Agencja koczowniczy

Podstawy
y rolnictwa
Ryszard Cymerman
Rolnictwo - jeden z działów gospodarki,
gospodarki
którego
g głównym
g
y zadaniem jjest
dostarczenie żywności.
R l i t uzyskuje
Rolnictwo
k j produkty
d kt roślinne
śli
i
zwierzęce dzięki uprawie roli i roślin
oraz chowu i hodowli zwierząt.
Historia rolnictwa
Rolnictwo należy do najstarszych dziedzin wytwórczości
materialnej człowieka - jego początki datuje się na neolit 10 000 do 3 000 lat p. n. e. Przejście od łowiectwa i
zbieractwa do uprawy roli doprowadziło do "rewolucji"
rewolucji w
społecznościach ludzkich, przy czym często wymieniana
fazą
a ą poś
pośrednią
ed ą by
był etap tworzenia
two e a ogrodów,
og odów, które
tó e ssłużyły
u yy
jako tymczasowe zabezpieczenie dla społeczeństw
zbieracko-łowieckich
b e c o ow ec c na wypadek
wyp de nieurodzaju.
eu od ju Zmienił
e się
sę
ich tryb życia z koczowniczego na osiadły, co doprowadziło
do p
powstania liczniejszych
j y i bardziejj złożonych
y form
społecznych umożliwiających dalszą ewolucję umysłowości
człowieka. Zmienił sięę też stosunek człowieka do p
przyrody,
y y,
którą zaczął ją dostosowywać do własnych potrzeb.
Historia rolnictwa
Pierwsza uprawa roli rozpoczęła się ok. 8000 r. p. n. e. na Bliskim
Wschodzie (żyzny półksiężyc, Mezopotamia, Egipt), a wkrótce
niemal jednocześnie w trzech oddalonych od siebie częściach świata
na obszarze współczesnych: Chin, Meksyku i Peru. Pierwszymi
oś
uprawnymi
up w y by
byłyy różne
ó e rodzaje
od je ps
pszenicy
e cy i jęc
jęczmienia
e
roślinami
(Bliski Wschód). W Azji Południowo-Wschodniej były to groch, bób,
ryż i proso, natomiast w Ameryce Środkowej i Południowej - dynia,
fasola i kukurydza. I tak dzięki uprawie roślin mogły się rozwinąć
wielki cywilizacje starożytne, nazywane niekiedy od głównych roślin
uprawnych cywilizacją pszenicy,
pszenicy ryżu i kukurydzy.
kukurydzy
Nieco wcześniej doszło do udomowienia niektórych zwierząt: owiec i
kóz - ok. 10 000-7 000 lat p
p. n. e.,, p
późniejj bydło
y
i świnie - ok. 6000 lat
p. n. e. Doszło do tego także na Bliskim Wschodzie, skąd, zarówno
uprawa roślin, jak i hodowla zwierząt, rozprzestrzeniła się po całym
Świecie.
Przestrzeń rolna
Podstawowe
pojęcia
Pojęcia dotyczące przestrzeni rolniczej
Ewidencja gruntów
i budynków
Kodeks cywilny Ustawa o
podatku rolnym
art.55
Kodeks cywilny Art.461
Ustawa z 3.02.1995r
o ochronie gruntów
rolnych i leśnych
USTAWA o
k t łt
kształtowani
i
u
ustroju
rolnego
Użytek Grunt Nieruchomość Gospodarstwo rolne
rolna
rolny
rolny
UR
GR
NR
Gos Rol
Gos.Rol.
Użytek rolny
UR
Jedna z (7) grup użytków gruntowych wyodrębniona
dla celów ewidencji gruntów
Rodzaje w grupie UR
R
Grunty orne
Ł
Łąki
Ps
Pastwiska
S/R Sady
B/R Zabudowa zagrodowa
Wsr Stawy rybackie
W
Rowy melioracyjne
ZALICZANIE GRUNTÓW DO POSZCZEGÓLNYCH UŻYTKÓW GRUNTOWYCH
1. Użytki rolne
1)) Gruntyy orne
Do gruntów ornych zalicza się grunty:
a) poddane stałej uprawie mechanicznej mającej
na celu produkcję ziemiopłodów rolniczych lub
ogrodniczych,
d i
h w tym grunty, na k
których
ó h urządzone
d
zostały ogrody działkowe oraz szklarnie i inspekty,
b)) nadające
ją sięę do uprawy,
p
y, o którejj mowa p
pod
lit. a), ale zajęte pod plantacje chmielu, wikliny,
drzew (np.
