„cieszka Ewa

„WOSKI DENTYSTYCZNE
MIĘKKIE W ASPEKCIE ICH
WŁAŚCIWOŚCI
TECHNOLOGICZNYCH”
Ewa Maria Ścieszka
Wstęp
W medycynie stomatologicznej pierwowzór woskowy
stanowiący etap do sporządzenia protezy utraconych
tkanek (epitezy), zostaje przetworzony na odpowiedni
rodzaj tkankowy. Woski dentystyczne słuŜące do
sporządzania pierwowzorów woskowych w technice
dentystycznej stanowią szeroką gamę materiałów o
róŜnych
właściwościach
w
zaleŜności
od
ich
przeznaczenia. Głównymi składnikami wosku są: stearyna,
parafina, ozokeryt, wosk Karnauba, kalafonia, terpentyna,
które po wymieszaniu uzyskują odpowiednie własności
plastyczne, twardość oraz temperaturę topnienia.
Definicja wosków dentystycznych
Woski dentystyczne to estry wyŜszych kwasów tłuszczowych z
wyŜszymi
jednowodorotlenowymi
alkoholami. Określeniem
prawidłowym jest: woski jako monoestry wyŜszych kwasów
tłuszczowych o długim nierozgałęzionym łańcuchu oraz alkoholi.
Niektóre woski zawierają zamiast alkoholi sterydy.
Woski otrzymuje się działając alkoholami na wyŜsze kwasy
tłuszczowe, powstające w reakcji estryfikacji. Woski są odporne
na działanie wielu czynników chemicznych i drobnoustrojów.
Podział wosków dentystycznych
1) Woski do modelowania
Woski modelowe
• Typ I (zimowy)
• Typ II (letni)
Woski odlewowe
• Woski inleyowe
• Gotowe formy
• Woski do zanurzania
2) Woski wyciskowe
3) Woski do rejestracji zwarcia
4) Woski do celów specjalnych
• Wosk kleisty (lepki)
• Wosk do hartowania modeli
• Wosk blokujący
• Wosk biały
Woski modelowe
•
•
•
•
Cechy wosku modelowego
wosk w temperaturze ciała nie moŜe ulec zmiękczeniu i
zniekształceniu
musi być dostatecznie twardy i niełamliwy
powinien charakteryzować się niewielkim skurczem termicznym
powinien wykazywać się niewielką elastycznością i kleistością
podczas ustawiania zębów
Zastosowanie wosku modelowego
•
•
•
•
•
wykonywaniu płyt i wałów wzorników zwarciowych, płyt
podstawowych w protezie całkowitej i częściowej, epitez
ustawianiu zębów w celu zamiany na tworzywo akrylowe
pobieraniu kęsków zwarciowych
modelowaniu koron tymczasowych, licówek
w blokowaniu podcieni
Przykłady zastosowań wosku modelowego (1)
Zdj.1 Wzornik zwarciowy woskowy
Zdj.2 Proteza całkowita szczęki
Zdj.3 Proteza częściowa szczęki
Przykłady zastosowań wosku modelowego (2)
Zdj.4 Epiteza oka
Zdj.5 Epiteza nosa
Zdj.6 Epiteza ucha
Woski odlewowe
Woski odlewowe są zabarwiane głównie na ciemne kolory,
co pozwala na dokładne i wyraźne odtwarzanie kształtów.
Produkowane
są
w
postaci
laseczek,
lancetów
kalibrowanych, płytek o róŜnej grubości oraz w róŜnego
rodzaju prefabrykowanych elementów protez stałych i
ruchomych.
Cechy wosku odlewowego
Wosk odlewowy cechuje ostrokonturowość, ostrokątowość .
Ma właściwości całkowitego spalania, nie zostawiając tzw.
popiołu, gdyŜ w przeciwnym razie mógłby zniekształcić formę
utworzoną w specjalnej masie ogniotrwałej.
