgowe koncentracje ptaków tego gatunku związane z przemieszczeniami lokalnymi.
Przelot wiosenny rozpoczyna się już w lutym i trwa do maja. Poza okresem lęgowym mewy srebrzyste często
tworzą duże, wielotysięczne stada, które w strefie brzegowej przebywają w rejonach portów rybackich na
komunalnych wysypiskach śmieci. Ptaki te często towarzyszą kutrom rybackim na łowiskach, stąd ich
obecnośd na akwenach morskich jest w dużej mierze uzależniona od aktywności połowowej i nie można
jednoznacznie określid preferencji tego gatunku co do stref głębokości, czy też do różnych części Morza
Bałtyckiego. Naturalny pokarm mew srebrzystych składa się z ryb i bezkręgowców, jednak znaczny udział
w ich diecie mają składniki pochodzenia antropogennego, takie jak odpadki rybne i resztki pokarmu
składowane na komunalnych wysypiskach śmieci. W okresie lęgowym plądrują gniazda innych ptaków, stąd
w Europie podejmowane były szeroko zakrojone akcje polegające na redukcji populacji lęgowych na
obszarach wspólnego gniazdowania z rybitwami i siewkowcami.
Zgromadzono i przeanalizowano dane o wysokościach przelotów 25153 mew srebrzystych w rejonie
19 morskich farm wiatrowych. Gatunek ten wykazuje wysokie ryzyko kolizji, ponieważ 28,4% przemieszczeo
odbywało się w zasięgu rotorów o średnicy 130 m, przy prześwicie 20 m między powierzchnią wody
i najniższym położeniem rotora. Badania wykonane w innych lokalizacjach wykazują znaczną zmiennośd
pułapów przelotu (od 1 do 300 m), ze średnią wynosząca 33 m. Mewy srebrzyste w trakcie budowy morskiej
farmy wiatrowej wykazują częstsze występowanie na jej obszarze, niż w okresie poprzedzającym budowę. Po
12
zakooczeniu budowy zainteresowanie mew morską farmą wiatrową spada. Mewy srebrzyste wykorzystują
konstrukcje wystające z wody, także niepracujące turbiny wiatrowe, jako miejsce odpoczynku. Wydaje się
jednak, że czynnikiem najsilniej ograniczającym występowanie tego gatunku na obszarze zajętym przez
turbiny jest ograniczenie połowów ryb na sąsiadującym akwenach.
Pozostałe gatunki ptaków wodnych pojawiały się w rejonie powierzchni MFW BSII w niewielkiej
liczbie. Ich udział wyniósł 8,8% latem, 10,7% jesienią, 0,8% zimą i 14,2% wiosną.
Porównanie rozmieszczenia lodówki na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” i na Ławicy Słupskiej
Prowadzone równolegle badania na obu akwenach wskazują na możliwośd alternatywnego ich
wykorzystywania przez zimujące lodówki. W miejscach dużych koncentracji kaczek morskich stopniowo
dochodzi do zmniejszenia dostępnej bazy pokarmowej (głównie małży), ponieważ ptaki te wywierają silną
presję na ich populacje. Prowadzi to do spadku atrakcyjności danego żerowiska i zmusza ptaki do szukania
innych akwenów, nawet o większej głębokości, gdzie zagęszczenia małży są odpowiednio wysokie. Takie
zmiany miejsc koncentracji zaobserwowano podczas omawianych tu badao w rejonie Ławicy Słupskiej
i powierzchni „Bałtyk Środkowy II”.
Status ochronny
Z ogólnej liczby 53 gatunków, 43 objętych jest pełną, a 3 częściową ochroną gatunkową w Polsce.
Siedem gatunków posiada status gatunku łownego. Łabędź krzykliwy, nur czarnoszyi, nur rdzawoszyi, nur
lodowiec, perkoz rogaty, mewa mała, rybitwa czarna, siewka złota i drzemlik znajdują się w Załączniku I
Dyrektywy Ptasiej UE. Trzy gatunki – uhla, lodówka i kulik wielki mają podwyższoną kategorię zagrożenia
IUCN. Podwyższoną rangę SPEC 2 posiada 5 gatunków, a dalszym 10 nadano rangę SPEC 3, z czego
w przypadku ogorzałki odnosi się to nie do populacji lęgowych, a do zimujących w Europie.
Podsumowanie
Wyniki obserwacji awifauny morskiej w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” obejmujących
wszystkie okresy fenologiczne, wykazały, że akwen przeznaczony pod budowę morskiej farmy wiatrowej
okresowo może byd miejscem bardzo dużych koncentracji ptaków morskich. W grudniu 2012 przebywało tu
bardzo duże ugrupowanie lodówek. Ich liczebnośd w dniu 13.12.2012 została oszacowana na około 36,8
tysiąca ptaków w strefie inwestycji i 31,1 tys. w strefie buforowej. Przeprowadzone badania ptaków morskich
pozwoliły zebrad materiał, którego ilośd oraz jakośd są odpowiednie do oceny walorów przyrodniczych terenu
projektowanej MFW BSII oraz wykonania oceny oddziaływania MFW BSII na ptaki morskie. Ocena bazująca
na tych wynikach znajduje się w oddzielnym opracowaniu.
13
2. Wprowadzenie
Niniejszy raport powstał na zlecenie firmy Natural Power Association Sp. z o. o. z siedzibą
w Warszawie i zawiera omówienie wyników trzynastomiesięcznego monitoringu ptaków morskich obszaru
planowanej inwestycji polegającej na wybudowaniu pola elektrowni wiatrowych w lokalizacji określonej jako
„Bałtyk Środkowy II”. Monitoring ten był częścią kompleksowego, przedinwestycyjnego programu badao
środowiska morskiego, który został przeprowadzony na potrzeby procedury oceny oddziaływania na
środowisko. Trwał on przez 12 miesięcy od czerwca 2012 roku i został uzupełniony badaniami prowadzonymi
do kooca czerwca 2013, czyli do kooca miesiąca, w którym rozpoczęły się badania. Po zakooczeniu całego
cyklu badao podjęto decyzję o rozszerzeniu zakresu o dodatkowe rejsy badawcze w terminie od listopada
2013 do lutego 2014, czyli w miesiącach najliczniejszego występowania lodówki w tym rejonie. Celem tych
obserwacji miało byd potwierdzenie czy obszar „Bałtyk Środkowy II” stanowi miejsce licznych koncentracji
tego gatunku.
Grupa ptaków morskich omawiana w niniejszym opracowaniu obejmuje gatunki ptaków wodnych,
które w sezonie pozalęgowym przebywają przeważnie na wodach morskich. Większośd z nich osiąga
najwyższe liczebności w strefie pełnomorskiej, położonej ponad 1 km od brzegu. Wyjątkiem są mewy, które
towarzyszą kutrom rybackim na łowiskach i ich występowanie na otwartym morzu jest silnie uwarunkowane
aktywnością człowieka.
3. Obszar badań
Obszar przeznaczony pod budowę morskiej farmy wiatrowej „Bałtyk Środkowy II” został wytyczony
w obrębie Wyłącznej Strefy Ekonomicznej Polski (Rysunek 1), a jego lokalizacja wyznaczona jest
współrzędnymi geograficznymi 11 punktów (Tabela 1). Zajmuje on obszar ok. 122 km2. Pas o szerokości 500
m, leżący od jego granicy do wewnątrz obszaru jest wyłączony z zabudowy zgodnie z zapisem w wydanym
pozwoleniu na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeo w obszarach morskich
dla przedsięwzięcia1.
1
Dokument GT7/62/1142205/decyzja/2013 z dnia 15 stycznia 2013r.
14
Tabela 1. Współrzędne geograficzne proponowanej lokalizacji obszaru przeznaczonego na przygotowanie, realizację
i eksploatację „MFW Bałtyk Środkowy II”
Punkt
WGS84 DD°MM’SS,sss’’
Szerokośd geograficzna Długośd geograficzna
A
55°00'50,524"N
16°58'30,687"E
B
55°02'06,260"N
16°51'35,533"E
C
55°02'07,171"N
16°50'52,962"E
D
55°06'08,711"N
16°46'23,733"E
E
55°06'11,836"N
16°46'19,179"E
F
55°07'06,218"N
16°44'36,995"E
G
55°07'25,002"N
16°47'08,284"E
H
55°07'54,264"N
16°50'28,666"E
I
55°08'05,318"N
16°53'34,432"E
J
55°08'17,668"N
16°55'19,642"E
K
55°08'12,077"N
16°56'59,967"E
15
16°40'E
17°0'E
17°20'E
17°40'E
18°0'E
18°20'E
18°40'E
55°20'N
55°20'N
Legenda
100
miejscowości
55°10'N
55°10'N
izobaty
50
20
30
40
50
55°0'N
55°0'N
40
100
Władysławowo
Łeba
54°40'N
54°40'N
20
54°50'N
54°50'N
ok. 36 km
30
Ustka
54°30'N
54°30'N
Gdynia
16°40'E
Data: 2014-04-16
54°20'N
54°20'N
Gdańsk
17°0'E
17°20'E
17°40'E
18°0'E
18°20'E
±
Podziałka
0
5
0
2,5
10 km
5 mile morskie
18°40'E
Rysunek 1. Lokalizacja obszaru przeznaczonego pod budowę morskiej farmy wiatrowej „Bałtyk Środkowy II”
Omawiany obszar planowanej inwestycji położony jest w strefie głębokości 20-45 m, w odległości
około 36 km od wybrzeża Polski (Rysunek 1). W pobliżu jego granic położone są dwa morskie obszary Natura
2000: Ławica Słupska (PLB 990001) w odległości 1 km oraz Przybrzeżne Wody Bałtyku (PLB 990002)
w odległości 27 km (Rysunek 2). Większy dystans dzieli powierzchnię „Bałtyk Środkowy II” od Zatoki Puckiej
(PLB 220005) – 97 km i od Zatoki Pomorskiej (PLB 990003) – 87 km. Najbliżej położonym lądowym obszarem
Natura 2000, na terenie którego znajdują się duże zbiorniki wodne jest Pobrzeże Słowioskie (PLB 220003),
oddalone o ok. 38 km od badanej powierzchni (Rysunek 2).
16
15°0'E
15°20'E
15°40'E
16°0'E
16°20'E
16°40'E
17°0'E
17°20'E
17°40'E
18°0'E
18°20'E
18°40'E
56°0'N
55°40'N
55°50'N
55°50'N
Legenda
55°0'N
km
54°30'N
ok
54°40'N
.8
54°50'N
7k
m
54°50'N
ok. 9
7
m
54°40'N
OSO Przybrzeżne Wody Bałtyku
PLB 990002
k
38
ok.
ok. 27 km
SOO/OSO
Ławica Słupska
PLB 990001
OSO Pobrzeże
Słowińskie
PLB 220003
54°0'N
54°10'N
54°10'N
54°20'N
54°20'N
OSO Zatoka Pomorska
PLB 990003
OSO Zatoka Pucka
PLB 220005
54°30'N
55°0'N
55°10'N
55°10'N
55°20'N
55°20'N
55°30'N
55°30'N
55°40'N
Obszary Natura 2000
Data: 2014-04-16
±
53°50'N
54°0'N
Podziałka
15°0'E
15°20'E
15°40'E
16°0'E
16°20'E
16°40'E
17°0'E
17°20'E
17°40'E
18°0'E
18°20'E
0
10
0
5
20 km
10 mile morskie
18°40'E
Rysunek 2. Położenie akwenu przeznaczonego pod budowę morskiej farmy wiatrowej „Bałtyk Środkowy II”
w stosunku do najbliższych obszarów sieci Natura 2000
4. Opis metodyki
4.1. Metody prowadzenia obserwacji
Ptaki liczono ze statku, zgodnie z metodyką opisaną w podręczniku metodycznym wydanym przez
Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska (Meissner 2011a) (Tabela 2). Obejmowała ona:
1. Liczenie wszystkich ptaków pływających i latających wzdłuż transektów, w tym oddzielne notowanie
ptaków znajdujących się w pasie o szerokości 600 m (po 300 m z jednej burty). Liczenie było
wykonywane jednocześnie przez 2 osoby, stojące blisko siebie, z których każda liczyła ptaki po jednej
stronie statku.
W związku z przewidywanym wzrostem liczebności ptaków wodnych, jaki ma miejsce na akwenach
morskich jesienią, dokonano modyfikacji metodyki obserwacji opisanej w ww. podręczniku (Meissner
2011 a). Zmiana ta miała na celu zebranie danych pozwalających na lepsze oszacowanie liczebności
poszczególnych gatunków. Korekta ta polegała na podziale pasu transektu na 4 strefy z każdej strony
statku:
17
1) do 50 m od burty,
2) 50-100 m od burty,
3)100-200 m od burty,
4) 200-300 m od burty.
Umożliwia to uwzględnienie w koocowych analizach poprawek związanych ze spadającą
wykrywalnością ptaków wraz ze zwiększającą się odległością od burty statku. Jest to standardowa
procedura w badaniach liczebności ptaków przebywających na akwenach wodnych (np. Ronconi &
Burger 2009). Liczenia z podziałem pasa transektu na powyższe strefy rozpoczęły się od kontroli
w dniu 24.10.2012. Wskaźniki korygujące liczebnośd ptaków ze względu na spadającą ich
wykrywalnośd wraz ze zwiększającą się odległością od burty oparte zostały na wystarczająco licznych
danych z pozostałego okresu (zob. rozdział 4.2).
2. Liczenie ptaków przelatujących techniką „snap-shot” (notowanie ptaków w locie znajdujących się
w danym momencie w pasie transektu). Zgodnie z obowiązującą metodyką (Komdeur et al. 1992) nie
uwzględniano ptaków towarzyszących statkowi, ponieważ zawyżałoby to ich liczebnośd poprzez
wielokrotne liczenie tych samych osobników.
Ocena odległości od burty statku wykonywana była zgodnie z procedurą zaproponowaną przez Heinemanna
(1981) i opisaną w podręczniku metodycznym GDOŚ (Meissner 2011a), która opiera się na zależności
opisującej odległośd od horyzontu w stosunku do wysokości, na jakiej znajduje się oko obserwatora.
Obserwacje prowadzono z wysokości około 4-5 m nad powierzchnią morza przez cały czas, gdy statek
poruszał się po trasie transektu. Podczas liczenia utrzymywano stałą prędkośd wynoszącą około 9 węzłów.
Począwszy od rejsu w dniu 12.10.2012 długośd każdego transektu została podzielona na odcinki
odpowiadające 5 minutom rejsu. Podczas wcześniejszych rejsów stosowano standardowy podział na odcinki
10-minutowe, zgodny z metodyką opisaną w podręczniku metodycznym wydanym przez Generalną Dyrekcję
Ochrony Środowiska (Meissner 2011a). Skrócenie odcinków nastąpiło przed spodziewanym wzrostem
liczebności ptaków, jaki na pełnomorskich akwenach Bałtyku ma miejsce jesienią. Podział na 10-minutowe
odcinki dotyczy badao wielkoobszarowych, wykonywanych w ramach Paostwowego Monitoringu Środowiska
(Monitoring Zimujących Ptaków Morskich – MZPM). W badaniach na mniejszych obszarach, takich jak „Bałtyk
Środkowy II” zaleca się stosowanie krótszych odcinków, co umożliwia dokładniejsze odwzorowanie
zagęszczeo ptaków (Leopold et al. 2004). W obrębie każdego odcinka ptaki były liczone oddzielnie. Kontrola
pozycji, prędkości i kursu statku odbywała się za pomocą urządzenia GPS. Głębokośd akwenu podawaną przez
echosondę zapisywano co 5 minut, na początku każdego z odcinków.
Dodatkowo notowano ptaki przelatujące poza momentem wykonywania techniki „snap-shot”
zaznaczając strefę wysokości ich przelotu:
A – do 15 m,
18
B – od 15 do 60 m,
C – od 60 do 200 m,
D – powyżej 200 m.
Te wyniki stanowiące uzupełnienie badao z użyciem radaru pozwolą na określenie składu gatunkowego
ptaków przelatujących w ciągu dnia w okolicy planowanej inwestycji, intensywności takich przelotów
w kolejnych okresach fenologicznych oraz najczęstszych pułapów przemieszczeo. Należy jednak podkreślid, że
nie mogą one stanowid podstawy do pełnej charakterystyki migracji nad badaną powierzchnią, ponieważ
wiele gatunków wędruje nocą.
Wszystkie rejsy odbyły się w sprzyjających warunkach pogodowych, przy bardzo dobrej widoczności,
braku ciągłych opadów i falowaniu od 0 do 2°B.
Fot. 1. Statki North Star (A), Złota Rybka (B), Turbot (C) i Amelia Max (D), z których prowadzono obserwacje w rejonie
powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
(źródło: A: http://pl.waggler.org/jednostki/Polska/Darlowo/29-North-Star, B: http://www.zlowicdorsza.pl oraz C:
http://www.turbot.pl) (dostęp: 15.12.2013); B – fot. W. Meissner)
Tabela 2. Porównanie zalecanej w podręczniku GDOŚ metodyki prowadzenia obserwacji z metodyką zastosowaną
podczas realizacji monitoringu ptaków morskich w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
Element metodyki
Liczba rejsów
badawczych
Prędkośd statku podczas
Metodyka zalecana
w podręczniku
metodycznym
1-2 w miesiącu
Metodyka
zastosowana
podczas badao
1-2 w miesiącu
Uzasadnienie odstępstw w przypadku
wystąpienia rozbieżności
6-15 węzłów
9 węzłów
Brak rozbieżności
19
Brak rozbieżności
Element metodyki
Metodyka zalecana
w podręczniku
metodycznym
Metodyka
zastosowana
podczas badao
Uzasadnienie odstępstw w przypadku
wystąpienia rozbieżności
2-7 m (optymalnie 47 m)
4-5 m
Brak rozbieżności
co 10 minut
co 5 minut
Pas obserwacji
300 m z jednej burty,
liczenie z obu stron
statku
300 m z jednej burty,
liczenie z obu stron
statku
Liczba osób
uczestnicząca
w obserwacji
3
3
Podział na 10-minutowe odcinki opisany
w podręczniku dotyczy badao
wielkoobszarowych, wykonywanych
w ramach Paostwowego Monitoringu
Środowiska (Monitoring Zimujących
Ptaków Morskich – MZPM). W
badaniach na mniejszych obszarach
zaleca się stosowanie krótszych
odcinków, co umożliwia dokładniejsze
odwzorowanie zagęszczeo ptaków
(Leopold et al. 2004)
Brak rozbieżności. Dodatkowo ptaki
siedzące na wodzie w pasie transektu
były przyporządkowywane do jednej z 4
stref odległości od burty (do 50, 50-100,
100-200 i 200-300 m). Umożliwia to
bardziej precyzyjne wykonanie map
zagęszczeo ptaków, co jest szczególnie
zalecane w przypadku małych obszarów
Brak rozbieżności
liczenia
Wysokośd, z której
prowadzona jest
obserwacja
Podział transektu na
odcinki
Trasa rejsu biegła wzdłuż 4 transektów (Rysunek 3), z przerwą wynoszącą około 0,5-1 mili po każdym
zwrocie, w celu zminimalizowania prawdopodobieostwa policzenia tych samych osobników dwukrotnie.
Przebieg rejsu został zaplanowany w taki sposób, by liczenia ptaków odbywały się nie tylko na obszarze
przeznaczonym pod inwestycję, ale również na akwenie przyległym w dwumilowej strefie buforowej,
wyznaczonej na zewnątrz od granic określonych w pozwoleniu na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych
wysp, konstrukcji i urządzeo w polskich obszarach morskich („PSZW”) (Rysunek 3). Objęcie badaniami
większego obszaru niż sam obszar morskiej farmy wiatrowej pozwala na analizę liczebności i rozmieszczenia
ptaków na większej powierzchni morza, co ma wpływ na późniejszą interpretację wyników i waloryzację
poszczególnych części badanego akwenu. Powierzchnia planowanej inwestycji „Bałtyk Środkowy II” wyniosła
ok. 122 km2, natomiast powierzchnia strefy buforowej, o dwumilowej szerokości liczonej od zewnętrznej
granicy określonej w PSZW zajmowała, ok. 217 km2. Do strefy buforowej nie wliczono pasa o szerokości 500
m miedzy granicą obszaru inwestycji i linią zabudowy (tzw. bufor wewnętrzny). Całkowita powierzchnia obu
stref wyniosła około 339 km2, natomiast obszar objęty analizą zagęszczeo ptaków obejmował akwen
o powierzchni około 603 km2.
Transekty zostały wyznaczone w taki sposób, by uzyskane wyniki były reprezentatywne dla
zmieniających się warunków wynikających ze zmian w głębokości. Długośd czterech transektów wyniosła
20
w sumie 65,37 km (35,92 Mm), a powierzchnia w ich obrębie ok. 39,22 km2 (Tabela 3). Za każdym razem
liczenie ptaków wzdłuż wszystkich czterech transektów trwało około 4-5 godzin. W większości przypadków
obserwacje rozpoczynały się rano i kooczyły się nie później niż około godziny 17:00 (Tabela 4). Wyjątkowo
podczas 2 rejsów (02.10.2012 i 10.10.2012) liczenia ptaków prowadzono do godziny 18:30, jednak kooczono
je przed zmierzchem, przy dobrej widoczności. W przypadku ptaków nielęgowych, przebywających na
akwenach morskich, czas prowadzenia liczeo nie ma wpływu na uzyskiwane wyniki. Na otwartym morzu ptaki
nie mają noclegowisk i żerowisk położonych z dala od siebie, stąd nie obserwuje się ich regularnych
przemieszczeo w ciągu jasnej części doby jak to ma często miejsce na obszarach lądowych lub w strefie
przybrzeżnej z płytkimi zatokami i ujściami dużych rzek (Lewis et al. 2005, Merkel et al. 2006). Z tego powodu
zalecenie dotyczące godzin, w których należy prowadzid obserwacje ptaków na morzu z dala od wybrzeży, nie
znalazło się w metodyce liczeo ptaków morskich zalecanej przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska
(Meissner 2011a), chod tego typu wytyczne istnieją w przypadku innych grup ptaków (Neubauer 2011,
Meissner 2011b).
16°40'E
17°0'E
Legenda
55°10'N
55°10'N
od granicy MFW
granica buforu 500 m
do wewnątrz MFW
linie transektów
izobaty
20
76
30
40
75
50
73
100
55°0'N
55°0'N
74
Data: 2014-04-16
±
Podziałka
0
0
16°40'E
1,25
0,5
2,5 km
1 mile morskie
17°0'E
Rysunek 3. Przebieg transektów, wzdłuż których liczono ptaki w rejonie powierzchni przeznaczonej pod planowaną
inwestycję
Podano przyjętą numerację transektów (73-76) oraz zaznaczono strefę buforową o szerokości 2 mil morskich.
21
Tabela 3. Długośd i powierzchnia pasa obserwacji w obrębie transektów w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
Nr transektu
73
74
75
76
Razem
Długośd *km+
15,09
18,68
15,88
15,72
65,37 km
2
Powierzchnia [km ]
9,05
11,21
9,53
9,43
2
39,22 km
W omawianym okresie wykonano 31 rejsów badawczych. Obserwacje prowadziły każdorazowo 3
osoby, a w badaniach wzięło udział w sumie 14 osób (Tabela 4).
Tabela 4. Terminy rejsów w rejonie obszaru przeznaczonego pod budowę morskiej farmy wiatrowej „Bałtyk
Środkowy II” z podaniem osób wykonujących obserwacje oraz użytego statku
Czarnym polem nagłówka wyróżniono rejsy wykonane w dodatkowym sezonie badawczym.
Data
Skład
osobowy
Godziny
obserwacji
Statek
Data
Skład
osobowy
Godziny
obserwacji
Statek
Data
Skład
osobowy
Godziny
obserwacji
Statek
Data
Skład
osobowy
Godziny
obserwacji
Statek
Data
Skład
osobowy
Godziny
obserwacji
Statek
15.06.12
A.Kośmicki
S.Bzoma
E.Kurach
12:30-16:40
24.06.12
A.Kośmicki
S.Bzoma
E.Kurach
5:00-9:20
12.07.12
W.Meissner
A.Kośmicki
E.Kurach
12:30-17:10
26.07.12
A.Kośmicki
C.Wójcik
E.Kurach
5:10-9:30
16.08.12
A.Kośmicki
S.Bzoma
E.Kurach
6:00-10:50
24.08.12
M.Ściborski
C.Wójcik
M.Ściborski
8:30-14:00
10.09.12
A.Kośmicki
P.Zięcik
E.Kurach
15:10-19:40
North Star
19.09.12
North Star
02.10.12
North Star
12.10.12
North Star
19.11.12
North Star
27.11.12
Amelia Max
13.12.12
North Star
20.12.12
A.Kośmicki
M.Ściborski
E.Kurach
A.Kośmicki
S.Bzoma
E.Kurach
A.Kośmicki
S.Bzoma
E.Kurach
A.Kośmicki
S.Bzona
E.Kurach
A.Janczyszyn
A.Kośmicki
E.Kurach
A.Kośmicki
S.Bzona
E.Kurach
A.Kośmicki
S.Bzoma
E.Kurach
14:10-18:30
14:30-18:30
North Star
07.01.13
North Star
25.01.13
North Star
08.02.13
North Star
26.02.13
North Star
07.03.13
North Star
15.03.13
North Star
09.04.13
A.Kośmicki
S.Bzoma
E.Kurach
A.Kośmicki
S.Bzoma
E.Kurach
M.Ściborski
P.Ziętek
E.Kurach
M.Ściborski
E.Kurach
G.Zaniewicz
M.Ściborski
S.Bzoma
E.Kurach
A.Kośmicki
S.Bzoma
E.Kurach
A.Kośmicki
S.Bzoma
E.Kurach
6:30-9:40
8:40-14:00
8:20-14:10
7:40-12:30
7:40-12:00
8:20-13:40
8:20-13:40
13:20-17:20
8:30-13:40
6:40-11:30
8:50-13:40
6:40-11:00
North Star
29.04.13
North Star
08.05.13
North Star
29.05.13
North Star
06.06.13
North Star
22.06.13
North Star
30.11.13
North Star
13.12.13
A.Kośmicki
M.Ściborski
W.Meissner
A.Kośmicki
S.Bzoma
W.Meissner
W.Meissner
J.Typiak
S.Kaszak
W.Meissner
E.Kurach
A.Kośmicki
A.Kośmicki
S.Bzoma
W.Meissner
M.Ściborski
S.Bzoma
A.Kośmicki
S.Bzoma
G.Zaniewicz
P.Zientek
11:30-16:00
12:15-16:40
10:00-14:00
North Star
North Star
6:30-11:40
6:20-10:50
Złota Rybka
03.01.14
North Star
03.02.14
North Star
20.02.14
M.Ściborski
G.Zaniewicz
D.Marchowski
A.Janczyszyn
M.Ściborski
A.Niemczyk
S.Bzoma
P.Zientek
A.Niemczyk
9:20-14:00
9:00-13:30
8:20-13:00
Złota Rybka
Złota Rybka
Złota Rybka
22
8:00-12:30
Turbot
10:50-15:20
Turbot
W ramach monitoringu awifauny morskiej wykonano wszystkie z 26 rejsów zaplanowanych na
podstawowy, trzynastomiesięczny okres badao (po dwa w miesiącu), a zimą 2013/14 odbyło się pięd
dodatkowych liczeo. Taka częstotliwośd kontroli jest w pełni zgodna z zalecaną przez Generalną Dyrekcję
Ochrony Środowiska metodyką prowadzenia obserwacji ptaków na morzu (Meissner 2011a).
