E-biuletyn pokonferencyjny - Miejska Biblioteka Publiczna im

Transkrypt

POWIATOWA I MIEJSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA W WEJHEROWIE
E-BIULETYN
POKONFERENCYJNY
Biblioteka Publiczna
w XXI wieku
2011
PIMBP
Biblioteka Publiczna w XXI wieku
Spis treści
Paweł Braun - Promocja biblioteki publicznej jako sposób na aktywizację czytelniczą i kulturalną odbiorców ............ 3
Sławomir Klas - Słowiaoska rodzina doktora Ceynowy ................................................................................................. 3
Sławk Klas - Słowiaoskô familëjô Doktora Cenôwë ...................................................................................................... 6
Zdenka Valnet-Belid - Współpraca biblioteki publicznej z lokalną społecznością jako warunek popularyzacji kultury na
przykładzie Biblioteki Miejskiej w Nowym Sadzie ........................................................................................................ 9
Zdenka Valnet-Belid - Suživot javne biblioteke sa društvenom zajednicom kao preduslov popularizacije kulture na
primeru Gradske biblioteke u Novom Sadu ............................................................................................................... 25
Dana Ristvejová - Rola bibliotek w kulturze lokalnej i regionalnej .............................................................................. 39
Dana Ristvejová - Úlohy knižníc v miestnej a regionálnej kultúre ............................................................................... 43
Danica Otaševic - „Wiosna Disa“ jako fenomen kulturoznawczy w Serbii. .................................................................. 46
Даница ОТАШЕВИЋ Градска библиотека „Владислав Петковић Дис“, Чачак, Србија - „ДИСОВО ПРОЛЕЋЕ“ КАО
КУЛТУРОЛОШКИ ФЕНОМЕН СРБИЈЕ (Улога библиотеке у популаризацији културе) ............................................ 51
Hana Mazurowá – Biblioteka Miejska w Chrudimiu w Czechach ................................................................................ 55
Hana Mazurowá – Městská knihovna Chrudim .......................................................................................................... 58
Bogdan Trifunovid - „Digitalizacja w Miejskiej Bibliotece im. Vladislava Petkovicia Disa w Čačaku“ ............................ 60
Александар Вукајловић, Градска библиотека „Владислав Петковић Дис“, Чачак, Србија - Дигитализација у
Градској библиотеци „Владислав Петковић Дис“ у Чачку ..................................................................................... 67
Danuta Balcerowicz - Nowoczesna biblioteka na Kaszubach ...................................................................................... 73
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Wejherowie
Strona 2
Paweł Braun - Promocja biblioteki publicznej jako
sposób na aktywizację czytelniczą i kulturalną
odbiorców
Paweł Braun – dyrektor Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego
w Gdańsku. Z wykształcenia magister filozofii. Ukończył również studia podyplomowe Zarządzanie Zasobami
Ludzkimi na Uniwersytecie Gdańskim. Jego zainteresowania to literatura, kuchnia i zarządzanie jakością.
Strategia promocyjna WiMBP w Gdańsku ukierunkowana jest na wzmocnienie siły naszej
organizacji w społecznym odbiorze. Proponowana strategia łączy w sobie zadania Public
Relations jako podstawowego narzędzia w jej realizacji (kształtowanie pożądanego wizerunku,
opinii i reputacji w otoczeniu) oraz zadania marketingowe (zaspokajanie potrzeb
użytkowników biblioteki i budowanie świadomości marki).
Problemem naszej instytucji jest przede wszystkim brak jednoznacznego wizerunku. Biblioteka
często nie jest postrzegana jako instytucja kultury. Część z decydentów oraz odbiorców traktuje nas
jako placówkę edukacyjną, część z grupy docelowej nie potrafi zakwalifikować Biblioteki do żadnej
grupy.
Biblioteka jest, zaraz po kinach, najczęściej odwiedzaną instytucją oferującą uczestnictwo w
kulturze, ale niestety funkcjonuje bardziej w podświadomości niż w świadomym odbiorze. Dlatego
naszym podstawowym zadaniem jest przebicie się do świadomego odbioru i umocnienie pozycji
naszej instytucji na mapie instytucji kultury.
Założeniem proponowanej strategii promocji jest budowa wizerunku biblioteki jako instytucji
otwartej, przyjaznej, dostosowującej się do potrzeb odbiorców, kreującej trendy kultury.
Chcemy, aby w świadomości nie tylko bezpośrednich odbiorców naszych usług utrwaliło się
następujące przesłanie:
„Biblioteka to podstawowa instytucja kultury, bez której uczestnictwo w kulturze nie jest możliwe.
Biblioteka udostępnia swe zbiory bezpłatnie i świadczy usługi na najwyższym poziomie. Biblioteka to
wiedza, rzetelność, ludzie, spotkania, przyjemne spędzanie czasu i rozrywka.”
Sławomir Klas - Słowiańska rodzina
doktora Ceynowy
Sławomir Klas jest Prezesem Zarządu Oddziału Luzińskiego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Z jego
inicjatywy Zarząd zorganizował m.in. Obchody Dnia Jedności Kaszubów w Luzinie, których istotnym
elementem było wystawienie sztuki prezentującej dzieje Kaszubów. Jest pasjonatem języka kaszubskiego, a
także muzykiem amatorem.
Strona 3
Florian Ceynowa urodził się 4 maja 1817 roku w Sławoszynie, w powiecie puckim. Ten kaszubski
działacz narodowy z zawodu doktor, był badaczem folkloru i języka kaszubskiego. Szkołę
podstawową skończył w swej rodzinnej wsi, znowuż do gimnazjum uczęszczał w Chojnicach, gdzie jak
wielu z jego rówieśników, był członkiem koła filomatów. Część nauczycieli tego gimnazjum
pochodziła ze Śląska. Tym też można tłumaczyć bliższe kontakty tej szkoły z Uniwersytetem
Wrocławskim, gdzie studiowała duża część absolwentów tego gimnazjum. Dlatego też i młody Florian
udał się w tym kierunku. Warto wspomnieć, że ówcześnie Uniwersytet Wrocławski odgrywał
znaczącą rolę w kształceniu inteligencji wielu krajów Europy Środkowej, był ważnym słowianofilskim
ośrodkiem. Zgodnie w ówczesnymi prądami ideologicznymi, na uczelni tej działało Towarzystwo
Literacko-Słowiańskie, skupiające Słowaków, Polaków, Łużyckich Serbów i Kaszubów. Grupie tej
przewodniczył jeden z przedstawicieli czeskiego, narodowego odrodzenia, znany lingwista, fizjolog,
dziekan medycznego wydziału Jan Ewangielista Purkyné, który propagował duchowe braterstwo
wszystkich Słowian. To wtenczas Ceynowa poznał większość dzieł, słowianofilskich przewodników
dusz, którzy kształtowali młodą tożsamość budziciela. Bogactwo poznanych prac naukowych było
spore, od Historii słowiańskiego języka i literatury według poszczególnych dialektów znanego etnografa
i historyka Czecha Pavela Josefa Šafaríka, do Slovanské starožitnosti, monumentalnego dzieła,
wynoszącego ponad miarę słowiańską przeszłość, będącego jednak dla wielu podstawą do własnych,
historycznych opracowań. Konsekwencją historycznych zainteresowań słowianofilów, była też
wydawana od 1836 roku Historia Czechów, autorstwa Františka Palackiego, z romantycznym obrazem
dziejów Słowian, przeciwstawiając prasłowiański demokratyzm- germańskiemu feudalizmowi.
Wyjątkowy wpływ na osobowość Ceynowy miały dzieła Jana Kollara- słowackiego przedstawiciela
odrodzenia narodowego, który w sonetach Córka Sławy ukazał wspaniałą przeszłość Słowian w tym
też Kaszubów, utyskując przy tym na udręki ze strony Niemców. Kollar był zdania, że Słowianie są
jednym narodem, a ich poszczególne języki są dialektami jednego ogólnosłowiańskiego języka. Rosja
miała w jego mniemaniu wyjątkową rolę do spełnienia, widział w niej protektora małych
słowiańskich narodów. Miał też Ceynowa okazję poznać dzieła czeskiego poety, krytyka i znawcę
słowiańskiego folkloru Františka Celaskovskiego, który miał jemu zwrócić uwagę na bogactwo
skarbów uśpionych w prostym ludzie. Ponoć skutkiem tego, po zachętach i radach Josefa Purkyné, był
literacki debiut budziciela. Opracował on dwa ludowe zwyczaje: Wiléja Noweho Roku i Szczodraki
(Wigilia Nowego Roku i Kolędnicy). Warto wspomnieć o budzicielu Łużyckich Serbów-Janie Arnosce
Smoleru, wydawcy ludowych pieśni Górnych i Dolnych Łużyc, z którym łączyła Ceynowe wieloletnia
przyjaźń, jak i o serbskim wydawcy Jordanie, który miał sposobność wydać drukiem kilka tekstów
Ceynowy. Dwa lata pobytu na wrocławskiej uczelni wystarczyły, żeby Ceynowa przyswoił sobie
ideologiczne podstawy, które dawały mu możliwość stania się twórcą kaszubskiego regionalizmu i
współczesnej literatury kaszubskiej.
Ideologiczny zamęt pierwszej połowy IXX wieku i społeczne przemiany, były przyczyną
wybuchu politycznego prądu Wiosny Ludów, co w 1846 roku pchło Ceynowe do poprowadzenia w
Starogardzie, kociewskich gburów na pruski garnizon, za co został skazany na śmierć.