Wosk odlewowy jest ciemnego koloru, dzięki czemu
przyczynia się to do dokładnego i wyraźnego odtwarzania
kształtów – od tego w duŜej mierze zaleŜy dokładność
metalowego odlewu. Wosk barwi się na kolory:
ciemnozielony, niebieski, granatowy oraz czarny.
Wosk odlewowy powinien być plastyczny, stabilny i posiadać
duŜą dokładność.
Wosk odlewowy musi łatwo się przyklejać do modelu i łatwo
się skrawać.
Zastosowanie wosku odlewowego
wykonywanie pierwowzorów woskowych koron protetycznych
(całkowitych i częściowych),
wkładów koronowych,
wkładów koronowo - korzeniowych,
protez szkieletowych,
mostów protetycznych.
Przykłady zastosowań wosku
odlewowego
Zdj.7 Korona protetyczna
woskowa
Zdj.8 Most protetyczny
woskowy
Zdj.9 Protezy szkieletowe
woskowe szczęki i Ŝuchwy
Podział substancji wchodzących w
skład wosków dentystycznych (1)
1.
2.
Substancje pochodzenia mineralnego:
parafina- ciało stałe, bezbarwne, bez smaku i zapachu,
temperatura topnienia 40-70 ˚C
stearyna- mieszanina kwasu stearynowego i palmitynowego
ozokeryt- wosk ziemny otrzymywany z kopalin, zapobiega
zbytniej lepkości wosku
Substancje pochodzenia zwierzęcego:
wosk pszczeli- mieszanina estrów organicznych wyŜszych
kwasów tłuszczowych i alkoholi, temperatura topnienia 6366 ˚C
wosk olbrot- ester kwasu palmitynowego, temperatura
topnienia 45˚ C
tłuszcze zwierzęce- zmniejszają kruchość i twardość
Podział substancji wchodzących w
skład wosków dentystycznych (2)
3.
•
•
•
•
4.
•
•
Substancje pochodzenia roślinnego:
wosk japoński- znajduje się w ziarnach tzw. drzewa
woskowego, temperatura topnienia 52-55˚C
wosk Carnauba- bardzo twardy, kruchy, posiada wysoką
temperaturę topnienia 85˚C
˚
kalafonia- krucha i łamliwa, temperatura topnienia 105-135˚C
Ŝywica Dammar- mieszanina olejków eterycznych i
rozpuszczalnych ciał stałych
Inne substancje wchodzące w skład wosków
dentystycznych:
terpentyna-bezbarwna ciecz o charakterystycznym zapachu,
jest rozpuszczalnikiem składników wosków
barwniki-koloru róŜowego, czerwonego, niebieskiego,
zielonego; najczęstszym jest barwnik tłuszczowy Sudan IV
Cel i zakres pracy
Celem pracy jest ustalenie parametrów określających wosk
miękki oraz wykazanie róŜnic technologicznych dla wosków
porównawczych: wosk produkcji Chema Rzeszów i wosk
produkcji Wiedent Łódź. Woski dentystyczne powinny
spełniać odpowiednie wymogi technologiczne. Dlatego
podjęliśmy badania dla wosku modelowego miękkiego,
którego to technologia wytwarzania została opracowana w
WyŜszej Szkole InŜynierii Dentystycznej im. prof. Meissnera
w Ustroniu, oraz podjęto badania porównawcze wosków
stosowanych obecnie w kraju.
Badania własne (1)
Materiały przeznaczone do badań
Zdj.10 Wosk dentystyczny miękki wyprodukowany w
WyŜszej Szkole InŜynierii Dentystycznej w Ustroniu
Badania własne (2)
Zdj.11 Wosk dentystyczny miękki Wiedent
Łódź
Badania własne (3)
Zdj.12 Wosk dentystyczny miękki Chema
Rzeszów
Przebieg badań
CHARAKTERYSTYKA BADANIA PRÓB DOTYCZĄCYCH
WYZNACZANIA WSPÓŁCZYNNIKA PLASTYCZNOŚCI WOSKÓW
DENTYSTYCZNYCH
Zasada
pomiaru
własności
płynięcia
(odkształcenia
plastycznego) wg normy PN-EN ISO 15854:2008 polega na
zmierzeniu początkowej długości odpowiednio odlanej próbki wosku
(L0), a następnie końcowej jej długości (Lk), po zastosowaniu
nacisku osiowego siły ściskającej równowaŜnej masie 2 kg.