4.2. Metody opracowania danych
Uzyskane wyniki przedstawiono w podziale na cztery okresy fenologiczne, w formie tabel
z liczebnościami wszystkich stwierdzonych taksonów. Wyróżniono trzy grupy gatunków:

Ptaki morskie, które w sezonie pozalęgowym przebywają przeważnie na wodach morskich osiągając
najwyższe liczebności w strefie pełnomorskiej, położonej ponad 1 km od brzegu. Wyjątkiem są mewy,
które towarzyszą kutrom rybackim na łowiskach i ich występowanie na otwartym morzu jest silnie
uwarunkowane aktywnością człowieka. Spośród mew z grupy ptaków morskich wykluczono śmieszkę,
mewę siwą i mewę czarnogłową, które bardzo rzadko przebywają na otwartym morzu.

Ptaki wodne, które związane są głównie ze zbiornikami śródlądowymi, a na morzu pojawiają się licznie
tylko blisko brzegów, głównie w ujściach rzek i na zatokach i zalewach przymorskich.

Ptaki związane wyłącznie ze środowiskami lądowymi, które jedynie przelatywały nad badanym obszarem
i nie były w stanie przebywad na wodzie.
Wykres zmian liczebności ptaków w okresie prowadzenia badao sporządzono dla całego ugrupowania
ptaków oraz oddzielnie dla najliczniejszych gatunków, których udział w całym ugrupowaniu ptaków wodnych
wyniósł co najmniej 5% lub suma osobników stwierdzonych w pasie transektu podczas wszystkich rejsów
przekroczyła 300. Uznano, że mniej liczne gatunki, występujące w bardzo dużym rozproszeniu, lub
pojawiające się bardzo rzadko nie będą miały wpływu na wnioski przedstawione do oceny oddziaływania na
środowisko planowanej inwestycji. Przyjęta tutaj wartośd graniczna 300 wszystkich ptaków danego gatunku
przebywających w pasie transektu przekłada się na zagęszczenie w granicach od 0,25 do 7,65 os./km2
w sytuacji gdyby ta liczba rozłożyła się równo pomiędzy wszystkie kontrole (wartośd 0,25 os./km2) lub gdyby
wszystkie 300 osobników stwierdzono podczas jednego rejsu (wartośd 7,65 os./km2). W obu przypadkach
zagęszczenia te są wielokrotnie niższe, niż wartości notowane na akwenach, gdzie spotyka się znaczące
w skali Bałtyku koncentracje ptaków. Przykładowo na Zatoce Pomorskiej zagęszczenie samej tylko lodówki na
większości obszaru tego akwenu nie było niższe niż 100 os./km2 (Durinck et al. 1994). Na pobliskiej Ławicy
Słupskiej, gdzie gatunek ten jest dojmującym składnikiem awifauny, jego średnie zagęszczenia jesienią, zimą
i wiosną wyniosły odpowiednio 160,4 os./km2, 243,1 os./km2 oraz 65,7 os./km2 (Monitoring ornitologiczny
obszaru Natura 2000 Ławica Słupska (PLC 990001) – Raport koocowy z wynikami badao). Próg 5% jest
powszechnie uznawany w badaniach nad strukturą ugrupowao fauny za granicę między klasą dominantów
a subdominantów, gdzie subdominanci nie odgrywają większej roli w badanej biocenozie (Engelmann 1973,
23
Trojan 1980). Należy też podkreślid, że na mapach rozmieszczenia wykonywanych dla mało licznych
gatunków występujących w dużym rozproszeniu dopiero w skali dużych akwenów, np. całego Bałtyku,
uwidacznia się zmiennośd ich zagęszczeo (Durinck et al. 1994, Skov et al. 2011). Struktura gatunkowa silnie
zdominowana przez lodówkę i mewę srebrzystą, przy bardzo niskiej liczebności pozostałych ptaków
spowodowała, że wyznaczone progi liczebności (suma osobników stwierdzona podczas wszystkich rejsów nie
mniejsza niż 300) zostały przekroczone tylko przez pojedyncze gatunki.
W niniejszym opracowaniu mewa srebrzysta jest traktowana jako gatunek sensu lato, czyli takson
obejmujący trzy współcześnie wyróżniane, bardzo podobne do siebie gatunki: mewę srebrzystą Larus
argentatus – sensu stricte, mewę białogłową Larus cachinnans i mewę romaoska Larus michahelllis. Badania
prowadzone w Polsce północnej, wskazują że zdecydowanym dominantem wśród tych trzech gatunków jest
mewa srebrzysta, a dwa pozostałe pojawiają się tu rzadko (Meissner & Betleja 2007, Meissner et al. 2007).
Przy obliczaniu zagęszczeo ptaków uwzględniono tylko osobniki stwierdzane w pasie transektu oraz
podczas liczenia techniką „snap-shot”. Uzyskane wyniki zostały skorygowane, tak by uwzględnid spadającą
wykrywalnośd ptaków wraz ze zwiększającą się odległością od burty statku. Tego typu zabieg jest obecnie
standardem w badaniach dotyczących liczebności i rozmieszczenia ptaków na akwenach morskich (Garthe et
al. 2009, Ronconi & Burger 2009, Hoekman et al. 2011, Spurr et al. 2012). Korektę wykonano z użyciem
programu Distance 6.0 (Thomas et al. 2009), który w ostatnich latach stał się standardowym narzędziem
w analizach rozmieszczenia ptaków opartych o liczenia wzdłuż transektów. Wybór najlepszego modelu
opisującego spadek wykrywalności ptaków oparto o kryterium Akaike (Burnham & Anderson 2002). Przebieg
funkcji opisującej spadek wykrywalności opisano tylko dla najliczniejszych gatunków, u których liczebnośd
osobników stwierdzonych w pasie transektu podczas wszystkich rejsów wyniosła co najmniej 10% wszystkich
zarejestrowanych ptaków. Przedstawiając rozmieszczenie wszystkich ptaków morskich na badanym akwenie
wyznaczono funkcję opisującą spadek wykrywalności dla całego ugrupowania ptaków (wszystkie gatunki
ptaków traktowano łącznie). W przypadku powierzchni „Bałtyk Środkowy II” funkcje opisujące spadek
wykrywalności ptaków wyznaczono dla lodówki, mewy srebrzystej i dla całego ugrupowania ptaków wodnych
(Tabela 5).
Na podstawie przebiegu funkcji spadku wykrywalności wraz ze zwiększającą się odległością od statku
wyznaczano tzw. skuteczną szerokośd transektu (ESW - effective strip width). Jest to taka odległośd od jednej
burty statku, która dzieli transekt 300 metrowej szerokości na dwie części w taki sposób, że liczba ptaków
zauważona w dalszej strefie równa się liczbie ptaków nie zauważonych w strefie bliższej (Thomas et al. 2010)
(Rysunek 4).
24
Obszar reprezentujący liczebnośd ptaków
w pasie skutecznej szerokości transektu,
które nie zostały zauważone
1
Obszar reprezentujący liczebnośd ptaków
poza pasem skutecznej szerokości transektu,
które zostały zauważone
f(x)
0
0
ESW
300
odległośd *m+
Rysunek 4. Schemat pokazujący przykładową granicę skutecznej szerokości transektu (ESW) w pasie 300 m objętym
liczeniem ptaków
Liczebności uzyskane podczas liczenia w pasie transektu zostały skorygowane w oparciu o wartośd
ESW. Przykładowo, gdy wartośd ESW wynosiła 210 m, a w 300 m pasie transektu stwierdzono 200 ptaków, to
nowa skorygowana liczebnośd została obliczona jako: 200 osobników x 300m/210m = 285,7 ptaków.
Wartości ESW obliczone dla różnych gatunków ptaków i dla całego ugrupowania wahają się w granicach od
152,76 do 169,29 (Tabela 5). Niskie wartości współczynnika zmienności (niższe od 10% dla lodówki i całego
ugrupowania ptaków i tylko nieznacznie wyższe od tej wartości w przypadku mewy srebrzystej) wskazują na
wysoką wiarygodnośd przeprowadzonego szacunku wartości ESW.
Tabela 5. Wartości skutecznej szerokości transektu (ESW) obliczone dla poszczególnych gatunków i dla całego
ugrupowania ptaków wodnych przebywających w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
Gatunek lub grupa
gatunków
Skuteczna
szerokośd
transektu
(ESW)
178,69
Błąd
standardowv
Współczynnik
zmienności
Parametry funkcji
Źródło danych do
obliczenia ESW
12,17
7,11%
Bałtyk Środkowy
II
Mewa srebrzysta Larus
argentatus
146,40
15,48
10,57%
Wszystkie ptaki wodne
167,83
8,68
5,17%
rozkład
półnormalny,
funkcja
dopasowania
cosinus
rozkład
półnormalny,
funkcja
dopasowania
wielomianowa
rozkład
półnormalny,
funkcja
dopasowania
cosinus
Lodówka Clangula
hyemalis
25
Bałtyk Środkowy
II
Bałtyk Środkowy
II
Rozmieszczenie ptaków na badanym akwenie przedstawiono za pomocą map, na których jednym
kolorem zaznaczono obszary o podobnych zagęszczeniach. Mapy te wykonano posługując się programem
ArcGis 10.0 z rozszerzeniem Spatial Analyst wykorzystując metodę interpolacji zwaną krigingiem (ordinary
kriging with spherical semivariogram). Ta metoda interpolacji pozwoliła oszacowad rozkład zagęszczeo na
całym rozległym akwenie, przez który przebiegały transekty, na podstawie zagęszczeo otrzymanych w wyniku
bezpośredniego policzenia ptaków w pasie transektu. Podejście takie jest obecnie powszechnie stosowane
w badaniach rozmieszczenia ptaków na akwenach morskich (Skov et al. 2011). W niniejszym opracowaniu
pokazano mapy rozkładu zagęszczeo najliczniejszych gatunków i całego ugrupowania awifauny morskiej na
badanym akwenie. Dla każdego okresu fenologicznego wykonano mapy pokazujące średnie wartości
i zagęszczenia podczas pojedynczego rejsu, gdy liczebnośd ptaków była najwyższa. Wartości średnich
zagęszczeo uzyskiwano dzieląc sumę ptaków stwierdzonych w obrębie kolejnych odcinków transektów
w danym okresie fenologicznym przez liczbę wykonanych rejsów. Mapy zagęszczeo wykonywano dla całego
obszaru, którego granice wyznaczały skrajne punkty transektów, a na tak powstałą mapę nakładano granice
akwenu planowanej farmy wiatrowej i granice strefy buforowej. Obszar, w którym wrysowane zostały na
mapach zagęszczenia ptaków, mógł się w niewielkim stopniu różnid w kolejnych okresach fenologicznych,
ponieważ podczas niektórych rejsów rzeczywista trasa nie biegła idealnie po linii transektu. Rozbieżności te
nie były jednak duże i nie przekraczały 500 m. Jest to typowe zjawisko spowodowane obecnością prądów
morskich i wpływem bocznego falowania na kurs statku. Różnice te jednak były niewielkie i nie miały żadnego
wpływu na interpretację uzyskanych wyników, a jedynie podczas niektórych rejsów poszerzały nieznacznie
w kierunku północnym obszar objęty mapowaniem zagęszczeo ptaków.
Na podstawie map średnich zagęszczeo oszacowano liczebnośd najważniejszych gatunków
w ugrupowaniu oraz całego ugrupowania ptaków. Na mapach powstałych w wyniku interpolacji metodą
kriging wyznaczono obszary o różnych zagęszczeniach. W przypadku map, gdzie maksymalne zagęszczenia nie
przekraczały 10 os./km2 szerokośd przedziałów zagęszczeo wyniosła 0,5 os./km2, a przy większych
zagęszczeniach 1 os./km2. Następnie zmierzono powierzchnię każdego takiego obszaru i oszacowano liczbę
ptaków tam przebywających mnożąc wartośd środkową danego przedziału zagęszczenia przez powierzchnię
obszaru. Suma liczebności dla wszystkich przedziałów stanowiła oszacowanie liczby ptaków. Zabieg ten
wykonano oddzielnie dla strefy inwestycji i strefy buforowej. Z powodu różnej powierzchni strefy buforowej
wyznaczonej na zewnątrz od granic określonych w PSZW (ok. 217 km2) i obszaru planowanej farmy wiatrowej
(ok. 122 km2) oprócz podania liczby ptaków obliczono ich zagęszczenia, co umożliwia bezpośrednie
porównanie wykorzystania obu tych części badanego akwenu przez ptaki. W przypadku badao ptaków
morskich opartych o więcej niż jeden rejs w danym okresie fenologicznym zagęszczenie awifauny (liczba
osobników w przeliczeniu na 1 km2) jest bardziej miarodajnym wynikiem niż jej liczebnośd, ponieważ podczas
kolejnych rejsów wykonywanych w niewielkich odstępach czasu w dużym stopniu liczy się te same osobniki.
26
Zagęszczenie dodatkowo pozwala na bezpośrednie porównanie ugrupowao ptaków na akwenach różniących
się powierzchnią, tak jak to np. ma miejsce w przypadku obszaru planowanej farmy wiatrowej i strefy
buforowej. Całkowita liczba ptaków stwierdzonych podczas wszystkich rejsów posłużyła jako wskaźnik
częstości występowania poszczególnych gatunków, który uwzględnia nie tylko liczbę osobników, ale także
czas ich przebywania na danym akwenie. Na przykład 100 osobników stwierdzanych podczas 4 kolejnych
rejsów wskazuje na większe znaczenie badanego akwenu dla tego gatunku, niż dla gatunku, który
stwierdzono tylko raz w liczbie 100 osobników.
Strukturę gatunkową i liczebności ptaków podano na dwa sposoby. W pierwszym wzięto pod uwagę
tylko ptaki stwierdzane w obrębie transektu i podczas liczeo techniką „snap-shot”, czyli te obserwacje, które
posłużyły do stworzenia map zagęszczeo. W drugim natomiast uwzględniono wszystkie ptaki widziane
podczas rejsu, dzięki czemu przedstawiono pełną listę gatunków stwierdzonych podczas wszystkich rejsów
badawczych.
Dla każdego stwierdzonego gatunku podano jego status ochronny w Polsce (Rozporządzenie Ministra
Środowiska z dn. 06.10.2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2014 nr 0, poz. 1348),
obecnośd w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej UE (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE
z dnia 30.11.2009 w sprawie ochrony dzikiego ptactwa) oraz kategorię zagrożenia wg. Międzynarodowej Unii
Ochrony Przyrody i Jej Zasobów - IUCN (IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.1). Dodatkowo
wymieniono rangę specjalnej troski SPEC (Species of European Conservation Concern), nadaną danemu
gatunkowi przez federację BirdLife International, która uwzględnia kategorię zagrożenia oraz charakter
występowania tego gatunku w Europie i na świecie (BirdLife International 2004).
Okres objęty badaniami podzielono na cztery okresy fenologiczne (Tabela 6). Podział ten jest
w dużym stopniu umowny, bowiem różne gatunki wędrują w nieco odmiennych terminach i na przykład
w sierpniu obserwuje się już jesienną migrację markaczek Melanitta nigra, podczas gdy lodówki rozpoczynają
jesienny przelot pod koniec września (Meissner 2011a). Podział ten pozwala jednak na pogrupowanie
obserwacji w okresy, w których większośd gatunków ptaków wodnych, których obecnośd może mied wpływ
na decyzje dotyczące inwestycji, wędruje, zimuje, bądź przebywa głównie w strefie przybrzeżnej (lato).
W wyróżnionych okresach wykonano od 6 do 10 rejsów badawczych (Tabela 6).
Tabela 6. Podział terminów kontroli na cztery okresy fenologiczne
Okres
fenologiczny
Terminy rejsów
Lato
Migracja jesienna
Zimowanie
15.06.2012
24.06.2012
12.07.2012
26.07.2012
16.08.2012
24.08.2012
06.06.2013
10.09.2012
19.09.2012
02.10.2012
12.10.2012
19.11.2012
27.11.2012
30.11.2013
13.12.2012
20.12.2012
07.01.2013
25.01.2013
08.02.2013
26.02.2013
13.12.2013
27
Migracja
wiosenna
07.03.2013,
15.03.2013,
09.04.2013
29.04.2013
08.05.2013
29.05.2013
Okres
fenologiczny
Lato
Migracja jesienna
22.06.2013
Zimowanie
Migracja
wiosenna
03.01.2014
03.02.2014
20.02.2014
Analizę rozmieszczenia ptaków wykonano w oparciu o powyższy podział na cztery okresy
fenologiczne prezentując dla danego okresu rozkład średniego zagęszczenia ptaków oraz zagęszczenia
ptaków podczas kontroli, kiedy stwierdzono najwyższą ich liczebnośd. Takie podejście jest zalecane przy
przedstawianiu sezonowych zmian liczebności ptaków (Berthold 1973) i stało się standardem w badaniach na
lądzie (np. Kunysz & Hordowski 1992, Zielioski & Studzioski 1996, Wójcik et al. 1999, Meissner 2006).
5. Wyniki
5.1. Gatunki ptaków stwierdzone na badanym obszarze
w sumie 34 gatunki ptaków wodnych, w tym 18 gatunków ptaków wodnych, oraz 16 z gatunków, które nie są
ściśle związane ze środowiskiem wodnym (
28
Tabela 7). Całkowita liczebnośd wszystkich zaobserwowanych ptaków wyniosła 74161 osobników, natomiast
średnia liczba w przeliczeniu na jeden rejs badawczy to 2392, a biorąc pod uwagę tylko gatunki ptaków
morskich – 2328 osobników. Udział 19 gatunków ptaków nie związanych ze środowiskiem wodnym wyniósł
0,2%. W całym cyklu badawczym nie udało się ustalid przynależności gatunkowej 398 ptaków. Osobniki
nieoznaczone co do gatunku stanowią zaledwie 0,5% wszystkich zaobserwowanych ptaków, co świadczy o
wysokiej jakości danych zebranych w trakcie monitoringu.
Z ogólnej liczby 53 gatunków, 43 objętych jest pełną, a 3 częściową ochroną gatunkową w Polsce.
Siedem gatunków posiada status gatunku łownego (
29
Tabela 7). Łabędź krzykliwy, nur czarnoszyi, nur rdzawoszyi, nur lodowiec, perkoz rogaty, mewa mała, rybitwa
czarna,
siewka
złota
i
drzemlik
znajdują
się
w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej UE. Trzy gatunki – uhla, lodówka i kulik wielki mają podwyższoną kategorię
zagrożenia IUCN (
30
Tabela 7, Załącznik 1). Podwyższoną rangę SPEC 2 posiada 5 gatunków, a dalszym 10 nadano rangę SPEC 3, z
czego w przypadku ogorzałki odnosi się to nie do populacji lęgowych, a do zimujących w Europie (
31
Tabela 7, Załącznik 2).
32
Tabela 7. Lista gatunków stwierdzonych na obszarze planowanej inwestycji „Bałtyk Środkowy II” z podaniem ich
statusu ochronnego i sumy osobników zaobserwowanych podczas wszystkich kontroli
Ochrona gatunkowa w Polsce: kolor niebieski – ochrona pełna, kolor szary - ochrona gatunkowa częściowa, kolor żółty –
gatunek łowny.
Lp
Gatunek
Suma
liczebności
Ochrona
Zał. I
gatunkowa Dyrektywy
w Polsce
Ptasiej UE
Gatunki związane ze środowiskiem wodnym
Ranga
SPEC
Kategoria zagrożenia
IUCN
1
66 986
SPEC
narażony (VU)
2
3 805
SPEC
najmniejszej troski (LC)
3
2 042
SPEC
4
Alka Alca torda
280
SPEC
5
113
SPEC 2
6
112
SPEC 3
7
Mewa żółtonoga Larus fuscus
104
SPEC
8
Nurzyk Uria aalge
87
SPEC
9
Mewa siodłata Larus marinus
69
SPEC
10
Mewa siwa Larus canus
65
SPEC 2
11
Krzyżówka Anas platyrhynchos
50
SPEC
12
Nur czarnoszyi Gavia arctica
48
SPEC 3
13
Uhla Melanitta fusca
46
SPEC 3
zagrożony (EN)
14
Gęś białoczelna Anser albifrons
43
SPEC
15
Kormoran Phalacrocorax carbo
32
SPEC
16
Czernica Aythya fuligula
30
SPEC 3
17
Śmieszka Chroicocephalus ridibundus
19
SPEC
18
Głowienka Aythya ferina
12
SPEC 2
19
Cyraneczka Anas crecca
7
SPEC
20
Nur rdzawoszyi Gavia stellata
7
SPEC 3
21
Łabędź niemy Cygnus olor
6
SPEC
22
Edredon Somateria mollisima
5
SPEC
23
Szlachar Mergus serrator
5
SPEC
24
Nurogęś Mergus merganser
3
SPEC
25
Trójpalczatka Rissa tridactyla
3
SPEC
26
Rybitwa czarna Chlidonias niger
2
SPEC 3
27
2
SPEC
28
Wydrzyk tęposterny Stercorarius
pomarinus
Świstun Anas penelope
1
SPEC
29
Gęś zbożowa Anser fabalis
1
SPEC
najmniejszej troski (LC
30
Ogorzałka Aythya marila
1
SPEC 3w
31
Łabędź krzykliwy Cygnus cygnus
1
SPEC
32
Nur lodowiec Gavia immer
1
SPEC
33
Perkoz rogaty Podiceps auritus
1
SPEC 3
34
Wydrzyk ostrosterny Stercorarius
parasiticus
1
SPEC
SPEC 3
Gatunki związane ze środowiskiem lądowym
35
Skowronek Alauda arvensis
109
33
Lp
Gatunek
Suma
liczebności
Ochrona
gatunkowa
w Polsce
Zał. I
Dyrektywy
Ptasiej UE
Ranga
SPEC
Kategoria zagrożenia
IUCN
36
Zięba Fringilla coelebs
16
SPEC
37
Siewka złota Pluvialis apricaria
5
SPEC
38
Kulik wielki Numenius arquata
8
SPEC 2
bliskie zagrożenia (NT)
39
Rudzik Erithacus rubecula
6
SPEC
40
Krogulec Accipiter nisus
2
SPEC
41
Wrona siwa Corvus cornix
2
SPEC
42
Dymówka Hirundo rustica
2
SPEC 3
43
Pliszka siwa Motacilla alba
2
SPEC
44
Grzywacz Columba palumbus
1
SPEC
45
Kawka Corvus monedula
1
SPEC
46
Potrzos Emberiza schoeniclus
1
SPEC
47
Drzemlik Falco columbarius
1
SPEC
48
Białorzytka Oenanthe oenanthe
1
SPEC
49
Bogatka Parus major
1
SPEC
50
Siewnica Pluvialis squatarola
1
SPEC
51
Samotnik Tringa ochropus
1
SPEC
52
Śpiewak Turdus philomelos
1
SPEC
53
Czajka Vanellus vanellus
1
SPEC 2
Wytłuszczono nazwy gatunków ptaków morskich.
5.1.1. Charakterystyka poszczególnych gatunków
Poniżej przedstawiono zestawienie podstawowych informacji o biologii poszczególnych gatunków
ptaków morskich w zakresie mogącym mied znaczenie przy ocenie odziaływania planowanej inwestycji.
Pominięto gatunki, które obserwowano na obszarze „Bałtyk Środkowy II” sporadycznie, w liczebności
mniejszej niż 1 osobnik w przeliczeniu na 1 rejs badawczy. Przyjęto, że gatunki te pojawiają się na
omawianym akwenie efemerycznie i ich obecnośd na ma wpływu na decyzje dotyczące planowanej
inwestycji. Charakterystyka gatunków związanych ze środowiskiem lądowym (w tym ptaków wodnych nie
zaliczanych do grupy gatunków morskich), które tylko przelatywały nad badanym akwenem, przedstawiona
zostanie w raporcie z badao ptaków przelatujących nad obszarem farmy. Obserwacje prowadzone podczas
dnia nie są wystarczające do analizy intensywności ich przelotu, bowiem większośd z nich przekracza Bałtyk
nocą. Te ograniczenia nie dotyczą gatunków ptaków morskich wymienionych w Załączniku I Dyrektywy
Ptasiej UE, których charakterystyka została zamieszczona niezależnie od liczby stwierdzonych osobników.
Lodówka Clangula hyemalis gnieździ się na rozległym obszarze tundr Ameryki Północnej i Eurazji. Bałtyk jest
najważniejszym zimowiskiem tego gatunku. W latach 1992-1993 oceniano, że przebywa tu około 4,7 miliona
ptaków (Durinck et al. 1994), co stanowiło aż 72% populacji światowej i 94% populacji zimującej w Europie
34
(Wetlands International 2006). Badania wykonane w latach 2007-2009 wykazały znaczny spadek populacji
tego gatunku. Liczebnośd bałtyckiej populacji oszacowano na 1,486 miliona, co wskazuje na spadek aż o 65%
(Skov et al. 2011). Największe koncentracje ptaków notuje się na Zatoce Pomorskiej, Zatoce Ryskiej oraz
w rejonie ławic: Środkowej i Hoburskiej, gdzie jego zagęszczenia dochodzą do 590, a regularnie przekraczają
wartośd 100 os./km2. Jednak gatunek ten jest szeroko rozpowszechniony i występuje praktycznie na całym
Bałtyku do głębokości około 35 m (Durinck et al. 1994, Skov et al. 2011). Na Bałtyku nie ma pierzowisk
lodówek. Migracja jesienna ma miejsce od ostatnich dni września do kooca listopada (Meissner 2011a),
jednak przemieszczenia ptaków obserwuje się niekiedy jeszcze w grudniu (Skov et al. 2011). Wędrówka
powrotna w stronę lęgowisk rozpoczyna się w marcu i trwa do połowy maja (Meissner 2011a). Pokarm
lodówek w okresie pozalęgowym stanowi przede wszystkim makrozoobentos (małże i skorupiaki), ale także
drobne ryby. Gatunek ten nie jest selektywny w wyborze pokarmu i żeruje na najbardziej dostępnych
w danym miejscu ofiarach. W poszukiwaniu pokarmu ptaki te są w stanie nurkowad nawet do 60 metrów,
chod preferują akweny o głębokościach od 10 do 35 m, a największe ich zagęszczenia zwykle spotyka się
w zakresie głębokości 10-20 m (Cramp & Simmons 1977, Skov et al. 2011).