Niespodziewanie w skutek berlińskich rozruchów, los zmienił tę karę na dożywotnie więzienie, żeby
po dwóch latach pozwolić jemu wyjść na wolność. Po uzyskaniu tytułu doktora medycyny, Ceynowa
podjął lekarską praktykę, w krótkim czasie stając się znanym w swojej okolicy dobrym lekarzem, a na
Strona 4
międzynarodowym forum, kaszubskim badaczem, autorem wielu druków skierowanych do
miejscowych i braci Polaków. Niecąc iskrę nadzieji, pod hasłem Narodu Kaszubsko-Słowiańskiego,
Ceynowa mocno podkreślał dumę Kaszubów, zostawionych samych sobie. Wspominając budziciela w
Pomorskiej Myśli Politycznej Lech Bądkowski pisze: Porywając się do walki ze swoim oddziałem
powstańców, Ceynowa nie mógł wybaczyć Polsce, że zostawiła swój zachód dla wschodu, że zarzucając
te ziemie, pozostawiła je losowi samotnej walki o przetrwanie. Ceynowa widział dalej od innych. Widząc
coraz większy germanizacyjny ucisk, doszedł do zdania, że na księży i polską szlachtę nie ma co liczyć,
bo oni nie rozumieli, albo nie chcieli się zajmować sprawami prostego ludu kaszubskiego, mając go w
pogardzie. Patrz- referat wygłoszony w 1843 roku, we wrocławskim Towarzystwie LiterackoSłowiańskim pt. O stanie teraźniejszym germanizacji Kaszub, a wydrukowanym jeszcze w tym samym
roku w Lipsku. Z powodu takiego poglądu na zdrętwiałe głównie polskie elity, Ceynowa szybko
dorobił się dużej grupy przeciwników, oskarżających go o separatyzm i działanie na szkodę polskich
działań niepodległościowych. Ceynowa był przekonany o odrębności językowej i plemiennej
Pomorzan od Polaków. Ten pogląd udowodniły badania późniejszych uczonych. Jego wewnętrzne
przemiany, będące powodem bliższego przyjrzenia się miejscowym Słowianom, doprowadziły do
stworzenia kaszubskiej gramatyki. W 1850 roku napisał kilka artykułów w języku kaszubskim mi.
Kaszebji do Pòlochów jak i dwie książeczki: Rozmova Pòlocha z Kaszebą a téż Xążeczka dlo Kaszebv.
Wartym odnotowania jest stworzenie gazety Skôrbù Kaszébsko-słovjnskjé mòve, która w latach 186668 była wydawana w Świeciu. Tytułowe motto gazety: trzë kaszëbsczé gôdczi, wôrtné apartnégò
rozbiérkù i dopòwiescë (trzy kaszubskie powiastki, warte specjalnej uwagi i wyjaśnienia) jest
swoistym hasłem przewodnim, które do dziś dnia nie straciło na wartości. Ceynowa wydał dwanaście
numerów tej gazety, w której zamieścił artykuły z różnych dziedzin naszego życia: etnograficznego,
historycznego, popularnonaukowego i wiele tłumaczeń.
Słowianofilizm i szacunek swojskiej kaszubszczyzny- na tych podstawach Ceynowa budował
swój program działania. Przez ożywienie swojskiej kultury, ukazanie jej piękna, widział radę na
zwolnienie przemian w kaszubskiej społeczności pod uciskiem germanizacji. Niestety pośród jemu
współczesnych, jego działanie miało mały odzew. Nierozumiany przez elity Polaków jak i swoich
krajanów, doświadczał wielu przykrości, ale też oznak szacunku, głównie ze strony prostych ludzi
miejsca swego zamieszkania, których leczył, z którymi się identyfikował. Jednak z czasem zyskiwał
uznanie, nadające mu miano twórcy kaszubskiego ruchu i regionalizmu, stając się płaszczyzną do
działalności na szerszym polu. Mimo życiowych kłopotów, nie zmienił spojrzenia na świat.
Słowianofilska ideologia towarzyszyła mu przez dalsze lata życia, biorąc udział w słowiańskich
zjazdach w Pradze i w Moskwie. Ceynowa dostrzegł, że polska agitacja na pierwsze miejsce podająca
Kaszubom szlachecką, obcą kulturę daje mały skutek. Stąd jego ukazywanie historycznej przeszłości
Kaszubów, która miała pomiędzy miejscowymi obudzić ich ducha, rodzącego się z plemiennej dumy.
Możemy być przekonani, że Ceynowie szło o osobny kaszubski język, który dla niego był równym
między innymi językami. Mimo, że jego pierwsze kaszubsko-językowe utwory nie znalazły między
Kaszubami wiernych odbiorców, to zwyciężyły one na innym polu. Owocem jego politycznego,
samotnego działania było wyciągnięcie kaszubskich spraw na szerokie forum europejskich badań
naukowych. Były one początkiem zainteresowania się Kaszubami między uczonymi, badaczami
kultury i polityki. Od tego czasu datuje się w gazetach pierwsze wzmianki na temat stanu
kaszubskiego języka – dialekt czy też samodzielny język? Jak też, jaki to ma wpływ na sferę polityczną
Strona 5
Kaszubów. Mimo, że następca Ceynowy – Hieronim Jarosz Derdowski nie był jego zwolennikiem, to
tworząc swoje kaszubsko- językowe dzieła, wprowadził nasz język do grupy pozostałych literackich
języków europejskich i nie byłoby tych dzieł bez piśmiennictwa Floriana Ceynowy. Pisząc o Ceynowie
warto wspomnieć o zrzeszińcach, umownie można powiedzieć trzecim pokoleniu kaszubskich
działaczy, którzy do Ceynowy odnosili się z wielkim szacunkiem. Podkreślali jego wielkie zasługi,
pisząc że gdyby nie on, Kaszubi byliby już tima sepsëtima Polochama, za chternech jesz njejedni nas
mają (Zrzesz Kaszëbsko nr5 z 1937r.) Florian Ceynowa prawdziwym demokratą był i nie tylko na
rodzimym gruncie, ale na ogólnosłowiańskim forum. Patrząc na jego 64 letnie życie, z pewnością
możemy stwierdzić, że dzięki niemu, dzięki ówczesnej panslawistycznej ideologii, my nadbałtyccy,
północni Słowianie, liczymy się jako jedni z członków ogólno-słowiańskiej rodziny. Pierwszą zasługą
Ceynowy było to, że w czasie całkowitego zapomnienia, umiał chwycić tą cienką, rwącą się nić
pomorskiej historii i związać ją z nowymi dziejami połowy XIX stulecia. Warto przypomnieć jeszcze
inne hasło przewodnie, które do dziś nie straciło na wartości: Je ju wiôldżi czas, abò żóden Kaszëba sę
nie wstidzëł po kaszëbskù gadac. Bądźmy wszyscy dobrej myśli, że w dzisiejszych czasach to się ziści i
odrodzenie Kaszubów nie będzie tylko na ludzkich ustach, ale w ich sercach. Do tego powiedzenia
nawiązuje też w swoim wierszu zrzeszeniec Jan Trepczy, który pisze:
Zabôczëlë ò ce. Nijak kòl grobu
Nicht z naji bratów nie przesygôł ce…
Më równak òd dzysô chcemë nimò znobù,
Twòjã mieć dejã w sercach, bënë se!
W moim wolnym tłumaczeniu, wiersz ten mógłby brzmieć następująco:
Zapomnieli o tobie. W żaden sposób przy grobie
Nikt z naszych braci nie przysięgał tobie…
My jednak od dziś chcemy mimo chłodu,
Twoją mieć wizję w sercach, wewnątrz siebie!
Sławk Klas - Słowiańskô
Doktora Cenôwë
familëjô
Florian Cenôwa ùrodzył sã 4 maja 1817 rokù w Sławòszënie, w pùcczim krézu. Nen kaszëbsczi,
nôrodny dzejôrz z warkù doktor, béł badirą fòlklorù i kaszëbsczégò jãzëka. Spòdlëczną szkòłã skùńcził
w swòji domôcy wsë, zôs do gimazjùm chòdzył w Chònicach, gdze jak wiele z jegò rówienników, béł
noleżnika zdrëszëznë filomatów. Dzél szkólnëch negò gimnazjum przëcygnãło ze Szląska. Tim téż
mòżemë dôlmaczëc blëższi kòntaktë ny szkòłë z Wrocławsczim Ùniwersiteta, gdze sztudirował
wiôldżi dzél absolweńtów negò gimnazjum. Tej i w ta stronã rëgnął młodi Florian. Wôrt je nadczidnąc,
że wnenczas Wrocławsczi Ùniwersitet òdgriwôł mòżną rolã w sztôłceniém jinteligencje wiele krajów
Wëstrzédny Europë, béł wôżnym słowianofilsczim òstrzódkã. Zgódno z wnenczasnëma dejowima
żochama, na ùczbòwni téj dzejała Stawora Lëterackò-Słowiańskô, zbiérającô Słowôków, Pòlochów,
Strona 6
Łeżëcczich Serbów i Kaszëbów. Nemù karnù przédnikòwôł jeden z przedstôwców czesczi, nôrodny
òdrodë, zawòłóny lëngwista, fizjolog, dzekan medicznégò wëdzélù Jan Éwangielista Purkyné, jaczi
bédowôł dëchòwô drëszba wszëtczich Słowianów. To wnenczas Cenôwa pòznôł wikszosc dokazów,
słowianofilsczich prowadników dësz, jaczi sztôłtowalë młodô, cknąco nowiznów juwërnota bùdzicéla.