(np choinek) oraz szkółki drzew ozdobnych i
krzewów,
c)) ugory, odłogi.
dł i
ZALICZANIE GRUNTÓW DO POSZCZEGÓLNYCH UŻYTKÓW GRUNTOWYCH
1. Użytki rolne
2)) Sadyy
Do sadów zalicza się grunty o powierzchni co najmniej 0,1000 ha
y o zwartym
y nasadzeniu
zasadzone drzewami i krzewami owocowymi
(minimum 600 drzew lub 2.000 krzewów na 1 ha), szkółki drzew i
krzewów owocowych oraz winnice
3) Łąki trwałe
ą trwałych
y zalicza sięę g
gruntyy pokryte
p y zwartąą wieloletniąą
Do łąk
roślinnością, złożoną z licznych gatunków traw, roślin motylkowych i
ziół, tworzących ruń łąkową, systematycznie koszoną, a w rejonach
górskich - hale i połoniny z zasady koszone
4) Pastwiska trwałe
Do pastwisk trwałych zalicza się grunty pokryte podobną
jak na łąkach roślinnością, z reguły wypasane, a w rejonach
górskich - hale i połoniny, które z zasady nie są koszone,
lecz wypasane.
ZALICZANIE GRUNTÓW DO POSZCZEGÓLNYCH UŻYTKÓW GRUNTOWYCH
1. Użytki rolne
5) Grunty rolne zabudowane
Do gruntów rolnych zabudowanych zalicza się grunty zajęte pod budynki
mieszkalne oraz inne budynki i urządzenia budowlane służące produkcji rolniczej,
nie wyłączając produkcji rybnej, oraz przetwórstwu rolno
rolno-spożywczemu
spożywczemu
(kotłownie, komórki, garaże, szopy, stodoły, wiaty, spichlerze, budynki
inwentarskie, place składowe i manewrowe w obrębie zabudowy itp.), a także
zajęte pod ogródki przydomowe w gospodarstwach rolnych.
rolnych
6) Grunty pod stawami
Do gruntów pod stawami zalicza się grunty pod zbiornikami wodnymi (z
wyjątkiem jezior i zbiorników zaporowych z urządzeniami do regulacji poziomu
wód), wyposażonymi w urządzenia hydrotechniczne, nadającymi się do chowu,
h d li i przetrzymywania
hodowli
t
i ryb,
b obejmujące
b j j
powierzchnię
i
h i ogroblowaną
bl
wraz z
systemem rowów oraz tereny przyległe do stawów i z nimi związane, a należące do
obiektu stawowego.
7) Grunty pod rowami
Do g
gruntów pod
p rowami zalicza sięę grunty
g
y zajęte
ję pod
p otwarte rowyy
pełniące funkcje urządzeń melioracji wodnych dla gruntów
wykorzystywanych do produkcji rolniczej
Grunt rolny Ustawa z 3.02.1995r o ochronie
GR
gruntów rolnych i leśnych
™określone w ewidencji
j gruntów
g
jako
j
użytki
y rolne,,
™pod stawami rybnymi i innymi zbiornikami wodnymi
służącymi
ł ż
i wyłącznie
ł
i dla
dl potrzeb
t b rolnictwa,
l i t
™pod wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych
budynkami mieszkalnymi oraz innymi budynkami i
urządzeniami
ą
służącymi
ą y wyłącznie
yą
do p
produkcji
j rolniczejj
oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu,
™pod
™
d budynkami
b d k i i urządzeniami
d
i i służącymi
ł ż
i bezpośrednio
b
ś d i
do produkcji rolniczej uznanej za dział specjalny, stosownie
do przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych
i podatku dochodowym od osób prawnych,
Grunt rolny Ustawa z 3.02.1995r o ochronie
GR
gruntów rolnych i leśnych
™parków wiejskich oraz pod zadrzewieniami i zakrzewieniami
śródpolnymi w tym również pod pasami przeciwwietrznymi i
śródpolnymi,
urządzeniami przeciwerozyjnymi,
™pracowniczych ogrodów działkowych i ogrodów botanicznych,
™pod urządzeniami: melioracji wodnych, przeciwpowodziowych
i przeciwpożarowych, zaopatrzenia rolnictwa w wodę, kanalizacji
oraz utylizacji ścieków i odpadów dla potrzeb rolnictwa i
mieszkańców
i
k ń ó wsi,
i
™zrekultywowane
y
dla p
potrzeb rolnictwa,,
™torfowisk i oczek wodnych,
™pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych.