Lodówki przemieszczają się nisko nad wodą, co wyraźnie zmniejsza ryzyko kolizji z rotorami
elektrowni. Średnia wysokośd ich przelotów w rejonie morskich farm wiatrowych zlokalizowanych u wybrzeży
Ameryki Północnej wyniosła zaledwie 1,9 m (Cook et al. 2012). Znacznie poważniejsze oddziaływanie
elektrowni wiatrowych na ten gatunek polega na ograniczaniu obszaru żerowisk. Lodówki unikają akwenu
zajętego przez siłownie i ich liczebnośd wyraźnie się zmniejsza w odległości do 2 km (Christensen et al. 2006,
Petersen et al. 2006). Stąd lokalizowanie farm wiatrowych na bogatych żerowiskach może mied znaczący
szkodliwy wpływ na ten gatunek, szczególnie na Bałtyku, gdzie liczebnośd lodówek gwałtownie się
zmniejszyła, co spowodowało podwyższenie kategorii zagrożenia IUCN.
Markaczka Melanitta nigra gniazduje na Islandii, Grenlandii i w północnej części Wysp Brytyjskich oraz
w Skandynawii i północnej Rosji (Cramp & SImmons 1977). Na Bałtyku obecnie zimuje około 412 tys.
osobników, co stanowi spadek o 47,5% w stosunku do liczebności notowanej na przełomie lat 1980. i 1990.
(Skov et al. 2011). Populacja zimująca w obrębie Morza Bałtyckiego to około 26% populacji światowej,
szacowanej na 1,6 mln ptaków (Wetlands International 2014). Zdecydowanie najważniejszym akwenem dla
markaczek jest północna częśd cieśniny Kattegat, gdzie przebywa około 46% ze wszystkich ptaków zimujących
na Bałtyku, a zagęszczenia przekraczają lokalnie 100 os./km2 (Durinck et al. 1994, Skov et al. 2011). Gatunek
ten zimą preferuje płytkie akweny o głębokościach nie przekraczających 15 m (Durinck et al. 1994, Meissner
2010). Pierzowiska tego gatunku znajdują się w zachodniej części Bałtyku. Po odbyciu lęgów na obszary te
wędrują najpierw samce, a potem samice i ptaki młode. Wędrówka ta rozpoczyna się pod koniec lipca i trwa
do października. Migracja wiosenna ma miejsce w kwietniu i maju (Meissner 2011, Skov et al. 2011).
35
Pokarmem markaczki w okresie pozalęgowym są przede wszystkim małże, rzadziej skorupiaki (Cramp &
SImmons 1977).
Zestawienie obserwacji z 18 morskich farm wiatrowych wykazało, że ryzyko kolizji z rotorami
w przypadku markaczki jest niewielkie. Zaledwie 1% przemieszczeo odbywało się w zasięgu śmigieł (Cook et
al. 2012). Średnia wysokośd przelotów tego gatunku podawana przez źródła literaturowe to 9,4 m (Walls et
al. 2004, Parnell et al. 2005, Sadoti et al. 2005). Dane o unikaniu przez markaczki akwenu zajętego przez
elektrownie wiatrowe nie są jednoznaczne. Wybudowanie farmy powoduje zmiany w rozmieszczeniu
ptaków. W przypadku duoskiej farmy Horns Rev gatunek liczniej gromadził się na badanym akwenie po
uruchomieniu elektrowni, jednak nie obserwowano by żerował między słupami siłowni (Petersen et al. 2006).
Uhla Melanitta fusca lęgnie się na obszarze od Norwegii, przez Szwecję, Finlandię i Estonię, aż do zachodniej
części Syberii. Przyjmuje się, że granicą areału lęgowego tego gatunku na wschodzie jest rzeka Jenisej
(BirdLife International 2013). Morze Bałtyckie jest najważniejszym zimowiskiem tego gatunku. Wyniki badao
prowadzonych w latach 1992-1993 wykazały tu w styczniu około 1 miliona ptaków, co stanowiło 90%
populacji światowej (Durinck et al. 1994, Birdlife International 2014). Na początku lat 1990. zauważono
spadek liczebności uhli na Bałtyku i obecnie jej liczebnośd ocenia się na 373 tys. osobników. Oznacza to
spadek aż o 60%, natomiast populacje zimujące poza Bałtykiem są liczebnie stabilne (Skov et al. 2011).
Przyczyny tego zjawiska nie są do kooca poznane, jednak podkreśla się, że w przypadku uhli, jak i lodówki,
duże znaczenie ma śmiertelnośd ptaków w stawianych sieciach rybackich (Skov et al. 2011). Największe
koncentracje tego gatunku na Morzu Bałtyckim są od wielu lat obserwowane na Zatoce Pomorskiej i Zatoce
Ryskiej, gdzie zagęszczenia regularnie przekraczają wartośd 100 os./km2 (Durinck et al. 1994, Skov et al.
2011). Uhle unikają akwenów o głębokościach przekraczających 30 m (Skov et al. 2011). Jesienna wędrówka
jest najintensywniejsza w październiku i w listopadzie, chod pierwsze ptaki bywają obserwowane już we
wrześniu. Powrót na lęgowiska rozpoczyna się w marcu i trwa zazwyczaj do kooca kwietnia lub do początku
maja (Meissner 2011a). Podobnie jak inne kaczki morskie markaczka poza okresem lęgowym odżywia się
małżami, skorupiakami i wieloszczetami (Cramp & SImmons 1977).
Dane o wysokościach przelotu tego gatunku na obszarach zajętych przez morskie farmy wiatrowe są
bardzo skąpe. Cook et al. (2012) podają, że na 20 przelotów zarejestrowanych na obszarze 3 farm, wszystkie
odbywały się na średniej wysokości 1 m, a więc poniżej zasięgu pracujących rotorów. Nie ma też danych
bazujących na wystarczająco licznych obserwacjach dotyczących zmian w rozmieszczeniu uhli po
36
wybudowaniu farmy wiatrowej. Obserwacje 458 osobników stwierdzonych podczas badao w pobliżu farmy
Horns Rev2 nie wykazały ptaków tego gatunku na obszarze zajętym przez turbiny (Petersen & Fox 2007).
Alka Alca torda lęgnie się na skalistych wyspach i wybrzeżach północnego Atlantyku. Populacja bałtycka jest
osiadła i pozostaje przez cały rok na tym akwenie. Pojawy na Bałtyku ptaków z Morza Północnego należą do
rzadkości (Cramp 1985). Brak jest współczesnych szacunków liczebności zimujących alk na Bałtyku. Światową
populację ocenia się na około 430-770 tysięcy par lęgowych (BirdLife International 2014), natomiast na
Bałtyku gniazduje 15 tys. par, a w latach 1988-1993 zimowało około 156 tys. osobników (Durinck et al. 1994,
BirdLife International 2014). Zdecydowanie najważniejszym akwenem dla tego gatunku jest północna częśd
cieśniny Kattegat, gdzie w okresie zimowym przebywa aż 85% wszystkich bałtyckich alk osiągając lokalnie
zagęszczenia dochodzące do 3,5 os./km2 (Durinck et al. 1994). Na pozostałej części Morza Bałtyckiego
gatunek ten przebywa w dużym rozproszeniu i jego zagęszczenia nie przekraczają 1 os./km2 (Durinck at al.
1994). Wędrówka jesienna na Bałtyku jest trudna do zauważenia. Ptaki rozlatują się z miejsc gdzie odbywały
lęgi i rozpraszają na dużym obszarze. Wiosną przemieszczenia alk najczęściej można zauważyd w marcu
i w kwietniu (Meissner 2011a). Alka na Bałtyku odżywia się prawie wyłącznie rybami, niekiedy jednak w jej
żołądkach znajdowano też wieloszczety i skorupiaki (Cramp 1985).
Analiza wysokości przelotów alk została wykonana w oparciu o dane z 18 morskich farm wiatrowych,
gdzie zanotowano wysokośd przelotu 13070 osobników. Zaledwie 0,4% alk znalazło się na pułapie kolizyjnym
z rotorami (20-150 m n.p.m.), co świadczy o małym zagrożeniu dla tego gatunku ze strony tych konstrukcji
(Cook et al. 2012). Alki wyraźnie unikają obszaru zajętego przez farmy wiatrowe (Petersen 2005, Fox &
Petersen 2006).
Nurzyk Uria aalge podobnie jak alka gnieździ się na skalistych wyspach i wybrzeżach północnego Atlantyku
i Pacyfiku. Populacja bałtycka jest osiadła i pozostaje przez cały rok na tym akwenie. Całkowita liczebnośd
światowej populacji nurzyka szacowana jest na 2-2,7 miliona par (BirdLife International 2004). W latach
1988-1993 oszacowano, że na Bałtyku zimuje około 86 tys. ptaków tego gatunku (Durinck et al. 1994).
Największe koncentracje zaobserwowano w północnej części cieśniny Kattegat, gdzie zimowało około 55%
populacji bałtyckiej, a zagęszczenia dochodziły do 7 os./km2 (Durinck et al. 1994). Na pozostałej części Morza
Bałtyckiego gatunek ten przebywa w dużym rozproszeniu i jego zagęszczenia nie przekraczają 1 os./km2
(Durinck at al. 1994). Tak jak w przypadku alki wędrówka jesienna na Bałtyku jest trudna do zauważenia.
Ptaki rozlatują się z miejsc gdzie odbywały lęgi i rozpraszają na dużym obszarze. Wiosną przemieszczenia alk
2
MFW Horns Rev położona jest na Morzu Północnym, ok. 14 km od Półwyspu Jutlandzkiego, na wysokości miejscowości
Blåvandshuk. Składa się ona z 80 elektrowni o mocy po 2MW każda i o wysokości 110 m, zajmujących powierzchnię
2
około 30 km .
37
najczęściej można zauważyd w marcu i w kwietniu (Meissner 2011a). Nurzyk na Bałtyku odżywia się wyłącznie
rybami (Cramp 1985).
Nurzyki, podobnie jak inne ptaki alkowate, przemieszczają się nad wodą na bardzo niskich
wysokościach. Dane zgromadzone na obszarze 22 morskich farm wiatrowych w Wielkiej Brytanii, Belgii
i Holandii pokazują, że tylko 0,01% z 36116 zaobserwowanych ptaków przelatywało w zasięgu rotorów (20150 m n.p.m.), z czego 90% nie przekroczyło wysokości 4 m (Cook et al. 2012). Nurzyki, podobnie jak alki,
wyraźnie unikają obszaru zajętego przez farmy wiatrowe (Petersen 2005, Fox & Petersen 2006).
Nurnik Cepphus grylle w basenie Bałtyku gniazdują dwa podgatunki. Cepphus grylle grylle występuje na
wybrzeżach południowej i wschodniej Szwecji, Finlandii i bardzo nielicznie w Estonii, natomiast Cepphus
grylle atlantis zamieszkuje wyspy w cieśninie Kattegat i zachodnie wybrzeże Szwecji (Nettleship & Birkhead
1985). Całkowita liczebnośd całej populacji bałtyckiej została określona na około 50 tysięcy osobników. Ptaki
te nie odbywają wędrówek i pozostają na tym akwenie przez cały rok (Durinck et al. 1994). Większośd
nurników zaobserwowanych podczas badao prowadzonych na Bałtyku w latach 1988-1993 przebywało zimą
w strefie głębokości od 10 do 30 m (Durinck et al. 1994). Najwięcej ptaków w polskiej strefie Bałtyku
obserwowano we wschodniej części Zatoki Pomorskiej (do 4000 os.), na Ławicy Słupskiej (do 2850 os) oraz
wzdłuż wybrzeża koszalioskiego (około 1500 os.). Poza tymi akwenami, gdzie zimuje ponad 15% populacji
bałtyckiej, spotykany jest bardzo nielicznie i w dużym rozproszeniu (Durinck et al. 1994). Gatunek ten
odżywia się przede wszystkim rybami, lokalnie także skorupiakami. Nurkuje najczęściej do 8 m, chod może
osiągad głębokości nawet do 20 m (Cramp 1985).
Dane o wysokościach przelotu tego gatunku są bardzo skąpe. Często też wyniki obserwacji nurników
są traktowane łącznie z innymi gatunkami alkowatych (Petersen et al. 2006), co uniemożliwia
charakterystykę ich przemieszczeo w stosunku do morskich farm wiatrowych. Nurnik jest wymieniany
w grupie ptaków o wysokim ryzyku kolizji z turbinami wiatrowymi na morzu oraz o dużym
prawdopodobieostwie unikania akwenów, gdzie farmy te są zlokalizowane (Willmott et al. 2013). Oznacza to,
że najprawdopodobniej ptaki te nie będą przebywały blisko elektrowni, co zdecydowanie zmniejsza ryzyko
kolizji. Tak jak w przypadku alki i nurzyka należy spodziewad się ograniczenia powierzchni żerowisk dla tego
gatunku.
Perkoz rogaty Podiceps auritus gnieździ się na rozległym obszarze obejmującym północno-wschodnią częśd
Europy, Azję i Amerykę Północną (Cramp & Simmons 1983). Europejska populacja lęgowa jest szacowana na
nie więcej niż 11 tysięcy par i wykazuje nieznaczny trend spadkowy (BirdLife International 2004). Najnowsze
badania wykazały, że obecnie na Bałtyku zimuje około 2800 osobników i w stosunku do lat 1988-1993
nastąpił wyraźny wzrost liczebności tego gatunku (Skov et al. 2011). Stanowi to około 11-20% jego całej
38
europejskiej populacji (Skov et al. 2011, Wetlands International 2014). W polskiej strefie Bałtyku najwięcej
perkozów rogatych gromadzi się na wodach Zatoki Pomorskiej (Durinck et al. 1994), gdzie w ostatnich latach
na całym tym obszarze przebywało około 2400 ptaków. Drugim miejsce liczniejszych koncentracji tego
gatunku jest Zatoka Gdaoska z około 300 osobnikami zimującymi na tym akwenie (Skov et al. 2011).
Z powodu występowania na akwenach morskich w bardzo dużym rozproszeniu, rzetelne dane
o wpływie farm wiatrowych na ten gatunek w praktyce nie istnieją (Petterson 2005, Leopold et al. 2011).
Według analizy wykonanej przez ekspertów Komisji Europejskiej, perkoza rogatego powinno się zaliczad do
gatunków podatnych na negatywne oddziaływanie morskich elektrowni wiatrowych zarówno ze względu na
umiarkowany efekt odstraszania, jak i umiarkowane ryzyko kolizji (Komisja Europejska 2010), co zostało
ostatnio także potwierdzone w innym opracowaniu (Furness et al. 2013).
Mewa srebrzysta Larus argentatus gniazduje wokół całego Bałtyku, gdzie najliczniejsze populacje
zamieszkujące Finlandię i Estonię są szacowane na 65-90 tysięcy par (BirdLife International 2004).
Wielkoobszarowa inwentaryzacja ptaków zimujących na Bałtyku w latach 1988-1993 wykazała, że
przebywało tu około 310 tys. osobników tego gatunku (Durinck et al. 1994). Ptaki z południowych
i zachodnich części tego akwenu są osiadłe, natomiast osobniki ze wschodnich i północnych części areału
odbywają regularne, krótkodystansowe wędrówki (Cramp & Simmons 1983). Wędrówka jesienna trwa od
września do grudnia, chod już w lipcu i sierpniu obserwuje się duże polęgowe koncentracje ptaków tego
gatunku związane z przemieszczeniami lokalnymi. Przelot wiosenny rozpoczyna się już w lutym i trwa do maja
(Neubauer 2011). Poza okresem lęgowym mewy srebrzyste często tworzą duże, wielotysięczne stada, które
w strefie brzegowej przebywają w rejonach portów rybackich na komunalnych wysypiskach śmieci (Meissner
& Nitecki 1999, Meissner & Betleja 2007). Ptaki te często towarzyszą kutrom rybackim na łowiskach, stąd ich
obecnośd na akwenach morskich jest w dużej mierze uzależniona od aktywności połowowej (Garthe 1997,
Garthe & Scherp 2003) i nie można jednoznacznie określid preferencji co do stref głębokości. Naturalny
pokarm mew srebrzystych składa się z ryb i bezkręgowców, jednak znaczny udział w ich diecie mają składniki
pochodzenia antropogennego, takie jak odpadki rybne i resztki pokarmu składowane na komunalnych
wysypiskach śmieci. W okresie lęgowym plądrują gniazda innych ptaków, stąd w Europie podejmowane były
szeroko zakrojone akcje polegające na redukcji populacji lęgowych na obszarach wspólnego gniazdowania
z rybitwami i siewkowcami (von Prater & Vauk 1988).
Zgromadzono i przeanalizowane dane o wysokościach przelotów 25153 mew srebrzystych w rejonie
19 morskich farm wiatrowych. Gatunek ten wykazuje wysokie ryzyko kolizji, ponieważ 28,4% przemieszczeo
odbywało się w zasięgu rotorów o średnicy 130 m, przy prześwicie 20 m między powierzchnią wody
i najniższym położeniem rotora (Cook et al. 2012). Badania wykonane w innych lokalizacjach wykazują
znaczną zmiennośd pułapów przelotu (od 1 do 300 m), ze średnią wynosząca 33 m (Walls et al. 2004, Parnell
39
et al. 2005, Sadoti et al. 2005). Mewy srebrzyste w trakcie budowy morskiej farmy wiatrowej wykazują
częstsze występowanie na jej obszarze, niż w okresie poprzedzającym budowę (Christensen et al. 2003). Po
zakooczeniu budowy zainteresowanie mew morską farmą wiatrową spada (Petersen et al. 2006, Petersen &
Fox 2007). Mewy srebrzyste wykorzystują konstrukcje wystające z wody, także niepracujące turbiny
wiatrowe, jako miejsce odpoczynku (Petersen et al. 2006). Wydaje się jednak, że czynnikiem najsilniej
ograniczającym występowanie tego gatunku na obszarze zajętym przez turbiny jest ograniczenie połowów
ryb na sąsiadujących akwenach (Leopold et al. 2011).
Mewa siodłata Larus marinus nad Bałtykiem gniazduje na wybrzeżach Danii, Szwecji, Finlandii i Estonii. Poza
okresem lęgowym nie tworzy dużych zgrupowao, a często dołącza się do stad mew srebrzystych (Cramp &
Simmons 1983). Populacja zamieszkująca kraje nadbałtyckie jest szacowana na 17-27 tys. par lęgowych
(BirdLife International 2004). Wielkoobszarowa inwentaryzacja ptaków zimujących na Bałtyku w latach 19881993 wykazała, że przebywało tu około 21 tys. ptaków tego gatunku (Durinck et al. 1994). Wędrówka
jesienna mew siodłatych rozpoczyna się już w lipcu i trwa do kooca listopada. Wiosną ptaki migrują od lutego
do kwietnia (Neubauer 2011). Podobnie do mew srebrzystych, ptaki te gromadzą się liczniej przy portach
rybackich oraz towarzyszą kutrom na łowiskach (Cramp & Simmons 1983). Odżywiają się głównie rybami, ale
znaczny udział w ich diecie mają składniki pochodzenia antropogennego, takie jak odpadki rybne i resztki
pokarmu składowane na komunalnych wysypiskach śmieci. W okresie lęgowym plądrują gniazda innych
ptaków (Cramp & Simmons 1983).
Na terenie 19 morskich farm wiatrowych zaobserwowano w sumie 8911 przelatujących mew
siodłatych, z czego 33,1% przemieszczało się w zasięgu rotorów (20-150 m n.p.m.) (Cook et al. 2012).
Wskazuje to na wysokie ryzyko kolizji tego gatunku z elektrowniami wiatrowymi. Inne badania wykazują
znaczną zmiennośd pułapów przelotu (od 1 do 300 m), ze średnią wynosząca 22 m (Walls et al. 2004; Parnell
et al. 2005; Sadoti et al. 2005). Podobnie jak mewa srebrzysta, gatunek ten chętnie korzysta z konstrukcji
wystających ponad wodę jako z miejsc odpoczynku (Petersen et al. 2006, Leopold et al. 2011).
Mewa żółtonoga Larus fuscus dzieli się na 5 podgatunków, z których najbliżej granic Polski gniazduje
podgatunek L. f. fuscus zamieszkujący Szwecję, Norwegię, Finlandię i Rosję do Morza Białego. Zimuje on
w Afryce i południowo-zachodniej Azji. Sporadycznie gniazda mew żółtonogich znajdowano też w Polsce
(Cramp & SImmons 1983, Tomiałojd & Stawarczyk 2003). Mewy żółtonogie pojawiają się w polskiej strefie
Bałtyku przede wszystkim w okresach wędrówek, które trwają od marca do połowy maja i od lipca do grudnia
(Neubauer 2011). Gatunek ten zimuje u nas bardzo rzadko (Tomiałojd & Stawarczyk 2003). W skład pokarmu
mew żółtonogich wchodzą bezkręgowce i małe kręgowce, jaja ptaków i różne owoce jagód oraz odpadki
40
pochodzenia antropogenicznego. Chętnie towarzyszą kutrom na łowiskach, gdzie żerują na resztkach ryb
wyrzucanych przez rybaków (Cramp & SImmons 1983).
Dane o pułapach przelotu mew żółtonogich zostały zestawione na podstawie obserwacji wykonanych
na obszarze 23 morskich farm wiatrowych, gdzie zanotowano w sumie 35114 osobników tego gatunku.
W zasięgu śmigieł elektrowni o średnicy 130 m, przy prześwicie 20 m między powierzchnią wody i najniższym
położeniem rotora stwierdzono 25,2% przemieszczeo, co stawia ten gatunek wśród najbardziej narażonych
na ryzyko kolizji (Cook et al. 2013). Potwierdzają to inne badania, gdzie średnia wysokośd przelotów tego
gatunku wyniosła 170 m (Walls et al. 2004, Parnell et al. 2005). Mewa żółtonoga na akwenach położonych
z dala od wybrzeża liczniej koncentruje się w miejscach połowu ryb, stąd ograniczenie aktywności kutrów
rybackich w pobliżu farm wiatrowych w znaczący sposób wpłynie na rozmieszczenie tych ptaków (Leopold et
al. 2011). Podobnie jak inne mewy, gatunek ten chętnie korzysta z konstrukcji wystających ponad wodę jako
z miejsc odpoczynku (Petersen et al. 2006, Leopold et al. 2011).
Mewa mała Hydrocoloeus minutus gniazduje najliczniej na terenach podmokłych rozległych obszarów tajgi
rosyjskiej, a w mniejszej liczbie w Finlandii. Cała europejska populacja lęgowa jest szacowana na 23,5-60,5
tys. par (Wetlands International 2014). Badania prowadzone na całym Bałtyku w latach 1988-1993 wykazały
zimowanie około 2 tys. ptaków tego gatunku przebywających w dużym rozproszeniu tylko wyjątkowo
lokalnie przekraczając zagęszczenie 1 os./km2 (Durinck et al. 1994). Migracja jesienna ma miejsce od połowy
lipca do kooca października, a wędrówka powrotna w stronę lęgowisk rozpoczyna się w marcu i trwa do
kooca maja (Neubauer 2011). W okresie zimowania mewa mała preferuje wody morskie. Jej pokarm
stanowią owady i inne bezkręgowce oraz drobne ryby (Cramp & Simmons 1983).
Analizę wysokości przelotów tego gatunku w rejonie morskich farm wiatrowych oparto na danych
z 16 farm, gdzie stwierdzono przemieszczenia 3851 osobników. Mewy małe wykazywały tendencję do
przelotów na niskich pułapach i tylko 5,5% zaobserwowanych ptaków znalazło się w zasięgu rotorów (20-150
m n.p.m.) (Cook et al. 2012). Inne źródła literaturowe pokazują bardzo dużą zmiennośd wysokości
przemieszczeo mew małych wynoszącą od 4 do 250 m (średnia 67 m) (Walls et al. 2004, Parnell et al. 2005).
Gatunek ten zazwyczaj omija obszar zajęty przez morskie farmy wiatrowe (Petersen & Fox 2007, Leopold et
al. 2011), jednak niektóre badania wskazują na preferowanie przez mewy małe akwenu z siłowniami
wiatrowymi, nie podając przyczyn tego zjawiska (Petersen et al. 2006).
Nur czarnoszyi Gavia arctica zamieszkuje północną i wschodnią częśd Europy, gdzie jego populacja lęgowa
jest szacowana na 51-92 tys. par (BirdLife International 2004). Od około 40 lat notuje się stopniowy spadek
jego liczebności, stąd rozważane jest podniesienie mu kategorii zagrożenia IUCN do gatunek narażony (VU)
(BirdLife International 2004). W całej Europie zimuje 250-500 tys. osobników (Wetlands International 2014),
41
jednak brak jest dokładnych danych o liczbie ptaków przebywających na Bałtyku, ponieważ podczas
wielkoobszarowych liczeo nura czarnoszyjego traktowano łącznie z nurem rdzawoszyim (Durinck et a. 1994,
Skov et al. 2011). W latach 1988-1993 liczebnośd obu tych gatunków oszacowano 56,7 tys. ptaków,
a w latach 2007-2009 już tylko na 8,6 tysiąca (Skov et al. 2011). Przylot obu gatunków nurów na Morze
Bałtyckie rozpoczyna się we wrześniu i w kolejnych miesiącach ich liczebnośd stopniowo się zwiększa. Jesienią
częśd ptaków zatrzymuje się tutaj na krótko i kontynuuje migrację w kierunku Morza Północnego i Morza
Czarnego. Podczas łagodnych zim powrót na lęgowiska rozpoczyna się już w styczniu, jednak
najintensywniejsza wędrówka ma miejsce w kwietniu i w maju (Skov et al. 2011). Nury odżywiają się zimą
wyłącznie rybami (BirdLife International 2013). Nur czarnoszyi jest wymieniony w Załączniku I Dyrektywy
Ptasiej UE.
Dane o wysokościach przelotu zgromadzone na obszarze 6 morskich farm wiatrowych oparte są na
obserwacjach zaledwie 126 ptaków tego gatunku. Prawie wszystkie osobniki (99,9%) przemieszczały się nisko
nad wodą, poza zasięgiem rotorów (Cook et al. 2012).
Ze względu na trudności w odróżnieniu nura czarnoszyjego i nura rdzawoszyjego, w większości
opracowao omawiane są one łącznie. Oba gatunki są ze sobą blisko spokrewnione i cechują się bardzo
podobnymi wymaganiami siedliskowymi (Cramp & Simmons 1977), stąd ich reakcje na pojawienie się farmy
wiatrowej powinny byd podobne. Po wybudowaniu w duoskiej części Bałtyku farm wiatrowych Nysted
i Horns Rev 1 zaznaczyło się u nurów unikanie obszaru zajętego przez turbiny, nawet w promieniu do 4 km,
a najbliżej ptaki te stwierdzano w odległości 1,6 km od tej elektrowni (Petersen et al. 2006, Petersen & Fox
2007). Wyniki te zostały także potwierdzone w przypadku farmy wiatrowej Egmond aan Zee położonej
u wybrzeży Holandii (Leopold et al. 2011). Zauważono także, że w okresie wędrówek nury zmieniają trasę
przelotu po zauważeniu farmy wiatrowej i omijają ją (Peterson 2005). Takie zachowanie nurów powoduje, że
w niewielkim stopniu są one narażone na kolizje z siłowniami, a potencjalny negatywny wpływ wybudowania
morskiej farmy wiatrowej może dotyczyd wykluczenia części żerowisk.