Zamkłosc pòznónëch dokazów ba szerokô, òd ùsôdzku Historie słowiańsczégò jãzëka ë lëteraurë
według pòsobnëch dialektów zawòłónégò etnografa i historika Czecha Pavela Josefa Šafaríka, przez
Slovanské starožitnosti, zachtnégò dokazù, wënoszącégò pònad miarã słowiańską przeszłotã, równak
bãdącégò dlô wielu spòdlim do gwôsnëch, historicznëch ùsôdzków. Ùrobka historicznëch
badirowaniów słowianofilów ba téż wëdowónô òd 1836 rokù Historia Czechów, aùtorstwa Františka
Palacczégò z romanticznym widzënkã dzejów Słowianów, procëmstôwiającë prasłowiańsczi
demòkratizm– germańsczimù feùdalizmòwi. Òsoblëwi cësk na jesta Cenôwë miałë dokazë Jana
Kòllara– słowacczégò przedstôwcy norôdny òdrodë, chrëren w sonatach „Córka Sławy” ùkôzôł
widzało przëszłota Słowianów a téż Kaszëbów, jamrując przë tim na ùcemiãdżi ze stronë Miemców.
Kòllar béł dbë, że Słowianie są jednym nôrodã, a jich pòsobné jãzëczi są dialektama jedurnégò
òglowòsłowiańsczégò jãzëka. Rosja mia w jegò pòzdrzatkù òsoblëwô rolã do zjiscëniô, widzół w ni
òpiekùna môłich słowiańsczich nôrodów. Miôł téż Cenôwa leżnosc pòznac dokazë czeszczégò pòétë,
kritka i znajorza słowiańsczégò fòlkloru Františka Celakòvsczégò, jaczi miôł jemù zwrócëc ùwôgã na
bòkadosc skôrbów ùspiónëch w prostim lëdze. Bòdôj skùtkã tegò, pò zachãdzbie i doradach Josefa
Purkyné, béł lëteracczi debiut bùdzicela. Ùsadzył òn dwa lëdowi zwëczi: Wiléja Noweho Roku i
Szczodraczi- dzyso bësmë rzeklë kòlãdnicë. Wôrt je nadczidnąc ò bùdzicelù Łużëcczich Serbów–Janie
Arnosce Smòleru, ùsodzcë lëdowëch piesniów Górnëch ë Dolnëch Łùżëców, z jaczim łączëła Cenôwë
wielolatno drëszba, a téż ò serbsczim wëdôwcë Jordanie, jaczi miôł leżnosc wëdac drëkã czile
dokazów Cenôwë. Dwa lata bëtnoscë na wrocławsczi ùczbòwni sygłë, żebë Cenôwa ùdostôł
jideòlogiczné spòdli, jaczi dôwało mù jeleżnosc stania sã ùsôdzkã kaszëbsczégò regionalizmù i
terôczasny kaszëbsczi lëteraturë.
Dejowy wiéw pierszi pòłowë XIX stalata i spòlëznowé przejinaczi, bëłë òrãdza wëbùchniãcégò
pòliticznëgò żocha Zymkù Lëdów, co w 1846 rokù pchnãło Cenôwã do pòprowadzeniô w Starogardze,
kòcewsczich gbùrów na prësczi garnizon, za co òstół skazany na smierc. Niespòdzajno, w skùtk
berlińsczi rëszawë, kawel zamienił nã sztrôfã na dożëwòtnô sôdzã, żebë pò dwùch latach dozwòlëc
jemù wińsc na wòlnotã. Pò dobëcim tituła doktora medicinë, Cenôwa pòdjął lekarzką praktikã, chùtkò
stającë sã znónym w swòjim òkòlim dobrim doktorã, a na midzënôrodny rówiznie, kaszëbsczim
badérą, ùsôdzcą wielnëch drëków sczerowónych do domôków i bracy Pòlochów.
Niecącë skrã nôdzeji, pòd zéwiszczã Nôrodù Kaszëbskò-Słowiańsczégò, Cenôwa mòcnô pòskôcôł
bùsznotã Kaszëbów, òstawionëch samëch sobie. Wspòminającë bùdzicela w Pòmòrsczi Mëslë Pòliticzni
Lech Bądkòwsczi pisze: Pòriwającë sã do biotczi ze swòjim òdzélã pòwstańców, Cenôwa nié mógł
wëbaczëc Pòlsce, że òstawiła swòj zôpôd dlô wschòdu, że zarzëcającë te zemie, pòòstawiła je kawlowi
sómny biotczi ò przëdirowanié. Cenôwa widzôł dali òd jinëch. Widzącë corôz wikszi germanizacyjny
cësk na Kaszëbów, doszedł do dbë, że na ksãża ë pòlskô szlachtã nie mô co rechòwac, bò òni nie
rozmielë, abò nie chcielë sã zajimac sprawama prostégò kaszëbszégò lëda, mającë gò w niezgarze.
Zdrze - referat wëgłoszony w 1843 rokù, we wrocławsczi Staworze Lëteracko-Słowiańsczi pt. Ò
stojiznie taroczasny germanizacëji Kaszëb, a wëdrëkòwóny jesz w tim samim rokù w Lipskù. Z òrãdza
taczégò pòzdrzatkù na zdrewniałé òsoblëwie pòlsczi elitë, Cenôwa chùtkò sã dorobił wielnégò karna
Strona 7
procëmników, òskarżiwającëch gò ò separatizm ë dzejanié na szkòdã pòlsczich prosamòstójnëch
dzejaniów. Cynôwa béł przekònóny ò apartnoscë jãzëkòwi ë plemienny Pòmòrzanów òd Pòlochów.
Nen pòzdrzatk ùdokazniłë badirowania pòzdzéjszëch ùczałëch. Jegò bënowé przejinaczi , bãdącë
òrãdza do blëższégò przëzdrzeniô sã môlowëm Słowianom, doprowadzëłë do ùsodzeniô kaszëbsczi
gramaticzi. W 1850 rokù napisôł czile artiklów w kaszëbszim jãzëkù, mj. Kaszebji do Pòlochów a téż
dwie ksążczi: Rozmova Pòlocha z Kaszebą a téż Xążeczka dlo Kaszebov. Wôrtnëm nadczidczi je
ùsôdzenié cządnika Skôrbù Kaszébsko-słovjnskjé mòve, jaczi w latach 1866-68 béł wëdowóny w
Swiecu. Titułowé mòtto gazétë: trzë kaszëbsczé gôdczi, wôrtné apartnégò rozbiérkù i dopòwiescë je
swòjnëm zéwiszcza, jaczi do dzys dnia nie stracëło na wôrtnoscë. Cenôwa wëdół dwanôscë numrów
negò cządnika, w jaczim òbremił artiklë z rozmajitëch gónów naszégò żëcégò: etnografnégò,
historicznégò, pòpùlarnonôùcznégò ë wiele dolmaczënków.
Słowianofilizm i achtniãcy swójny kaszëbiznë - na tich spòdlach Cenôwa bùdowôł swój
program dzejaniô. Bez òżiwienie swòjsczi kùlturë, ùkazanie ji snôżotë, widzół radã na zwòlnienie
przejinaczeń kaszëbsczi spòleznë pòd cëskã germanizacje. Le wej westrzód jemù torôczasnëch, jegò
dzejanié miało môłi òdzéwk. Nierozmióné przez elitë Pòlochów, a téż swòjich krajanów, doznôwôł
wielu ùcemiãgów, ale téż znanków ùwôżaniô, òsoblëwie ze starnë prostëch lëdzy môla swòjégò
zamieszkaniô, jaczich lekarził, z jaczima sã jidentifikòwôł. Równak z czasã zwëskiwôł ùznanié,
nadôwającë mù miôno ùsôdzka kaszëbsczi rësznotë i regionalizmë, stającë sã rówizną do dzejaniô na
szerszim pòmòrsczim gónie. Nimò żëcowëch tôklów, nie zmienił spòzéraniô na swiat. Słwianofilskô
deja towarzëła mù przez pòsobné lata żëcégò, biorącë bëtnictwò w słowiańsczich zjôzdach w Pradze ë
w Mòskwie. Cenôwa dozdrzeł, że pòlskô agitacjô na pierszi môl pòdôwająca Kaszëbom szlachecką,
cëzą kùlturã dôwô môłi skùtk. Stąd jegò wëwidnianié historiczny przeszłotë Kaszëbów, jakô mia
wëstrzód krajanów pòdskôcëc jich dëcha, wëchodôjącégò z plemienny bùchë. Dejade Cenôwie szło ò
apartny kaszëbsczi jãzëk, jaczi dlô niegò béł równëm midzë jinëma słowiańszima jãzëkama. Nimò, że
jegò pierszé kaszëbskò-jãzëkòwé dokazë nie nalazłë midzë Kaszëbama wiérnëch òdbiérców dejów, to
dobëłë ònë na jinëm gónie. Brzadã jegò pòliticznégò sómnégò dzejaniô, je wëcygnienie kaszëbsczich
sprawów na szeroką rówiznã eùropejsczich nôùkòwëch badirowaniów. Bëłë zôczątka
zajinteresowaniô sã Kaszëbama midzë ùczałima, badérama kùlturë ë pòliticzi. Òd te czasù datëje sã w
gazétach pierszi nadczidczi na téma stojiznë kaszëbsczégò jãzëka - dialekt, czë téż samòstójny jãzëk? A
téż jaczi mô to cësk na pòliticzné òkòli Kaszëbów. Nimò, że nôslédnik Cenôwë – Hieronim Jarosz
Derdowszczi nie béł jegò przëstojnikã, to ùsôdzającë swòje kaszëbskò-jãzëkòwé dokazë, wprowadzył
nasz jãzëk do karna pòòstałëch lëteracczich jãzëków eùropejsczich i nie bëłobë tëch dokazów bez
pismieniznë Floriana Cenôwë. Piszącë ò Cenôwie wôrt je nadczidnąc ò zrzeszińcach, ùgòdnie mòże
rzeknąc trzecym pòkòlenim kaszëbsczich dzejorzów, jaczi do Cenôwë òdnôszëlë sã z wiôlgą érą.