Grunt rolny Ustawa z 3.02.1995r o ochronie
GR
gruntów rolnych i leśnych
Nie uważa się za grunty rolne gruntów znajdujących
się pod parkami i ogrodami wpisanymi do rejestru
zabytków.
zabytków
nie są traktowane jako grunty rolne:
™grunty pod jeziorami i wodami płynącymi,
bo
a służącymi
s u ący do zaopatrzenia
aopat e a ludności
ud ośc w
zbiornikami
wodę, wałami przeciwpowodziowymi;
™nieużytki;
Nieruchomość rolna
NR
Kodeks cywilny art.
461
Nieruchomość służąca do
działalności wytwórczej
y
j w rolnictwie
do produkcji roślinnej i zwierzęcej,
nie wykluczając produkcji
warzywniczej,
arz niczej sadowniczej
sado niczej i rybnej
r bnej
Gospodarstwo rolne
Gosp.Roln.
Kodeks cywilny art.
553
„to grunty rolne
l wraz z gruntamii
leśnymi, budynkami lub ich częściami,
urządzeniami i inwentarzem, jeżeli
stanowią lub mogą stanowić
zorganizowaną całość gospodarcza oraz
prawami i obowiązkami
p
ą
związanymi
ą y z
prowadzeniem gospodarstwa rolnego”.
Gospodarstwo rolne Ustawa z dnia 15 listopada
Gosp.Roln.
1984r. o podatku rolnym
art. 1 pkt. 2
„…..to obszar użytków rolnych, gruntów pod
gruntów,, sklasyfikowanych
y
y w
stawami oraz g
ewidencji jako użytki rolne, pod zabudowaniami
związanymi z prowadzeniem tego gospodarstwa o
łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub o
powierzchni
i
h i użytków
ż tkó rolnych
l h przekraczającej
k
j j1h
ha
przeliczeniowy, stanowiących własność lub
znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej,
prawnejj bądź
p
ą jednostki
j
organizacyjnej
g
yj j nie
posiadającej osobowości prawnej”.
Gospodarstwo rolne USTAWA z dnia 11 kwietnia 2003 r.
Gosp.Roln.
o kształtowaniu ustroju rolnego
(D U
(Dz.
U. N
Nr 64
64, poz. 592)
92)
art. 2 pkt. 2
należy przez to rozumieć
gospodarstwo rolne w
rozumieniu
i i Kodeksu
K d k cywilnego
il
o
obszarze nie mniejszym niż 1 ha
użytków
y
rolnych;
y ;
Ustawa z dnia 19 października
1991 o gospodarowaniu
nieruchomościami rolnymi
Skarbu Państwa
(Tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 208, poz. 2128)
Dysponowanie
y p
nieruchomościami rolnymi
y
Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu
nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.
RRM z dnia 29 marca 1994 r. (Dz.U. Nr 45,).
RMSP z dnia 1sierpnia 2003 r. Dz. U. Nr 140, poz. 1350)
Prywa
tne
Komu
nalne
S
-
S
+
Dz
+
Dz
-
A
+
P
Skarb Państwa
Sprze
daż
++
Dzierżawa
z
k
-+
++
ANR
Admin
Zarząd istrow
anie
+
-
A t
Aport
Nieodpł
atne
przekaz
anie
+
+
Agencja
nieruchomości
i
h
ś i
rolnych
Ustawa z dnia 19 października 1991 o gospodarowaniu
nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa
Zakres działania
Ustawa dotyczy
1) nieruchomości rolnych w rozumieniu Kodeksu cywilnego
położonych na obszarach przeznaczonych w planach
zagospodarowania przestrzennego na cele gospodarki rolnej, z
wyłączeniem gruntów znajdujących się w zarządzie Lasów
Państwowych i parków narodowych,
2) innych nieruchomości i składników mienia pozostałych po
likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej oraz ich
zjednoczeń i zrzeszeń,
3) lasów niewydzielonych geodezyjnie z nieruchomości, określonych
w pkt
kt 1 i 2.
2
Agencją kieruje Prezes
Odd i ł Terenowe
Oddziały
T
11
Filii ANR
5
Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu
Państwa
Agencja gospodaruje Zasobem w drodze:
1) sprzedaży mienia w całości lub jego części,
2) oddania na czas oznaczony do odpłatnego
korzystania
y
osobom p
prawnym
y lub fizycznym,
y
y ,
3) wniesienia mienia lub jego części do spółki,
4)) oddania na czas oznaczony
y administratorowi,,
,,
5) przekazania w zarząd,
6) zamiany nieruchomości.
