chemia organiczna

Chemia organiczna to dziedzina nauki zajmująca się badaniem
budowy, właściwości oraz reakcji związków chemicznych
zawierających węgiel. Obejmuje ona wszystkie 15 milionów
znanych związków zawierających węgiel. Liczba ta przekracza
ilość związków nieorganicznych (ok. 500.000) o wielokrotność,
ponieważ węgiel jest w stanie tworzyć rozgałęzione łańcuchy i
struktury pierścieniowe.
Przemysł chemiczny, dzięki swoim produktom, stara
się ze wszelkich sił zaspokoić w możliwie najlepszy
sposób ludzkie zapotrzebowanie. By podołać temu
społecznemu zadaniu nie uniknie się w chemii pracy
z substancjami, które w zależności od stężenia, ilości
czy zastosowania mogą okazać się niebezpieczne.
Nigdy nie da się całkowicie zapobiec emisji
toksycznych czy palnych substancji. Poza tym cały
czas dochodzi do nieszczelności, w przypadku
których takie substancje mogą wyciekać.
Wiele substancji organicznych stosowanych i
produkowanych w przemyśle chemicznym jest
toksycznych i/lub palnych, tak więc osoby pracujące
przy instalacjach chemicznych są potencjalnie
zagrożone. Najczęściej występujące niebezpieczne
substancje organiczne to:
 alkeny
(eten, propen)
(benzen, toluen, ksylen)
 aldehydy (formaldehyd)
 węglowodory halogenowe (dichlorometan, chlorek
metylenu, czterochlorek etylenu)
 węglowodory nienasycone (butadien)
 aromaty
W branży przemysłu chemicznego pracownicy często
muszą wchodzić do wąskich przestrzeni, jak zbiorniki
czy rurociągi, w celu ich czyszczenia czy konserwacji.
Tutaj zagrożenie wskutek trujących czy palnych gazów
jest duże, ponieważ substancje szkodliwe mogą się
D-32080-2011
Nota aplikacyjna
Przemysł chemiczny – chemia organiczna
gromadzić w takich pomieszczeniach oraz może
wystąpić brak tlenu. Dlatego też szczególnie ważne
jest przeprowadzanie w takich miejscach pomiaru
gazów. (Patrz nota aplikacyjna
„Confined Space Entry“).
SUBSTANCJE
ALKENY
Do tej grupy zaliczają się między innymi etylen i
propylen.
 eten
(etylen) to bezbarwny, palny, słodko pachnący
związek organiczny w postaci gazowej, o wzorze
sumarycznym C2H4. Dolna granica wybuchowości
etenu wynosi 2,3 % obj. Eten to najczęściej
produkowany organiczny bazowy środek chemiczny.
Produkcja etenu w roku 2010 wyniosła szacunkowo
142 milionów ton na całym świecie. Najważniejszymi
produktami reakcji chemicznych etenu są polietylen
(56 %), dwuchlorek etylenu do produkcji PCV (14
%), tlenek etylenu (11 %) do produkcji poliestrowych
produktów wstępnych glikolu etylenowego lub np.
niejonowych środków powierzchniowo-czynnych
(środki piorące) oraz benzen etylowy (7 %) do
produkcji polistyrenu. Oznacza to, że więcej niż
75% etenu jest stosowana do produkcji tworzyw
sztucznych (dane z Wikipedii). Przy czym eten to
substancja wyjściowa do produkcji licznych
związków organicznych takich, jak aldehyd octowy,
octan winylu, buten, styren, etanodiol i
inne substancje.
02 |
PRZEMYSŁ CHEMICZNY - CHEMIA ORGANICZNA
 propen
(propylen) to bezbarwny, palny gaz
o dolnej granicy wybuchowości 2,0 % obj. To
jedna z najważniejszych substancji bazowych w
przemyśle chemicznym. Około dwie trzecie propenu
stosowane jest do produkcji polipropylenu. Dalsze
obszary zastosowania to produkcja akrylonitrylu,
który zazwyczaj jest stosowany do wytwarzania
akrylowych włókien tekstylnych oraz tlenku
propylenu jako surowca dla produktów takich, jak
poliuretan, lakiery i kleje, żywice poliestrowe, środki
chłodnicze, zabezpieczające przed zamarzaniem
i gaśnicze. Około 5% propenu jest stosowane
do produkcji fenolu i acetonu. Propen jest mało
trujący, lecz przy wysokim stężeniu może działać
narkotyzująco i spowodować uduszenie. Ponieważ
propen jest cięższy od powietrza oraz jest palny, z
powietrzem tworzy łatwo wybuchowe mieszanki nad
powierzchnią ziemi.
