Narzad równowagi - ocena uszkodzenia w procesie
Transkrypt
Narzad równowagi - ocena uszkodzenia w procesie
168 FONIATRIA I AUDIOLOGIA / PHONIATRICS AND AUDIOLOGY Narząd równowagi – ocena uszkodzenia w procesie diagnostycznym do operacji wszczepu ślimakowego Vestibular function in cochlear implant candidates Kazimierz Niemczyk, Agnieszka Olejniczak, Małgorzata Kaczorowska, Lidia Mikołajewska, Katarzyna Pierchała, Krzysztof Morawski, Arkadiusz Paprocki Otolaryngol Pol 2009; 63 (2): 168-170 ©by Towarzystwo Otorynolaryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi Otrzymano/Received: 06.2008 Zaakceptowano do druku/Accepted: 13.01.2009 Katedra i Klinika Otolaryngologii AM, SP CSK Kierownik: prof. dr hab. n. med. K. Niemczyk Wkład pracy autorów/ Authors contribution: K. Niemczyk – nadzór merytoryczny nad powstałą pracą. A. Olejniczak – konsultacje pacjentów, opracowanie wyników badań, interpretacja zapisów ENG, Opracowanie artykułu. M. Kaczorowska – udział w badaniu chorych. K. Pierchała – interpretacja zapisów ENG. L. Mikołajewska – badanie pacjentów w okresie pooperacyjnym. K. Morawski – przewodniczenie zespołowi kwalifikującemu do implantów ślimakowych. A.Paprocki – udział w badaniu pacjentów. Konflikt interesu/ Conflicts of interest: Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów. Adres do korespondencji/ Address for correspondence: imię i nazwisko: prof. Kazimierz Niemczyk/Agnieszka Olejniczak adres pocztowy: Klinika i Katedra Otolaryngologii CSU ul. Banacha 1a 02-097 Warszawa tel. 0225992521 fax 0225992523 SUMMARY Introduction: the main problem of a deaf patient is per se communication process. Some of the patients, who are candidates to cochlear implantation report vertigo or imbalance in some everyday situations. The relation of patients’ complaints to vestibular loss was evaluated. The authors used electronystagmography which was realized in diagnostic process to cochlear implantation. The results come from the patients diagnosed in our department in 2006 –2007. In accordance to the literature, the true vertigo, was rather rare. Material and methods: medical history, caloric tests as electronystagmography results were evaluated retrospectively in 47 patients qualified for cochlear implantation in 2006–2007. Results: in the study group, 25 patients did not complain of vertigo; with symmetrical calorics in 10 subjects (40%). The true vertigo reported 6 subjects; 8 subjects had imbalance and unsteadiness on walking. In the group of 47 subjects 8 of them complainted the both- vertigo and imbalance. In the ENG of this group the results of symmetrical responces were evaluated in 57% cases and vestibular hypofunction in 43% subjects. In the group with vertigo (6), 4 subjects (66%) had diagnosed unilateral hypofunction, 1 (17%) bilateral arefl exion, 1 subject (17%) had symmetrical responses. Conclusions: the necessity of the confrontation ENG results to additional examination in audiological part of diagnostic process to cochlear implantation is underlined. Hasła indeksowe: implant ślimakowy, badania funkcji narządu równowagi, przedsionek Key words: cochlear implantation, vestibular function tests, vestibule Wstęp Cel pracy Uszkodzenie narządu słuchu uchodzi za jedno z najczęstszych trwałych uszkodzeń spośród narządów zmysłów [1]. Największym problemem, z natur y rzeczy, są zaburzenia komunikacji z otoczeniem. Wiodący aspekt niedosłuchu przesłania częstokroć inne potencjalne dolegliwości związane z uszkodzeniem ucha wewnętrznego. Odpowiedź na pytanie o czasową zależność w ystąpienia zaburzeń słuchu i równowagi nie jest łatwa. Z praktyki klinicznej w ynika, że niektórzy pacjenci nie zgłaszają zawrotów głow y czy zaburzeń równowagi, mimo stwierdzanej asymetrii pobudliwości narządów przedsionkow ych. Przytaczając prace Black, van den Broek i Magnusson – głębokiemu uszkodzeniu obustronnemu, jako występującemu najczęściej, nie towarzyszą zw ykle zawroty głow y [2]. Uszkodzenie głębokie stwierdzane w badaniach Todti wsp. w ystępuje w niewielkiej , bo stanowiącej 8,1% grupy badanych przez nich kandydatów do wszczepu [3]. Odmienne wyniki badań przytaczane w literaturze skłoniły