Nur rdzawoszyi Gavia stellata gniazduje w północnej części Europy, a jego populacja lęgowa liczy 32-92 tys.
par (BirdLife International 2004). Po gwałtownym spadku liczebności populacji w latach 1970-1990 obecnie
uznawana jest ona za stabilną (BirdLife International 2004). W całej Europie zimuje około 150-450 tys.
osobników (Wetlands International 2014), jednak brak jest dokładnych danych o liczbie ptaków
przebywających na Bałtyku, ponieważ podczas wielkoobszarowych liczeo nura rdzawoszyjego traktowano
łącznie z nurem czarnoszyim (Durinck et a. 1994, Skov et al. 2011). W latach 1988-1993 liczebnośd obu tych
gatunków oszacowano na 56,7 tys. ptaków, a w latach 2007-2009 już tylko na 8,6 tysiąca (Skov et al. 2011).
Przylot obu gatunków nurów na Morze Bałtyckie rozpoczyna się we wrześniu i w kolejnych miesiącach ich
liczebnośd stopniowo się zwiększa. Jesienią częśd ptaków zatrzymuje się tutaj na krótko i kontynuuje migrację
42
w kierunku Morza Północnego i Morza Czarnego. Podczas łagodnych zim powrót na lęgowiska rozpoczyna się
już w styczniu, jednak najintensywniejsza wędrówka ma miejsce w kwietniu i w maju (Skov et al. 2011). Nury
odżywiają się zimą wyłącznie rybami (BirdLife International 2013). Nur rdzawoszyi jest wymieniony
w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej UE.
W analizie danych zgromadzonych na obszarze 18 morskich farm wiatrowych uwzględniono wyniki
obserwacji 9715 nurów rdzawoszyich. W zasięgu pracujących rotorów (20-150 m n.p.m.) zanotowano około
2% przelotów (Cook et al. 2012). Średnia wysokośd lotu nad morzem u tego gatunku wyniosła 4,5 m, co
przekłada się na niskie ryzyko kolizji (Walls et al. 2004, Parnell et al. 2005, Sadoti et al. 2005).
Ze względu na trudności w odróżnieniu nura czarnoszyjego i nura rdzawoszyjego, w większości
opracowao omawiane są one łącznie. Oba gatunki są ze sobą blisko spokrewnione i cechują się bardzo
podobnymi wymaganiami siedliskowymi (Cramp & Simmons 1977), stąd ich reakcje na pojawienie się farmy
wiatrowej powinny byd podobne i zostały opisane przy charakterystyce poprzedniego gatunku.
Nur lodowiec Gavia immer pojawia się na Bałtyku sporadycznie. W latach 2012-2013 w Polsce stwierdzono
6 pojedynczych osobników tego gatunku, w tym jednego wymienionego w niniejszym sprawozdaniu (Komisja
Faunistyczna PTZool 2015). Gatunek ten gniazduje w Kanadzie, na Alasce, na wybrzeżach Grenlandii oraz
w Islandii, a liczebnośd jego populacji stopniowo się zmniejsza (BirdLife International 2004). Nur lodowiec, tak
jak inne ptaki z tego rodzaju, odżywia się zimą wyłącznie rybami (BirdLife International 2013). Gatunek ten
jest wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej UE.
Ocena potencjalnego wpływu morskich elektrowni wiatrowych na nura lodowca jest utrudniona
przez fakt, że bardzo rzadko pojawia się on w rejonie planowanych oraz istniejących inwestycji (Christensen
et al. 2003, Pettersson 2005, Leopold et al. 2011). Można jednak przyjąd, że reakcje tego gatunku na farmę
wiatrową będą podobne jak w przypadku innych nurów.
Ptaki środowisk lądowych oraz ptaki wodne nie związane ze środowiskiem morskim
przelatujące nad badanym akwenem
Bałtyk stanowi barierę dla ptaków ściśle związanych ze środowiskami lądowymi. Nie mogą one
przebywad na powierzchni wody, stąd w okresie wędrówek muszą przemieszczad się nad morzem jednym
przelotem bez zatrzymania. Większośd ptaków z tej grupy stanowią ptaki z rzędu wróblowych Passeriformes,
które jesienią przekraczają Bałtyk w kierunkach z północy i północnego-wschodu na południe i południowy
zachód. Wiosną ich wędrówka odbywa się w przeciwną stronę - na północ i północny-wschód. Ptaki
wróblowe w ogromnej większości przekraczają Bałtyk nocą, stąd do badania kierunków, pułapów
i intensywności tych przemieszczeo konieczna jest rejestracja przelotów za pomocą radarów. Obserwacje
43
prowadzone za dnia dotyczą także osobników, które nie wpasowały się w typowy schemat zachowao, dlatego
ich przelot nad morzem nie musi odbywad się tak samo jak w nocy. Migracja wróblowych nad morzem zależy
w dużym stopniu od warunków pogodowych i ptaki te wpierw koncentrują się na lądzie i podejmują przelot
przy wietrze wiejącym w kierunku wędrówki, dobrej widoczności, braku silnych opadów atmosferycznych
i odpowiednim froncie atmosferycznym (spadek temperatury i wzrost ciśnienia jesienią oraz wzrost
temperatury i spadek ciśnienia wiosną) (Åkesson & Hedenström 2000, Åkesson et al. 2002). Porównanie
wysokości przelotu wróblowych w rejonie morskich farm wiatrowych Nysted (zachodni Bałtyk) i Horns Rev
(wschodnia częśd Morza Północnego) wykazało, że wprawdzie większośd z nich przelatuje na wysokościach
powyżej 300 m, to liczba ptaków zarejestrowana na pułapie kolizyjnym (25-110 m n.p.m.) jest na tyle duża, że
stanowi istotny punkt w formułowaniu oceny oddziaływania na środowisko (Blew et al. 2008, Poot et al.
2011). Czynnikiem, który silnie oddziaływuje na takie zabłąkane osobniki jest silna presja ze strony mew
aktywnie polujących na małe ptaki, które znalazły się nad akwenami wodnymi, gdzie nie mają szansy na
schronienie się przed drapieżnikami. Takie ptaki bardzo chętnie siadają na statkach, co chroni je przed
mewami i silnie wpływa na ich pułap przelotu. Prawdopodobnie jakaś częśd takich osobników, to ptaki
w słabej kondycji, które nie mając możliwości odpoczynku na jednostkach pływających, nie dotarłyby do
brzegu. Charakterystyka przelotu ptaków wróblowych nad akwenami morskimi na podstawie obserwacji
prowadzonych w dzieo jest więc bezzasadna. Dotyczy bowiem tylko niewielkiej frakcji migrantów
przekraczających Bałtyk i w dużym stopniu opiera się na obserwacjach osobników osłabionych lub
zachowujących się w sposób nietypowy. Podobne zastrzeżenia można mied w przypadku ptaków wodnych,
które w swoim cyklu życiowym nie są ściśle związane ze środowiskiem morskim. Na morzu spotyka się je
jedynie w strefie brzegowej (maksymalnie do ok. 1 km od brzegu) w rejonie zatok i ujśd rzek. W okresach
migracji zachowują się podobnie jak ptaki wróblowe przekraczając otwarte morze bez zatrzymania.
W przypadku gęsi, łabędzi i kaczek z rodzaju Anas osobniki osłabione mają nikłe szansę przeżycia z dala od
wybrzeża, ponieważ w środowisku morskim nie są w stanie znaleźd pożywienia. Kormorany i rybitwy
pomimo, że tak jak niektóre ptaki typowo morskie odżywiają się rybami, to z dala od wybrzeży są
obserwowane tylko w czasie przelotów, co również potwierdziły wyniki badao w rejonie powierzchni „Bałtyk
Środkowy III”. Dlatego gatunki te nie zostały włączone do opracowania dotyczącego ptaków morskich.
W niniejszym opracowaniu wymieniono liczbę stwierdzonych ptaków należących do gatunków nie
związanych ściśle ze środowiskiem morskim oraz uwzględniono je w analizie pułapów przelotu. Pełna
charakterystyka ich migracji nad obszarem planowanej inwestycji zostanie przedstawiona w oddzielnym
raporcie opisującym wyniki badao z użyciem radarów.
44
5.2. Liczebność i skład gatunkowy awifauny w cyklu rocznym
w sumie 34 gatunki ptaków wodnych, w tym 18 gatunków ptaków wodnych oraz 16 z gatunków, które nie są
ściśle związane ze środowiskiem wodnym. Całkowita liczebnośd wszystkich zaobserwowanych ptaków
wyniosła 74161 osobników, a średnia liczba w przeliczeniu na jeden rejs badawczy to 2392. Średnia
liczebnośd ptaków morskich wyniosła 2328.
Liczebnośd wszystkich ptaków obserwowanych podczas rejsów była okresowo bardzo wysoka
i w trakcie czternastu kontroli przekroczyła 1000 osobników, z czego w dniach 13.12.2012 i 20.12.2012
stwierdzono ugrupowania liczące odpowiednio 27993 i 13842 ptaków (Rysunek 5). Najwyższe liczebności
ptaków morskich obserwowano na badanym akwenie zimą, co zostało potwierdzone podczas dodatkowych
liczeo wykonanych w sezonie 2013/2014. Jednak trzeba zauważyd, że w obu sezonach zaznaczył się wyraźny
spadek liczby ptaków na początku stycznia (Rysunek 5). Poza okresem zimowym liczba ptaków wodnych
przekroczyła 1000 osobników czterokrotnie wiosną i dwa razy jesienią. Gatunki związane ze środowiskami
lądowymi liczniej pojawiły się nad badanym obszarem tylko w październiku i pod koniec lutego (Rysunek 5).
N
27 993
6500
13 842
6000
5500
5000
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
---------------------------------------------------------------------
2012
-------------------------------------------------------------------------| |--------------------------------------------------------------------------------------------------
2013 -------------------------------------------------------------------|
|----2014-----
Rysunek 5. Zmiany liczebności wszystkich gatunków ptaków zaobserwowanych podczas kolejnych rejsów badawczych
w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
Kolor szary – ptaki morskie, kolor czarny – pozostałe gatunki ptaków wodnych oraz ptaki związane ze środowiskami
lądowymi.
5.2.1. Okres letni
W okresie letnim wykonano 8 rejsów badawczych, podczas których stwierdzono w sumie 819
ptaków, w tym 770 osobników z gatunków związanych ze środowiskiem morskim. Gatunkiem zdecydowanie
dominującym liczebnie była mewa srebrzysta, stanowiąca 81,9% wszystkich zaobserwowanych ptaków
i 87,1% spośród ptaków morskich (Tabela 8). Był to też jedyny gatunek stwierdzany podczas wszystkich
45
kontroli. Średnia liczba ptaków związanych ze środowiskiem wodnym w przeliczeniu na jeden rejs badawczy
wyniosła 100 osobników. W przypadku ptaków morskich wartośd ta była nieznacznie niższa, osiągając 96
ptaków w przeliczeniu na jeden rejs. Z ptaków związanych ze środowiskami lądowymi zaobserwowano tylko
23 osobniki (Tabela 8).
Wyraźnie wyższa liczba mew srebrzystych w czerwcu 2013 roku, w porównaniu do analogicznego
okresu roku poprzedniego, prawdopodobnie wynika z różnicy w aktywności połowowej w rejonie badanej
powierzchni, ponieważ jest to czynnik najsilniej wpływający na obecnośd tych mew na akwenach położonych
z dala od brzegu. Pozostałe gatunki ptaków wodnych, w tym gatunki typowo morskie, występowały latem
w bardzo niskich liczebnościach. Także przelatujące nad badanym akwenem ptaki środowisk lądowych
stwierdzono bardzo nielicznie. Liczba kontroli wykonanych w ramach niniejszych badao jest jednak zbyt mała,
by móc na podstawie pojedynczych obserwacji wyciągad wnioski na temat różnic w intensywności migracji
nad powierzchnią „Bałtyk Środkowy II”. Ponadto większośd przelotów ptaków związanych ze środowiskami
lądowymi odbywa się nad Bałtykiem nocą i dopiero analiza wyników badao wykorzystujących radar pozwoli
uzyskad bardziej miarodajne dane na ten temat.
Tabela 8. Struktura gatunkowa wszystkich ptaków siedzących na wodzie i przelatujących, stwierdzonych podczas
poszczególnych kontroli wykonanych w okresie letnim w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
2012
Gatunek
15.06
24.06
12.07
2013
26.07
16.08
24.08
Suma
Udział
06.06
22.06
25
288
671
81,9%
44
53
6,5%
1
37
4,5%
9
1,1%
5
0,6%
5
0,6%
4
0,5%
3
0,4%
3
0,4%
argentatus
16
36
72
7
2
45
6
85
104
2
2
11
2
1
14
5
1
Nurzyk Uria aalge
2
2
1
1
2
3
Mewa mała Hydrocoloeus
minutus
Śmieszka Chroicocephalus
ridibundus
3
2
1
3
0,4%
1
1
2
0,2%
1
0,1%
796
97,2%
8
1,0%
7
7
0,9%
2
3
0,4%
1
0,1%
Suma
1
6
1
23
57
46
73
100
132
28
337
8
Kulik wielki Numenius arquata
Białożytka Oenanthe oenanthe
1
Bogatka Parus major
1
46
2012
2013
Gatunek
Kuliki nieozn. Numenius sp.
Świstunki nieoznaczone
Phylloscopus sp.
Wróblowe nieoznaczone
Passeriformes
Suma
Razem
Suma1
Udział
0,1%
1
1
0,1%
1
1
2
0,2%
1
8
0
0
1
3
11
0
0
23
2,8%
31
57
46
74
103
143
28
337
819
100,0%
5.2.2. Okres migracji jesiennej
Podczas siedmiu rejsów wykonanych w okresie jesiennej migracji zanotowano w sumie 5208 ptaków,
z czego 97,1% stanowiły gatunki związane ze środowiskiem wodnym, a 90,8% - ptaki związane ze
środowiskiem morskim (Tabela 9). Liczebnośd ptaków morskich w okresie jesiennej wędrówki była wyraźnie
wyższa niż latem i wyniosła średnio 676 osobników w przeliczeniu na jeden rejs badawczy. Najliczniejszym
gatunkiem w tym okresie fenologicznym była lodówka. Pierwsze osobniki pojawiły się około połowy
października, a w listopadzie liczba zaobserwowanych ptaków tego gatunku przekraczała 1000 osobników
(Tabela 9). Podobnie jak w okresie letnim, jedynym gatunkiem, który stwierdzono podczas wszystkich
kontroli była mewa srebrzysta, której udział w ugrupowaniu spadł do 15% (Tabela 9). Liczebnośd pozostałych
gatunków ptaków morskich była niska i tylko w przypadku alki jej udział w ugrupowaniu przekroczył
nieznacznie 1% (Tabela 9). W październiku nad powierzchnią zaznaczył się przelot gęsi oraz skowronków.
Pozostałe gatunki ptaków nie związanych ze środowiskiem morskim pojawiały się nielicznie.
poszczególnych kontroli wykonanych w okresie migracji jesiennej w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
2012
Gatunek
10.09
19.09
03.10
2013
11.10
19.11
27.11
30.11
Suma
Udział
62
89
451
Alka Alca torda
2283
1061
360
3720
71,4%
31
42
62
44
781
15,0%
5
35
6
24
70
1,3%
43
0,8%
38
0,7%
33
0,6%
29
29
0,6%
3
20
0,4%
14
17
0,3%
9
13
0,2%
7
11
0,2%
3
8
0,2%
43
Nurzyk Uria aalge
16
1
6
4
9
16
2
1
11
5
3
21
4
1
3
1
4
47
6
6
2012
Gatunek
2013
4
1
1
5
1
2
3
Suma6
Udział
0,1%
5
0,1%
4
0,1%
2
0,04%
1
1
0,02%
1
1
0,02%
1
0,02%
244
4,7%
5
6
0,1%
3
5
0,1%
490
5058
97,1%
1
Gęsi nieoznaczone Anser sp.
104
140
Alki nieoznaczone Alca/Uria
1
Nury nieoznaczone Gavia sp.
1
1
276
2389
Suma
69
104
595
1135
92
12
104
2,0%
8
5
13
0,2%
7
0,1%
6
6
0,1%
1
2
0,04%
1
0,02%
Siewka złota Pluvialis apricaria
7
Rudzik Erithacus rubecula
Pliszka siwa Motacilla alba
Drzemlik Falco columbarius
1
1
1
1
0,02%
Świergotki nieozn. Anthus sp.
3
3
0,1%
Świstunki nieoznaczone
Phylloscopus sp.
Wróblowe nieozn. Passeriformes
3
3
0,1%
9
1
10
0,2%
Suma
1
8
123
18
0
0
0
150
2,9%
Razem
70
112
718
294
2389
1135
490
5208
100,0%
5.2.3. Okres zimowania
Podczas 10 rejsów wykonanych w miesiącach zimowych w ogromnej większości stwierdzano gatunki
ptaków związane ze środowiskiem wodnym, w tym aż 99,9% stanowiły ptaki morskie. Jednie w dniu
13.12.2012 zauważono przelot dwóch wron siwych (Tabela 10). W sumie zaobserwowano ponad 60 tysięcy
osobników z 19 gatunków ptaków wodnych (Tabela 10), co przekłada się na średnią liczebnośd wynoszącą
6118 ptaków na jeden rejs. Zdecydowanie najliczniejszym gatunkiem była lodówka, której udział w całym
ugrupowaniu wyniósł 96,4% (Tabela 10). Tak wysoki udział tego gatunku wynika z bardzo wysokich
liczebności zanotowanych w grudniu 2012, gdy podczas jednego rejsu zaobserwowano ponad 27 i prawie 13
tys. lodówek. Później tak wysokich liczebności już nie stwierdzono, jednak tylko podczas dwóch kontroli
w okresie zimowym liczba stwierdzonych lodówek była niższa niż 1000 osobników (Tabela 10). Podobnie jak
latem i jesienią stosunkowo licznie pojawiała się mewa srebrzysta, która zimą była drugim gatunkiem pod
względem liczebności (Tabela 10). Wysokie liczebności mewy srebrzystej odnotowano w czasie, gdy na
48
badanym akwenie bardzo licznie przebywały lodówki. Kaczki morskie połykają wydobyte z dna małże dopiero
po wypłynięciu na powierzchnię, co wykorzystują mewy starając się wykraśd im pokarm (tzw.
kleptoparazytyzm) (Varpe 2010). Prawdopodobnie więc obecnośd dużych stad lodówek ściągnęła w ten rejon
mewy srebrzyste, jednocześnie w dniu 13.12.2012 stwierdzono ich dużą koncentrację w pobliżu dwóch
kutrów rybackich. Trzecim pod względem liczebności gatunkiem była alka. W sumie zaobserwowano 133
osobniki, jednak ze względu na bardzo wysoką liczebnośd lodówki jej udział w ugrupowaniu był bardzo niski
(0,2%) (Tabela 10).
poszczególnych kontroli wykonanych w okresie zimowania w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
2012
Gatunek
13.12
2013
20.12
07.01
25.01
08.02
2014
26.02
13.12
03.01
03.02
20.02
Suma
Udział
Lodówka Clangula
hyemalis
argentatus
Alka Alca torda
Mewa mała
Hydrocoloeus minutus
Mewa siodłata Larus
marinus
Mewa siwa Larus
canus
Nurzyk Uria aalge
27626
12902
2376
4861
4022
651
3675
80
1156
1612
58961
96,4%
334
857
108
30
63
166
24
58
75
27
1742
2,8%
3
8
16
13
10
17
9
11
46
133
0,2%
13
20
33
1
2
74
0,1%
3
16
2
54
0,1%
4
24
4
46
0,1%
36
0,1%
1
36
0,1%
4
28
0,05%
12
0,02%
3
3
0,01%
1
2
0,003%
2
0,003%
2
0,003%
2
0,003%
1
0,002%
1
0,002%
1
0,002%
3
9
Nur czarnoszyi Gavia
arctica
Trójpalczatka Rissa
tridactyla
Śmieszka
Chroicocephalus
ridibundus
Nurogęś Mergus
merganser
Szlachar Mergus
serrator
Kormoran
Phalacrocorax carbo
Nur lodowiec Gavia
immer
Markaczka Melanitta
nigra
Perkoz rogaty
Podiceps auritus
Alki nieoznaczone
Alca/Uria
Nury nieoznaczone
1
5
2
23
1
4
4
1
19
3
7
10
9
2
1
5
11
1
10
2
3
1
1
4
3
2
2
2
1
1
1
1
2
20
3
3
1
49
1
2
4
1
3
3
2
7
2
34
0,1%
1
1
8
0,01%
2012
2013
2014
Suma
Gavia sp.
Łabędzie nieoznaczone
Cygnus sp.
Suma
6
27993
13842
2561
4971
4116
863
3726
163
1260
1689
Udział
6
0,01%
61184
99,997%
2
0,003%
Wrona siwa Corvus
cornix
Suma
Razem
2
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
2
0,003%
27993
13842
2561
4971
4116
863
3728
163
1260
1689
61186
100,0%
5.2.4. Okres wędrówki wiosennej
Podczas sześciu rejsów wykonanych w okresie migracji wiosennej stwierdzono w sumie 7352 ptaki
z 37 gatunków (Tabela 11). Ptaki związane ze środowiskiem morskim stanowiły aż 99,7% spośród wszystkich
zaobserwowanych osobników. Wiosną najliczniejszym gatunkiem była lodówka (58,6% ze wszystkich
zaobserwowanych ptaków), a powyżej 5% udziału w całym ugrupowaniu przekroczyły jeszcze markaczka
i mewa srebrzysta (Tabela 11). Średnia liczebnośd ptaków wodnych była zdecydowanie niższa niż zimą
i wyniosła 733 osobniki w przeliczeniu na jeden rejs. Uzyskane wyniki wskazują, że migracja wiosenna na
badanym akwenie jest słabo zaznaczona, a najwięcej ptaków morskich w rejonie planowanej inwestycji
przebywa tutaj w marcu (Tabela 11). Pod koniec kwietnia i w maju stwierdzono dośd intensywny przelot
markaczek i podczas tych dwóch kontroli gatunek ten stanowił 61% i 92% ze wszystkich zaobserwowanych
ptaków wodnych.
poszczególnych kontroli wykonanych w okresie migracji wiosennej w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
Gatunek
2013
07.03
15.03
09.04
Suma
29.04
08.05
Udział
29.05
1236
2660
84
308
17
4305
58,6%
16
865
1094
1975
26,9%
611
8,3%
243
19
122
131
23
Alka Alca torda
11
19
19
12
16
77
1,0%
13
51
6
3
2
75
1,0%
8
19
34
0,5%
30
0,4%
21
0,3%
18
0,2%
17
0,2%
15
0,2%
13
0,2%
30
10
2
73
7
11
16
7
1
8
2
6
50
2
12
5
2
Gatunek
2013
Suma
12
2
1
Nurzyk Uria aalge
2
5
2
3
12
0,2%
6
9
0,1%
2
9
0,1%
7
0,1%
6
0,1%
6
0,1%
3
0,04%
3
0,04%
2
0,03%
2
0,03%
1
0,01%
1
0,01%
1
0,01%
1
0,01%
1
0,01%
33
0,4%
21
0,3%
18
0,2%
2
4
1
2
5
1
3
2
2
Wydrzyk tęposterny Stercorarius pomarinus
2
1
1
1
1
Wydrzyk ostrosterny Stercorarius parasiticus
1
3
20
Kaczki nieoznaczone Anas sp.
2
3
5
21
8
5
5
1427
1186
6
Suma
1522
2788
321
Udział
89
6
0,1%
7333
99,7%
5
0,1%
2
0,03%
2
0,03%
1
0,01%
1
0,01%
1
0,01%
1
0,01%
1
0,01%
1
2
1
1
1
2
1
1
Bogatka Parus major
1
1
1
1
1
1
0,01%
1
1
0,01%
Wróblowe nieoznaczone Passeriformes
1
1
1
3
0,04%
Suma
Razem
2
1
6
6
4
0
19
0,3%
1524
2789
327
1433
1190
89
7352
100,0%
5.3. Zmiany liczebności najliczniej występujących gatunków
Maksymalne liczebności obu najliczniej występujących gatunków – lodówki i mewy srebrzystej
przypadły na ten sam okres – grudzieo 2012 (Rysunek 6 i Rysunek 7). Jednak przebieg zmian ich liczebności
w ciągu roku był odmienny. Mewa srebrzysta była obecna na badanym akwenie przez cały rok, natomiast
pierwsze lodówki pojawiły się w połowie października, a gatunek ten obserwowany był do początku maja.
51
U lodówki zanotowano gwałtowne wzrosty i spadki liczebności z największymi koncentracjami ptaków
w grudniu. Różnice w liczbie ptaków obserwowanych podczas kolejnych rejsów w miesiącach zimowym
przekraczały 1000 osobników (Rysunek 6). Po wyraźnym spadku liczebności w koocu lutego w marcu
zanotowano wzrost liczby ptaków związany z wędrówką wiosenną. Podczas dodatkowych rejsów
wykonanych w sezonie 2013/2014 szczyt liczebności tego gatunku także przypadł na grudzieo, chod liczba
ptaków była zdecydowanie niższa niż rok wcześniej (Rysunek 6). Należy zaznaczyd, że tak duże koncentracje
lodówki były do tej pory znane przede wszystkim z Zatoki Pomorskiej i z położonej w pobliżu Ławicy Słupskiej,
gdzie znajdują się znane od lat ważne zimowiska tego gatunku (Durinck et al. 1994, Skov et al. 2011). Pod
koniec lutego odnotowano wyraźny wzrost liczby lodówek, co wskazuje na rozpoczęcie wędrówki wiosennej
(Rysunek 6). Maksymalne liczebności lodówek przypadające w dwóch sezonach na grudzieo oraz duże
wahania liczebności podczas kolejnych kontroli w okresie zimowym wskazują, że badany akwen
najprawdopodobniej jest alternatywnym miejsce przebywania dla ptaków zimujących na graniczącej z nim
Ławicy Słupskiej.
27626
N
13000
16675
12000
11000
10000
9000
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
-------------- 2012 ------------------------l l--------------------------------------- 2013 --------------------------------------------------l l -------- 2014 ----
Rysunek 6. Zmiany liczebności lodówki podczas kolejnych rejsów badawczych w rejonie powierzchni „Bałtyk
Środkowy II”
Kolor czarny – ptaki siedzące na wodzie, kolor szary – ptaki przelatujące.