TLEN (O2)
Tlen w udziale 20,9 % obj. stanowi część składową
naszego powietrza oraz jest potrzebny do życia,
dlatego też zawsze należy monitorować poziom tlenu.
Przy stężeniach poniżej 17 % obj. tlenu istnieje ryzyko
uduszenia. Podwyższone stężenie O2 (> 25 % obj.)
nie jest odczuwalne przez człowieka, lecz może
mieć znaczne konsekwencje w postaci zapalności
materiałów oraz powodować samozapalenie.
AROMATY (BENZEN, TOLUEN, KSYLEN)
Do tej grupy zaliczają się takie aromaty, jak benzen,
toluen i ksylen.
 ksylen: bezbarwna ciecz. Jest szkodliwa dla zdrowia
i wraz z powietrzem tworzy wybuchową mieszankę
(DGW 1,0 % obj.). Ksylen znajduje zastosowanie
głównie jako rozpuszczalnik. Poza tym służy do
produkcji tworzyw sztucznych, farb i klejów. W celu
podwyższenia liczby oktanowej dodawany jest do
paliw.
 toluen: bezbarwna, aromatycznie pachnąca ciecz.
Jest szkodliwa dla zdrowia, łatwopalna i wraz
z powietrzem tworzy wybuchową mieszankę
(DGW 1,0 % obj.). Toluen jest stosowany jako
rozpuszczalnik i dodatek do toksycznego benzenu.
Jest stosowany w klejach, lakierach oraz farbach
drukarskich.
 benzen: toksyczna, bezbarwna, aromatycznie
pachnąca ciecz. Jest łatwopalna i wraz z powietrzem
tworzy wybuchową mieszankę (DGW 1,2 % obj.).
Jako dodatek do benzyny, benzen podwyższa
odporność na stukanie. Poza tym jest stosowany
jako surowiec do produkcji niektórych chemikaliów
przemysłowych takich, jak benzen etylowy, kumen,
cykloheksan lub nitrobenzen. Ze wszystkich trzech
aromatów benzen posiada najwyższy potencjał
zagrożenia, ponieważ jest rakotwórczy. Z tego
powodu w petrochemii, gdzie wszystkie trzy aromaty
występują wspólnie, konieczny jest selektywny
pomiar benzenu.
FORMALDEHYD (HCHO)
Formaldehyd to bezbarwny gaz o gryzący zapachu.
Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie i dlatego
też jest często oferowany w handlu jako wodny
roztwór. Formaldehyd działa silnie drażniąco na oczy,
skórę i drogi oddechowe. Formaldehyd to jedna z
najważniejszych substancji bazowych w przemyśle
chemicznym oraz służąca jako substancja wyjściowa
dla wielu innych związków chemicznych. Tylko w
samym przedsiębiorstwie BASF roczna produkcja
wynosi 500.000 ton formaldehydu; w Unii Europejskiej
w roku 2007 wyprodukowano około 4 milionów ton,
na świecie około 21 milionów ton. Formaldehyd
znajduje zastosowanie między innymi przy produkcji
barwników, tworzyw sztucznych, lekarstw, środków
konserwujących, nawozów, przy uszlachetnianiu
tekstyliów („wolne od zagnieceń”) oraz wielu innych
(dane z Wikipedii).
WĘGLOWODORY HALOGENOWE
 dichlorometan
(również chlorek metylenu,
DCM) to organiczny związek chemiczny z
grupy węglowodorów chlorowanych o wzorze
sumarycznym CH2CI2. Dichlorometan to bezbarwna,
trudnopalna ciecz. Dichlorometan służy między
innymi jako rozpuszczalnik do lakierów, środek
odtłuszczający i rozpuszczalnik do ekstrakcji
dla kofeiny oraz jako rozpuszczalnik do żywicy,
tłuszczów, tworzyw sztucznych i bitumenu. Poza
tym jest stosowany jako czynnik chłodniczy w
agregatach chłodniczych. W przypadku styczności
z płynnym dichlorometanem - również przez skórę
- mogą wystąpić objawy zatrucia jak bóle głowy,
zawroty głowy, brak apetytu, aż po stany podobne
do narkotycznych. Opary są cięższe od powietrza.