Kształtowaniu ustroju rolnego
USTAWA z dnia 11 kwietnia 2003 r.
o kształtowaniu ustroju rolnego
(Dz U
(Dz.
U. Nr 64
64, poz
poz. 592)
Zasady kształtowania ustroju rolnego
państwa dotyczą:
Art. 1.
1) poprawy struktury obszarowej
gospodarstw rolnych;
2) przeciwdziałania nadmiernej
k
koncentracji
t
ji nieruchomości
i
h
ś i rolnych;
l
h
3) zapewnienia
i i prowadzenia
d
i działalności
d i ł l ś i
rolniczejj w gospodarstwach
g p
rolnych
y
przez osoby o odpowiednich
kwalifikacjach.
kwalifikacjach
Sprzedaży nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną
lub osobę
ęp
prawną
ą inną
ą niż Agencja
g
j
Art. 3
p
prawo
pierwokupu
p
p przysługuje
p y g j z mocy
y ustawy
y
jej dzierżawcy, jeżeli łącznie spełnione są
następujące warunki:
1) umowa dzierżawy została zawarta w formie
pisemnej i ma datę pewną oraz była
y o y a a co najmniej
aj
ej 3 lata,
ata, licząc
c ąc od tej
wykonywana
daty;
2) nabywana nieruchomość wchodzi w skład
gospodarstwa rodzinnego dzierżawcy lub jest
d i ż i
dzierżawiona
przez spółdzielnie
ółd i l i produkcji
d k ji
rolnej.
Sprzedaży nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną
lub osobę
ęp
prawną
ą inną
ą niż Agencja
g
j
•O treści umowy sprzedaży nieruchomości rolnej
zawiadamia się dzierżawcę tej nieruchomości, jeżeli
umowa dzierżawy trwała co najmniej 3 lata od dnia
jej zawarcia.
•W przypadku braku uprawnionego do
pierwokupu,
i
k
albo
lb niewykonania
i
k
i przez niego
i
tego prawa, prawo pierwokupu przysługuje z
mocy ustawy Agencji, działającej na rzecz
Skarbu Państwa.
Sprzedaży nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż Agencja
Zasad podanych wyżej nie stosuje się,
jeżeli nabywcą nieruchomości rolnej
jest:
1) spółdzielnia
ółd i l i produkcji
d k ji rolnej
l j-w
przypadku
p
yp
sprzedaży
p
yp
przez jjejj członka
nieruchomości rolnej stanowiącej wkład
gruntowy w tej spółdzielni;
2) osoba bliska zbywcy w rozumieniu
przepisów o gospodarce
nieruchomościami.
nieruchomościami
osoba
bliska
tto zstępni,
t
i wstępni,
t
i rodzeństwo,
d ńt
d
dzieci
i i
rodzeństwa, małżonka, osoby
przysposabiające i przysposobione
ę, która pozostaje
p
j ze zbywcą
y ą
oraz osobę,
faktycznie we wspólnym pożyciu,",
Sprzedaży nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż Agencja
Jeżeli cena sprzedawanej nieruchomości rażąco
odbiega od jej wartości rynkowej
rynkowej, wykonujący
prawo pierwokupu może, w terminie 14 dni od
d i złożenia
dnia
ł ż i oświadczenia
ś i d
i o wykonaniu
k
i prawa
pierwokupu, wystąpić do sądu o ustalenie ceny
tej nieruchomości.
Sąd ustala cenę nieruchomości, przy
zastosowaniu sposobów jej ustalania
przewidzianych
id i
h w przepisach
i
ho
gospodarce
g
p
nieruchomościami.
Art. 5
Gospodarstwo rodzinne
1. Za gospodarstwo rodzinne uważa się
gospodarstwo rolne:
1) prowadzone przez rolnika indywidualnego
oraz
2) w którym łączna powierzchnia użytków
rolnych jest nie
większa niż 300 ha.
2. Przy ustalaniu powierzchni użytków rolnych, będących
przedmiotem współwłasności uwzględnia się
powierzchnię nieruchomości rolnych odpowiadających
udziałowi we współwłasności takich nieruchomości, a w
przypadku współwłasności łącznej uwzględnia się łączną
powierzchnię nieruchomości rolnych stanowiących
przedmiot
d i t współwłasności.