Pòdczorchiwalë jegò wiôldżi zasłùdżi, piszącë że czejbë nie òn, Kaszëbi bëlëbë ju tima sepsëtima
Polochama, za chternech jesz njejedni nas mają (Zrzesz Kaszëbsko nr5 z 1937r.). Florian Cenôwa
prôwdzëwym demòkratą béł i nie blós na domôcé òkòli, ale na òglowòsłowiańskô rówiznã. Zdrzącë na
jegò 64 latny żëcé, z gwësnoscą mòżemë scwierdzëc, że dzãka niemù, dzãka wnenczasny
panslawistny deji, më nadbôłtëcczi, nordowi Słowianie, rechùjemë sã jakno jedny z nôleżników
òglowò-słowiańsczi familie. Przédną zasłëgą Cynôwë bëło to, że w cządze całownégò zabëcégò,
rozmiôł chwacëc nã cenką, rwącą sã nitkã pòmòrsczi historie i zrzeszëc jã z nowima dzejama pòłowë
XIX stalata. Wôrt je przebôczëc jesz jiny zéwiszcze Cenôwë, jaczi do dzyso nie stracëło na wôrtnoscë:
Strona 8
Je ju wiôldżi czas, abò żóden Kaszëba sę nie wstidzëł po kaszëbskù gadac. Bądzmë wszëtcë dbë, że w
dzéséjszëch czasach, to sã zjiscy ë òdroda Kaszëbów nie mdze blós na lëdzczich lëpach, ale w jich
sercach. Do ti rzëklënë nawlékô téż w swòji wiérztce zrzeszińc Jan Trepczik, chterën pisze:
Zabôczëlë ò ce. Nijak kòl grobù
Nicht z naji bratów nie przesygôł ce…
Më równak òd dzysô chcemë nimò znobù,
Twòjã mieć dejã w sercach, bënë se!
Zdenka Valnet-Belić - Współpraca biblioteki publicznej z lokalną
społecznością jako warunek popularyzacji kultury na przykładzie
Biblioteki Miejskiej w Nowym Sadzie
Zdenka Valent–Belić (ur. 25.12.1975 r. w Bačka Palanka) jest profesorem języka i literatury słowackiej oraz
tłumaczem przysięgłym języka słowackiego przy Sądzie Najwyższym w Nowym Sadzie. Ukończyła Wydział
Filozoficzny w Nowym Sadzie w roku 2000. Pracuje w Dziale Zakupów w Bibliotece Miejskiej jako bibliotekarz
katalogista i jest odpowiedzialna za zakup monografii i periodyków. Zaangażowana aktywnie w tłumaczenia
ze słowackiego i czeskiego. Jest członkiem zespołu redakcyjnego kilku czasopism oraz członkiem stałym:
Stowarzyszenia Tłumaczy Wojwodiny (okręgu autonomicznego w Serbii) – Stowarzyszenia Tłumaczy
Naukowych i Technicznych Serbii i Stowarzyszenia Pisarzy Wojwodiny. Jest Prezesem Oddziału Rejonowego
“Baczka Południowa” Stowarzyszenia Bibliotekarzy Serbii i Rady Społecznosci Lokalnej „Prva vojvoñanska
brigada“ w Nowym Sadzie. Jest mężatką. Ma dwie córki.
Pomimo tego, że istnieje ogólna zgoda, w kwestii społecznego zapotrzebowania na istnienie
bibliotek i ich znaczenia, jest ona we współczesnym świecie niewystarczająca. Realna przydatność
biblioteki, jako instytucji, wyznacza się miarą aktywnej współpracy z jej otoczeniem i poziomem
komunikacji, która nawiązana została ze społecznością lokalną. Poprzez wytrwałość w codziennej i
zauważalnej obecności w swoim otoczeniu, interakcyjnym reagowaniem na społeczne i kulturalne
potrzeby współmieszkańców, biblioteka publiczna ma zadanie, jak też legitymizację do działania na
polu popularyzacji kultury.
Bibliotekarstwo definiowane jest jako nauka o działalności bibliotecznej. W przypadku tematu,
który będziemy omawiać, adekwatniej będzie wyjść od konkretniejszych definicji, niż od tak szerokiej.
Jedna z nich definiuje bibliotekarstwo jako naukę, która zajmuje się zarządzaniem wiedzą w celu
ulepszania i zrozumienia świata, w którym żyje człowiek. Akcent w tej drugiej definicji położony jest
na jej drugiej części, na wpływie, który ta instytucja powinna wywierać na społeczeństwo. Aby mogła
wpływać na społeczeństwo, biblioteka musi je zrozumieć, rozpoznawać jego problemy i potrzeby, aby
aktywnie uczestniczyć w rozwiązywaniu tych problemów powinna być w wystarczającej mierze
widoczna, obecna i rozpoznawalna. Oferta, którą przedstawia swoim użytkownikom, musi być z jednej
strony atrakcyjna i popularna, a z drugiej strony godna zaufania i wysokiej jakości. W bibliotekarstwie
istnieje pewna obawa, że jeśli biblioteka radykalnie się zdemokratyzuje i otworzy na inne formy
przekazu i rodzaje aktywności, straci swoją tradycyjną misję. Jeśli jednak uważamy, że „Cały bieg
Strona 9
historii bibliotekarstwa przedstawia ciągłą walkę i dążenie do realizowania zasad wolności,
uniwersalności oraz ogólnej dostępności do książek i informacji dla wszystkich warstw
społecznych.“1, wówczas otwarcie się bibliotek w sensie przestrzennym (wyjście bibliotekarzy do
szpitali, dostawa do domu, cyfrowa i wirtualna biblioteka), a również i w sensie oferty (edukacja
finansowa, warsztaty dziennikarskie, szkoła języków obcych itd.) przedstawia jedną logiczną
kolejność i wyższy stopień rozwoju tej instytucji.
We współczesnym społeczeństwie istnieje konieczność poszerzania tradycyjnego przedmiotu
bibliotekarstwa. „Przedmiotem nowego bibliotekarstwa nie są jedynie sposoby gromadzenia,
przechowywania, opracowywania i upowszechnianie książek i innych publikacji, ale także społeczne
trendy i relacje, które towarzyszą integracji informatycznej, dokumentacji i komunikacji w
działalności bibliotek w praktyce społecznej.“ 2 Pośród wszystkich typów bibliotek, biblioteki
publiczne są najbardziej powiązane ze społeczeństwem, ze swoim lokalnym środowiskiem, gdyż ani
działalność szkolnych, ani specjalistycznych bibliotek nie jest dostosowana do potrzeb społeczeństwa
w takiej mierze, jak jest to w przypadku bibliotek publicznych. Biblioteki publiczne powstały w celu
zaspokajania potrzeb kulturalnych lokalnego społeczeństwa, a jeśli nie spełniają tego zadania, stają
się samotnymi, odizolowanymi wyspami.
Z biegiem lat biblioteki ulegały przemianom wraz ze społeczeństwem, w którym działały – od
pomysłu elitarnego projektu, w którym biblioteki i korzystanie z ich oferty było przywilejem, do
pomysłu współczesnych bibliotek publicznych, które są dostępne wszystkim mieszkańcom miasta.
Podczas swojego rozwoju i transformacji współczesne biblioteki muszą pójść krok dalej. Swoją
„pasywną“ ogólną dostępnością przełożyć powinny w aktywną i zaangażowaną obecność w lokalnym
społeczeństwie.
„Instytucje nie są jedynie produktem społecznego podziału pracy, lecz także niosą ze sobą i
wyrażają poprzez swoją działalność całokształt społecznych norm i stosunków.“ 3Innymi słowy,
pomysł biblioteki publicznej przedstawia odbicie wartości danego środowiska. Współczesne
społeczeństwo jest społeczeństwem szybkiego tempa, co oznacza szybki sposób komunikacji, zwięzłe,
skondensowane i pragmatyczne treści, ale również jest społeczeństwem, w którym, w sytuacji natłoku
informacji, więcej uwagi poświęca się komercyjnym niż kulturalnym i wartościowym dla
społeczeństwa informacjom. Jaka więc powinna być w nim biblioteka? W wielkiej walce o uwagę
użytkowników współczesna biblioteka publiczna musi być natrętna, ciągle obecna i aktywna w
lokalnym społeczeństwie w sensie współistnienia, interaktywnej relacji z potrzebami mieszkańców.
W tym sensie, kiedy mówimy o otwartości i dostępności do wiedzy publicznej, nie jest wystarczające
otwarcie szeroko wrót biblioteki, przydzielenie bezpłatnych kart bibliotecznych, ani też nie jest
wystarczającym powiększenie poziomu dostępności poprzez tworzenie wirtualnych lub cyfrowych
bibliotek, niż konieczna „natrętna“ i wyraźna obecność. Następnie pojawia się pytanie jak ją osiągnąć?
Natrętna obecność biblioteki w lokalnym społeczeństwie, z uwzględnieniem, że mowa jest tutaj o
instytucji kultury, nie powinna prowadzić do komercjalizacji jej oferty, lecz raczej pojęcie aktywnego
uczestnictwa w tym kontekście oznacza wsłuchiwanie się w potrzeby lokalnego i szerszego
społeczeństwa, przyglądanie się funkcjonowaniu społeczeństwa i dobre rozpoznawanie społecznych
potrzeb i problemów mieszkańców, a wszystko to celu znalezienia modelu, lub też usług, które dla
Strona 10
lokalnego społeczeństwa będą najodpowiedniejsze. W przeciwieństwie powszechnie akceptowana
opinia o społecznej potrzebie bibliotek publicznych byłaby zwykłą recydywą.