W przypadku spalania dichlorometanu może
powstać wysoce toksyczny fosgen w formie gazu.
Podejrzewa się, że dichlorometan ma działanie
rakotwórcze (dane z Wikipedii).
 czterochlorek etylenu (nazwa potoczna:
perchloroetylen, perchlor, PER, PCE) to bezbarwna,
niepalna, lotna ciecz, której opary są o wiele
cięższe od powietrza. Czterochlorek etylenu
to rozpuszczalnik znajdujący zastosowanie w
przemyśle tekstylnym, fotograficznym, optycznym
i metalowym. Ze względu na wysoki potencjał
rozpuszczania tłuszczy stosowany jest tam jako
środek odtłuszczający. Kolejny ważny obszar
PRZEMYSŁ CHEMICZNY - CHEMIA ORGANICZNA
zastosowania to czyszczenie chemiczne.
Czterochlorek etylenu zaklasyfikowany jest jako
rakotwórcza substancja niebezpieczna. Chroniczne
wdychanie prowadzi do uszkodzenia wątroby i
nerek. Istnieje podejrzenie, że jest karcynogenny i
toksyczny dla reprodukcji (dane z Wikipedii).
WĘGLOWODORY NIENASYCONE
 1,3-butadien
(etylen winylu) to bezbarwny
gaz o łagodnym, aromatycznym zapachu. Jest
nienasyconym węglowodorem o dużym znaczeniu
w przemyśle. Ponad 90% produkcji jest przerabiana
na kauczuk syntetyczny. Butadien jest rakotwórczy i
skrajnie łatwopalny. W zakresie udziału powietrza od
1,4 do 6,3 procent stanowi mieszankę wybuchową.
Butadien działa narkotyzująco (dane z Wikipedii).
TECHNIKA POMIARU GAZÓW
URZĄDZENIA DO CIĄGŁEGO, SYMULTANICZNEGO
POMIARU OSOBISTEJ EKSPOZYCJI NA TLEN I GAZY
URZĄDZENIA DO KALIBRACJI I TESTOWANIA FUNKCJI
Kompletna stacja testująca Dräger Bump Test
Station Dräger X-am 1/2/5000 (83 19 130)
– łatwe użytkowanie
– automatyczny test funkcji + butla z gazem
testowym
– autarkiczny - nie wymagane zewnętrzne źródło
energii
– natychmiastowe udokumentowanie wyników
dzięki opcjonalnej drukarce Printer Set do
stacji Dräger Bump Test Station Dräger X-am
1/2/5000 (83 21 011)
URZĄDZENIA DO CIĄGŁEGO POMIARU AROMATÓW
(BENZEN, TOLUEN I KSYLEN)
Dräger Multi-PID 2
– detekcja łączna aromatów
– szybki czas reakcji
– rurki wstępne do specyficznej detekcji benzenu
– łatwa kalibracja izobutanem
TOKSYCZNE I PALNE
Dräger X-am 2000/5000 z następującą konfiguracją
czujników
– CatEx 125 PR do pomiaru palnych gazów takich,
jak eten i propen
– łatwa kalibracja zastępcza poprzez pentan dla
etenu i propenu
– XXS O2 do pomiaru stężenia tlenu
– X-am 5000: XXS OV lub XXS OV-A czujnik
do detekcji w ppm pozostałych organicznych
związków, jak eten, propen, butadien i
formaldehyd
– odporność IP 67: pyło- i wodoszczelny
URZĄDZENIA DO CIĄGŁEGO MONITOROWANIA
OBSZARU POD KĄTEM TLENU / GAZÓW PALNYCH
I TOKSYCZNYCH
Jeżeli konieczne jest monitorowanie obszarów, to
urządzenie Dräger X-zone 5000 może być stosowane
w połączeniu z Dräger X-am 5000.