Odkształcenie plastyczne próbki obliczane jest na podstawie
wyników pomiaru, jako róŜnica długości próbki
(L0 – Lk) w stosunku do jej długości początkowej L0, wyraŜona w
procentach.
Lo – długość początkowa, mm
Lk - długośc końcowa, mm
Op –płynięcie, %
Lo - LK
Op = ----------------- x 100%
Lo
Wyniki badań dotyczących wyznaczania
współczynnika plastyczności wosków
dentystycznych
Zakres badań własnych obejmował serię pomiarów
odkształcenia plastycznego wg normy PN-EN ISO
15854:2008 dla następujących produktów:
• wosk modelowy miękki WSID
• wosk modelowy miękki Wiedent Łódź
• wosk modelowy miękki Chema Rzeszów
Temperatua
Płynięcie, %
pomiaru,°C
Próbka 1
Próbka 2
Próbka 3
TO-2/9-1/09
TO-2/9-2/09
TO-2/9-3/09
Pomiar
Pomiar
Pomiar
Pomiar
Pomiar
Pomiar
1
2
1
2
1
2
23,0 ± 0,1
0,81
0,80
0,9
0,9
2,1
2,0
37,0 ± 0,1
53
52
7,1
6,7
77
78
45,0 ± 0,1
-
-
-
-
-
-
Tab.1 Wyniki pomiarów płynięcia dla wosków dentystycznych
miękkich
Uzyskane wyniki potwierdzają fakt, Ŝe wosk modelowy
miękki WSID w
temperaturze prowadzonej próby, tj. 37Co wykazuje płynięcie 53% a wosk
miękki Wiedent Łódź 7,1% w pierwszej próbie. Wosk miękki Chema
Rzeszów nie spełnia wymagań na płytę wzornika. NiŜsze zmiany w
płynięciu wosku świadczą, Ŝe moŜna uniknąć odkształcenia modelu.
próbka nr 1- wosk miękki WSID
próbka nr 1 – wosk miękki Łódź
próbka nr 3 – wosk miękki Rzeszów
W celu porównania otrzymanych wyników przedstawiono równieŜ
wymagania obowiązujące w zakresie wielkości odkształceń plastycznych
dla wosków dentystycznych zgodnie z normą PN-EN ISO 15854:2008
Wosk na płytę wzornika
Temperatura
pomiaru, °C
Klasa 1 (miękki)
Klasa 2 (twardy)
Klasa 3 (b. twardy)
Min. %
Max. %
Min. %
Max. %
Min. %
Max. %
23,0 ± 0,1
-
1,0
-
0,6
-
0,2
37,0 ± 0,1
5,0
90,0
-
10,0
-
1,2
45,0 ± 0,1
-
-
50,0
90,0
5,0
50,0
Tab.2 Wymagania w zakresie płynięcia dla wosków dentystycznych wg
normy PN-EN ISO 15854:2008
Zgodnie z normą PN-EN ISO 15854:2008, wymagań w zakresie
płynięcia w temperaturze pomiaru 23°C , dla wosku na płytę wzornika klasa 1, nie spełniła próbka nr 3 .
Wnioski
1.Na podstawie przeprowadzonych badań zaobserwowano
zmianę płynięcia wosków w róŜnych temperaturach w zakresie
23Co- 37Co.
2.Badane materiały wykazują największe płynięcie w zakresie
wyŜszych temperatur.
3.Własności płynięcia próbek wosków badanych zgodnie z
procedurą zawartą w normie PN-EN ISO 15854:2008 spełniają
wymagania dla wosku miękkiego WSID opracowanego w
WyŜszej Szkole InŜynierii Dentystycznej i wosku miękkiego
Wiedent Łódź.