O bibliotekach od zawsze mówi się jako o strażnikach wiedzy, jako o instytucjach powstałych
na bazie jasnych i konkretnych norm. Taki obraz biblioteki często prowadzi do niebezpieczeństwa, że
instytucje te staną się wyobcowane, oddalą się od lokalnego społeczeństwa, któremu miały przecież
służyć. Wszystkie biblioteki, mniej lub więcej, są zbiurokratyzowane, aby to zjawisko uległo
zmniejszeniu, koniecznym jest aby w sposób ciągły badać zjawiska społeczne, koncepcje pracy i
rozwoju. Nie negując faktu, że biblioteki są strażnikami przeszłości, kulturowej i narodowej
tożsamości, tradycji kulturowej i dziedzictwa, wielce jest ważne, gdy mowa jest o bibliotekach
publicznych, że koncepcja ich pracy nie może opierać się jedynie na pielęgnowaniu związków z
przeszłością i dziedzictwa kulturowego oraz tradycji, ale raczej ich działalność prezentuje ściśle i
jasno określony stosunek wobec przyszłości i, co ważniejsze, wobec teraźniejszości.
W środowiskach, gdzie biblioteki są traktowane jako strażnicy przeszłości, a ze względu na to, że
większa część funduszy służy popularnym publikacjom bliskim szerokiej publice i szerokiemu kręgu
odbiorców, wówczas byłaby traktowana jako muzeum (w odbiorze z pozytywną konotacją) lub jako
kącik zakurzonej księgi (w odbiorze z negatywną konotacją) na który patrzy się z nostalgią, ale jego
przetrwanie byłoby bardzo szybko zakwestionowane. Jedynie środowiska, które odbierają swoją
bibliotekę jako tzw. „trzeci wymiar“, jako miejsce gdzie codziennie mogą przebywać i poszukiwać
odpowiedzi na obecnie najaktualniejsze pytania i tylko taka biblioteka, która taki image pielęgnuje,
ma możliwość, żeby w swoim mieście, między swoimi mieszkańcami, stać się rozpoznawalnym
symbolem tego, co według swojej definicji biblioteka reprezentuje – lokalna brama do wiedzy. O w ten
sposób rozumianej bibliotece można z pełną odpowiedzialnością powiedzieć, że „[...]przedstawia
najbardziej otwartą i najbardziej demokratyczną formę instytucjonalizacji i korzystania z wiedzy
publicznej“ 4 .
Rola biblioteki jest często pojmowana jako coś zrozumianego samo przez się, co jest dla
wszystkich jasne, ale w podtekście (w podświadomości) takiego podejścia tkwi przekonanie, że rola
bibliotek nie jest poddawana wystarczającej krytyce, względnie biblioteki nie są w zadowalającym
stopniu natrętne oraz nie są wystarczająco wyraziste w swoim otoczeniu, ale ich istnienie mało kogo
obchodzi. Jakkolwiek by ich działalność nie była zaangażowana i widoczna, jakkolwiek by nie
prezentowały one tylko neutralne i ogólnie akceptowalne zjawiska, chociażby się zajęła
promowaniem wartości aktywnego, a nie wyłącznie deklarowanego włączenia w życie lokalnego
społeczeństwa oraz konkretnym stosowaniem zdobytej wiedzy (na przykład walka z korupcją,
promowanie absolutnej wolności w mediach, wolność słowa, myśli, dostępności do nauki i informacji)
bardzo szybko doszłoby do sytuacji gdy jej rola i misja zostałaby krytycznie oceniona. Dane pokazują,
że badania, które krytycznie mówią o bibliotekach jako instytucjach społecznych, są bardzo rzadkie.
Wraz ze zmianą koncepcji biblioteki, naturalnie dochodzi do zmian profilu bibliotekarza. Bibliotekarz
tradycyjnie był uważany jako pośrednik i jako taki musi być dobrze zaznajomiony z zasadami swojego
fachu: selekcji, zakupu, opracowania katalogowego, organizacji udostępniania, ale również musi
dobrze znać się z użytkownikami i ich potrzebami. Współczesny bibliotekarz wobec dynamicznego
społeczeństwa i szerokiego spektrum użytkowników musi być naukowcem, który jest w stanie za
swojego użytkownika odnaleźć najbardziej adekwatną treść. Ze względu na to, ze stoimy obecnie w
Strona 11
obliczu tendencji do zmniejszania się liczby członków czy też innymi słowy coraz mniejszej
procentowej liczby mieszkańców objętego członkostwem w bibliotece, koniecznym jest nadmienić, ze
nie jest wystarczającym dla bibliotekarza, aby dobrze znał użytkowników, ale koniecznym jest, żeby
dobrze znał te części społeczeństwa, które nie są objęte członkostwem w bibliotece oraz żeby
rozumiał ich motywy niekorzystania z usług bibliotecznych z celem znalezienia adekwatnych dla nich
oferty, programów i modelu, który byłby dla nich najbardziej przystępny. Według obowiązujących
standardów liczba użytkowników zarejestrowanych w okręgowej bibliotece powinna stanowić
najmniej 10% z całej liczby mieszkańców terytorium okręgu. W Serbi rzadko która biblioteka osiąga
taki poziom. Najczęściej zapisy oscylują wokół progu 5%. W przypadku Biblioteki Miejskiej w Nowym
Sadzie przeciętny poziom członkostwa wynosi 7,5% mieszkańców. Największy jest w centrum miasta,
podczas gdy najmniejsza w podmiejskich osiedlach. Chociaż naprawdę pragniemy aby o bibliotekach
publicznych mówiło się z pełnym przekonaniem jako o lokalnych bramach do wiedzy, dopóki procent
ten nie będzie daleko wyższy, będzie to jedynie iluzja. Faktem jest, ze w teorii bibliotekarstwa mówi
się o użytkownikach, ale nie mówi się o nie-użytkownikach. Dopóki na problem ten nie będzie sie
patrzeć z drugiej strony i nie zaczniemy mówić o 90% mieszkańców, które nie korzysta z usług
bibliotek publicznych i o ich motywach, problemach, zainteresowaniach i sposobach, na które
zaspokajają lub też nie zaspokajają swoje potrzeby kulturalne, to zjawisko nie zostanie dostrzeżone a
procent członkostwa nie będzie wzrastał.
Pod wpływem podobnych naukowych dyskusji w Stanach Zjednoczonych, już w 1972 roku ukazała się
Strategia modernizacji bibliotek publicznych (A Strategy for Public Library Change), w której to od
bibliotekarza wymaga się żeby określił potrzeby informacyjne swojej społeczności, uczynił swoje
usługi widocznymi, skutecznie zarządzał swoimi zasobami i tym sposobem lokalna społeczność
otrzyma materialne wsparcie, żeby działali aktywnie a nie biernie, aby się zmienił i pomógł innym w
tym samym. Dokument ten wymaga od bibliotek przygotowania swoich programów i wyznaczenia
celów , żeby biblioteki publiczne muszą przygotować swoje programy pracy i wyznaczyć cele z
uwzględnieniem użytkowników a nie zamiast użytkowników." 5.
W niniejszym artykule starałam się pokazać, jak dąży do wiedzy, analizuje i świadczy usługi na
rzecz tych części populacji, które nie jest objęte członkostwem Biblioteka Miejska w Nowym Sadzie
kontynuuje swoją kulturową misję, a także podnosi poziom usług i poszerza działalność.
Zgodnie z nowymi standardami dla bibliotek publicznych IFLA / UNESCO wytyczne dla
rozwoju, jak również z wnioskami z konferencji projektu PULMAN w Oeiras w Portugali, która odbyła
się w dniach 13-14 marca 2003 roku, w którym czytamy: "Aby osiągnąć te cele, biblioteki
publiczne muszą:
Zaproponować nowe usługi, wprowadzając technologie cyfrowe, które czytelników postawią w
pozycji umożliwiającej realizacje osobistych ambicji w świcie, który się szybko zmienia oraz
przyczynią się do społecznej koherencji i skutecznej europejskiej technologii opartej na
wiedzy,
W wyraźny sposób polepszyć stopień dostępności mieszkańców do usług bibliotek
publicznych, zwłaszcza tych mieszkańców, którzy pozostają w sferze ryzyka społecznej lub
cyfrowej marginalizacji.“6
Strona 12
Tradycja pracy Biblioteki Miejskiej w Nowym Sadzie sięga 160 lat. Powstała jako czytelnia
serbska i swoją działalność oparła na bazie koncepcji zachowania, pielęgnowania i rozwijania
kulturowej spuścizny Nowego Sadu jak również na aktywnym uczestniczeniu w budowaniu
społeczeństwa naukowego i społeczeństwa równych szans, dążąc do tego, aby oferować wsparcie
wszystkim członkom lokalnego społeczeństwa w tworzeniu ich pełnowartościowego osobistego
potencjału.
Wychodząc od założenia, że strategiczny kierunek rozwój współczesnego bibliotekarstwa dąży
do zbudowania biblioteki jako nowoczesnego, publicznego pomocniczo-informacyjnego centrum
usług dla lokalnego społeczeństwa, Biblioteka Miejska w Nowym Sadzie rozwija szereg oddziałów
oferujących usługi użytkownikom a działalność opiera na następujących regułach: tworzenie
księgozbioru, dobra praktyka, popularyzacja książek i podnoszenie poziomu kultury czytelnictwa,
naukowo-badawcza działalność, wydawnictwo, nowoczesne usługi dla tradycyjnych i wirtualnych
użytkowników, praca z dziećmi i młodzieżą, przychylenie się do potrzeb mieszkańców – projekty,
rozwój regionalnej i międzynarodowej współpracy.