Dräger X-zone 5000
– prawie stacjonarna instalacja, szybka i łatwa w
montażu
– dopuszczenie Ex dla strefy 0
– do 25 urządzeń Dräger X-zone 5000 może być
automatycznie połączonych ze sobą i utworzyć
bezprzewodową linię bezpieczeństwa
URZĄDZENIA NIE DO CIĄGŁEGO POMIARU AROMATÓW
W ZAKRESIE PPM LUB PPB
Chip Dräger Benzol 0,2 – 10 ppm (64 06 030) i
analizator Dräger CMS
– specyficzny pomiar benzenu obok innych
aromatów
– do pomiarów koncentracji chwilowej, niskie koszty
– kalibracja nie jest konieczna
Przy pomocy następujących chipów:
– benzen 0,2 – 10 ppm (64 06 030)
specyficzny pomiar benzenu
– o-ksylen 10 – 300 ppm (64 06 260)
inne aromaty również zostaną wykazane
– toluen 10 – 300 ppm (64 06 250)
ustalenie sumy aromatów
| 03
04 |
PRZEMYSŁ CHEMICZNY - CHEMIA ORGANICZNA
POMPKI DO RUREK WSKAŹNIKOWYCH DRÄGER
Pompka Dräger accuro® do wykrywania gazu
– obsługa jednoręczna
– autarkiczna - nie wymagane zewnętrzne źródło
energii
– możliwość zastosowania w obszarach
zagrożonych wybuchem
Dräger X-act® 5000
– automatyczna pompka do wykrywania gazu, w
wykonaniu Ex
– automatyczne przeniesienie parametrów pomiaru
(skaner kodu kreskowego)
– uproszczenie pomiaru dzięki optycznemu
alarmowi przy zakończeniu pomiaru
– wydajna pompa, dzięki czemu można zastosować
dodatkowe sondy do pomiaru nieszczelności
Rurki wskaźnikowe Dräger® i pompki accuro lub
X-act® 5000 do pomiarów koncentracji chwilowej
Do ochrony przed aromatami i formaldehydem:
Filtr kombinowany 1140 A2B2P3 R D (67 38 783)
Do ochrony przed węglowodorami halogenowymi i
nienasyconymi:
Filtr kombinowany 1140 AXP3 R D (67 38 862)
Dräger X-plore® 5500 (R55270)
– podwyższony komfort noszenia dzięki bocznie
umieszczonym filtrom
– oszczędność kosztów eksploatacyjnych dzięki
uniwersalnemu rozmiarowi, który ułatwia logistykę
i składowanie
– uproszczona rejestracja, przyporządkowanie i
śledzenie dzięki umieszczeniu wewnątrz kodu
kreskowego
Do ochrony przed aromatami i formaldehydem:
Filtr kombinowany X-plore A2B2P3 R D (67 38 776)
OKULARY OCHRONNE
Przy pomocy następujących rurek:
– benzen 0,5/c (81 01 841)
specyficzny pomiar benzenu
– toluen 5/b (81 01 661)
inne aromaty zostaną wskazane z
taką samą czułością
– czterochlorek etylenu 2/a (81 01 501)
– chlorek metylenu 20/a (81 03 591)
– formaldehyd 0,2/a (64 06 540)
– chloropren 5/a (67 19 901)
do pomiaru butadienu (odczytanie
według zapisów Voice)
Dräger X-pect 8300
– ochrona przed cząsteczkami pyłów, odrobinami i
kroplami
– przylegający kształt dla dobrej ochrony dookoła
głowy
– z powłoką przeciw zarysowaniom i przeciw
parowaniu
Substancje niebezpieczne podane w niniejszej nocie
aplikacyjnej są tylko przykładowe. Obszerna baza
danych Dräger VOICE zapewnia aktualne informacje
na temat ponad 1700 substancji niebezpiecznych
i 11500 synonimów. Dräger VOICE charakteryzuje
się wyraźnymi powiązaniami pomiędzy substancjami
niebezpiecznymi, opcjami pomiarowymi i sprzętem
ochronnym.
http://www.draeger.net/GC/en/showlogin.action
Uwagi końcowe:
W przypadku wszystkich wymienionych grup
urządzeń istnieją dalsze warianty, które nie zostały
przedstawione w niniejszej nocie aplikacyjnej.
Przedstawione warianty szczególnie nadają się do
wymienionej aplikacji, w zależności od specyficznego
środowiska stosowania godne polecenia mogą być
również inne kombinacje. Dräger służy radą w kwestii
Państwa szczególnych wymogów.
WYPOSAŻENIE OCHRONY OSOBISTEJ
Wszystkie dane podane w niniejszej nocie
aplikacyjnej zostały zestawione zgodnie z najlepszą
wiedzą. Jednak nie można traktować ich w sposób
wiążący. Informacje i dane podane w niniejszej nocie
aplikacyjnej mogą zostać zmienione,
przez co nie zawsze są zgodne z aktualnym stanem.