52
Liczebnośd mewy srebrzystej przez większośd okresu objętego badaniami utrzymywała się na niskim
poziomie (poniżej 100 osobników zaobserwowanych podczas jednego rejsu). Gatunek ten wyraźnie liczniej
pojawił się czterokrotnie, z czego w dniach 20.12.2012 i 22.06.2012 większośd zaobserwowanych mew
siedziała na wodzie, a 03.10.2012 oraz 13.12.2012 około połowy ptaków przelatywało nad badanym
akwenem (Rysunek 7). Ptaki tego gatunku penetrują duże obszary morza w poszukiwaniu pokarmu, a ich
aktywnośd jest w dużej mierze warunkowana obecnością kutrów rybackich na łowiskach. Z tego powodu
zaobserwowane zmiany liczebności mew srebrzystych na obszarze „Bałtyk Środkowy II” są trudne do
interpretacji, zwłaszcza, że w latach 2011-2012 zaobserwowano znaczne różnice w strukturze gatunkowej
i sezonowości połowów w tym rejonie (Kuzebski & Kieliszewska 2013). Tylko w przypadku dużej koncentracji
mew zaobserwowanej w październiku 2012 można ją powiązad z największą intensywnością połowów jaka
miała miejsce właśnie w tym miesiącu (Kuzebski & Kieliszewska 2013). Najwięcej mew srebrzystych
przebywało na badanym akwenie w grudniu 2012 (Rysunek 7), czyli w tym samym czasie, w którym
stwierdzono maksymalne, wyjątkowo duże koncentracje lodówek (Rysunek 6). Duże gatunki mew, w tym
mewa srebrzysta, często kradną pokarm innym gatunkom ptaków (Rice 1987, Varpe 2010, Jones III et al.
2011), stąd duże koncentracje żerujących lodówek mogły ściągnąd mewy w ten rejon. Ponadto w dniu
13.12.2012, gdy zanotowano najwyższą liczebnośd mew srebrzystych, ptaki te w ogromnej większości
koncentrowały się przy dwóch kutrach rybackich operujących w północno-wschodniej części badanego
akwenu. Wysoka liczebnośd tego gatunku stwierdzona w październiku (Rysunek 7) może byd związana
zarówno z wędrówką jesienną, która na naszym wybrzeżu przypada właśnie na ten okres (Neubauer 2011),
jak też ze zwiększoną aktywnością połowową po zakooczeniu okresu ochrony dorsza na Bałtyku Centralnym
i Bałtyku Wschodnim, który trwał w 2012 roku od 1 lipca do kooca sierpnia (www.portalmorski.pl – dostęp
w dniu 11.11.2013). Wzrost liczebności na przełomie lutego i marca przypada na okres rozpoczynania przez
ten gatunek wędrówki wiosennej (Neubauer 2011), jednak i w tym przypadku nie można mied pewności czy
nie było to efektem obecności kutrów rybackich w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”.
53
N
600
789
500
400
300
200
100
0
--------------------------------------------- 2012---------------------------------l l----------------------------------------------2013-----------------------------------------------l l----2014--------
Rysunek 7. Zmiany liczebności mewy srebrzystej podczas kolejnych rejsów badawczych w rejonie powierzchni „Bałtyk
Środkowy II”
Kolor czarny – ptaki siedzące na wodzie, kolor szary – ptaki przelatujące.
5.3.1. Zmiany liczebności lodówki na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” i na Ławicy
Słupskiej
Strefa buforowa obszaru planowanej inwestycji graniczy z Ławicą Słupską, będącą jednym
z najważniejszych bałtyckich zimowisk lodówki. Ze względu na wysokie prawdopodobieostwo przemieszczeo
ptaków między tymi, bardzo blisko siebie położonymi akwenami, równolegle z monitoringiem ptaków
morskich na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” prowadzono liczenia ptaków na Ławicy Słupskiej stosując taką
samą metodykę (Monitoring ornitologiczny obszaru Natura 2000 Ławica Słupska (PLC 990001) - Raport
koocowy z wynikami badao). W tym rozdziale oraz w rozdziale 5.4.5 zestawiono wyniki obserwacji lodówek
z obu tych akwenów. Uwzględniono tylko ten gatunek, ponieważ występował on najliczniej i ma wysoki
priorytet ochronny (
54
Tabela 7), przez co jest on najważniejszym elementem w ocenie oddziaływania na środowisko
planowanej inwestycji.
Duże koncentracje lodówki zostały zauważone w dniu 20.11.2012 na Ławicy Słupskiej. Tydzieo
później na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” liczba ptaków tego gatunku jeszcze była niska i dopiero podczas
kolejnego rejsu osiągnęła bardzo wysoką wartośd przekraczającą 420 osobników widzianych w ciągu godziny,
z czego około połowa przebywała w pasie transektu (Tabela 12). Pięd dni później na Ławicy Słupskiej
liczebnośd lodówki wciąż była wysoka. Podczas kolejnego rejsu, w dniu 20.12.2012, koncentracje lodówek na
powierzchni przeznaczonej pod inwestycję także utrzymywały się na wysokim poziomie (średnio 197
osobników widzianych w ciągu godziny), chod ptaki wykazywały rozmieszczone skupiskowe i największe stada
liczące 1000 osobników (2 stada), 1200 osobników (1 stado) i 4000 osobników (2 stada) znalazły się poza
pasem transektu. Takie rozmieszczenie jest przyczyną bardzo dużych rozbieżności w liczbie ptaków
zanotowanych w pasie transektu i poza nim (Tabela 12). Od stycznia do kwietnia liczebnośd lodówek na obu
tych akwenach była już wyraźnie niższa i tylko na początku lutego odnotowano krótkotrwały wzrost ich
liczebności (Tabela 12). W kolejnym sezonie badawczym duże koncentracje lodówek pojawiły się tylko na
Ławicy Słupskiej. Na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” wzrost liczebności ptaków odnotowano 13.12.2013,
a więc w tym samym terminie jak w roku poprzednim, jednak liczba lodówek nie osiągała już tak wysokich
wartości (Tabela 12).
Tabela 12. Średnia liczebnośd lodówki w przeliczeniu na godzinę rejsu na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” i na
Ławicy Słupskiej
Wytłuszczono wartości bliskie lub przekraczające wartośd 100 osobników/1 godz. rejsu. Uwzględniono tylko miesiące
najliczniejszego występowania tego gatunku (październik-kwiecieo).
Data
Bałtyk Środkowy II
Wszystkie
ptaki
03-10-12
Ptaki
w
transekcie
0,00
11-10-12
0,06
0,24
10,85
Ptaki
w
transekcie
Wszystkie
ptaki
4,74
12,39
97,21
148,94
72,40
96,48
36,23
43,58
0,00
23-10-12
19-11-12
Ławica Słupska
34,92
20-11-12
27-11-12
14,36
16,23
13-12-12
240,58
422,61
18-12-12
20-12-12
4,50
197,37
07-01-13
27,80
36,35
16-01-13
25-01-13
17,30
74,36
08-02-13
56,75
61,53
55
Data
Bałtyk Środkowy II
Ławica Słupska
11-02-13
26-02-13
7,31
9,96
07-03-13
10,28
18,91
14-03-13
15-03-13
26,30
40,69
09-04-13
0,15
1,28
25-04-13
29-04-13
1,51
8,46
28,21
31,38
79,82
11,64
20,73
4,71
Sezon liczeo dodatkowych
30-11-13
0,95
5,51
49,29
74,61
13-12-13
6,24
56,22
34,16
121,51
03-01-14
0,31
1,22
23,85
65,81
03-02-14
9,07
17,68
149,26
187,21
20-02-14
0,84
24,66
122,20
285,77
Zmiany średniej liczebności ptaków w przeliczeniu na godzinę rejsu stwierdzanych w pasie transektu
i znajdujących się w zasięgu wzroku obserwatorów zazwyczaj przebiegają w podobny sposób. Duże
koncentracje danego gatunku na badanym akwenie zazwyczaj znajdują odzwierciedlenie w liczbie osobników
siedzących w obrębie transektu. Zdarzają się jednak wyjątki, gdy rozmieszczenie ptaków na powierzchni jest
skupiskowe i większośd miejsc ich koncentracji znajduje się poza pasem transektu. Prawdopodobieostwo
zaistnienia takiej sytuacji zwiększa się, gdy ptaki rozmieszczone są nierównomiernie i przebywają w dużych
stadach. Miało to miejsce w dniu 20.12.2012, gdy na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w pasie transektu
stwierdzono średnio zaledwie 4,5 lodówki na godzinę rejsu, a w zasięgu wzroku obserwatorów obserwowano
aż 197 ptaków tego gatunku w ciągu godziny (Tabela 12). Z tego powodu w opracowaniach dotyczących
liczebności ptaków przebywających na akwenach morskich zaleca się podawanie obu tych wartości (Meissner
2011), tak jak to ma miejsce w Krajowym Monitoringu Zimujących Ptaków Morskich.
Ławica Słupska jest jednym z najważniejszych zimowisk lodówki na Bałtyku. Szacuje się, że zimą
przebywa tu od kilkudziesięciu do ponad 150 tysięcy tych ptaków (Durinck et al. 1994, Skov et al. 2011,
Monitoring ornitologiczny obszaru Natura 2000 Ławica Słupska (PLC 990001). Raport koocowy z wynikami
badao). Ptaki wodne na zimowiskach często penetrują sąsiednie obszary w poszukiwaniu źródeł pokarmu lub
bezpiecznych miejsc odpoczynku (Black et al. 2010, Link et al. 2011), a zachowania takie dotyczą też kaczek
morskich (Rodway & Cooke 2001, Merkel et al. 2006). Bardzo wysoka liczba lodówek zaobserwowana na
powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w grudniu 2012 najprawdopodobniej dotyczyła właśnie takiej sytuacji.
W roku następnym duże koncentracje ptaków stwierdzano już tylko na Ławicy Słupskiej. Brak wieloletnich
danych o ptakach z obszaru „Bałtyk Środkowy II” nie pozwala na stwierdzenie, jak często lodówki gromadzą
się na tym akwenie w tak dużych liczebnościach. Jednak nawet jednorazowe wystąpienie takiej sytuacji
w ciągu dwóch sezonów objętych badaniami wskazuje na komplementarne wykorzystywanie tego obszaru
56
przez ten gatunek, zwłaszcza, że występuje tu obfita baza pokarmowa w postaci dużych koncentracji omułka
(Badania bentosu na obszarze morskiej farmy wiatrowej “Bałtyk Środkowy II”. Raport koocowy z wynikami
badao).
5.4. Zagęszczenie i liczebność ptaków przebywających w rejonie powierzchni
„Bałtyk Środkowy II”
Analizę zagęszczenia ptaków w rejonie badanej powierzchni przeprowadzono dla całego
ugrupowania i dla najliczniejszych gatunków. Oszacowano też ich liczebnośd oddzielnie dla strefy
przeznaczonej pod budowę elektrowni wiatrowych oraz dla otaczającej ją strefy buforowej.
5.4.1. Okres letni
Całe ugrupowanie ptaków wodnych
Zagęszczenia awifauny w okresie letnim były niskie z maksymalnymi wartościami nieznacznie
przekraczającymi 5 osobników/km2 (Rysunek 8). Wyraźnie mniej ptaków przebywało we wschodniej części
strefy buforowej, gdzie ptaki przebywały w dużym rozproszeniu nie osiągając zagęszczeo powyżej 1 os./ km2
(Rysunek 8).
16°40'E
17°0'E
65
55
Zagęszczenie ptaków
[os./km2]
70
0,01 - 0,99
[os./km2]
1,00 - 3,01
40
40
35
20
55°0'N
30
25
30
20
10
25
15
20
15
55°0'N
55°0'N
20
B
30
A
30
20
55°0'N
65
55
0,01 - 0,99
1,00 - 5,20
20
75
60
50
45
35
10
granica buforu 2 mil
morskich od granicy MFW
80
55°10'N
75
60
90
55°10'N
95
70
50
55°10'N
55°10'N
80
45
85
Legenda
90
90
17°0'E
Legenda
90
85
95
16°40'E
Data: 2014-04-22
15
Data: 2014-04-22
15
Podziałka
24.08.2012
0
30
0
2,5
1
Podziałka
5 km
0
2 mile morskie
25
16°40'E
0
30
2,5
1
5 km
2 mile morskie
25
16°40'E
17°0'E
17°0'E
Rysunek 8. Rozmieszczenie wszystkich ptaków wodnych w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie letnim
A - podczas rejsu wykonanego w dniu 24.08.2012, kiedy zanotowano najwyższą ich liczebnośd, B - zagęszczenie średnie.
2
Różnymi kolorami pokazano obszary o różnych zagęszczeniach (osobniki/km ).
Mewa srebrzysta
W okresie letnim najliczniejszym gatunkiem na badanym akwenie była mewa srebrzysta. Jej
największe zagęszczenia, wynoszące od 1 do 5,12 os./km2 zanotowano w dniu 28.04.2012 na rozległym
obszarze obejmującym większośd akwenu przeznaczonego pod elektrownię oraz całą zachodnią częśd strefy
buforowej (Rysunek 9). Wartości uśrednione dla całego okresu letniego były bardzo niskie i na całym
57
obszarze przeznaczonym pod inwestycję nie przekraczały 3 os./km2. Najmniej ptaków przebywało
w południowo-wschodniej części badanego akwenu (Rysunek 9).
16°40'E
17°0'E
90
60
65
55
[os./km2]
70
65
55
[os./km2]
0,01 - 0,99
1,00 - 2,93
40
40
1,00 - 5,12
35
35
55°0'N
20
20
55°0'N
20
25
B
30
25
15
20
15
55°0'N
30
30
A
30
20
55°0'N
75
60
50
45
0,01 - 0,99
20
80
55°10'N
75
55°10'N
95
55°10'N
55°10'N
70
50
45
85
80
Legenda
90
90
17°0'E
Legenda
90
85
95
16°40'E
10
10
Data: 2014-04-23
15
Data: 2014-04-23
15
Podziałka
24.08.2012
30
0
0
16°40'E
Podziałka
2,5
1
5 km
0
30
16°40'E
17°0'E
2,5
0
2 mile morskie
1
5 km
2 mile morskie
17°0'E
Rysunek 9. Rozmieszczenie mewy srebrzystej w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie letnim
A - podczas rejsu wykonanego w dniu 24.08.2012, kiedy zanotowano najwyższą liczebnośd tego gatunku, B 2
zagęszczenie średnie. Różnymi kolorami pokazano obszary o różnych zagęszczeniach (osobniki/km ).
Porównanie liczebności i zagęszczenia ptaków na obszarze inwestycji i w strefie buforowej
Szacunkowa średnia liczebnośd całego ugrupowania ptaków przebywających latem na obszarze
morskiej farmy wiatrowej wyniosła tylko 235 ptaków, co przekłada się na bardzo niskie średnie zagęszczenie
1,9 os./km2. Podobne wartości uzyskano w strefie buforowej, gdzie zagęszczenie wszystkich przebywających
tam ptaków wyniosło 1,6 os./km2 (Tabela 13). W przypadku najliczniej występującego latem gatunku – mewy
srebrzystej - średnie zagęszczenie w strefie buforowej i na obszarze planowanej inwestycji rozkładało się
podobnie, ponieważ mewa ta zdecydowanie dominowała liczebnie w całym ugrupowaniu ptaków (Tabela
13). Należy jednak podkreślid, że wszystkie te wartości były wyjątkowo niskie i latem badany akwen nie jest
miejscem mającym większe znaczenie dla awifauny.
Tabela 13. Szacunkowe średnie liczebności i zagęszczenia ptaków wodnych przebywających na powierzchni
planowanej inwestycji i w dwumilowej strefie buforowej w okresie letnim
Uwzględniono tylko najliczniejszy gatunek i całe ugrupowanie ptaków. W nawiasach podano wartości odchylenia
standardowego.
Gatunek / grupa
gatunków
Wszystkie ptaki
wodne
Mewa srebrzysta
Lodówka
Średnia liczebnośd
strefa inwestycji
strefa buforowa
235 (19,6)
355 (26,2)
211 (16,7)
0
340 (24,6)
0
58
2
Średnie zagęszczenie (osobniki/km )
strefa inwestycji
strefa buforowa
1,9 (0,16)
1,6 (0,12)
1,7 (0,13)
0
1,6 (0,12)
0
5.4.2. Okres migracji jesiennej
Całe ugrupowanie
Zagęszczenia awifauny w okresie migracji jesiennej były wyższe niż latem. Podczas rejsu w dniu
27.11.2012, kiedy zanotowano najwyższą ich liczebnośd, najwięcej ptaków gromadziło się w południowozachodniej części strefy buforowej (Rysunek 10). Lokalnie, na niewielkim obszarze zagęszczenie całego
ugrupowania przekraczało 100 os./km2, jednak na akwenie planowanej inwestycji zagęszczenia ptaków nie
osiągały już tej wartości dochodząc w południowo-wschodniej części do 50 os./km2 (Rysunek 10). Podobny
obraz rozmieszczenia ptaków na badanej powierzchni uzyskano dla średnich wartości zagęszczeo. Obszar
z najwyższymi zagęszczeniami dochodzącymi do 40 os./km2 znajdował się w południowo-zachodniej części
strefy buforowej i obejmował około 30% powierzchni planowanej inwestycji (Rysunek 10). Na pozostałej
części obszaru objętego opracowaniem średnie zagęszczenia całego ugrupowania ptaków były jesienią
bardzo niskie i nie przekraczały 10 os./km2 (Rysunek 10).
16°40'E
17°0'E
55°10'N
65
55
80
[os./km2]
70
75
60
50
45
0,01 - 0,99
65
55°10'N
95
60
90
75
55°10'N
55°10'N
70
50
45
85
80
Legenda
90
90
17°0'E
Legenda
90
85
95
16°40'E
55
[os./km2]
1,00 - 9,99
10,00 - 39,95
40
40
1,00 - 9,99
10,00 - 49,99
50,00 - 99,99
35
35
100,00 - 167,33
55°0'N
25
20
10
25
15
20
15
20
B
30
55°0'N
55°0'N
20
10
20
55°0'N
30
30
20
A
30
Data: 2014-04-22
15
Data: 2014-04-22
15
Podziałka
27.11.2012
0
30
0
2,5
1
Podziałka
5 km
0
2 mile morskie
25
16°40'E
0
30
2,5
1
5 km
2 mile morskie
25
16°40'E
17°0'E
17°0'E
Rysunek 10. Rozmieszczenie wszystkich ptaków wodnych w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie
migracji jesiennej
2
Mewa srebrzysta
Gatunek ten najliczniej był obserwowany w dniu 3.10.2012. Jego najwyższe zagęszczenia osiągały
wartośd 7 os./km2. Najmniej mew srebrzystych zaobserwowano w południowo-wschodniej części akwenu
przeznaczonego pod inwestycję oraz na dwóch stosunkowo niewielkich obszarach we wschodniej
i w południowo-zachodniej części strefy buforowej. W tych miejscach zagęszczenia nie przekraczały wartości
1 os./km2 (Rysunek 11). Średnie zagęszczenie mew srebrzystych w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
59
było jesienią bardzo wyrównane i na całym akwenie przeznaczonym pod inwestycję zawierało się
w przedziale 1 - 4,25 os./km2 (Rysunek 11).
16°40'E
17°0'E
55
55°10'N
[os./km2]
70
75
65
60
50
45
0,01 - 0,99
55
[os./km2]
0,01 - 0,99
1,00 - 4,25
40
40
1,00 - 7,16
35
35
30
55°0'N
20
A
30
25
25
15
20
15
20
20
55°0'N
20
B
30
55°0'N
30
20
55°0'N
80
55°10'N
95
65
60
55°10'N
55°10'N
70
90
75
50
45
85
80
Legenda
90
90
17°0'E
Legenda
90
85
95
16°40'E
10
10
Data: 2014-04-23
15
Data: 2014-04-23
15
Podziałka
03.10.2012
0
30
0
16°40'E
Podziałka
2,5
1
5 km
0
30
2,5
0
2 mile morskie
16°40'E
17°0'E
5 km
1
2 mile morskie
17°0'E
Rysunek 11. Rozmieszczenie mewy srebrzystej w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie migracji
jesiennej
Lodówka
Zagęszczenie lodówek podczas migracji jesiennej wykazało wyraźną strefowośd, z wartościami
wzrastającymi w kierunku południowo-zachodnim. Najwięcej lodówek przebywało tutaj w dniu 27.11.2012,
a największe skupienie tych ptaków zaobserwowano na stosunkowo niewielkim obszarze w południowej
części strefy buforowej. Maksymalne zagęszczenia przekraczały tu wartośd 150 os./km2 (Rysunek 12). Na
akwenie przeznaczonym pod inwestycję wyraźnie więcej lodówek przebywało w południowo-wschodniej
części, gdzie ich zagęszczenie dochodziło do 100 os./km2 (Rysunek 12). Rozkład średnich zagęszczeo lodówek
był bardzo podobny, jednak maksymalna jego wartośd wyniosła tylko 32,5 os./km2.
16°40'E
55
[os./km2]
80
70
75
60
50
65
55°10'N
95
65
55°10'N
55°10'N
60
90
75
Legenda
90
70
50
85
80
45
17°0'E
Legenda
90
90
95
17°0'E
85
55°10'N
16°40'E
55
0,00
0,01 - 0,99
40
0,01 - 0,99
1,00 - 9,99
45
1,00 - 9,99
40
10,00 - 99,99
35
[os./km2]
10,00 - 32,52
35
100,00 - 156,71
55°0'N
20
55°0'N
25
25
20
15
15
20
B
30
20
55°0'N
55°0'N
30
30
20
A
30
20
10
10
Data: 2014-04-23
15
Data: 2014-04-23
15
Podziałka
Podziałka
27.11.2012
30
0
0
16°40'E
2,5
1
30
5 km
0
2 mile morskie
16°40'E
17°0'E
17°0'E
Rysunek 12. Rozmieszczenie lodówki w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie migracji jesiennej
60
0
2,5
1
5 km
2 mile morskie
Jesienią, średnia liczebnośd wszystkich ptaków przebywających na obszarze planowanej inwestycji
wyniosła 1520 osobników, z czego 68% stanowiły osobniki najliczniejszego gatunku – lodówki (Tabela 14).
Lodówki przebywały w podobnym zagęszczeniu w strefie buforowej i w strefie inwestycyjnej. Zagęszczenia
drugiego pod względem liczebności gatunku jakim była mewa srebrzysta były niskie i podobne w obu strefach
(Tabela 14).
planowanej inwestycji i w dwumilowej strefie buforowej w okresie migracji jesiennej
Uwzględniono tylko najliczniejsze gatunki i całe ugrupowanie ptaków. W nawiasach podano wartości odchylenia
standardowego.
Gatunek / grupa
gatunków
Wszystkie ptaki
wodne
Mewa srebrzysta
Lodówka
strefa inwestycji
strefa buforowa
1520 (71,0)
2560 (101,0)
317 (26,9)
1027 (51,6)
509 (41,0)
1627 (84,0)
2
strefa inwestycji
strefa buforowa
12,5 (0,58)
11,7 (0,49)
2,6 (0,22)
8,5 (0,43)
2,3 (0,19)
7,5 (0,39)
Całe ugrupowanie
W okresie zimowania liczebnośd ugrupowania ptaków gwałtownie wzrosła. Najwięcej ptaków na
badanym akwenie zaobserwowano podczas rejsu w dniu 13.12.2012. Najwyższe zagęszczenia odnotowano
na akwenie znajdującym się na granicy strefy buforowej i strefy inwestycji w centralnej części obszaru
objętego opracowaniem (Rysunek 13). Odnotowano tu rzadko spotykane na Bałtyku zagęszczenia
w granicach 1000 - 2093 os./km2. Na pozostałej części badanego akwenu układ zagęszczeo był bardzo
niejednorodny, a najmniej ptaków przebywało w północno-zachodniej części strefy inwestycji i strefy
buforowej (poniżej 10 os./km2) (Rysunek 13). Średnie wartości zagęszczeo dla okresu zimowego był bardziej
wyrównane. Miejsca z koncentracjami przekraczającymi 100 os./km2 znajdowały się w południowozachodniej części obszaru planowanej inwestycji oraz strefy buforowej (Rysunek 13). Średnie zagęszczenie
ptaków w okresie zimowym na akwenie przeznaczonym pod elektrownie dochodziło do 250 os./km2.
61
16°40'E
55
[os./km2]
80
70
75
65
60
10,00 - 49,99
55
50
45
55°10'N
95
55°10'N
55°10'N
65
60
Legenda
90
70
90
75
50
85
80
45
17°0'E
Legenda
90
90
95
17°0'E
85
55°10'N
16°40'E
1,00 - 9,99
10,00 - 49,99
40
40
50,00 - 99,99
50,00 - 99,99
100,00 - 249,99
250,00 - 499,99
35
[os./km2]
100,00 - 249,99
35
250,00 - 266,19
500,00 - 999,99
1 000,00 - 2 092,73
30
30
55°0'N
20
10
25
B
20
10
25
20
15
15
20
30
55°0'N
A
55°0'N
55°0'N
20
20
30
Data: 2014-04-22
15
Data: 2014-04-22
15
Podziałka
Podziałka
13.12.2012
0
30
2,5
0
1
5 km
30
2,5
0
2 mile morskie
1
5 km
2 mile morskie
25
25
16°40'E
0
16°40'E
17°0'E
17°0'E
zimowania
2
Mewa srebrzysta
Zimą, zagęszczenia mewy srebrzystej na akwenie przeznaczonym pod inwestycję były bardzo niskie
i nie przekroczyły 10 os./km2. Najwięcej ptaków tego gatunku zaobserwowano w dniu 20.12.2012. Podczas
tego rejsu mewy srebrzyste były silnie skoncentrowane w północno-wschodniej części obszaru objętego
opracowaniem, gdzie ich zagęszczenie dochodziło do 1532 os./km2 (Rysunek 14). To duże stado mew
towarzyszyło dwóm kutrom rybackim i jego obecnośd zaznaczyła się też na obrazie średnich zagęszczeo tego
gatunku. Jednak na obszarze planowanej inwestycji oraz w większości strefy buforowej mew srebrzystych
była niewielka, a średnie zagęszczenia tylko na dwóch niewielkich obszarach strefy buforowej dochodziły do
100 os./km2 (Rysunek 14).