Kierując się tymi regułami, Biblioteka Miejska w Nowym Sadzie stałą się instytucją kultury,
której usługi są codziennie poszukiwane przez tysiące użytkowników.
1. Tworzenie księgozbioru
Dokładność przy wydatkowaniu funduszy, nabywanie aktualnych i potrzebnych pozycji, bazy
danych
Polityka zakupu prezentuje sobą jeden z najważniejszych elementów strategii rozwoju każdej
biblioteki. Musi ona być zaplanowana w ten sposób, aby stworzył warunki do sprawnej realizacji
kulturalnej, edukacyjnej i informacyjnej funkcji biblioteki a także, żeby ukierunkowywał jej rozwój
jako publicznego informacyjno-usługowego centrum społeczności lokalnej. Celem polityki zakupu jest
budowanie, profilowanie, rozwój i utrzymanie aktualnego, bogatego i uniwersalnego księgozbioru o
wysokiej jakości jak i spełnianie potrzeb szerokiego spektra użytkowników. Osiąga się to, z jednej
strony poprzez monitoring wydawnictw z dziedziny literatury, nauki i wszystkich dyscyplin
naukowych, monitoring rozwoju miasta i wzrostu liczby mieszkańców tj. monitoring potrzeb
użytkowników, a z drugiej strony poprzez racjonalizację wydatków ograniczonych środków
finansowych, jednocześnie licząc się z tym, żeby nie obciążać przestrzeni niepotrzebnymi tytułami i
egzemplarzami.
Zakup zasobów bibliotecznych w Bibliotece Miejskiej w Nowym Sadzie bazuje na następujących
pryncypiach: planowanie, spójność, uniwersalności, równomierność, ewaluacja i selekcja, język
publikacji, liczba egzemplarzy, ciągłość, aktualność, perspektywiczność, dynamizm,
elastyczność, dokładność, koordynacja, relacja własnej i obcej literatury.
Przy okazji zakupu księgozbioru Biblioteki Miejskiej w Nowym Sadzie analizowane są potrzeby
na daną publikację i to licząc się ze strukturą całego księgozbioru konkretnego oddziału, strukturą i
Strona 13
liczebnością mieszkańców (użytkowników i tej części mieszkańców, którzy nie są użytkownikami) i
użytkowników, z ich potrzebami jak i z potrzebami pracowników naukowych oddziału. Poza tym liczy
się również z ogólnymi i szczegółowymi szkoleniowymi planami i programami, szkół podstawowych,
średnich i wyższych, z udziałem poszczególnych grup naukowych i typów publikacji w całości
księgozbioru i w samej wypożyczalni, z odpisanymi podczas skontrum książkami z poszczególnych
obszarów (zgodnie z zasadą zestarzenia się i uszkodzenia publikacji), z typem i powiązaniami
publikacji, ale i też z tym, że publikacje są nabywane po przystępnej cenie. Na profilowanie zakupów
w Bibliotece Miejskiej w Nowym Sadzie w znaczący sposób wpływa istnienie bibliotek innego typu w
okolicy (Macierzy Serbskiej, Uniwersyteckiej, wydziałowych, specjalistycznych) jak i innych istotnych
instytucji oraz ich multi-etniczne otoczenie i instytucje narodowe, językowe, wyznaniowe i innych
mniejszości społecznych.
Przy okazji wydatkowania funduszy liczy się z ilościowymi i jakościowymi kryteriami. Jakość nie
odnosi się wyłącznie do zawartości, lecz również i do fizycznego wyglądu książki (druk, zszycie,
oprawa, jakość ilustracji, jeśli jest mowa o książkach dziecięcych, format).
Jeśli jest mowa o miarach jakości, wydział do spraw zakupu kieruje się Standardami dla bibliotek
publicznych w Serbi z 2010 oraz zgodnie z nimi kształtuje księgozbiór tak, aby składał się w 40% z
beletrystyki, 30% z literatury dziecięcej i młodzieżowej, 25% z fachowej i popularno-naukowej
literatury, w 5% z poradników. Poza tym stale przybywa pozycji w dziale literatury regionalnej, dziale
multimedialnym (brak danych co do ilości), który kształtuje się jako osobny zbiór w każdej bibliotece,
nieksiążkowy biblioteczno-informatyczny dział, bieżące periodyki w drukowanej lub cyfrowej formie,
fachowe i naukowe czasopisma, jak też publikacje w językach mniejszości lub grup etnicznych (w
regionie mieszka ponad 1.500 mieszkańców, którzy należą do tych społeczności). .
2. Dobra praktyka
Codzienna praca
Biblioteka Miejska w Nowym Sadzie ma 25 filii. Z tego 11 w mieście i 14 w podmiejskich
osadach. W 2010 roku miała 25.691 członków. Największą liczbę członków ma centralna filia im.
“Đury Daničić” – 9.269, najmniej filia w Ledinicach – 213 członków. W ciągu zeszłego roku dokonano
209.173 wypożyczeń, a przeczytano 101.215 książek. Oznacza to, że każdy użytkownik przeczytał
1,98 książkę. Zorganizowano ponad 350 wizyt grupowych, ponad 300 wydarzeń i wieczorków
literackich.
Bibliotekarz gość
Powyższa aktywność organizowana jest w centralnej filii im. “Đury Daničić” i prezentuje ona
wizję przyciągania i animacji użytkownika. W ramach niej znane postaci ze świata literatury, mediów i
życia publicznego, spędzają jeden dzień roboczy w pracy z użytkownikami. Tym sposobem czytelnicy
mają możliwość, aby od swoich ulubionych popularnych postaci dostać rekomendację lektury,
porozmawiać z nimi o literaturze i kulturze, dostać autograf. Aktywność zyskała wielki odzew i dobre
przyjęcie ze strony użytkowników biblioteki. Jak dotychczas gośćmi byli np.: Aleksandar Filipović
Strona 14
(dziennikarz), Slobodan Trkulja (muzyk), Slavko Matić (muzyk), Franja Petrinović (literat) i inni liczni
dziennikarze, aktorzy, malarze i literaci.
3. Popularyzacja książek i podnoszenie poziomu kultury czytelnictwa
Wieczorki literackie
Popularyzacja książek i czytelnictwa jest jednym z najważniejszych zadań bibliotek
publicznych. W Bibliotece Miejskiej w Nowym Sadzie w ciągu roku odbywa się około 300 programów,
które prowadzą do realizacji tego celu. Największą liczbę promocji literackich odbywa się w Czytelni
(minimum 2 tygodniowo), ale i również duża część w Dziale Dziecięcym, Sremskich Karlovców i w
całej sieci oddziałów bibliotecznych. Koncepcja wieczorków literackich wyróżnia się tym, że promuje
twórczość Nowosadzkich lokalnych pisarzy, młodych początkujących pisarzy.
Free Team
Free Team to nieformalna grupa młodych ludzi, która cyklicznie odwiedza Bibliotekę. Od
niedawna, w każdy czwartek, organizuje się dyskusje o literaturze na terenie centralnej filii w
godzinach wieczornych. Wydarzenie rozpoczyna się o 20.00 po godzinach pracy i jest pomyślana w
ten sposób, aby młodzi ludzie, którzy nie mają miejsca, przeznaczonego wyłącznie dla nich, mogą w
ramach tej instytucji znaleźć przestrzeń na samorealizację. Grupę tworzą głównie studenci literatury,
którzy aktywnie śledzą współczesną twórczość, jak również ich wykładowcy z uczelni, pisarze i
pozostali, którzy są zainteresowani taką wizją „rozwoju” czytelniczych doświadczeń.
Chociaż odbywa się po czasie pracy, na czas trwania tych dyskusji biblioteka jest otwarta dla innych
użytkowników i oferuje normalne usługi biblioteczne. Każdy z uczestników najpierw otrzymuje
recenzję książki z aktualnej oferty literackiej. Uczestnicy zmieniają się czytając swoje recenzje,
przekazując własną wiedzę, swoje doświadczenia i poglądy. Świeżość myśli, poglądów na książki,
pozytywna energia podczas warsztatów jak i zainteresowanie naszych użytkowników, pokazują, że
powyższą aktywność należy kontynuować i położyć nacisk, aby zaistniały jako regularne praktyki
biblioteki i posłużą jako osnowa przyszłego młodzieżowego oddziału.
Noc muzeów
Włączenie się do tej akcji jest istotne właśnie z powodu swojej atrakcyjności. Przez nią
biblioteka zyskuje na rozpoznawalności oraz przez nią promuje drogocenną część zbiorów, której
podczas regularnej działalności nie poświęca się odpowiednio dużej ilości uwagi ze strony szerokiego
grona użytkowników w trakcie roku. Zeszłoroczny program był obmyślany jako wystawa
drogocennych starych widokówek starego Nowego Sadu poprzez prezentację wideo
zdigitalizowanych widokówek, co przyciągnęło uwagę publiki na taką wizję przechowywania i
prezentowania kulturowej spuścizny i zapowiedziało nadchodzącą digitalizację zbiorów i
księgozbioru lokalnego miejskiej biblioteki. Odwiedzającym zaoferowano ponad 300 tysięcy taśm z
pieśniami miłosnymi oraz nagrań lektora czytającego miłosne wiersze.
4. Działalność edukacyjna
Szkoła języka angielskiego
Strona 15
Zainteresowanie dzieci nauką języka angielskiego jest stale obecne, jak też i dążenie rodziców,
aby im ją umożliwić, począwszy od ich najmłodszych lat. Nie ma przesłanek, wskazujących, że trend
ten się zatrzyma, co bezpośrednio stwarza podstawy zasadności istnienia szkół języka angielskiego w
ramach działalności bibliotek publicznych.