ół ł
ś i
Rolnik indywidualny
Art. 6
1. Za rolnika indywidualnego uważa się osobę
fizyczną,
y
ą będącą
ę ą ą właścicielem lub dzierżawcą
ą
nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni
użytków
y
rolnych
y nieprzekraczającej
p
ją j 300 ha,
prowadzącą osobiście gospodarstwo rolne,
rolne
posiadającą kwalifikacje rolnicze,
rolnicze
zamieszkałą w gminie,
gminie na obszarze której
położona jest jedna z nieruchomości
rolnych wchodzących w skład tego
gospodarstwa.
Rolnik indywidualny
Art. 6
1. Osobiście prowadzi gospodarstwo rolne j ż li podejmuje
jeżeli
d j j wszelkie
lki decyzje
d
j dotyczące
d
prowadzenia działalności rolniczej w tym
gospodarstwie.
d
t i
Dowodem potwierdzającym osobiste
prowadzenie
d
i gospodarstwa
d t
rolnego
l
jest
j t
oświadczenie prowadzącego to
gospodarstwo, poświadczone przez wójta
((burmistrza,, prezydenta
p y
miasta).
)
Rolnik indywidualny
Art. 6
2. Kwalifikacje rolnicze osoba fizyczna posiada, jeżeli:
1) uzyskała wykształcenie rolnicze co najmniej zasadnicze
lub wykształcenie średnie lub wyższe,
wyższe lub
2) osobiście prowadziła gospodarstwo rolne lub pracowała w
gospodarstwie
gospoda
st e rolnym
o y p
przez
e o
okres
es co najmniej
aj
ej 5 lat.
at
Dowodem potwierdzającym posiadanie kwalifikacji rolniczych jest:
1) świadectwo lub dyplom ukończenia szkoły z uzyskanym tytułem
zawodowym albo dyplom uzyskania tytułu zawodowego lub dyplom
potwierdzający
p
ją y kwalifikacje
j zawodowe;;
2) oświadczenie poświadczone przez wójta (burmistrza, prezydenta
miasta) lub świadectwo pracy.
(dopuszcza się również odpowiednie dokumenty wydane przez właściwe
organy lub instytucje państw członkowskich Europejskiego Obszaru
Gospodarczego).
Rolnik indywidualny
Art. 6
Dowodem potwierdzającym
zamieszkanie jest dokument
określający zameldowanie na pobyt
stały w rozumieniu przepisów o
ewidencji ludności i dowodach
osobistych.
P d t
Podstawowe
Rejestr
j
roślin uprawnychp
y
Unii Europejskiej
urzędowy
ę
y wykaz
y
g
gatunków
roślin uprawnych w Europie,
wpisanych do krajowego
rejestru
j t (2006 rok).
k)
Burak
•burak
burak cukrowy,
•burak pastewny
y
,
Rośliny pastewne - trawy
kostrzyca
kostrzewa czerwona kostrzewa łąkowa
kostrzewa owcza
kostrzewa trzcinowa kupkówka pospolita
mietlica pospolita
mietlica psia
mietlica rozłogowa
rajgras wyniosły
stokłosa uniolowata
tymotka
kolankowata
tymotka łąkowa
wiechlina błotna
wiechlina gajowa
wiechlina łąkowa
wiechlina zwyczajna wyczyniec łąkowy
życica mieszańcowa życica trwała
życica
wielokwiatowa
Rośliny pastewne- strączkowe:
łubin
pastewny
wyka
kosmata
bobik
łubin
wąskolistny
wyka siewna
łubin żółty
łubin biały
groch
g
siewny
Rośliny pastewne: motylkowate
drobnonasienne:
Esparceta siewna komonica
zwyczajna
koniczyna
koniczyna
krwistoczerwona łąkowa
krwistoczerwona,
inkarnatka
koniczyna
koniczyna
białoróżowa
szwedzka
lucerna
lucerna
nerkowata
mieszańcowa
koniczyna biała
koniczyna perska
lucerna
chmielowa
lucerna siewna
Rośliny pastewne: inne
brukiew
pastewna
kapusta
pastewna
rzodkiew
oleista
Rośliny oleiste:
gorczyca
biała
konopie
siewne
rzepak
p
gorczyca
sarepska
len