16°40'E
17°0'E
55°10'N
65
55
[os./km2]
80
70
75
60
50
45
0,00
65
55°10'N
95
75
60
90
55°10'N
55°10'N
70
50
45
85
80
Legenda
90
90
17°0'E
Legenda
90
85
95
16°40'E
55
0,00
0,01 - 0,99
40
40
0,01 - 0,99
1,00 - 9,99
1,00 - 9,99
10,00 - 99,99
35
[os./km2]
10,00 - 99,99
35
100,00 - 499,99
100,00 - 107,31
500,00 - 999,99
55°0'N
20
25
25
15
20
15
20
20
55°0'N
20
B
30
55°0'N
20
55°0'N
30
30
A
1000,00 - 1 532,29
30
10
10
Data: 2014-04-23
15
30
0
0
16°40'E
Data: 2014-04-23
15
Podziałka
20.12.2012
2,5
1
Podziałka
5 km
30
0
2 mile morskie
16°40'E
17°0'E
0
2,5
1
5 km
2 mile morskie
17°0'E
Rysunek 14. Rozmieszczenie mewy srebrzystej w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie zimowania
62
Lodówka
W okresie zimowym najwięcej lodówek na badanym akwenie zanotowano w dniu 13.12.2012.
Wyniki z tego oraz następnego rejsu (20.12.2012) miały decydujący wpływ na obraz zagęszczeo uzyskany dla
całego ugrupowania (por. Rysunek 13 i Rysunek 15), ponieważ zimą lodówka stanowiła ponad 96%
wszystkich zaobserwowanych ptaków (Tabela 10). Średnie zagęszczenia w strefie planowanej inwestycji
zawierały się w granicach od 10 do prawie 250 os./km2, z tym, że więcej ptaków przebywało w południowowschodniej części badanego akwenu (Rysunek 15).
17°0'E
16°40'E
55°10'N
65
55
[os./km2]
80
70
75
60
50
45
0,00
65
55°10'N
95
75
60
90
55°10'N
55°10'N
70
50
45
85
80
Legenda
90
90
17°0'E
Legenda
90
85
95
16°40'E
55
0,01 - 0,99
1,00 - 9,99
40
40
0,01 - 0,99
1,00 - 9,99
10,00 - 99,99
10,00 - 99,99
35
[os./km2]
100,00 - 247,89
35
100,00 - 499,99
500,00 - 999,99
20
25
A
20
25
20
B
15
15
20
30
55°0'N
55°0'N
20
55°0'N
55°0'N
30
30
20
1 000,00 - 1 964,41
30
10
10
Data: 2014-04-23
15
Data: 2014-04-23
15
Podziałka
Podziałka
13.12.2012
30
0
0
16°40'E
2,5
1
5 km
30
0
2 mile morskie
16°40'E
17°0'E
0
2,5
1
5 km
2 mile morskie
17°0'E
Rysunek 15. Rozmieszczenie lodówki w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie zimowania
W okresie zimowym, średnie liczebności i zagęszczenia lodówki zarówno na obszarze planowanej
inwestycji jak i w strefie buforowej były wyjątkowo wysokie, porównywalne z akwenami, gdzie gatunek ten
tworzy największe koncentracje na Bałtyku (Durinck et al. 1994, Skov et al. 2011). Miało to decydujący wpływ
na wartości zagęszczenia całego ugrupowania ptaków wodnych, ponieważ ten jeden gatunek stanowił 96%
wszystkich ptaków przebywających w graniach obszaru inwestycji i strefy buforowej. Także liczebnośd mewy
srebrzystej była znacznie wyższa w porównaniu z poprzednim okresem fenologicznym (
63
Tabela 15). Największe ugrupowanie lodówek stwierdzono w dniu 13.12.2012 i zostało ono oszacowane na
podstawie rozkładu zagęszczeo na 36,8 tys. w strefie przeznaczonej pod inwestycję i 31,1 tys. w strefie
buforowej.
W sumie daje to koncentrację tego gatunku o wielkości około 70 tys. ptaków, co stanowi nie mniej niż 4%
całej populacji zimującej na Bałtyku (Skov et al. 2011).
64
planowanej inwestycji i w dwumilowej strefie buforowej w okresie zimowania
standardowego.
Gatunek / grupa
gatunków
Wszystkie ptaki
wodne
Mewa srebrzysta
Lodówka
2
strefa inwestycji
strefa buforowa
12594 (590,8)
18840 (625,9)
523 (42,5)
12144 (475,6)
strefa inwestycji
strefa buforowa
103,7 (4,86)
86,4 (2,87)
1847 (90,4)
18178 (785,3)
4,3 (0,35)
99,5 (3,74)
8,5 (0,42)
83,8 (3,60)
5.4.4. Okres migracji wiosennej
Całe ugrupowanie
Wiosną najwyższe liczebności ptaków na badanym akwenie odnotowano w dniu 15.03.2013.
Największe zgrupowanie, gdzie lokalnie zagęszczenie dochodziło do 70 os./km2, zlokalizowane było we
wschodniej części badanego akwenu i tylko w niewielkim stopniu zachodziło na strefę buforową (Rysunek
16). W części północno-zachodniej zagęszczenia były wyraźnie niższe (Rysunek 16). Przestrzenny rozkład
średnich zagęszczeo w okresie migracji wiosennej wygląda podobnie z wyższymi wartościami w części
wschodniej i niższymi w części zachodniej. Jednak liczebnośd ptaków wiosną była zdecydowanie niższa niż
jesienią, a najwyższe średnie zagęszczenie nie przekroczyło wartości 50 os./km2.
16°40'E
55
80
[os./km2]
70
75
60
50
45
0,01 - 0,99
65
55°10'N
95
65
55°10'N
55°10'N
90
75
60
Legenda
90
70
50
85
80
45
17°0'E
Legenda
90
90
95
17°0'E
85
55°10'N
16°40'E
55
[os./km2]
1,00 - 9,99
10,00 - 49,72
40
40
1,00 - 9,99
10,00 - 49,99
50,00 - 69,84
55°0'N
55°0'N
20
20
55°0'N
25
30
20
10
25
20
15
15
20
B
30
30
A
30
20
10
35
55°0'N
35
Data: 2014-04-22
15
Data: 2014-04-22
15
Podziałka
Podziałka
15.03.2013
0
30
0
2,5
1
5 km
0
2 mile morskie
2,5
1
5 km
2 mile morskie
25
25
16°40'E
0
30
16°40'E
17°0'E
17°0'E
migracji wiosennej
2
65
Mewa srebrzysta
Liczebności mew srebrzystych w okresie migracji wiosennej były niskie. Podczas rejsu w dniu
07.03.2013, poza niewielkim obszarem w zachodniej części badanego obszaru, leżącym poza strefą inwestycji
i strefą buforową, zagęszczenia tego gatunku nie przekraczały wartości 10 os./km2. Rozkład przestrzenny
średnich zagęszczeo był bardzo wyrównany i na większości badanego akwenu nie przekraczał 1 os./km2,
maksymalnie wyniósł 4,4 os./km2 (Rysunek 17).
16°40'E
17°0'E
95
55°10'N
65
55
[os./km2]
80
70
75
60
50
45
0,00
65
55°10'N
60
90
75
55°10'N
55°10'N
70
50
45
85
80
Legenda
90
90
17°0'E
Legenda
90
85
95
16°40'E
55
[os./km2]
0,01 - 0,99
1,00 - 4,40
40
40
0,01 - 0,99
1,00 - 9,99
10,00 - 16,21
35
35
55°0'N
20
25
25
15
20
15
20
B
20
55°0'N
20
30
55°0'N
55°0'N
30
30
20
A
30
10
10
Data: 2014-04-23
15
Data: 2014-04-23
15
Podziałka
07.03.2013
30
0
0
16°40'E
2,5
1
Podziałka
5 km
30
0
0
2 mile morskie
16°40'E
17°0'E
2,5
1
5 km
2 mile morskie
17°0'E
Rysunek 17. Rozmieszczenie mewy srebrzystej w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie migracji
wiosennej
Lodówka
Lodówka była zdecydowanie najliczniejszym gatunkiem podczas rejsu w dniu 15.03.2013
i w decydujący sposób wpływała na rozkład zagęszczeo ptaków podczas tej kontroli (por. Rysunek 16
i Rysunek 18). Najwięcej ptaków tego gatunku przebywało w południowo-wschodniej i północnej części
badanego akwenu oraz na niewielkim obszarze w zachodniej części obszaru planowanej inwestycji, gdzie ich
zagęszczenie dochodziło do 66 os./km2 (Rysunek 18). W kierunku zachodnim zagęszczenie lodówek
stopniowo się zmniejszało, co zostało dobrze uwidocznione na mapie przestrzennego rozkładu średnich
zagęszczeo (Rysunek 18).
66
16°40'E
17°0'E
65
55
[os./km2]
80
55°10'N
75
60
90
70
75
60
50
45
0,00
65
55°10'N
95
55°10'N
55°10'N
70
50
45
85
80
Legenda
90
90
17°0'E
Legenda
90
85
95
16°40'E
55
0,01 - 0,99
1,00 - 9,99
40
40
0,01 - 0,99
1,00 - 9,99
10,00 - 45,90
10,00 - 66,31
35
35
55°0'N
20
25
B
20
55°0'N
20
30
25
15
20
15
55°0'N
55°0'N
30
30
20
A
30
20
[os./km2]
10
10
Data: 2014-04-23
15
Data: 2014-04-23
15
Podziałka
15.03.2013
30
0
0
16°40'E
2,5
1
Podziałka
5 km
0
30
16°40'E
17°0'E
2,5
0
2 mile morskie
1
5 km
2 mile morskie
17°0'E
Rysunek 18. Rozmieszczenie lodówki w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie migracji wiosennej
Średnie zagęszczenie całego ugrupowania ptaków na akwenie inwestycyjnym było niższe niż
w okresie zimowym. Wiosną, szacunkowa liczebnośd wszystkich ptaków wodnych w strefie inwestycji
i w strefie buforowej wyniosła w sumie około 5 tysięcy (Tabela 16). Zdecydowanym dominantem była
lodówka stanowiąca 80% ptaków na obszarze przeznaczonym pod budowę elektrowni i 88% awifauny strefy
buforowej. Zagęszczenie mew srebrzystych i lodówek było zbliżone w obu strefach (Tabela 16).
planowanej inwestycji i w dwumilowej strefie buforowej w okresie migracji wiosennej
standardowego.
Gatunek / grupa
gatunków
Wszystkie ptaki
wodne
Mewa srebrzysta
Lodówka
strefa inwestycji
strefa buforowa
2738 (204,0)
4204 (282,6)
120 (4,1)
2179 (142,4)
249 (10,6)
3729 (233,1)
2
strefa inwestycji
strefa buforowa
22,5 (1,68)
19,3 (2,50)
1,0 (0,01)
17,9 (1,17)
1,1 (0,01)
17,1 (1,08)
5.4.5. Porównanie rozmieszczenia lodówki na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” i na
Ławicy Słupskiej
W celu porównania zagęszczeo lodówek na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” i na Ławicy Słupskiej
wzięto pod uwagę tylko okres najliczniejszego występowania tego gatunku (listopad i grudzieo 2012 i luty
2013) (Tabela 12). W roku 2012 rejsy na obu akwenach nie odbywały się tego samego dnia i zestawiono ze
67
sobą wyniki liczeo przeprowadzonych w najbliższych sobie terminach: 19 i 20.11.2012 oraz 18 i 20.12.2012
(Tabela 12). Dodatkowo pokazano rozmieszczenie lodówek na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w dniu
13.12.2012, gdy stwierdzono najwyższą ich liczebnośd.
W listopadzie 2012 roku lodówki bardzo licznie koncentrowały się we wschodniej części Ławicy
Słupskiej, gdzie ich bardzo wysokie zagęszczenia dochodziły prawie do 2300 os./km2. Obszar największej
koncentracji tego gatunku zachodził na powierzchnię „Bałtyk Środkowy II”, jednak zagęszczenia na obszarze
przeznaczonym pod inwestycję były znacznie niższe i tylko lokalnie nieznacznie przekraczały 120 os./km2
(Rysunek 19). Rozkład zagęszczeo lodówek na tym akwenie wyraźnie był związany z głębokością i liczebnośd
ptaków szybko zmniejszała się w kierunku północno-wschodnim, wraz ze wzrostem głębokości (Rysunek 19).
16°40'E
17°0'E
70
65
60
50
45
17°0'E
85
Ławica Słupska
55
95
90
Legenda
90
Legenda
95
16°40'E
55°10'N
16°20'E
40
65
MFW Baltyk Środkowy II
20
55°0'N
70
60
50
Ławica Słupska
75
65
55°10'N
[os./km2]
30
55°10'N
80
35
55
10,00 - 99,99
0,00
100,00 - 499,99
20
10
55°0'N
30
20
[os./km2]
0,01 - 0,99
45
500,00 - 999,99
1 000,00 - 2 290,98
1,00 - 9,99
40
15
35
10,00 - 99,99
100,00 - 128,55
30
15
20
55°0'N
20
15
19.11.2012
10
20
20
25
20
20.11.2012
55°0'N
25
54°50'N
54°50'N
30
30
Data: 2015-06-17
Data: 2015-06-17
25
10
20
15
25
16°20'E
16°40'E
5
15
Podziałka
0
0
2,5
1
Podziałka
0
5 km
30
2 mile morskie
16°40'E
17°0'E
0
2,5
1
5 km
2 mile morskie
17°0'E
Rysunek 19. Rozmieszczenie lodówki na Ławicy Słupskiej i w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
w listopadzie 2012 roku
2
W grudniu 2012, gdy stwierdzono najwyższe liczebności lodówki na badanym obszarze, wykonano
trzy rejsy badawcze w odstępach kilkudniowych, z czego dwa na akwenie planowanej inwestycji. Obraz
rozmieszczenia ptaków uzyskany na podstawie liczenia w dniu 20.12.2012 obarczony jest błędem
wynikającym z silnie skupiskowego ich rozmieszczenia (zob. rozdział 5.3.1). Z tego powodu wysoka liczebnośd
tego gatunku nie znalazła odzwierciedlenia na mapie pokazującej rozkład zagęszczeo. W dniu 13.12.2012
bardzo duże ugrupowanie lodówek przebywało w południowo-wschodniej części badanego akwenu, a obszar
wyjątkowo dużych zagęszczeo przekraczających 1900 os./km2 znajdował się na obszarze inwestycji tylko
nieznacznie zachodząc na strefę buforową (Rysunek 20). Pas z zagęszczeniami powyżej 100 os./km2 ciągnął
się w kierunku Ławicy Słupskiej, a zagęszczenia wzrastały wraz ze zmniejszaniem się głębokości, dochodząc na
skraju obszaru objętego mapą do 1000 os./km2 (Rysunek 20). Rejs na Ławicy Słupskiej odbył się pięd dni
później (18.12.2012). Lodówki najliczniej przebywały wtedy w południowo-zachodniej części Ławicy Słupskiej,
jednak prawie na całym jej obszarze zanotowano wysokie zagęszczenia przekraczające 100 os./km2, które
68
w części przyległej do powierzchni „Bałtyk Środkowy II” były wyższe i przekraczały 500 os./km2 (Rysunek 20).
Obraz ten pokazuje, że najpłytsza, południowo-zachodnia częśd obszaru planowanej inwestycji, jest tak jak
Ławica Słupska miejscem pojawiania się bardzo dużych koncentracji lodówki.
Legenda
Ławica Słupska
[os./km2]
0,00
0,01 - 0,99
1,00 - 9,99
10,00 - 99,99
100,00 - 499,99
500,00 - 999,99
1 000,00 - 1 964,41
Legenda
Ławica Słupska
[os./km2]
13.12.2012
10,00 - 99,99
100,00 - 499,99
500,00 - 674,19
Legenda
Ławica Słupska
18.12.2012
[os./km2]
0,00
0,01 - 0,99
1,00 - 9,99
10,00 - 34,53
20.12.2012
Rysunek 20. Rozmieszczenie lodówki na Ławicy Słupskiej i w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w grudniu 2012
roku
2
W lutym 2014 roku zagęszczenia lodówek na powierzchni „Bałtyk Środkowy II” były niższe niż
w grudniu 2012 i tylko podczas rejsu w dniu 03.02.2014 dochodziły w południowo-wschodniej części tego
akwenu do 100 os./km2 (Rysunek 21). Znacznie więcej ptaków tego gatunku przebywało na Ławicy Słupskiej.
Zagęszczenia były tu wyjątkowo wysokie i dochodziły tu w dniu 03.02.2014 aż do 8850 os./km2, a w dniu
20.02.2014 do 3900 os./km2. Podczas obu tych rejsów te bardzo duże koncentracje lodówek znajdowały się
w zachodniej części tego akwenu, w dużej odległości od obszaru planowanej inwestycji (Rysunek 21).
69
16°40'E
17°0'E
70
65
60
50
45
17°0'E
85
Ławica Słupska
55
95
90
Legenda
90
Legenda
95
16°40'E
55°10'N
16°20'E
40
65
[os./km2]
70
Ławica Słupska
75
65
60
55°10'N
35
55°10'N
80
55
50
20
0,00
30
55°0'N
0,01 - 0,99
20
10
55°0'N
30
20
0,00
1,00 - 9,99
1,00 - 9,99
40
35
100,00 - 499,99
15
0,01 - 0,99
45
10,00 - 99,99
10,00 - 99,99
500,00 - 999,99
100,00 - 101,21
30
1 000,00 - 8 852,54
20
54°50'N
55°0'N
30
30
20
54°50'N
25
25
20
03.02.2014
15
03.02.2014
10
20
20
55°0'N
15
[os./km2]
Data: 2015-06-17
Data: 2015-06-17
25
0
16°40'E
16°20'E
1
30
2 mile morskie
16°40'E
65
50
45
95
90
85
90
40
65
20
55°0'N
70
60
50
65
55
1,00 - 9,99
55°0'N
20
20
500,00 - 999,99
1,00 - 6,93
40
35
1 000,00 - 3 901,55
15
0,01 - 0,99
45
100,00 - 499,99
30
15
20
55°0'N
30
30
20
54°50'N
25
25
20
20.02.2014
15
20.02.2014
10
20
20
55°0'N
10
Data: 2015-06-17
Data: 2015-06-17
25
10
20
16°40'E
5
15
Podziałka
0
15
25
16°20'E
[os./km2]
0,00
10,00 - 99,99
30
54°50'N
Ławica Słupska
75
55°10'N
[os./km2]
55°10'N
80
30
5 km
2 mile morskie
Legenda
35
2,5
1
17°0'E
Legenda
Ławica Słupska
55
0
17°0'E
16°40'E
17°0'E
60
70
Podziałka
0
5 km
17°0'E
16°40'E
55°10'N
16°20'E
0
5
2,5
95
15
25
15
Podziałka
10
20
0
2,5
1
Podziałka
0
5 km
30
2 mile morskie
16°40'E
17°0'E
0
2,5
1
5 km
2 mile morskie
17°0'E
Rysunek 21. Rozmieszczenie lodówki na Ławicy Słupskiej i w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w lutym 2014
roku
2
Prowadzone równolegle badania na obu akwenach wskazują na możliwośd alternatywnego ich
wykorzystywania przez zimujące lodówki. Przyjmuje się, że zimą, przy stabilnych warunkach zlodzenia, ptaki
wodne nie migrują, a jedynie przemieszczają się na niewielkie odległości w poszukiwaniu dogodnych miejsc
do zimowania (Owen & Black 1990). Przyczyną takich przemieszczeo może byd okresowe lub długotrwałe
płoszenie przez jednostki pływające (Kaiser et al. 2006, Schwemmer et al. 2011) lub spadek zagęszczenia
ofiar, którymi są organizmy bentosowe (Kirk et al. 2008, Meissner 2010). W miejscach dużych koncentracji
kaczek morskich stopniowo dochodzi do zmniejszenia dostępnej bazy pokarmowej (głównie małży),
ponieważ ptaki te wywierają silną presję na ich populacje (Guillemette et al. 1996, Lewis et al. 2007).
Oszacowano na przykład, że lodówki przebywające w zachodniej części Zatoki Gdaoskiej konsumują rocznie
6350 ton małży (Stempniewicz 1995). Prowadzi to do spadku atrakcyjności danego żerowiska i zmusza ptaki
do szukania innych akwenów, nawet o większej głębokości, gdzie zagęszczenia małży są odpowiednio
wysokie (Kirk et al. 2008, Meissner 2010). Takie zmiany miejsc koncentracji zaobserwowano na Zatoce
Pomorskiej, będącej największym zimowiskiem lodówki na Bałtyku (Kube & Skov 1996) oraz podczas
70
omawianych tu badao w rejonie Ławicy Słupskiej i powierzchni „Bałtyk Środkowy II”. W listopadzie 2012
obszar najwyższych zagęszczeo obejmował wschodnią częśd Ławicy Słupskiej i przylegającą do niej częśd
obszaru buforowego planowanej inwestycji (Rysunek 19). Miesiąc później najwyższe zagęszczenia
przekraczające 500 os./km2 znajdowały się na granicy obu tych akwenów, silnie zachodząc na najpłytszą częśd
obszaru przyszłej farmy wiatrowej (Rysunek 20). W lutym 2014 roku lodówki w większości przeniosły się do
zachodniej części Ławicy Słupskiej, gdzie zagęszczenia osiągały rzadko spotykane na Bałtyku wartości rzędu
kilku tysięcy osobników na 1 km2 (Rysunek 21).
5.5. Ptaki przelatujące nad badanym obszarem
Zgodnie z przyjętą metodyką, podczas liczenia ptaków wzdłuż transektów oddzielnie notowano ptaki
przelatujące nad badanym akwenem. Uzyskane wyniki mają stanowid uzupełnienie badao prowadzonych
z użyciem radaru, które obejmują całą dobę i są w stanie bardziej precyzyjnie określid pułap przelotów
ptaków. W kolejnych podrozdziałach omówiono skład gatunkowy ptaków przemieszczających się nad
obszarem „Bałtyk Środkowy II” w wyróżnionych okresach fenologicznych oraz rozkład przelotów
w wyróżnionych strefach wysokości. Natomiast analizę pułapów, na których przelatywały ptaki dla całego,
trzynastomiesięcznego okresu badao, umieszczono w oddzielnym rozdziale.
5.5.1. Okres letni
Podczas 8 rejsów badawczych wykonanych latem zaobserwowano w sumie 193 ptaki
przemieszczające się nad badanym akwenem. Były to wyłącznie gatunki związane ze środowiskiem wodnym.
Dominowała liczebnie mewa srebrzysta, stanowiąca 66% wszystkich zaobserwowanych ptaków (Tabela 17).
Podobnie jak w przypadku ptaków siedzących na wodzie, był to jedyny gatunek stwierdzany podczas
wszystkich kontroli. Najwyższa liczba ptaków przelatujących nad obszarem „Bałtyku Środkowego II” została
stwierdzona w dniu 22.06.2013, jednak były to zaledwie 54 osobniki (Tabela 17). Ogólna liczebnośd ptaków
przemieszczających się nad badanym akwenem była latem bardzo niska, wynosząc średnio 72 osobniki. Także
liczba markaczek, u których dorosłe samce latem wędrują w stronę pierzowisk położonych w zachodniej
części Bałtyku, była niska i najprawdopodobniej badany akwen nie leży na głównej trasie ich migracji.
Tabela 17. Liczebnośd przelatujących ptaków stwierdzonych podczas kolejnych kontroli w okresie letnim
Gatunek
2012
15.06
24.06
12.07
2013
26.07
16.08
24.08
06.06
22.06
23
8
Suma
Udział
9
6
4
9
71
43
26
128
66,3%
2012
Gatunek
1
2013
1
4
4
Udział
22,8%
1
12
6,2%
5
2,6%
1
0,5%
1
0,5%
1
0,5%
1
0,5%
193
100,0%
5
1
1
ridibundus
Nurzyk Uria aalge
Suma
1
44
Suma
44
1
1
14
7
5
9
47
31
26
54
Gatunkami, które latem nad badanym akwenem przelatywały najliczniej były markaczka i mewa
srebrzysta. W okresie tym wszystkie przemieszczenia miały miejsce na pułapie poniżej 60 m, z czego 91% to
przeloty nisko nad wodą (Tabela 18).
Tabela 18. Liczebnośd poszczególnych gatunków ptaków przelatujących w okresie letnim w rejonie badanej
powierzchni w wyróżnionych strefach wysokości
Pominięto obserwacje, dla których nie zanotowano wysokości przelotu.
Gatunek
1-15m
15-60m
60-200m
+ 200m
Suma
44
25
6
31
1
1
2
1
1
1
1
Nurzyk Uria aalge
1
1
Suma
44
73
7
0
0
80
5.5.2. Okres wędrówki jesiennej
Jesienią liczba przelatujących ptaków zanotowanych podczas jednego rejsu była niska za wyjątkiem
kontroli w dniu 19.11.2012, gdy zanotowano stosunkowo liczny przelot lodówek. Stanowiły one 91%
całkowitej liczby ptaków przemieszczających się nad badanym akwenem, zaobserwowanych podczas
wszystkich rejsów w okresie jesiennej migracji (Tabela 19). Z pozostałych gatunków ptaków wodnych tylko
mewa srebrzysta przekroczyła liczbę 100 ptaków zaobserwowanych w locie podczas wszystkich kontroli,
a liczebnośd pozostałych gatunków była wyraźnie niższa (Tabela 19). Stwierdzono też stado 140 gęsi z rodzaju
Anser, które są związane głównie z wodami śródlądowymi, a nad Bałtykiem pojawiają się w okresach migracji
jesiennej i wiosennej. Udział gatunków nie związanych ze środowiskiem wodnym wyniósł zaledwie 0,9%,
72
z czego większośd stanowiły skowronki zaobserwowane w dniu 11.10.2012 (Tabela 19). Ptaki związane ze
środowiskami lądowymi obserwowano tylko podczas dwóch rejsów wykonanych w październiku (Tabela 19).
Migracja jesienna nad badanym akwenem była podczas jasnej części doby słabo zaznaczona. Średnio podczas
jednego rejsu wykonanego w omawianym okresie stwierdzano 298 przelatujących ptaków.
Tabela 19. Liczebnośd przelatujących ptaków stwierdzonych podczas kolejnych kontroli w okresie wędrówki jesiennej
2012
Gatunek
10.09
19.09
03.10
2013
11.10
19.11
27.11
30.11
Suma
Udział
35
28
252
Alka Alca torda
12
838
130
233
1213
58,2%
25
32
62
41
475
22,8%
5
32
4
16
57
2,7%
43
2,1%
29
29
1,4%
5
43
Nurzyk Uria aalge
4
5
3
6
26
1,2%
1
15
0,7%
14
14
0,7%
9
9
0,4%
4
8
0,4%
3
8
0,4%
5
0,2%
4
0,2%
2
0,1%
1
12
5
3
5
5
1
3
2
2
2
0,1%
1
1
0,05%
1
1
0,05%
1
1
0,05%
140
6,7%
5
6
0,3%
3
5
0,2%
347
2064
99,1%
12
12
0,6%
5
5
0,2%
1
0,05%
1
1
0,05%
1
18
19
0,9%
260
283
2083
100,0%
140
1
1
1
265
920
Suma
40
32
259
201
1
Suma
Razem
40
32
920
201
347
Jesienią zdecydowanie przeważały przeloty na pułapie do 15 m, stanowiące 80,6% wszystkich
zaobserwowanych przemieszczeo nad badanym akwenem. Na wysokościach od 15 do 60 m najliczniej
73
pojawiły się gęsi, mewa srebrzysta i lodówka (Tabela 20). W tej strefie wysokości stwierdzono w sumie 18,2%
wszystkich przelotów. Na pułapach powyżej 60 m obserwowano tylko mewy srebrzyste (Tabela 20).