Aktywne nauczanie języka angielskiego dla przedszkolaków powstało na dziale dziecięcym, a po jego
zakończeniu również i w innych działach. Realizowano 8 cykli bezpłatnych szkoleń języka
angielskiego (7 godzin lekcyjnych) w celu popularyzacji bogatego zasobu książek w języku angielskim.
Działania instytucji ukierunkowane są w tym kierunku, aby szkolenia te przeistoczyły się w
prawdziwą szkołę języka angielskiego, która organizowałaby kursy bezpłatne lub po bardzo
przystępnych cenach.
Poprzez sfomułowanie zbioru książek British Council Biblioteka Miejska w Nowym Sadzie stała
się jednym z dwóch centrów w całej Serbii, gdzie każdy zainteresowany może uzyskać potrzebne
informacje i odpowiednie materiały potrzebne do przygotowań do oficjalnych egzaminów Cambridge
ESOL oraz AJLTS. W ten sposób Biblioteka Miejska w Nowym Sadzie stała się pośrednikiem między
studentami a szkołą British Council w Belgradzie, gdyż zainteresowani mają możliwość złożenia
egzaminów w Nowym Sadzie zamiast w Belgradzie, jak też możliwość organizowania seminariów
naukowych w dziedzinie nauczania języka angielskiego.
Kształcenie ekonomiczne
W celu aktywnego włączenia się w sferę kształcenia ekonomicznego młodych ludzi, Biblioteka
Miejska w Nowym Sadzie podpisała porozumienie o współpracy z USAID i uruchomiła nową usługę
dla klienta „Podstawy kształcenia ekonomicznego“ . Poprzez kursy przygotowawcze bibliotekarze
zostali wyszkoleni i zapoznani z pracą z młodzieżą licealną. Dzięki temu projektu uzyskali wgląd w
podstawowe pojęcia o giełdzie, handlu, akcjach i papierach wartościowych, znaczeniu dobrowolnych
ubezpieczeń emerytalnych, usługach towarzystw ubezpieczeniowych i oszczędnościach.
Kształcenie ekonomiczne mieszkańców za pośrednictwem bibliotek publicznych jest praktykowane w
Ameryce i w najbardziej rozwiniętych krajach Europy, gdzie jest przyjęta przesłanka, która mówi o
tym, że obywatel, zdolny do tego, że w sposób kompetentny może decydować o swoich finansowych
celach i metodach, które są przeznaczone do realizacji ich potrzeb jest podporą wewnętrznego
budżetu, podstawą zrównoważonego społeczeństwa i najbardziej pożądany partner dla instytucji
finansowych. W sytuacji gdy biblioteka rozpoznała duże braki w wiedzy mieszkańców w tej sferze,
zdecydowała zapoczątkować tę usługę. Grupą docelową zostali byli uczniowie szkół średnich.
Włącz komputer i dowiedz się
W celu zachęcenia dzieci i młodzieży, zmotywowania ich do korzystania z zasobów biblioteki,
rozwijania zdolności intelektualnych, nabywania przez dzieci nawyku i potrzeby poszukiwania
informacji w różnorodnych bazach danych i przy użyciu komputera rozpoczęła swoją działalność
przeznaczonej dla dzieci szkoła/szkolenie pracy z komputerem i korzystania z Internetu w celach
poszukiwawczych. To szkolenie realizowane jest w dziale dziecięcym.
5. Działalność naukowo-badawcza
Sympozjum na temat działalności Savy Mrkalja
Strona 16
Jedną z najważniejszych misji biblioteki jest zachowanie spuścizny, zarówno w znaczeniu
fizycznym, jak i duchowym. Stawiając w nowym świetle, w niewystarczający stopniu przebadane
dzieła naszej kultury, literatury i historii języka, jak też i poprzez bezpośrednie zainteresowanie
pracami naukowymi badaczy, biblioteka w dużej mierze przyczynia się do promowania, wspierania i
rozwijania dziedzictwa kulturowego.
W czytelni Biblioteki Miejskiej w Nowym Sadzie odbyło się sympozjum na temat działalności Savy
Mrkalja, literata i reformatora języka serbskiego. Powodem zorganizowania tego spotkania była
rocznica dwustu lat od ukazania się jego najważniejszego dzieła “Salo debeloga jera libo
azbukopotres”, którym wywarł bezpośredni wpływ, i który poprzedzał dzieło wielkiego reformatora
języka serbskiego Vuka Stefanovicia Karadžicia.
Po odbyciu sympozjum na temat działalności Savy Mrkalja wydrukowany został Zbiór prac. Każda
biblioteka szkolna, powiatowa i narodowa w Wojwodinie otrzymała po jednym egzemplarzu.
Memoriał Stevana Pešicia
Po śmierci Stevana Pešicia, literata i globtrotera, jego matka Desanka podarowała
Bibliotece Miejskiej w Nowym Sadzie olbrzymią ilość książek i niepublikowanych wcześniej
rękopisów, które zostawił po sobie. Tym sposobem biblioteczka Stevana Pešicia stała się
częścią dziedzictwa Biblioteki Miejskiej w Nowym Sadzie. W celu zainteresowania
pracowników naukowych badaniem twórczości tego autora Biblioteka Miejska w Nowym
Sadzie 7 października 2009 roku zorganizowała jednodniowe sympozjum o literackiej
twórczości Stevana Pešicia. Swój głos zabrali najwybitniejsi znawcy dzieł tego pisarza, a jako rezultat
tego naukowego spotkania powstała publikacja, którą biblioteka wydała w ramach swojej działalności
wydawniczej pod tytułem “Zbornik radova o književnom delu Stevana Pešića”.
Książka żyje tylko gdy jest czytana
Z powodu Światowego Dnia Książki, w celu popularyzacji i rozwijania nawyku czytania,
Biblioteka Miejska w Nowym Sadzie i dom wydawniczy “Nova škola” z Belgradu zorganizowali
spotkanie naukowców – okrągły stol. O fenomenie „kryzysu czytelnictwa” i sposobach popularyzacji
książek rozmawiali wykładowcy uniwersyteccy.
Zebranie naukowe “Pavel Jozef Šafarik i kultura serbska”
W ramach obchodów rocznicy 150 lat od śmierci Pavela Jozefa Šafarika, znanego na całym
świecie slawisty, który był z pochodzenia Słowakiem i przez szereg lat pracował w Nowym Sadzie,
ukonstytuował się zespół organizatorów, który tworzyli przedstawiciele sześciu instytucji. Inicjatywa
ta miała na celu zwrócenie uwagi i zachęcenie badaczy do badania śladów i wpływów, które ten wielki
słowacki slawista wywarł na serbska kulturę i to nie tylko za czasu swojej działalności w Nowym
Sadzie, ale i w ramach całej swojej działalności naukowej. Poprzez zaangażowanie i uczestnictwo
najbardziej kompetentnych naukowców w organizacji, z najodpowiedniejszych instytucji z Serbii oraz
uczestnictwo i pracę kompetentnych badaczy z zagranicy, przede wszystkim ze Słowacji, zostanie
dostrzeżony, przebadany i nagłośniony w wpływ powszechnie szanowanego slawisty na język serbski,
szkolnictwo i kulturę ogólnie. Poprzez wydanie pokonferencyjnego, dwujęzycznego zbiorku prac ,
wraz z angielskim resume, powyższe sympozjum będzie miało stały wpływ na kształtowanie
przyszłych generacji studentów.
Strona 17
Włączając się w prace w zespole organizacyjnym następujące instytucje: Krajowa Rada
Mniejszości Słowackiej, Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Nowym Sadzie i jego katedry: Katedra
Literatury i Języka Serbskiego, Katedra Historii w znacznym stopniu przyczyniły się do współpracy
pomiędzy instytucjami naukowymi i instytucjami kultury, w sieci oraz profesjonalizacji pracy.
6. Działalność wydawnicza
Biblioteka Miejska w Nowym Sadzie jest znana ze swojej bogatej działalności wydawniczej.
Wydawnicza misja Biblioteki Miejskiej w Nowym Sadzie jest zgodna z ogólną misją instytucji.
Wydawane są niekomercyjne publikacje, przede wszystkim dzieła regionalnych autorów, lub też
dzieła które mówią o regionie. Jak dotychczas Biblioteka Miejska w Nowym Sadzie wydała setkę
tytułów. W trakcie tych lat wydawane są tytuły, które przybliżają działalność biblioteki [Grujić,
Bojana: Pružanje usluga osobama sa intelektualnim teškoćama u bibliotekama (2010), Anđelković,
Mirjana: Prilozi za istoriju Gradske biblioteke u Novom Sadu (2009), Biblioteka Stevana Pešića,
priredila Sofija Barši (2008), Barši, Sofija: Katalog knjiga Zavičajne zbirke Gradske biblioteke u Novom
Sadu (2005), Srpska čitaonica – spomenica (1995), Ustav za čitaonicu srpsku (1993), Katalog knjiga
Knjižnice i čitaonice „Đura Daničić“ (1956)], zajmują się historią i kulturą miasta Nowy Sad
[(Militar, Triva: Novi Sad na raskrsnici minulog i sadanjeg veka (2000), Enciklopedija Novog Sada
(2005-2009)], kulturową spuścizną Nowego Sadu [(Biblioteke Baštinik, Blago zavičaja, Novosadski
manuskript)].
Biblioteczny drogowskaz
Czasopismo „Biblioteczny drogowskaz” jest jedynym tego typu czasopismem w Serbii.