autorów do oceny pobudliwości narządów przedsionkow ych u pacjentów, będących potencjalnymi kandydatami do implantu ślimakowego w naszej klinice. Celem pracy była ocena pobudliwości narządów przedsionkowych w korelacji ze zgłaszanymi dolegliwościami o charakterze zawrotów głowy i zaburzeń równowagi osób kwalifikowanych do wszczepu ślimakowego. Do oceny wykorzystano próby cieplne z zapisem ENG u osób z co najmniej znacznym obustronnym niedosłuchem odbiorczym. Materiał i metody Badaniom poddano grupę 47 osób z retrospektywną konfrontacją poszerzonego wywiadu audiologicznego. Do tego celu zakwalifikowano osoby diagnozowane pod kątem rehabilitacji niedosłuchu z wykorzystaniem implantu ślimakowego. W badanej grupie znalazły się 23 kobiety oraz 24 mężczyzn w wieku od 14 do 76 lat, średnio 41 lat. Interpretację prób kalorycznych wykonano z zastosowaniem systemu ENG-PC, z wykorzystaniem dwóch rodzajów oprogramowania w roku 2006 i 2007. Ze względu na trudności z komunikacją u niektórych pacjentów wywiad otoneurologiczny, opracowywany retrospektywnie, wspierano gestem lub formą pisemną wypowiedzi. Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9 169 FONIATRIA I AUDIOLOGIA / PHONIATRICS AND AUDIOLOGY Dyskusja Przewidywany wynik elektronystagmografii w odniesieniu do objawów chorobowych, jakimi były inOtolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9 16 14 14 Serie1 12 11 10 8 8 6 6 5 4 2 2 Ryc. 1. Etiologia niedosłuchu w badanej grupie 2006–2007. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych otoskleroza uraz głowy nagła głuchota skutek ototoksyczności 0 1 wrodzony o trwałym charakterze Pierwszą co do liczebności grupą pacjentów były osoby z niedosłuchem o charakterze postępujacym (14 osób). Wrodzony charakter niedosłuchu występował u 11 osób. Farmakoterapia środkami ototoksycznymi była przyczyną głuchoty u 8 osób, urazy głowy, jako czynnik powodujący głuchotę, występowały w 6 przypadkach, nagła głuchota była powodem niedosłuchu u 5 osób, otoskleroza występowała u 2 osób, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u 1 osoby. Zdecydowaną większość stanowiły osoby z uszkodzeniem słuchu w okresie postlingwalnym – 32 (68%), w okresie prelingwalnym wykryto niedosłuch u 15 osób w tej grupie (32%). Zestawienie przyczyn niedosłuchu przedstawiono na ryc. 1. Brak dolegliwości o charakterze zawrotów lub zaburzeń równowagi podawało 25 osób, 8 osób zgłaszało uczucie braku stabilności podczas chodzenia, incydenty zawrotów głowy – 6 osób, współistnienie zawrotów z poczuciem braku stabilności podawało 8 osób. W teście kalorycznym wg Fitzgeralda-Hallpike`a wykazano uszkodzenie jednostronne w 18 przypadkach (38%), u 13 osób (28%) stwierdzono obustronne uszkodzenie w stopniu głębokim. U 16 chorych (34%) nie stwierdzono asymetrii w pobudliwości narządu przedsionkowego. U pacjentów zgłaszających wyłącznie incydenty zawrotów głowy odnotowano jednoczesne jednostronne uszkodzenie narządu przedsionkowego w 4 przypadkach, obustronne głębokie uszkodzenie w 1 przypadku, w 1 występowała symetria pobudliwości przedsionków. U 3 osób zgłaszających zawroty głowy z jednoczesnymi zaburzeniami równowagi stwierdzano jednostronne osłabienie pobudliwości przedsionków, u 4 osób stwierdzono symetrię pobudliwości przedsionków. Wśród osób z głębokim uszkodzeniem obustronnym znalazła się jedna osoba. Wśród osób ujawniających objawy ze strony uszkodzeń przedsionka w 2 przypadkach stwierdzono uszkodzenia obustronne głębokie. Asymetria pobudliwości stwierdzana była w 7 przypadkach w grupie 47 spośród badanych pacjentów. U 5 osób stwierdzano symetrię pobudliwości przedsionków. W sumie w badanej grupie 14 osób zgłaszało w okresie przedoperacyjnym objawy typowe dla zaburzeń przedsionkowych. niedosłuch postępujący o nieznanej etiologii Wyniki cydenty zawrotów głowy, dotyczył uszkodzenia jednostronnego, które stwierdzano u 4 spośród 6 osób zgłaszających dolegliwości. Z pewnością na wynik elektronystagmografii ma wpływ etiologia niedosłuchu. Pacjenci naszej kliniki stanowili dość różnorodną grupę pod tym względem. Diagnostyka laryngologiczna oraz audiologiczna ukierunkowana na kwalifikację do wszczepu ślimakowego obejmuje