Mapa hydrogeologiczna Polski arkusz Chęciny.

mgr Gertruda Herman
MAPA HYDROGEOLOGICZNA POLSKI W SKALI 1:50 000 ARKUSZ CHĘCINY
Mapa hydrogeologiczna Polski (MhP) w skali 1:50 000 jest seryjną mapą
wykonywaną dla całego kraju, sporządzaną w cięciu arkuszowym na podkładzie
topograficznym w układzie 1942. Od 1996 r. Mapa hydrogeologiczna Polski
wykonywana jest w wersji komputerowej. Każdy z 1069 arkuszy MhP stanowi
odrębną bazę danych hydrogeologicznych GIS w systemie oprogramowania firmy
Intergraph.
Arkuszowa edycja mapy została zrealizowana w latach 1996-2004 w oparciu
o Instrukcję opracowania i komputerowej edycji Mapy hydrogeologicznej Polski w
skali 1:50 000. Mapa przedstawia w syntetyczny sposób warunki występowania,
zasobność, hydrodynamikę, jakość oraz stopień zagrożenia wód podziemnych
głównego użytkowego poziomu wodonośnego, stanowiącego podstawowe źródło
zaopatrzenia w wodę, głównie do celów komunalnych.
Mapa składa się z następujących elementów:
• Planszy głównej, prezentującej wydajność potencjalną studni wierconych, zasięg
występowania głównego poziomu wodonośnego, hydroizohipsy, kierunki
przepływu wód, leje depresyjne, jakość wody i wskaźniki jakości przekraczające
wymagania dla wód pitnych oraz stopień zagrożenia głównego poziomu.
Jednostki hydrogeologiczne wydzielone na mapie charakteryzują się zbliżonymi
warunkami występowania (stratygrafią, litologią), podobnym stopniem izolacji oraz
taką samą klasą modułu zasobów dyspozycyjnych. Punktowo przedstawiono
istniejące i potencjalne ogniska zanieczyszczeń, klasy czystości wód w rzekach,
opróbowane ujęcia z zaznaczeniem klasy jakości wód. Zaznaczono również
wybrane otwory wiertnicze (studnie), studnie kopane, badawcze otwory
hydrogeologiczne i otwory bez opróbowania hydrogeologicznego, punkty
obserwacji wód podziemnych, odwadniane wyrobiska górnicze i obszary górnicze
dużych, eksploatowanych złóż,
• Mapy dokumentacyjnej, map uzupełniających, przedstawiających głębokość
występowania, miąższość i przewodność głównego poziomu oraz z przekrojów i
tekstu z tabelami. Tabele zawierają informacje o otworach wiertniczych, studniach
kopanych
i
innych
punktach
dokumentacyjnych,
parametrach
hydrogeologicznych, wynikach analiz wody i obiektach stanowiących zagrożenie
dla jakości wód podziemnych.
Pod względem administracyjnym obszar arkusza znajduje się w zachodniej
części województwa świętokrzyskiego. Obejmuje pogranicze powiatu kieleckiego
(gmina i miasto Chęciny i niewielkie fragmenty gmin Sitkówka-Nowiny i Piekoszów)
1
oraz powiatu jędrzejowskiego (gmina i miast Małogoszcz, gminy Sobków i
Jędrzejów).
Obszar arkusza Chęciny obejmuje południowo-zachodni fragment antyklinorium
świętokrzyskiego oraz przylegającą do niego część niecki nidziańskiej.
Skomplikowana budowa geologiczno-strukturalna obszaru arkusza powoduje
znaczne zróżnicowanie warunków hydrogeologicznych. Zbiorniki wód podziemnych o
znaczeniu użytkowym występują w utworach czwartorzędowych, mezozoicznych:
(kredy, jury i triasu) oraz paleozoicznych: (permu i dewonu). Skały starszego
paleozoiku: (kambru i dewonu dolnego) oraz triasu górnego i jury środkowej
charakteryzują się bardzo niską wodonośnością. Są one praktycznie bezwodne.
Piętro czwartorzędowe pełni przeważnie podrzędną rolę. Posiada stosunkowo
niewielkie rozprzestrzenienie. Wody porowe występują w piaszczysto-żwirowych
osadach rzecznych. Osady czwartorzędowe w dolinach Nidy, Czarnej i Białej Nidy,
leżące na wodonośnych utworach starszego podłoża, stanowią podrzędny poziom
użytkowy. Miąższość wodonośnych utworów czwartorzędu wynosi przeważnie 15-20
m. Wydajności potencjalne studni wierconych nie przekraczają 30-50 m3/godz. Piętro
kredowe występuje w południowo-zachodniej części obszaru arkusza. Użytkowe
poziomy wodonośne stanowią margle, wapienie i opoki kredy górnej oraz piaski i
piaskowce kredy dolnej. Wydajności potencjalne studni wynoszą najczęściej 10-30
m3/godz., lokalnie osiągają 30-50 m3/godz. Jurajskie piętro wodonośne występuje w
centralnej części arkusza. Główny poziom użytkowy stanowią spękane wapienie
górnej jury. Skały te cechuje bardzo duża zmienność parametrów
hydrogeologicznych. Przeważają wydajności studzien rzędu 10-30 i 30-50 m3/godz.,
lokalnie sięgają 70-120 m3/godz. W obrębie piętra triasowego wydzielono
środkowotriasowy i dolnotriasowy poziom wodonośny. Poziom środkowotriasowy
tworzą wapienie z wkładkami iłów i margle, a poziom dolnotriasowy piaskowce,
mułowce i iłowce. Wydajności potencjalne studni najczęściej mieszczą się w
przedziale 10-30 m3/godz. Permskie piętro wodonośne stanowią zlepieńce,
piaskowce, mułowce i wapienie górnego permu. Piętro to jest stosunkowo słabo
rozpoznane w aspekcie hydrogeologicznym. Wydajności potencjalne studni są niskie,
rzędu 10-30 m3/godz. Dewońskie piętro wodonośne występuje w północnowschodniej części arkusza. Zbiornik wodonośny stanowią wapienie i dolomity
dewonu środkowego wraz z wapieniami dewonu górnego. Poziom ten występuje w
obrębie kilku struktur geologicznych, odizolowanych od siebie. Wodonośność
utworów dewonu środkowego i górnego jest zróżnicowana. W wąskich strukturach
wydajności potencjalne studni wierconych wynoszą 10-30 i 30-50 m3/godz., lokalnie
są wyższe, w granicach 50-70 m3/godz., niekiedy przekraczają 120 m3/godz.
Przeważające obszary występowania głównych użytkowych poziomów
wodonośnych uznano za obszary o wysokim stopniu zagrożenia jakości wód
podziemnych. Zakwalifikowano do tej grupy obszary, na których utwory wodonośne
odsłaniają się na powierzchni terenu lub są przykryte osadami słabo
przepuszczalnymi o miąższości do 10 m. Na tych obszarach poziomy wodonośne
2
pozbawione są izolacji stropowej. Przy dużej koncentracji ognisk zanieczyszczeń,
głównie dużych zakładów wydobywczo-przetwórczych, stopień zagrożenia jakości
wód podziemnych wzrasta do bardzo wysokiego.
3