URZĄDZENIA FILTRUJĄCE
Maski pełnotwarzowe
Dräger X-plore® 6300 (R55800)
– redukcja kosztów eksploatacji dzięki wytrzymałej
budowie oraz prostej konserwacji i łatwej
naprawie
– oszczędność kosztów eksploatacyjnych dzięki
uniwersalnemu rozmiarowi, który ułatwia
logistykę i składowanie
– wysokie bezpieczeństwo pracy dzięki bliskiemu
naturalnego polu widzenia
Gogle Dräger X-pect 8515
– ochrona przy wysokim stężeniu gazu
– wysoki komfort noszenia dzięki dużemu polu
widzenia i przylegającemu kształtowi
Dla użytkowania produktów firmy Dräger obowiązują
wyłącznie instrukcje użytkowania załączone do
produktów. Instrukcje te należy przeczytać bardzo
dokładnie przed użyciem danego produktu oraz
przestrzegać podczas używania.
PRZEMYSŁ CHEMICZNY - CHEMIA ORGANICZNA
| 05
INFORMACJE ZAMÓWIENIOWE
URZĄDZENIA DO POMIARU TLENU I GAZÓW TOKSYCZNYCH/WYBUCHOWYCH Nr katalogowy
Dräger X-am 2000/5000/5600 W komplecie: jednostka zasilająca z rejestratorem danych i/lub zdarzeń, certyfikat producenta i dodatek CD
Czujniki (patrz cennik)
Kompletna stacja testująca Dräger Bump Test Station Dräger X-am 1/2/5000
83 19 130
Drukarka Printer Set do stacji testującej Dräger Bump Test Station Dräger X-am 1/2/5000
83 21 011
Gazy testowe (patrz cennik)
URZĄDZENIA DO MONITOROWANIA OBSZARU
Dräger X-zone 5000 (w zależności od wariantu w danym kraju – patrz cennik)
+ wyposażenie do ładowania
+ opcjonalnie wyposażenie radiowe
RURKI WSKAŹNIKOWE DRÄGER
Rurki Dräger (patrz nota aplikacyjna)
POMPKI DO RUREK WSKAŹNIKOWYCH DRÄGER, ANALIZATOR DRÄGER CMS
Dräger accuro
64 00 260
Dräger X-act 5000
45 23 500
Analizator Dräger CMS 83 17 700
MASKI I FILTRY
Dräger X-plore® 6300
R 55 800
Dräger X-plore® 5500
R 55 270
Dräger X-plore® 3500
R 55 350
Filtry patrz nota aplikacyjna
OKULARY OCHRONNE
Dräger X-pect 8310
R 58 249
Dräger X-pect 8320
R 58 268
Dräger X-pect 8515
R 58 271
CENTRALA
Drägerwerk AG & Co. KGaA
Moislinger Allee 53-55
23558 Lubeka, Niemcy
www.draeger.com
PRZEDSTAWICIELSTWA
SIEDZIBA GŁÓWNA BYTOM
Dräger Safety Polska sp. z o.o.
ul. Chorzowska 25
41 – 902 Bytom
Tel.+48 32 28 03 111
Fax+48 32 28 21 032
Producent:
Dräger Safety AG & Co. KGaA
Revalstraße 1
23560 Lubeka, Niemcy
BIURO HANDLOWE KATOWICE
BIURO HANDLOWE GŁOGÓW
Dräger Safety Polska sp. z o.o.
ul. Żelazna 1
40-851 Katowice
Tel.+48 32 388 76 60
Fax+48 32 601 26 24
Dräger Safety Polska sp. z o.o.
Plac Konstytucji 3 Maja 1
67 - 200 Głogów
Tel.+48 76 728 63 18
Fax+48 76 728 63 68
BIURO HANDLOWE WARSZAWA
BIURO HANDLOWE RUMIA
Dräger Safety Polska sp. z o.o.
Al. Jerozolimskie 174
02-489 Warszawa
Tel.+48 22 333 73 04
Fax+48 22 333 73 05
Dräger Safety Polska sp. z o.o.
ul. Grunwaldzka 22
84 - 230 Rumia
Tel.+48 58 671 77 70
Fax+48 58 671 05 50