zwyczajny
rzepik
p
kminek
zwyczajny
mak
soja
j
Rośliny zbożowe-zboża:
pszenica
zwyczajna
y
j
pszenica
twarda
pszenica
i
orkisz
owies
jęczmień
mozga
kanaryjska
yj
kukurydza
ż t
żyto
pszenżyto
ż t
Rośliny okopowe:
burak cukrowy
burak pastewny
Marchew
pastewna
•,
Ziemniaki
Warzywa - cebulowate
cebula
cebula
zwyczajna siedmiolat
ka
por
cebula
szalotka
czosnek
pospolity
czosnek
askalońs
ki
Warzywa - dyniowate:
dynia
dynia
arbuz,
olbrzymia zwyczajna kawon
melon
ogórek
siewny
Warzywa - kapustne:
brokuł
p
kalarepa
kapusta
głowiasta
czerwona
jarmuż,
jarmuż
kapusta
liś i t
liściasta
kapusta
p
brukselska,
brukselka
kapusta
pekińska
kalafior
kapusta
p
głowiasta
biała
kapusta
włoska
Warzywa
y
- korzeniowe i
liściowe
burak
ćwikłowy
marche
marchew
sałata
siewna
i
burak
liściowy
rabarbar
ogrodowy
g
y
seler
zwyczajny
j
cykoria
y
s pinak
szpinak
Warzywa - psiankowe
oberżyna, papryka
bakłażan
pomidor
Warzywa - strączkowe:
bób
fasola
g
groch
wielokwiato siewny
wa
cukrowy
k
groch siewny łuskowy
Warzywa - inne:
karczoch karczoch koper
hiszpański zwyczajny włoski
szparag
Rośliny sadownicze - drzewa owocowe
brzoskwinia
zwyczajna
grejpfrut
cytryna
zwyczajna
jabłoń
grusza pospolita mandarynka
pigwa
pomarańcza
słodka
śliwa japońska
oliwka
europejska
morela
zwyczajna
czereśnia
leszczyna
pospolita
migdałowiec
zwyczajny
wiśnia
pospolita
orzech włoski
Podstawowe rośliny rolnicze
Pszenica zwyczajna
Pszenica należy do najważniejszych roślin zbożowych
świata Jako zboże chlebowe towarzyszy człowiekowi od
świata.
nie pamiętnych czasów. Najstarszy, na dzień dzisiejszy,
ślad uprawiania pszenicy pochodzi z wykopalisk
archeologicznych na Bliskim Wschodzie i jest datowany na
rok ok.
ok 7000 p.
p n
n. ee.
Do Europy dotarła w neolicie, tj. ok. 5000 lat p.n.e.
Na terenach Polski pojawiła się latach 1000
1000-2000
2000 p.n.e.
Znaczenie gospodarcze
Znaczenie strategiczne
g
- jjako surowiec chlebowy
yi
paszowy.
Powierzchnia światowych
y zasiewów sięga
ęg ok.
230 milionów ha,
W Polsce- 2,5
2 5 miliona ha
Plony
y w Polsce:
- średnio 3,5 t/ha ziarna
w gospodarstwach dobrych - (8,5 t/ha)
pszenica ozima
pszenica jara
Siew: pszenica ozima
•Masa wysiewu wynosi
200-265 kg/ha,
Żyto zwyczajne
Znaczenie gospodarcze
Na świecie uprawia się ok.11 mln ha żyta co stanowi
ok.1,5% powierzchni zasiewów wszystkich zbóż.
Główni producenci to: Rosja, Szwecja, Polska,
Niemcy i Białoruś. W Polsce uprawia się żyto na ok.
2350 tys. ha, co stanowi ponad 26 % zasiewów
wszystkich zbóż i uzyskuje się przeciętnie
ok. 23 q ziarna z ha.
Średnio w Polsce uzyskuje się około 5500 tys
tys. ton
ziarna rocznie.
Siew
ok 120-150 kg/ha
ok.
Jęczmień
Jęczmień
ę
stanowi ok. 10 % światowejj powierzchni
p
uprawy
p
y
zbóż (68-71 mln ha). Największym producentem tego zboża
jest Rosja, podczas gdy najwyższe zbiory uzyskuje się w
Irlandii (6,0 t/ha) i Belgii (6,2 t/ha). Powierzchnia zasiewów
jęczmienia w Polsce wynosi ok. 1,1-1,2 mln ha, w tym
formy ozime zajmują tylko 110
110-190
190 tyś
tyś. ha.
ha Związane to jest z
łatwym wymarzaniem jęczmienia u nas.
Plon - jęczmienia ozimego 3,05-3,3
3 05 3 3
t/ha
t/ha.