Wszystkie przemieszczenia ptaków związanych ze środowiskami lądowymi odbywały się nisko nad wodą
(Tabela 20).
Tabela 20. Liczebnośd poszczególnych gatunków ptaków przelatujących
w rejonie badanej powierzchni w wyróżnionych strefach wysokości
w okresie
migracji jesiennej
Pominięto obserwacje, dla których nie zanotowano wysokości przelotu.
Gatunek
1-15m
15-60m
60-200m
+ 200m
Suma
1153
60
53
65
Alka Alca torda
57
1213
20
1
139
57
43
43
5
24
29
Nurzyk Uria aalge
25
1
26
14
14
1
8
9
3
4
7
8
8
5
5
1
2
2
2
2
1
1
1
2
1
1
1
105
140
35
6
4
1
1376
314
Suma
3
6
5
20
1
1711
12
12
5
5
1
1
Suma
Razem
18
0
0
0
18
1394
314
20
1
1729
74
Średnia liczba ptaków przelatujących zimą nad badaną powierzchnią była wyraźnie wyższa niż
podczas wędrówki jesiennej i wyniosła 1483,6 osobnika w przeliczeniu na jeden rejs. Spośród gatunków
związanych ze środowiskami lądowymi zaobserwowano tylko 2 wrony siwe (Tabela 21). Najwięcej osobników
zarejestrowanych w locie stanowiły lodówki, a ich udział wyniósł w sumie aż 94% (Tabela 21). Tak wysoka
liczba przelatujących lodówek związana jest z bardzo dużymi stadami tego gatunku przebywającymi w rejonie
powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w grudniu 2012 roku. Prawdopodobnie więc przemieszczenia te miały
charakter lokalny, a nie były związane z migracją. Drugim pod względem liczebności gatunkiem, który
przelatywał nad badanym akwenem, była mewa srebrzysta. Stanowiła ona 4,1% wszystkich ptaków
zaobserwowanych w locie. Oba najliczniej notowane gatunki przelatujących ptaków również najliczniej
przebywały na badanym obszarze (por. Tabela 10, Tabela 21). Z pozostałych gatunków dośd często w locie
obserwowano alki, które stanowiły 0,5% przelatujących ptaków. Przemieszczenia nad badaną powierzchnią
innych gatunków odbywały się sporadycznie, a ich sumaryczny udział wyniósł zaledwie 1,2% (Tabela 21).
Tabela 21. Liczebnośd przelatujących ptaków stwierdzonych podczas kolejnych kontroli w okresie zimowania
Gatunek
2012
2013
07.01
25.01
08.02
2014
13.12
20.12
26.02
10951
109
430
767
197
167
155
68
46
28
39
7
3
7
11
14
11
4
1
16
1
6
4
4
1
1
3
3
Mewa siodłata Larus
marinus
Nurzyk Uria aalge
3
2
1
7
2
3
1
1
13.12
Suma
Udział
557
13964
94,1%
72
25
613
4,1%
10
18
72
0,5%
42
0,3%
25
0,2%
21
0,1%
18
0,1%
15
0,1%
10
0,1%
7
0,05%
2
0,01%
2
0,01%
2
0,01%
2
0,01%
03.01
03.02
20.02
548
62
176
105
23
52
10
10
7
argentatus
Alka Alca torda
Mewa mała Hydrocoloeus
minutus
Nur czarnoszyi Gavia
arctica
ridibundus
1
2
6
3
2
1
2
2
Kormoran Phalacrocorax
carbo
2
75
4
2
2
2
4
1
1
5
1
1
1
1
2012
Gatunek
Trójpalczatka Rissa
tridactyla
2013
2014
2
Suma
2
Udział
0,01%
1
1
0,01%
1
0,01%
28
0,2%
6
0,04%
1
0,01%
14834
100,0%
2
0,01%
Perkoz rogaty Podiceps
auritus
1
1
Łabędzie nieozn. Cygnus sp.
20
1
1
3
6
Nury nieoznaczone Gavia sp
Suma
2
1
11133
211
497
849
255
299
589
130
270
601
2
Suma
Razem
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
2
0,01%
11133
211
497
849
255
299
591
130
270
601
14836
100,0%
Ogromna większośd (93%) odnotowanych przelotów ptaków nad badanym akwenem odbywała się na
niskim pułapie do 15 m (Tabela 22). Wynika to z bardzo licznego przemieszczania się lodówek nisko nad
wodą. Te przemieszczenia stanowiły aż 89,6% wszystkich przelotów zauważonych zimą. Mewa srebrzysta
była jedynym częściej występującym gatunkiem, u którego obserwacje na wysokościach powyżej 15 m były
tylko nieznacznie mniej częste niż na niższych pułapach. Wszystkie przeloty alk, nurników, nurzyków i mew
małych miały miejsce nisko nad wodą (Tabela 22).
Tabela 22. Liczebnośd poszczególnych gatunków ptaków przelatujących w okresie zimowania w rejonie badanej
powierzchni w wyróżnionych strefach wysokości
Gatunek
1-15m
15-60m
60-200m
+ 200m
Suma
13296
659
258
281
9
74
13964
613
Alka Alca torda
72
72
42
42
25
25
14
4
14
4
Nurzyk Uria aalge
15
3
21
18
15
6
7
2
1
2
2
2
2
Trójpalczatka Rissa tridactyla
2
2
1
1
76
3
1
10
7
2
1
2
Perkoz rogaty Podiceps auritus
1
1
28
28
Łabędzie nieozn. Cygnus sp.
6
Nury nieoznaczone Gavia sp
6
1
Suma
13788
1
959
78
9
14834
2
Suma
Razem
2
0
2
0
0
2
13788
961
78
9
14836
5.5.4. Okres wędrówki wiosennej
Wiosenna migracja nad powierzchnią „Bałtyk Środkowy II” była lepiej zaznaczona niż wędrówka
jesienna. Średnio podczas jednego rejsu obserwowano 608,2 przelatujące ptaki. Spośród gatunków
stwierdzonych w locie najliczniejsze były markaczka, lodówka i mewa srebrzysta (Tabela 23). Wyraźnie
wyższa liczba przelatujących markaczek w połowie kwietnia i na początku maja pokazuje, że kaczki te
najintensywniej migrują nad badanym obszarem we wczesnej fazie ich migracji. Przelot wiosenny lodówki
i mewy srebrzystej nie był już tak wyraźnie zaznaczony. Z pozostałych gatunków tylko alka przekroczyła 1%
udziału wśród ptaków obserwowanych w locie. Ptaki związane ze środowiskiem lądowym pojawiały się nad
badanym akwenem bardzo nielicznie, stanowiąc zaledwie 0,5% przelatujących ptaków (Tabela 23).
Tabela 23. Liczebnośd przelatujących ptaków stwierdzonych podczas kolejnych kontroli w okresie wędrówki
wiosennej
Gatunek
2012
07.03
15.03
09.04
29.04
08.05
29.05
Suma
Udział
16
861
1094
1971
54,0%
867
23,8%
479
13,1%
40
1,1%
30
0,8%
30
0,8%
20
0,5%
18
0,5%
15
0,4%
15
0,4%
13
0,4%
12
0,3%
11
0,3%
198
439
24
189
17
139
16
120
119
14
8
13
12
2
5
Alka Alca torda
71
30
7
2
8
7
18
1
2
5
2
16
1
5
2
12
8
6
2
5
12
11
77
2
2012
Gatunek
Nurzyk Uria aalge
2
4
2
2
3
Suma
7
4
2
6
0,2%
2
6
0,2%
5
5
0,1%
4
0,1%
3
0,1%
3
0,1%
2
0,1%
2
0,1%
1
0,03%
1
0,03%
1
0,03%
1
0,03%
1
0,03%
30
0,8%
21
0,6%
9
0,2%
6
0,2%
3630
99,5%
5
0,1%
2
0,1%
2
0,1%
1
0,03%
1
0,03%
1
0,03%
1
0,03%
1
0,03%
1
0,03%
1
0,03%
3
0,1%
1
1
3
1
2
2
2
1
1
1
1
1
3
17
2
3
5
21
2
5
2
6
Suma
370
503
246
1270
1156
85
Udział
0,2%
1
2
1
1
1
2
1
1
Bogatka Parus major
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Suma
Razem
2
1
6
6
4
0
19
0,5%
372
504
252
1276
1160
85
3649
100,0%
Wiosną zdecydowanie dominowały przemieszczenia nisko nad wodą (do 15 m), które stanowiły 88%
zaobserwowanych przelotów (Tabela 24). Najliczniejszymi gatunkami obserwowanymi na pułapach powyżej
15 m była markaczka i mewa srebrzysta. W strefie powyżej 60 m pojawiło się sześd gatunków, z czego
większośd stanowiły markaczki, czernice i mewy srebrzyste. Na pułapie powyżej 200 m wiosną nie
stwierdzono ani jednego ptaka (Tabela 24).
78
Tabela 24. Liczebnośd poszczególnych gatunków ptaków przelatujących w okresie migracji wiosennej w rejonie
badanej powierzchni w wyróżnionych strefach wysokości
Gatunek
1-15m
15-60m
60-200m
+ 200m
Suma
1760
171
865
2
330
130
Alka Alca torda
40
1971
867
19
479
40
40
30
1
30
23
20
20
18
18
13
15
8
6
30
2
15
15
5
13
12
12
11
11
Nurzyk Uria aalge
7
7
4
2
6
4
2
6
4
1
5
3
1
4
2
1
3
3
3
Rybitwa czarna Chlidonias Niger
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
30
30
21
21
6
Suma
3
9
6
3193
344
6
93
0
3630
4
2
2
2
2
1
1
1
1
5
1
1
1
Bogatka Parus major
1
1
79
Gatunek
1-15m
15-60m
60-200m
+ 200m
1
Suma
1
1
1
1
1
3
3
Suma
Razem
15
3
1
0
19
3208
347
94
0
3649
5.6. Porównanie liczby i wysokości przelotów ptaków w wyróżnionych
okresach fenologicznych
Podczas wszystkich 31 rejsów zanotowano w sumie 20761 przelatujących ptaków. Liczba osobników
przemieszczających się w powietrzu była najwyższa w okresie zimowania, gdy średnio podczas jednej kontroli
zanotowano 1483 przeloty. W okresach wędrówki wiosennej było ich wyraźnie mniej – 608 wiosną i 298
jesienią, a najmniej przelatujących ptaków zaobserwowano latem, gdy średnio podczas jednego rejsu
zanotowano tylko 24 przeloty (Rysunek 22).
N
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
okres letni
wędrówka
jesienna
zimowanie
wędrówka
wiosenna
Rysunek 22. Porównanie średniej liczby przelotów ptaków nad powierzchnią „Bałtyk Środkowy II” zarejestrowanych
podczas jednego rejsu w wyróżnionych okresach fenologicznych
80
W całym okresie prowadzenia badao 91% przelotów miało miejsce na niskim pułapie (do 15 metrów
nad wodą). Na wysokościach 15-60 m odbywało się 8% przemieszczeo, a tylko 1% na wyższych pułapach.
Jedynie w okresie wędrówki jesiennej, gdy liczebnośd migrujących ptaków nie była wysoka, przeloty na
wysokościach poniżej 15 m stanowiły mniej niż 90% (Rysunek 23). Wynika to przede wszystkim z obecności
gęsi przemieszczających się nad badanym akwenem na pułapie powyżej 15-60 m.
100%
90%
80%
70%
60%
+200m
50%
60-200m
40%
15-60m
30%
1-15m
20%
10%
0%
okres letni
wędrówka
jesienna
zimowanie
wędrówka
wiosenna
Rysunek 23. Porównanie pułapów przelotu ptaków nad powierzchnią „Bałtyk Środkowy II” w wyróżnionych okresach
fenologicznych
6. Podsumowanie wyników
Wyniki obserwacji awifauny morskiej w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” obejmujących
wszystkie okresy fenologiczne, wykazały, że akwen przeznaczony pod budowę morskiej farmy wiatrowej jest
miejscem bardzo dużych koncentracji ptaków morskich. W grudniu 2012 przebywało tu bardzo duże
ugrupowanie lodówek. Ich liczebnośd w dniu 13.12.2012 została oszacowana na około 36,8 tysiąca ptaków
w strefie inwestycji i 31,1 tys. w strefie buforowej. Średnia liczebnośd tego gatunku w okresie zimowym
wyniosła 12,5 tysiąca osobników na obszarze przeznaczonym pod budowę farmy wiatrowej i 18,5 osobników
w strefie buforowej. Tak duże koncentracje lodówek nie są często spotykane, zwłaszcza po zanotowanym
w ostatnich latach silnym spadku liczebności tego gatunku i zazwyczaj ich występowanie jest ograniczone do
Zatoki Pomorskiej, Ławicy Słupskiej, a poza polską strefą Bałtyku do Ławicy Hoburskiej i Środkowej (Skov et
al. 2011).
Z badanym obszarem graniczy Ławica Słupska, gdzie w tym samym czasie, gdy prowadzono badania
na obszarze „Bałtyk Środkowy II”, zimowało około 180 tys. lodówek (Monitoring ornitologiczny obszaru
81
Natura 2000 Ławica Słupska (PLC 990001) - Raport koocowy z wynikami badao). Najprawdopodobniej bardzo
duże koncentracje tego gatunku, które stwierdzono tylko w grudniu 2012, dotyczyły ptaków, które
przemieściły się w miejsce planowanej inwestycji z leżącego opodal dużego zimowiska. Wprawdzie wyniki
liczeo wykonywanych równocześnie na obu akwenach nie wskazały by takie przemieszczenia miały miejsce
w sezonie 2013/2014, jednak nie można ich wykluczyd z powodu bardzo bliskiego położenia obu obszarów.
Dla kaczek morskich najbardziej opłacalne energetycznie jest żerowanie na płytszych, bogatych w pokarm
akwenach i dopiero spadek zagęszczenia organizmów bentosowych zmusza je do przemieszczenia się w inne
miejsca (Kirk et al. 2008, Meissner 2010). Zaobserwowane bardzo wysokie liczebności lodówek mogły byd
właśnie wynikiem takich przemieszczeo, jednak bez wieloletnich badao obejmujących zarówno monitoring
liczebności ptaków jak i analizę składu i zagęszczeo zoobentosu, weryfikacja tej hipotezy jest niemożliwa.
Dane o zasobach makrozoobentosu (Badania środowiska morskiego na potrzeby oceny oddziaływania
morskiej farmy wiatrowej Bałtyk Środkowy II na środowisko morskie – raporty okresowe) wskazują, że
lodówki na obszarze „Bałtyk Środkowy II” znajdują żerowisko bardzo obfite w pokarm, stąd bardzo
prawdopodobne jest, że wysokie liczebności tego gatunku spotkane w poprzednim sezonie mogą pojawiad
się także podczas innych zim.
Jesienią badany akwen skupiał około 1,5 tys. ptaków morskich w strefie inwestycji i 2,5 tys. w strefie
buforowej. W obu tych strefach średnie zagęszczenie wynosiło około 12 os./km2. Wiosną średnia liczba
ptaków korzystających z obu części badanego akwenu była wyższa i wyniosła 2,7 tys. w strefie przeznaczonej
pod elektrownie i 4,4 tys. w strefie buforowej. Latem liczebności ptaków były bardzo niskie i nie przekraczały
500 osobników zarówno w strefie buforowej jak i w strefie inwestycji. Uzyskane wyniki wskazują, że obszar
„Bałtyk Środkowy II” ma duże znaczenie dla ptaków tylko w okresie zimowym z najwyższymi liczebnościami
spotykanymi w grudniu.
Najliczniejszymi gatunkami ptaków morskich przebywającymi w rejonie powierzchni „Bałtyk
Środkowy II” były lodówka i mewa srebrzysta, co jest typowe dla większości bałtyckich akwenów
o głębokościach od 25 do 40 m leżących z dala od wybrzeży. Pozostałe gatunki pojawiały się tu rzadko
i nielicznie, a większośd z nich nie była związana z badanym akwenem tylko nad nim przelatywała.
Zagęszczenie ptaków na akwenach morskich jest najważniejszym parametrem pozwalającym na
bezpośrednie porównanie znaczenia różnych obszarów dla ptaków. Wartości średnich zagęszczeo uzyskane
podczas monitoringu powierzchni „Bałtyk Środkowy II” wahały się w kolejnych okresach fenologicznych
i wyniosły odpowiednio w strefie inwestycji i w strefie buforowej: latem 1,9 i 1,6 os./km2, jesienią 12,5 i 11,7
os./km2, zimą 103,7 i 86,4 os./km2 oraz wiosną 22,5 i 19,3 os./km2. W porównaniu do innych miejsc
w polskiej strefie Bałtyku, uznawanych za ważne miejsca gromadzenia się awifauny morskiej, wartości te
można uznad za niskie tylko latem. Wiosną i jesienią są one na poziomie przeciętnym, natomiast zimą
osiągają poziom porównywalny z obszarami o najwyższych liczebnościach awifauny morskiej, takimi jak
82
Ławica Słupska, Zatoka Pomorska, czy Przybrzeżne Wody Bałtyku, gdzie regularnie przekraczają wartośd 100
os./km2.
Rozmieszczenie ptaków na badanym akwenie jesienią i zimą było podobne. Najliczniejszy gatunek,
jakim była lodówka, zdecydowanie preferował w tym okresie obszar położony na południu i południowym
wschodzie strefy inwestycyjnej i buforowej, który leży w pobliżu Ławicy Słupskiej, będącej jednym
z najważniejszych zimowisk lodówek na Bałtyku (Skov et al. 2011). Wiosną także najwięcej ptaków
gromadziło się w południowej części akwenu objętego obserwacjami, jednak zaznaczyło się przesunięcie
obszaru wysokich zagęszczeo w kierunku wschodnim. Latem, gdy liczebności awifauny były niskie, ptaki
przebywały w dużym rozproszeniu.
Nie odnotowano też intensywnego przelotu ptaków nad powierzchnią w ciągu dnia, zarówno
w okresie migracji wiosennej, jak i jesiennej. Około 90% wszystkich przemieszczeo ptaków miało miejsce na
wysokościach poniżej 15 m. Pełna analiza przelotów ptaków nad terenem przeznaczonym pod planowaną
inwestycję będzie możliwa dopiero po wykonaniu badao z użyciem radaru, ponieważ obserwacje wizualne
prowadzone podczas dnia nie są wystarczające do oceny intensywności i rozkładów wysokości przemieszczeo
ptaków.
7. Wnioski
1. W trakcie siedemnastu miesięcy prowadzenia badao, najliczniejszymi gatunkami w rejonie powierzchni
„Bałtyk Środkowy II” były lodówka i mewa srebrzysta, co jest typowe dla większości bałtyckich akwenów
leżących z dala od wybrzeży.
2. Niezwykle wysokie, przekraczające lokalnie 2000 os./km2, zagęszczenia ptaków morskich (głównie
lodówki) spotkano w grudniu 2012. W roku następnym, gdy szczyt liczebności także przypadł na
grudzieo, nie były one już tak duże. Jednak sytuacja ta wskazuje, że na powierzchni „Bałtyk Środkowy II”,
graniczącej z jednym z najważniejszych zimowisk lodówek na Bałtyku, mogą okresowo przebywad bardzo
duże, znaczące w skali Bałtyku koncentracje tego gatunku.
3. Zdecydowanie najwięcej ptaków gromadziło się w południowej i południowo-wschodniej części
badanego akwenu, gdzie głębokości są najmniejsze i która przylega do obszaru Natura 2000 „Ławica
Słupska”
4. Nie odnotowano intensywnego przelotu ptaków nad powierzchnią w ciągu dnia, w okresie migracji
wiosennej. Ponad 90% zaobserwowanych przelotów odbywało się nisko nad wodą (poniżej 15 m).
83
8. Niedostatki techniki i luki we współczesnej wiedzy
Współczesna wiedza o występowaniu ptaków wodnych na Bałtyku opiera się przede wszystkim na
badaniach prowadzonych w okresie zimowym (Durinck et al. 1994, Skov et al. 2011). W polskiej strefie
Bałtyku badania w pozostałych okresach fenologicznych były wprawdzie prowadzone jako częśd
monitoringów przedinwestycyjnych (planowane morskiej farmy wiatrowe „Dębki-Białogóra”, „Bałtyk
Północny” i Bałtyk Środkowy III”) lub badao realizowanych w ramach tworzenia planów ochrony morskich
obszarów Natura 2000 (Zatoka Pomorska i Przybrzeżne Wody Bałtyku), ale jedynie dane z rejonu DębkiBiałogóra doczekały się opublikowania (Meissner 2010). Brak jest zupełnie wcześniejszych danych spoza 12milowej strefy wód terytorialnych, w tym z akwenu, na którym planowane jest wybudowanie farmy
wiatrowej „Bałtyk Środkowy II”. Wyjątkiem jest Ławica Słupska i częśd Zatoki Pomorskiej, gdzie w styczniu
prowadzone są liczenia ptaków w ramach Krajowego Monitoringu Zimujących Ptaków Morskich. Brak danych
o ptakach przebywających na morzu w Wyłącznej Strefie Ekonomicznej Polski stanowi poważne utrudnienie
w interpretacji uzyskanych wyników. Nie wiadomo, czy ptaki morskie przebywają całą zimę na jednym
akwenie, czy też przemieszczają się w różne strefy Bałtyku.
Należy zaznaczyd, że wyniki wizualnych obserwacji przelatujących ptaków mogą stanowid jedynie
materiał pomocniczy w analizie danych uzyskanych podczas badao z użyciem radaru, nakierowanych na ptaki
przelatujące nad obszarem planowanej farmy wiatrowej. Wzrokowa ocena wysokości przelotu z pewnością
obarczona jest dużym błędem wynikającym m.in. z pozycji obserwatora względem przelatującego ptaka
i odległości do niego oraz z indywidualnych predyspozycji oceny dystansu. Dodatkowo ptaki, szczególnie
z gatunków o małych rozmiarach, trudno jest dostrzec gdy przelatują na znacznych wysokościach. Stąd ich
liczebnośd może byd poważnie zaniżona. Pełna analiza intensywności przelotów nad badanym akwenem wraz
z rozkładem wysokości na jakich przemieszczają się ptaki jest możliwa wyłącznie w przypadku badao
prowadzonych z zastosowaniem radarów.
84
9. Literatura
Åkesson, S., Hedenström A. Wind selectivity of migratory flight departures in birds. Behavioural Ecology and
Sociobiology 47: 140-144, 2000.
Åkesson S., Walinder G., Karlsson L., Ehnbom S. Nocturnal migratory flight initiation in reed warblers
Acrocephalus scirpaceus: effect of wind on orientation and timing of migration. Journal of Avian Biology 33:
349-357, 2002.
Berthold P. Proposals for the standarization of the presentation of data of animal events, especially
migratory data. Auspicium, Suppl.: 49-57, 1973.
BirdLife International. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. Cambridge, UK.
BirdLife International, 2004.
BirdLife International. IUCN Red List for birds. Downloaded from http://www.birdlife.org on 02/11/2013,
2013
Benner J.H.B., Berkhuizen J.C., de Graaff R. J., Postma A.D. Impact of wind turbines on birdlife. Final report
No. 9247. Consultants on Energy and the Environment, Rotterdam, 1993.
Black J. M., Gress C., Byers J. W., Jennings E., Ely C. Behaviour of wintering Tundra Swans Cygnus columbianus
columbianus at the Eel River delta and Humboldt Bay, California, USA. Wildfowl 60: 38–51, 2010.
Blew J., Diederichs A., Grünkorn T., Hoffman M., Nehls G. Investigations of the bird collision risk and the
response of harbour porpoises in the offshore wind farms Horns Rev, North Sea, and Nysted, Baltic Sea, in
Denmark. Report from Universität Hamburg and BioConsult SH, 2006.
Blew J., Hoffmann M., Nehls G., Hennig V. Investigations of the bird collision risk and the responses of
harbour porpoises in the offshore wind farms Horns Rev, North Sea, and Nysted, Baltic Sea, in Denmark Part
I: Birds. BioConsult SH, Husum, 2008.
Brown M. J., Linton E., Rees E. C. Causes of mortality among wild swans in Britain. Wildfowl 43: 70–79, 1992.
Burnham, K.P., Anderson, D.R. Model selection and multimodel inference: a practical information-theoretic
approach. Springer, New York, 2002.
Christensen T. K., Clausager I., Petersen I. K. Base-line investigations of birds in relation to an offshore wind
farm at Horns Rev, and results from the year of construction. Commissioned report to Tech-wise A/S.
National Environmental Research Institute, 2003.
Christensen T .K., Hounisen J. P., Clausager I., Petersen I. K. Visual and Radar Observations of Birds in Relation
to Collision Risk at the Horns Rev. Offshore Wind Farm. Annual status report 2003. Report commissioned by
Elsam Engineering A/S 2003. NERI Report. Rønde, Denmark: National Environmental. Research Institute,
2004.
Christensen T. K., Petersen I. B., Fox A. D. Effects on birds of the Horns Rev 2 offshore wind farm:
Environmental Impact Assessment. National Environmental Research Institute, 2006.
Cook A. S. C. P., Johnston A., Wright L. J., Burton N. H. K. A review of flight heights and avoidance rates of
birds in relation to offshore wind farms. Report of work carried out by the British Trust for Ornithology on
behalf of The Crown Estate. The British Trust for Ornithology, The Nunnery, Thetford, 2012.
85
Cramp S. (red.) Handbook of the birds of Europe, the Middle East and North Africa. Vol. 4. Oxford University
Press, Oxford, 1985.
Cramp S., Simmons K.E.L. The Birds of the Western Palearctic. Vol. I. Oxford University Press, Oxford, 1977.
Cramp S., Simmons K.E.L. The Birds of the Western Palearctic. Vol. III. Oxford University Press, Oxford, 1983.
Crockford N.J. A review of the possible impacts of windfarms on birds and other wildlife. JNCC report no. 27.
Joint Nature Conservation Committee, Peterborough, 1992.
Desholm M., Kahlert J. Avian collision risk at an offshore wind farm. Biology Letters 1: 296-298, 2005.
Drewitt A. L., Langston R. H. W. Assessing the impacts of wind farms on birds. Ibis 148 (Suppl. 1): 29-42, 2006.
Durinck J., Skov H., Jensen F. P., Pihl S. Important marine areas for wintering birds in the Baltic Sea. Ornis
Consult Report, Copenhagen, 1994.
Engelmann H.D. Untersuchungen zur Erfassung predozoogener komponenten im definierten. Okosystem.
Forschungen. Staatl. Mus. Naturkde, Gorlitz, 1973.