elementy badania otoneurologicznego. Znaczenie badań narządu równowagi opisuje wielu autorów [ 4-7]. W większości prac skoncentrowano się na wpływie implantu na stan narządu przedsionkowego [2, 4-8]. Niektórzy autorzy traktują wiek jako jeden z czynników mających wpływ na występowanie zawrotów głowy w okresie pooperacyjnym [3]. Mimo potencjalnej możliwości uszkodzenia przedsionka podczas wprowadzania elektrody, nie skutkuje to zwykle trwałymi dolegliwościami w postaci zawrotów głowy czy zaburzeń równowagi. Zastosowana we wczesnym okresie pooperacyjnym rehabilitacja lub samoistna kompensacja powodują, że problem zawrotów głowy wartości bezwzględne Pacjenci hospitalizowani na oddziale w kierunku kwalifikacji do implantu ślimakowego, których nie zakwalifikowano do badanej grupy, to osoby, u których zawroty głowy mogły wystąpić na innym tle lub osoby niewspółpracujące. 170 FONIATRIA I AUDIOLOGIA / PHONIATRICS AND AUDIOLOGY u pacjentów po operacji wszczepu ślimakowego nie jest ani częsty ani przesłaniający uzyskane korzyści z implantacji. Niektórzy autorzy wskazują na występowanie tego objawu w okresie pooperacyjnym jako zależne od techniki operacyjnej [3]. Biorąc jednak pod uwagę również i na tym polu wpływ możliwych czynników (jak np. wybór techniki AP z powodu jej uniwersalizmu w stosunku do typu elektrody) trudno pokusić się o tak dalekosiężne wnioski. Podkreślenia wymaga fakt, trudności w postawieniu diagnozy co do zawrotów głowy u przeciętnych pacjentów przyjmowanych ambulatoryjnie, częstokroć prawidłowo słyszących. Wiązanie występowania zawrotów głowy na skutek zastosowania implantu ślimakowego wciąż pozostaje problemem otwartym. Wpływ kilku czynników wymienianych w literaturze, jak wiek, typ techniki operacyjnej przy trudnościach zbierania wywiadu otoneurologicznego od pacjenta niesłyszącego powodują, że powstanie zawrotów głowy w okresie pooperacyjnym ma znacznie szersze, wielowymiarowe podłoże. Dodatkowo, w naszym materiale na 33 pacjentów bez incydentów zawrotów w okresie przedoperacyjnym w 19 przypadkach stwierdzano wynik inny niż zachowana symetryczna pobudliwość narządów przedsionkowych, w tym u 11 osób asymetrię pobudliwości przedsionków – co stanowi 1/3 tej grupy. 3. Wpływ kilku czynników wymienianych w literaturze jak: wiek, etiologia niedosłuchu, typ techniki operacyjnej przy trudnościach zbierania wywiadu otoneurologicznego powodują, że powstanie zawrotów głowy w okresie pooperacyjnym ma szersze, wielowymiarowe podłoże. PIŚMIENNICTWO 1. Huelse M. Begutachtungs und Rehabilitations Probleme bei Halswirbelsaueleschaeden- aus HNO-aerztlicher Sicht. Med. Sach. 2001; 97: 80-85. 2. Di Girolamo S, Fetoni AR,Di Nardo W, Paludetti G. An unusual complication of cochlear implant: benign poroxymal positional vertigo. J Laryngol and Otology. 1999; 113: 10, 922. 3. Todt I, Basta D, Ernst A. Does the surgical approach in cochlear implantation influence the occurence of postoperative vertigo ? Otolaryngology-Head and Neck Surgery. 2008; 138: 8-12. 4. Huygen PLM, Hinderink JB, van den Broek P, van den Borne S, Brokx JPL, Mens LHM, Admiraal RJC. The Risk of Vesibular Function Loss after Intracochlear Implantation. Acta Otolaryngol (Stockh) 1995; Suppl 520: 270-272. 5. Rossi G, Solero P, Rolando M, Bisetti M S. Vestibular Funcion and Cochlear Implant. ORL 1998; 60: 85-87. 6. Filipo R, Patrizi M, La Gamma R, D’Elia C, La Rosa G, Barbara M. Vestibular impairment and cochlear implanta- Wnioski 1. Zwrócenie uwagi na wywiad otoneurologiczny w przypadkach kwalifikacji do wszczepu ślimakowego powoduje pełniejsze przygotowanie pacjenta do oczekiwanego zabiegu. 2. Nadrzędną rolę, ale nie jedyną, przy wyborze ucha do operacji spełniają powszechnie stosowane kryteria audiologiczne. tion. Acta Otolaryngol. 2006; 126: 1266-1274. 7. Pierchała K. Badania narządu przedsionkowego u chorych ze wszczepami ślimakowymi. Otolaryng Pol., 1996; 50: 3, 281-285. 8. Magnusson M, Petersen H, Harris S, Johansson R. Postural Control and Vestibular Function in Patients Selected for Cochlear Implantation. Acta Otolaryngol (Stockh) 1995; Suppl 520: 277-278. Otolar yngologia Polska tom 63, nr 2, mar zec – k wiecień 20 0 9