Krajowe zbiory ziarna jęczmienia wynoszą 3,3-3,7 mln t on, z
czego 75 % przeznacza się na pasze
pasze, po 5 % na spożycie w
formie kasz i płatków, na słód browarniany, ok. 10 % na
y a reszta to ubytki
y i straty.
y
materiał siewny
Owies zwyczajny
Na świecie uprawia się owies na ok.
ok 17,9
17 9 mln ha
ha, co
stanowi 3 % areału zajętego przez zboża. Średni plon
z ha wynosi ok.
ok 2 ton,
ton najwyższe plony z 1 ha
uzyskuje się w Irlandii (6t), Holandii (5,8t) i Anglii
(5 5t)
(5,5t).
W Polsce uzyskuje się średnio plony rzędu 2,53 t/ha.
Przed wojną powierzchnia upraw owsa w Polsce
wynosiła ok.1 mln ha, jednak w miarę rozwoju
mechanizacji gdy systematycznie zmniejszało się
mechanizacji,
pogłowie koni, zmniejszał się też jego udział w
strukturze zasiewów zbóż i teraz zajmuje ok.6
ok 6 % (570
tys. ha).
Pszenżyto
Pszenżyto jest syntetycznym mieszańcem
międzyrodzajowym pszenicy z żytem, łączącym w sobie cech
obu gatunków.
W stanie naturalnym nie występuje. Udanego krzyżowanie
dokonano po raz pierwszy w 1875 roku,
roku jednak otrzymane
mieszańce były sterylne, pierwsze płodne przeżyto udało się
uzyskać dopiero w roku 1889.
Pszenżyto wprowadzono do uprawy stosunkowo niedawno,
dzięki hodowli tzw. wtórnych mieszańców: które
wyhodowano: pszenżyto ozime na Węgrzech w
1968, natomiast forma jarą uzyskano w Kanadzie w 1970
roku.
roku
W Polsce
Pierwszą wpisaną do Rejestru Odmian Oryginalnych
uzyskano w Poznańskim Instytucie Roślin w roku 1982 i
nadano jej nazwę Lasko.
Rzepak
Roślina olejodajna
j
j pospolicie
p
p
uprawiany
p
yw
naszym
y kraju,
j jedna
j
z
najważniejszych roślin
olejodajnych świata.
siew - termin siewu dla rejonów o większym
nasileniu
il i uprawy rzepaku
k (zachodnia
(
h d i część
ść kraju)
k j )
mieści się między 15 a 25. 08. Tylko w północnowschodniej
schodniej części
c ęści Polski siewy
sie
rzepaku
r epak trzeba
tr eba
zakończyć już przed 10.08. Rzepak sieje się w
rozstawie szerokorzędowej (co 35-45
35 45 cm)
cm),
wąskorzędowej (12-15 cm) lub zawężonej (20-25 cm).
Il ść wysiewu
Ilość
i
(4-6
(4 6 k
kg)) powinna
zapewnić po wschodach zagęszczenie 0,8
0 8-1
1,2
2 mln
roślin na 1 ha.
.
Ziemniak, kartofel
jedna z najważniejszych roślin jadalnych świata, powszechnie
uprawiana w klimacie umiarkowanym, rzadziej w ciepłym,
dostarcza bulw skrobiowych, spożywczych, pastewnych lub
przemysłowych (produkcja alkoholu
alkoholu, krochmalu itd)
itd).
Krzaczasta bylina, kwiaty białe, różowe lub fioletowe, owoc zielona jagoda. Największe uprawy w Rosji, Polsce, Stanach
Zjednoczonych.
Dzicy przodkowie uprawnych form ziemniaka występują w Andach
i na sąsiednich terenach, od Meksyku po Chile. Ziemniaki
uprawiane były od dawna przez Inków już ok. 3500 lat temu, do
Polski przywiózł je prawdopodobnie z wiedeńskiej wyprawy (1683)
Jan III Sobieski. Uprawiane jako roślina jadalna od 2. połowy XVIII
w. (początkowo ziemniaki hodowano jako rośliny ozdobne lub
ciekawostki botaniczne
kukurydza pastewna
Kukurydza należy do roślin o dużych wymaganiach
klimatycznych Polska znajduje się na północnym
klimatycznych.
skraju europejskiego pasa uprawy kukurydzy.
W okresie 1997
1997-2001
2001 powierzchnia uprawy
kukurydzy na ziarno wzrosła o blisko 150 tys. ha, tj.
prawie trzykrotnie.
trzykrotnie
Jako pasza energetyczna znajduje zastosowanie w
żywieniu wszystkich gatunków zwierząt, zwłaszcza
w żywieniu bydła i trzody chlewnej.
chlewnej Najlepsze
warunki dla uprawy kukurydzy występują w
południowo zachodnim i południowo
południowo-zachodnim
południowo-wschodnim
wschodnim
rejonie kraju.