Erickson W. P., Johnson G. D., Strickland M. D., Young D. P., Jr Sernja K .J., Good, R. E. Avian collisions with
wind turbines: a summary of existing studies and comparisons to other sources of avian collision mortality in
the United States. Western EcoSystems Technology Inc. National Wind Coordinating Committee Resource
Document. http://www.nationalwind.org/publications/avian.htm, 2001.
Everaert J., Stienen E. W. M. Impact of wind turbines on birds in Zeebrugge (Belgium). Significant effect on
breeding tern colony due to collisions. Biodivers Conserv 16: 3345–3359, 2007.
Fox A. D., Desholm, M., Kahlert J., Christensen T. K., Petersen K. I. B. Information needs to support
environmental impact assessment of the effects of European marine offshore wind farms on birds. Ibis 148
(Suppl. 1): 129–144, 2006.
Fox A. D., Petersen I. K. Assessing the degree of habitat loss to marine birds from the development of
offshore wind farms. Waterbirds around the world. Eds. G.C. Boere, C.A. Galbraith & D.A. Stroud. The
Stationery Office, Edinburgh, UK. pp. 801-804, 2006.
Garthe S. Influence of hydrography, fishing activity, and colony location on summer seabird distribution in
the south-eastern North Sea. ICES Journal of Marine Science 54: 566–577, 1997.
Garthe S., Markones N., Hüppop O., Adler S. Effects of hydrographic and meteorological factors on seasonal
seabird abundance in the southern North Sea. Mar. Ecol. Prog. Ser. 391: 243.255, 2009.
Garthe S., Scherp B. Utilization of discards and offal from commercial fisheries by seabirds in the Baltic Sea.
ICES Journal of Marine Science 60: 980–989, 2003.
Guillemette M., Reed A., Himmelman J. H. Availability and consumption of food by common eiders wintering
in the Gulf of St. Lawrence: Evidence of prey depletion. Can. J. Zool. 74: 32-38, 1996.
Heinemann D. 1981. A range finder for pelagic bird censusing. Journal of Wildlife Management 45: 489-493.
Hoekman S.T., Moynahan B.J., Lindberg M.S., Sharman L.C., Johnson W.F. Line transect surveys for murrelets:
accounting for incomplete detection and identification. Marine Ornithology 39: 35-44, 2011.
Hüppop O., Dierschke E J., Exo K.-M., Fredrich E., Hill R. Bird migration studies and potential collision risk with
offshore wind turbines. Ibis 148: 90–109, 2006.
86
Iverson S. A., Esler D. Site fidelity and the demographic implication of winter movements by a migratory bird,
the harlequin duck Histrionicus histrionicus. J. Avian Biol. 37: 219-228, 2006.
Jones III O.E., Castelli P.M., Williams C.K. Observed Herring Gull kleptoparasitism of American Black Ducks.
Journal of Fish and Wildlife Management 2: 196-198, 2011.
Kahlert J., Petersen I. K., Desholm M., Clausager I. Investigations of migratory birds during operation of
Nysted offshore wind farm at Rødsand: Preliminary Analysis of Data from Spring 2004. NERI Note
commissioned by Energi E2. Rønde, Denmark: National Environmental. Research Institute, 2004.
Kaiser M. J., Galanidi M., Showler D. A., Elliott A. J., Caldow W. G., Rees E. I. S., Stillman R. A., Sutherland W. J.
Distribution and behaviour of Common Scoter Melanitta nigra relative to prey resources and environmental
parameters. Ibis 148: 110–128, 2006.
Kerlinger P., Gehring J.L., Erickson W.P., Curry R., Jain A., Guarnaccia J. Night migrant fatalities and
obstruction lighting at wind turbines in North America. Wilson Journal of Ornithology 122: 744-754, 2010.
Kirk M., Esler D., Iverson S. A., Boyd W. S. Movements of wintering surf scoters: predator responses to
different prey landscapes. Oecologia 155: 859–867, 2008.
Komdeur J., Bertelsen J., Cracnell G. Manual for Aeroplane and Ship Surveys of waterfowl and Seabirds. IWRB
Special Publication No. 19, Slimbridge, 1992.
Komisja Europejska. Wind energy development and Natura 2000. Guidane document. 2010
Komisja Faunistyczna PTZool. http://komisjafaunistyczna.pl/, dostęp 27.02.2015, 2015
Krijgsveld K.L., Fijn R.C., Japink M., van Horssen P.W., Heunks C., Collier M.P., Poot M.J.M., D. Beuker D.,
Dirksen S. Effect studies Offshore Wind Farm Egmond aan Zee. Final report on fluxes, flight altitudes and
behaviour of flying birds. NoordzeeWind report nr WEZ_R_231_T1_20111114_flux&flight, Bureau
Waardenburg report nr 10-219, 2011.
Kube J., Skov H. Habitat selection, feeding characteristics, and food consumption of long-tailed ducks,
Clangula hyemalis, in the southern Baltic Sea. Meereswissenschaftliche Berichte 18: 83-100, 1996.
Kunysz P., Hordowski J. Migration of water and marsh birds In the Valley of the Middle San (South-eastern
Poland). Acta zoologica cracoviensa 35: 285–313, 1992.
Kuzebski E., Kieliszewska M. Działalnośd rybacka w rejonie morskiej farmy wiatrowej „Bałtyk Środkowy II”
(MFW BS II). Raport okresowy za lata 2011-2012. Morski Instytut Rybacki - Paostwowy Instytut Badawczy.
Maszynopis, 2013.
Leopold M.F., Camphuysen C.J., van Lieshout S.M.J., ter Braak C.J.F., Dijkman E.M. Baseline studies North Sea
Wind Farms: Lot 5 Marine Birds in and around the around the future site Nearshore Windfarm (NSW).
Alterra, Wageningen, 2004.
Leopold M.F., Dijkman E. M., Teal L. Local Birds in and around the Offshore Wind Farm Egmond aan Zee
(OWEZ). Report nr. C187/11. IMARES Wageningen UR, 2011.
Lewis T. L., Esler D., Boyd W. S. Effects of predation by sea ducks on calm abundance in soft-bottom intertidal
habitats. Mar. Ecol. Prog. Ser. 329: 131-144, 2007.
Lewis T.L., Esler D., Boyd W.S., Zydelis R. Nocturnal foraging behaviors of wintering surf scoters and whitewinged scoters. Condor 107: 637-647, 2005.
87
Link P. T., Afton A. D., Cox R.R. Davis B. E. Daily movements of female mallards wintering in Southwestern
Louisiana Waterbirds 34: 422-428, 2011.
Ławicki Ł., Staszewski A. 2011. Gęsi. W: Sikora A., Chylarecki P., Meissner W., Neubauer G. (red.). Monitoring
ptaków wodno-błotnych w okresie wędrówek. Poradnik metodyczny. GDOŚ, Warszawa. pp: 66-79.
Mead C.J. The possible impact of wind power generators on flying birds. British Trust for Ornithology
research report 6. For Nature Conservancy Council, 1982.
Meek E.R, Ribbands J.B., Christer W.G., Davy P.R, Higginson L. The effects of aero-generators on moorland
bird populations in the Orkney Islands, Scotland. Bird Study 40: 140–143, 1993.
Meissner W. Timing and phenology of Curlew Sandpiper Calidris ferruginea on southward migration through
Puck Bay, Poland. International Wader Studies 19: 121–124, 2006.
Meissner W. Sezonowe zmiany liczebności i rozmieszczenia lodówki Clangula hyemalis, markaczki Melanitta
nigra i uhli M. fusca w rejonie Przylądka Rozewie. Ornis Polonica 51: 275-284, 2010.
Meissner W. Ptaki morskie. W: Sikora A., Chylarecki P., Meissner W., Neubauer G. (red.). Monitoring ptaków
wodno-błotnych w okresie wędrówek. Poradnik metodyczny. GDOŚ, Warszawa. pp: 93-102, 2011a.
Meissner W. Kaczki, tracze, perkozy i łyska. W: Sikora A., Chylarecki P., Meissner W., Neubauer G. (red.).
Monitoring ptaków wodno-błotnych w okresie wędrówek. Poradnik metodyczny. GDOŚ, Warszawa. pp: 8092, 2011b.
Meissner W., Betleja J. Skład gatunkowy, liczebnośd i struktura wiekowa mew Laridae zimujących na
składowiskach odpadów komunalnych w Polsce. Not. Orn. 48: 11-27, 2007.
Meissner W., Maracewicz T. Zimowanie lodówki (Clangula hyemalis) na Zatoce Gdaoskiej w sezonach
1984/1985 - 1986/1987. Not. Orn. 34: 87-94, 1993.
Meissner W., Nitecki C. The species composition and age structure of gulls wintering in the selected places of
the Gulf of Gdaosk. Ring 21: 23-40, 1999.
Meissner W., Rowioski P., Kleinschmidt L., Antczak J., Wilniewczyc P., Betleja J., Maniarski R., AfranowiczCieślak R. Zimowanie ptaków wodnych na terenach zurbanizowanych w Polsce w latach 2007-2009. Ornis
Polonica 53: 249–273, 2012.
Meissner W., Staniszewska J., Bzoma S. Liczebnośd oraz struktura gatunkowa i wiekowa mew Laridae w
regionie Zatoki Gdaoskiej w okresie pozalęgowym. Not. Orn. 48: 67-81, 2007.
Merkel F.R., Mosbech A., Sonne C., Flagstad A., Falk K., Jamieson S.E. Local movements, home ranges and
body condition of Common Eiders Somateria mollissima wintering in Southwest Greenland. Ardea 94: 639–
650, 2006.
Nehls H. W., Zöllick H. The moult migration of Common Scoter (Melanitta nigra) off the coast of the GDR.
Baltic Birds 5: 36-46, 1990.
Nettleship D. N., Birkhead T. T. The Atlantic Alcidae. Academic Press, London, 1985.
Neubauer G. Mewy. W: Sikora A., Chylarecki P., Meissner W., Neubauer G. (red.). Monitoring ptaków wodnobłotnych w okresie wędrówek. Poradnik metodyczny. GDOŚ, Warszawa. pp: 133-141, 2011.
Oppel S., Powell A. N., Dickson D. L. Timing and distance of king eider migration and winter movements.
Condor 110: 296–305, 2008.
88
Owen M., Black J.M. Waterfowl ecology. Chapman & Hall, New York, 1990.
Parnell M., Walls R. J., Brow, M. D., Brown S. The remote monitoring of offshore avian movement using bird
detection radar at Weybourne, North Norfolk. Central Science Laboratory, York, UK. 2005.
Petersen I. K. Bird numbers and distributions in the Horns Rev offshore wind farm area. Annual status report
2004. National Environmental Research Institute, 2005.
Petersen I. K., Christensen T.K., Kahlet J., Desholm M., Fox A.D. Final results of bird studies at the offshore
wind farms at Nysted and Horns Reef, Denmark. Commissioned report to Elsam Engineering and Energy E2,
2006.
Petersen I. K., Clausager I., Christensen T. J. Bird Numbers and Distribution on the Horns Rev. Offshore Wind
Farm Area. Annual Status Report 2003. Report commissioned by Elsam Engineering A/S 2003. Rønde,
Denmark: National Environmental. Research Institute, 2004.
Petersen I. K., Fox A. D. Changes in bird habitat utilisation around the Horns Rev 1 offshore wind farm, with
particular emphasis on Common Scoter. National Environmental Research Institute, 2007.
Petterson J. The Impact of offshore wind farms on bird life in southern Kalmar Sound, Sweden. Swedish
Energy Agency, 2005.
Phillips J.F. The effeG1s of a wind farm on the upland breeding bird communities of Bryn Titli, Mid-Wales:
1993-1994. Royal Society for the ProteG1ion of Birds, The Welsh Office, Bryn Aderyn, The Bank, Newtown,
1994.
Poot M. J. M., van Horssen P. W. Collier M. P., Lensink R., Dirksen S. Effect studies Offshore Wind Egmond
aan Zee: cumulative effects on seabirds. Bureau Waardenburg bv, Culemborg, 2011.
Rice J. Behavioural responses of Common Puffins to kleptoparasitism by Herring Gulls. Canadian Journal of
Zoology 65: 339-347, 1987.
Rodway M. S., Cooke F. Effect of food availability on arrival and departure decisions of Harlequin ducks at
diurnal feeding grounds. Condor 103: 870–874, 2001.
Ronconi R. A., Burger A. E. Estimating seabird densities from vessel transects: distance sampling and
implications for strip transects. Aquat. Biol. 4: 297–309, 2009.
Sadoti G., Allison T., Perkins S., Jones A. A survey of tern activity within Nantucket sound, Massachusetts,
during the 2004 breeding period. Final Report for Massachusetts Technology Collaborative. Massachusetts
Audubon Society, Lincoln, MA, USA, 2005.
Schwemmer P., Mendl B., Sonntag N., Dierschke V., Garthe S. Effects of ship traffic on seabirds in offshore
waters: implications for marine conservation and spatial planning. Ecological Applications 21: 1851-1860.
Scott D. A., Rose P. M. 1996. Atlas of Anatidae populations in Africa and Western Eurasia. Wetlands
International, Wageningen.
Skov H., Heinänen S., Žydelis R., Bellebaum J., Bzoma S., Dagys M., Durinck J., Garthe S., Grishanov G., Hario
M., Kieckbusch J. J., Kube J., Kuresoo A., Larsson K., Luigujoe L., Meissner W., Nehls H. W., Nilsson L.,
Petersen I. K., Roos M. M., Pihl S., Sonntag N., Stock A., Stipniece A. Waterbird Populations and Pressures in
the Baltic Sea. Nordic Council of Ministers. Kopenhaga. 201 pp, 2011.
89
Spurr E. B., Borkin K. M., Drew K. W. Line-transect distance sampling compared with fixed-width striptransect counts for assessing tomtit (Petroica macrocephala) population trends. New Zealand Journal of
Ecology 36, 2012.
Stempniewicz L. Feeding ecology of the Long-tailed Duck Clangula hyemalis wintering in the Gulf of Gdaosk
(southern Baltic Sea). Ornis Svecica 5: 133-142, 1995.
Thomas L., Buckland S.T., Rexstad E.A., Laake J.L., Strindberg S., Hedley S.L., Bishop J.R.B., Marques T.A.,
Burnham K.P. Distance software: design and analysis of distance sampling surveys for estimating population
size. Journal of Applied Ecology 47: 5-14, 2010.
Thomas L., Laake J.L., Rexstad E., Strindberg S., Marques F.F.C., Buckland S.T., Borchers D.L., Anderson D.R.,
Burnham K.P., Burt M.L., Hedley S.L., Pollard J.H., Bishop J.R.B., Marques T.A. Distance 6.0. Release 2.
Research Unit for Wildlife Population Assessment, University of St. Andrews, UK. http://www.ruwpa.stand.ac.uk/distance/, 2009.
Thompson W. L. Towards reliable bird surveys: accounting for individuals present but not detected. Auk 119:
8-25, 2002.
Tomiałojd L., Stawarczyk T. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebnośd i zmiany. PTPP “pro Natura”,
Wrocław, 2003.
Trojan P. Ekologia ogólna, wyd. IV. PWN, Warszawa, 1980.
Varpe Ø. Stealing bivalves from common eiders: kleptoparasitism by glaucous gulls in spring. Polar Biology
33: 359-365, 2010.
von Prater J., Vauk G. Results from a second herring gull (Larus argentatus) cull on the island of Scharnhörn,
Elbe estuary. Zeitschrift für Jagdwissenschaften 34: 120-124, 1988.
Walls R .J., Brown M. B., Budgey R., Parnel, M., Thorpe L. The remote monitoring of offshore avian
movement using bird detection radar at Skegness, Lincolnshire. Central Science Laboratory, York, UK. 2004.
Wetlands International. Waterbird population estimates – fourth edition. Wetlands International,
Wageningen. 2006.
Wetlands International. Waterbird population estimates – fifth edition. http://wpe.wetlands.org/. 2014.
Willmott J. R., Forcey G., Kent A. 2013. The Relative Vulnerability of Migratory Bird Species to Offshore Wind
Energy Projects on the Atlantic Outer Continental Shelf: An Assessment Method and Database. Final Report
to the U.S. Department of the Interior, Bureau of Ocean Energy Management, Office of Renewable Energy
Programs.
Wójcik C., Rydzkowski P., Ściborski M. The spring migration of waders (Charadrii) in the lower Vistula valley.
Ring 21: 79–90, 1999.
Zielioska M., Zielioski P. Rybitwy. W: Sikora A., Chylarecki P., Meissner W., Neubauer G. (red.). Monitoring
ptaków wodno-błotnych w okresie wędrówek. Poradnik metodyczny. GDOŚ, Warszawa. pp: 142-152, 2011.
Zielioski M., Studzioski S. Awifauna Błot Rakutowskich pod Włocławkiem. Notatki Ornitologiczne 37: 259–
300, 1996.
90
10. Spis rysunków
Rysunek 1.
Lokalizacja obszaru przeznaczonego pod budowę morskiej farmy wiatrowej „Bałtyk Środkowy
II”. ..............................................................................................................................................16
Rysunek 2.
Położenie akwenu przeznaczonego pod budowę morskiej farmy wiatrowej „Bałtyk Środkowy
II” w stosunku do najbliższych obszarów sieci Natura 2000. ....................................................17
Rysunek 3.
Przebieg transektów, wzdłuż których liczono ptaki w rejonie powierzchni przeznaczonej pod
planowaną inwestycję. ..............................................................................................................21
Rysunek 4.
Schemat pokazujący przykładową granicę skutecznej szerokości transektu (ESW) w pasie 300
m objętym liczeniem ptaków. ...................................................................................................25
Rysunek 5.
Zmiany liczebności wszystkich gatunków ptaków zaobserwowanych podczas kolejnych rejsów
badawczych w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”. .......................................................45
Rysunek 6.
Zmiany liczebności lodówki podczas kolejnych rejsów badawczych w rejonie powierzchni
„Bałtyk Środkowy II”..................................................................................................................52
Rysunek 7.
Zmiany liczebności mewy srebrzystej podczas kolejnych rejsów badawczych w rejonie
powierzchni „Bałtyk Środkowy II”. ............................................................................................54
Rysunek 8.
Rozmieszczenie wszystkich ptaków wodnych w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
w okresie letnim. .......................................................................................................................57
Rysunek 9.
Rozmieszczenie mewy srebrzystej w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie
letnim. .......................................................................................................................................58
Rysunek 10.
w okresie migracji jesiennej. .....................................................................................................59
Rysunek 11.
migracji jesiennej. .....................................................................................................................60
Rysunek 12.
Rozmieszczenie lodówki w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie migracji
jesiennej. ...................................................................................................................................60
Rysunek 13.
w okresie zimowania. ................................................................................................................62
Rysunek 14.
zimowania. ................................................................................................................................62
Rysunek 15.
Rozmieszczenie lodówki w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie zimowania. .63
Rysunek 16.
w okresie migracji wiosennej. ...................................................................................................65
Rysunek 17.
migracji wiosennej. ...................................................................................................................66
Rysunek 18.
Rozmieszczenie lodówki w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II” w okresie migracji
wiosennej. .................................................................................................................................67
91
Rysunek 19.
Rozmieszczenie lodówki na Ławicy Słupskiej i w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”
w listopadzie 2012 roku. ...........................................................................................................68
Rysunek 20.
w grudniu 2012 roku. ................................................................................................................69
Rysunek 21.
w lutym 2014 roku. ...................................................................................................................70
Rysunek 22.
Porównanie średniej liczby przelotów ptaków nad powierzchnią „Bałtyk Środkowy II”
zarejestrowanych podczas jednego rejsu w wyróżnionych okresach fenologicznych. .............80
Rysunek 23.
Porównanie pułapów przelotu ptaków nad powierzchnią „Bałtyk Środkowy II”
w wyróżnionych okresach fenologicznych. ...............................................................................81
11. Spis tabel
Tabela 1.
Współrzędne geograficzne proponowanej lokalizacji obszaru przeznaczonego na
przygotowanie, realizację i eksploatację „MFW Bałtyk Środkowy II”. ......................................15
Tabela 2.
Porównanie zalecanej w podręczniku GDOŚ metodyki prowadzenia obserwacji z metodyką
zastosowaną podczas realizacji monitoringu ptaków morskich w rejonie powierzchni „Bałtyk
Środkowy II”. .............................................................................................................................19
Tabela 3.
Długośd i powierzchnia pasa obserwacji w obrębie transektów w rejonie powierzchni „Bałtyk
Środkowy II”. .............................................................................................................................22
Tabela 4.
Terminy rejsów w rejonie obszaru przeznaczonego pod budowę morskiej farmy wiatrowej
„Bałtyk Środkowy II” z podaniem osób wykonujących obserwacje oraz użytego statku. ........22
Tabela 5.
Wartości skutecznej szerokości transektu (ESW) obliczone dla poszczególnych gatunków i dla
całego ugrupowania ptaków wodnych przebywających w rejonie powierzchni „Bałtyk
Środkowy II” ..............................................................................................................................25
Tabela 6.
Podział terminów kontroli na cztery okresy fenologiczne. .......................................................27
Tabela 7.
Lista gatunków stwierdzonych na obszarze planowanej inwestycji „Bałtyk Środkowy II”
z podaniem ich statusu ochronnego i sumy osobników zaobserwowanych podczas wszystkich
kontroli. .....................................................................................................................................33
Tabela 8.
Struktura gatunkowa wszystkich ptaków siedzących na wodzie i przelatujących,
stwierdzonych podczas poszczególnych kontroli wykonanych w okresie letnim w rejonie
Tabela 9.
stwierdzonych podczas poszczególnych kontroli wykonanych w okresie migracji jesiennej
w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”. ............................................................................47
92
Tabela 10.
stwierdzonych podczas poszczególnych kontroli wykonanych w okresie zimowania w rejonie
Tabela 11.
stwierdzonych podczas poszczególnych kontroli wykonanych w okresie migracji wiosennej
w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”. ............................................................................50
Tabela 12.
Średnia liczebnośd lodówki w przeliczeniu na godzinę rejsu na powierzchni „Bałtyk Środkowy
II” i na Ławicy Słupskiej. ............................................................................................................55
Tabela 13.
Szacunkowe średnie liczebności i zagęszczenia ptaków wodnych przebywających na
powierzchni planowanej inwestycji i w dwumilowej strefie buforowej w okresie letnim. ......58
Tabela 14.
powierzchni planowanej inwestycji i w dwumilowej strefie buforowej w okresie migracji
jesiennej. ...................................................................................................................................61
Tabela 15.
powierzchni planowanej inwestycji i w dwumilowej strefie buforowej w okresie zimowania.
...................................................................................................................................................65
Tabela 16.
powierzchni planowanej inwestycji i w dwumilowej strefie buforowej w okresie migracji
wiosennej. .................................................................................................................................67
Tabela 17.
Liczebnośd przelatujących ptaków stwierdzonych podczas kolejnych kontroli w okresie
letnim. .......................................................................................................................................71
Tabela 18.
Liczebnośd poszczególnych gatunków ptaków przelatujących w okresie letnim w rejonie
badanej powierzchni w wyróżnionych strefach wysokości.......................................................72
Tabela 19.
wędrówki jesiennej. ..................................................................................................................73
Tabela 20.
Liczebnośd poszczególnych gatunków ptaków przelatujących w okresie migracji jesiennej
w rejonie badanej powierzchni w wyróżnionych strefach wysokości. .....................................74
Tabela 21.
zimowania. ................................................................................................................................75
Tabela 22.
Liczebnośd poszczególnych gatunków ptaków przelatujących w okresie zimowania w rejonie
badanej powierzchni w wyróżnionych strefach wysokości.......................................................76
Tabela 23.
wędrówki wiosennej. ................................................................................................................77
Tabela 24.
Liczebnośd poszczególnych gatunków ptaków przelatujących w okresie migracji wiosennej
w rejonie badanej powierzchni w wyróżnionych strefach wysokości. .....................................79
93
12. Spis fotografii
Fot. 1.
Statki North Star (A), Złota Rybka (B), Turbot (C) i Amelia Max (D), z których prowadzono
obserwacje w rejonie powierzchni „Bałtyk Środkowy II”. ........................................................19
94
13. Załączniki
Załącznik 1. Kategorie zagrożenia IUCN (na podstawie Categories & Criteria version 3.1).
rozpoznane
oszacowane
Zagrożone
wyginięciem
niedostatecznie
rozpoznane
nie
oszacowane
kryteriów IUCN
EX
całkowicie wymarłe (extinct), oznaczane znakiem †
EW
wymarłe na wolności (extinct in the wild) - wymarłe w stanie dzikim klasyfikuje się jako wymarłe na wolności, co oznacza, że pojedyncze
okazy,
czy
nawet
populacje
mogą
żyd
jeszcze
w hodowlach i ogrodach zoologicznych
CR
krytycznie zagrożone (critically endangered) - najbardziej zagrożone
gatunki
EN
zagrożone (endangered) - przypisuje się im wysokie ryzyko wymarcia
w niedalekiej przyszłości
VU
narażone (vulnerable) - gatunki, które mogą wymrzed stosunkowo
niedługo, chod nie tak szybko jak zagrożone
NT
podwyższonego ryzyka (near threatened - bliskie zagrożenia) - gatunki
bliskie zaliczenia do poprzedniej kategorii, ale jeszcze się do niej nie
kwalifikujące
LC
niższego ryzyka (least concern - najmniejszej troski)
DD (data deficient) - taksony o nieokreślonym stopniu zagrożenia,
wymagającym dokładniejszych danych
według NE (not evaluated)
95
Załącznik 2. Rangi specjalnej troski SPEC (Species of European Conservation Concern), określone przez
międzynarodową federację BirdLife International, uwzględniające kategorie zagrożenia oraz charakter
występowania danego gatunku w Europie i na Świecie (BirdLife International 2004).
SPEC 1 – gatunki zagrożone w skali globalnej;
SPEC 2 – gatunki zagrożone, których europejska populacja przekracza 50% populacji Światowej i których stan
zachowania uznano za niekorzystny;
SPEC 3 – gatunki zagrożone, których europejska populacja nie przekracza 50% populacji Światowej i których
stan zachowania w Europie uznano za niekorzystny;
SPEC 4 – gatunki niezagrożone, których europejska populacja przekracza 50% populacji Światowej;
SPEC – gatunki nieposiadające rangi SPEC.
Litera w po nazwie kategorii wskazuje, że ranga dotyczy populacji zimującej w Europie.
96

BSII_Ptaki morskie MFW wyniki_raport 4962KB Sep 04 2015 08

Transkrypt

Podobne dokumenty

Coraz gorsze skutki zmian klimatu dla ptaków

Produkt TwójPasaz.pl

sprawozdanie z II Warsztatów oznaczania ptaków!

Z czym na ptaki?

Aquila Falconry

Test

Informacja o spotkaniu Podziel się plażą_18 październik

tutaj - Śląski Ogród Botaniczny