Burak
dwuletnia
d
l t i roślina
śli
uprawna
z rodziny komosowatych
Burak
wiele form i odmian, takich jak:
•burak liściowy (boćwina, botwina),
o jadalnych liściach i zgrubiałych ogonkach liściowych
(odmiana mało znana w Polsce, nazwą boćwina określa się
młode liście buraka ćwikłowego)
ćwikłowego),
•burak
b
k cukrowy
k
,
o dużej zawartości cukru w korzeniach,
podstawowa roślina cukrodajna
p
j w klimacie
umiarkowanym,
Burak
wiele form i odmian, takich jak:
•burak
b
k pastewny
t
,
o zgrubiałych
bi ł h korzeniach
k
i h używanych
ż
h na paszę,
•burak korzeniowy (ćwikła),
(ćwikła)
o jadalnych, zgrubiałych, czerwonych korzeniach (młode
liś i jadalne).
liście
j d l )
Gryka siewna
Gryka,
y , rodzajj z rodziny
y rdestowatych.
y
Dwa gatunki roślin uprawnych:
1) Gryka siewna,
siewna zwana hreczką pochodzi z Azji
Wschodniej Centralnej, uprawiana Europie.
Jadalne
Jada
e są ttrójgraniaste
ójg a aste orzeszki
o es
zawierające
a e ające
skrobię, z których wyrabia się kaszę lub mąkę.
Używana także jako roślina pastewna,
miododajna, lecznicza
2) Gryka tatarka pochodzi z Azji Środkowej,
rzadziej uprawiana
uprawiana, pojawia się za to jako
chwast w uprawach gryki siewnej. Jest mniej
plenna lecz odporniejsza
p
p
j
na niekorzystne
y
warunki siedliskowe niż gatunek poprzedni.
Warzywa
Warzywa
rośliny
śli
roczne, dwuletnie
d
l t i lub
l b byliny
b li
(rzadko podkrzewy lub drzewa),
w całości
ł ś i llub
b w części
ś i służące
ł ż
jjako
k
pokarm dla człowieka, spożywane
w postaci
t i surowej,
j gotowanej
t
j albo
lb
w przetworach.
Ni któ
Niektóre
warzywa są jjednocześnie
d
ś i
roślinami przyprawowymi. Warzywa są
pożywieniem
ż
i i
dodatkowym,
d d tk
ważnym
ż
źródłem witamin, soli mineralnych
mikroelementów.
ik
l
tó
Ze względu na użytkowaną część rośliny
stosuje się podział na warzywa:
-korzeniowe (np. marchew siewna, pietruszka
zwyczajna, rzodkiew czarna, rzepa biała,)
-bulwowe
bulwowe (brukiew,
(brukiew czyli karpiel
karpiel, burak
ćwikłowy, rzodkiewka, selery zwyczajne,
kalarepa),
kalarepa)
- cebulowe (cebula jadalna,
jadalna por)
por),
Ze względu na użytkowaną część rośliny
stosuje się podział na warzywa:
- łodygowe (szparag lekarski, młode
pędy bambusów, szczytowe pąki palm jako
tzw. kapusta palmowa),
- liściaste (rabarbar - ogonki liściowe,
liściowe
rzeżucha ogrodowa, cykoria endywia, sałata
siewna szpinak warzywny
siewna,
warzywny, szczaw
zwyczajny, burak liściowy, jarmuż, kapusta
chińska pekińska i głowiasta,
chińska,
głowiasta brukselka)
brukselka),
Ze względu na użytkowaną część rośliny
stosuje się podział na warzywa:
-kwiatostanowe (kalafior, brokuł),
-nasienne (kasztan jadalny),
- owocowe (pomidor, bakłażan,
papryka roczna, ogórek, dynia
zwyczajna tykwa)
zwyczajna,
tykwa).
Łąka
Łąka, zbiorowisko roślinne z udziałem
traw roślin zielnych,
zielnych którego powstanie
trwanie w warunkach klimatu
umiarkowanego uzależnione jest od
gospodarki rolno
rolno-pasterskiej
pasterskiej człowieka
(zbiorowisko antropogeniczne). W tym
ujęciu
j i jest
j t to
t zbiorowisko
bi
i k półnaturalne.
ół t
l