Przeznaczony jest dla dzieci, wykładowców i rodziców. W zeszłym roku obchodził pięciolecie
istnienia. Jest to jedyny w swoim rodzaju przewodnik przez literaturę o charakterze informacyjnoedukacyjnym, który promując książki, twórczość i wiedzę, poleca wybrane tytuły, w celu podnoszenia
poziomu czytelniczych gustów, konstruktywnego myślenia i rozwijania kreatywności. Istnieje
dwadzieścia rubryk, których treść przeznaczona jest dla dzieci i młodzieży w różnym wieku,
wykładowców, rodziców, bibliotekarzy. Wychodzi raz na kwartał, w kolorze.
7. Nowoczesne usługi – tradycyjni i wirtualni użytkownicy
Centrum doradczo-informacyjne
W ramach działalności biblioteki w 2006 roku założono doradczo-informacyjne centrum –
nowoczesną usługę, którą oferuję ta instytucja wszystkim swoim użytkownikom. Poza bogatym
zbiorem poradników, centrum dysponuje również bazą elektroniczną z ponad 30.000 czasopism z
najaktualniejszymi informacjami ze wszystkich regionów, bazą archiwów medialnych, która obejmuje
artykuły z 15 dzienników i tygodników od 2003 roku do dzisiaj (Ebart baza), jak również i bazą
przepisów prawa, która obejmuje wszystkie urzędowe pisma i ogłoszenia od 1945 roku do dzisiaj (Ing
pro). Wszystkim członkom Biblioteki Miejskiej w Nowym Sadzie umożliwiona jest możliwość
bezpłatnego korzystania z Internetu, oferowana w razie potrzeby jest pomoc przy odrabianiu pracy
domowej, pisaniu referatów, prac dyplomowych i innych.
Potwierdzeniem pomyślności tej usługi są użytkownicy z dalekich miast Serbii, którzy poprzez pocztę
elektroniczną przesyłają zamówienia do naszych bibliotekarzy, którzy im w ten sam sposób,
przesyłają odnalezione dokumenty lub porady.
Strona 18
8. Praca z dziećmi i młodzieżą
Pierwsze w grupie wyznaczonych dwunastu nowych zadań do zrealizowania jest stwarzanie i
wzmacnianie nawyku czytania u dzieci już od najmłodszych lat. Poprzez to, że praca z dziećmi jest
wymieniona na pierwszym miejscu, stała się najważniejszym zadaniem. Praca z dziećmi ma właściwą
dla siebie specyfik, w dużej mierze jest powiązana z pedagogiką, ale ma jednocześnie i pierwszeństwo,
i olbrzymie znaczenie.
Praca z dziećmi odbywa się już we wszystkich filiach Biblioteki Miejskiej w Nowym Sadzie.
Najintensywniejsza jest w dziale dziecięcym, który znajduje się w budynku centralnym na ulicy
Dunawskiej. Program działu dziecięcego jest bogaty i różnorodny. Miesięcznie odbywa się średnio
piętnaście programów. Poza promocjami literackimi, regularnie odbywają się warsztaty artystyczne,
warsztaty literackie i warsztaty reporterskie, bale przebierańców, akcja Książka w sercu i inne.
Dowodem o pomyślności tego przedsięwzięcia jest wzrost liczby młodzieży szkolnej zarejestrowanej
w ostatnim okresie.
9. Pochylenie się nad potrzebami mieszkańców
Biblioteka na usługach osób ze specjalnymi potrzebami
Rozpoznawanie kategorii mieszkańców, które nie są widoczne i dla których usługi biblioteki nie
są dostępne, przede wszystkim wrażliwa kategoria osób starszych i niepełnosprawnych, chronicznie
chorych, inwalidów, kobiet w ciąży, dzieci z zaburzeniami w rozwoju oraz włączanie ich do projektu
poprzez dostarczanie książek na adres domowy prezentował pilotażowy projekt, poprzez który
biblioteka chciała wybadać w jakiej mierze tego typu serwis będzie pożądany. Przy tej okazji
nawiązano współpracę ze stowarzyszeniem inwalidów, ośrodkami zdrowia i centrum gerontologii.
Usługa jest obmyślana w ten sposób, aby pod danym numerem telefonu użytkownicy mogli zamówić
tytuły, które potem pracownicy biblioteki dwa razy w tygodniu dostarczają pod wskazany adres
domu. Wiedza zdobyta tym sposobem przy pilotażowym programie świadczy o dużej potrzebie, żeby
ten projekt urósł do poziomu stałej usługi bibliotek publicznych w Serbii, tak aby mogły one w całości
realizować swoje cele i wypełniły podstawowe założenie sowojej działalności.
Biblioteka jest odpowiednim miejscem dla mnie, bo czemu by nie?
Podstawowym założeniem biblioteki jest to, aby jej usługi obowiązkowo byłyby dostępne
wszystkim, a nie wyłącznie ukierunkowane dla jednej grupy odbiorców, przy wykluczeniu innych
grup. Koniecznym jest więc, aby zebrać zasoby i źródła, które zagwarantują równe możliwości
mniejszościom społecznym, które z jakiejś przyczyny nie mogą korzystać z regularnych usług.
Kierując się tym założeniem, z jednocześnie będąc po dekadzie inkludowania Romów, którym
kierowało Państwo Serbskie do czerwca 2009 roku, biblioteka zdecydowała się otworzyć pierwszą
romska bibliotekę w miejscowości Šangaj, która nosi imię Trifuna Dimicia, prezesa Macierzy
Romskiej. Mieszkańcy tego miasta mają niski status społeczny i socjalny a ich populacja jest
zagęszczona, przynależność do biblioteki w ich osadzie stanowi prawdziwy kaganek kultury.
Jednocześnie z przygotowaniami do otwarcia prowadzona jest akcja „Bądź ziom – pójdź z książką w
krąg”, w ramach której są zbierane i użytkowane podręczniki, przybory szkolne i materiały biurowe.
W tym czasie wydział zakupów biblioteki miejskiej przeprowadził akcję pod nazwą „Otwórzmy serca
– otwórzmy książki”, którego celem była zbiórka drogocennego księgozbioru w języku romskim, o
Romach oraz książek romskich pisarzy w innych językach. Celem otwarcia tej biblioteki było czym
Strona 19
pełniejsze przeprowadzenie inkluzji, afirmacji i polepszenie położenia populacji romskiej w mieście.
Entuzjazm osób zatrudnionych, ich altruistyczna codzienna pomoc przy nauce, odrabianiu prac
domowych, coraz lepszych rezultatach utalentowanych romskiej młodzieży szkolnej stanowi
potwierdzenie, tego że biblioteka miejska jest na dobrej drodze.
Biblioteka dla wszystkich
Dostrzegłszy, że między użytkownikami biblioteki nie ma wystarczająco dużo osób, które
miałyby swoich zastępców, a które mają wady rozwojowe, biblioteka postanowiła rozwinąć dla tej
zmarginalizowanej grupy program „Biblioteka dla wszystkich”.
Projekt jest realizowany przy współpracy ze stowarzyszeniem pomocy osobom z
niedorozwojem psychicznym w mieście Nowy Sad. W ramach projektu młodzi ludzie z trudnościami
intelektualnymi oraz młodzi ludzie z pozostałej części populacji poprzez organizowanie akcji
wolontariatu i publikację podręcznika dotyczącego pracy z osobami z problemami psychicznymi
zostali aktywnie włączeni do współpracy. Zebrana została grupa około 20 młodych ludzi z
trudnościami intelektualnymi i 10 wolontariuszy z końcowych lat szkoły średniej, którzy dwa razy w
tygodniu po dwie godziny organizowali warsztaty teatralne na terenie biblioteki. W bieżącym
miesiącu wolontariusze przeszli przez dwa szkolenia na temat: specyfika pracy z osobami z
trudnościami psychicznymi i prowadzenie warsztatów literackich. Projekt był bardzo udany, osoby
biorące w nim udział z wielkim entuzjazmem przychodzili do biblioteki, nauczyli się korzystać z jej
zasobów, wyrażali się przy pomocy literatury. Pod okiem swoich prowadzących przygotowali
przedstawienie teatralne i wystąpili podczas ceremonii promującej projekt.
Gmatwanina
Projekt “Gmatwanina” jest realizowany w romskiej filii im. Trifuna Dimicia. Tym sposobem
biblioteka pokazał na jak wysokim poziomie ma społeczną świadomość i wrażliwość. Według
statystyk 20% Romów mieszka w Wojwodinie. Przedstawiciele tego narodu żyją w niehumanitarnych
warunkach, są ofiarami dyskryminacji i marginalizacji. Złe socjalne i niesprawiedliwe położenie tego
narodu utrudnia ich integrację społeczną, a także jest powodem uciekania się do etnicznych mimikry.
Poprzez nawiązanie partnerstwa z Atelier 61 zrealizowane zostało szkolenie dla kobiet, które trwało
pięć miesięcy, rezultatem była wystawa i sprzedaż przedmiotów, które powstały podczas trwania
projektu. Idea polegała na tym, by poprzez pomoc projektu przeszkolone romskie kobiety łatwiej
osiągały możliwość samozatrudnienia, rozwiązywania problemów egzystencjalnych i osobistej
samorealizacji. Zadaniem tego projektu było też zatarcie uprzedzeń dotyczących tej populacji,
rekonstrukcja i zatarcie pewnych pojęć (w tym przypadku tkactwo) oraz to, aby serbska większość
społeczna stała się konsumentem tego rodzaju sztuki i tym przysłuży się do samorozwoju i
samozatrudnieniu tej szczególnie narażonej grupie kobiety.
Z tego projektu jasno wynika, jakie są zamiary biblioteki – aby romskim kobietom
zaproponować przytulne schronienie, miejsce na edukację i twórczość. Wszystko to można stopniowo
zrealizować poprzez dialog, co jest podstawą demokracji i tym samym uniknąć podejrzenia, że
wszystkie one ponownie zamkną się w sobie.
Pod dachem książki
Strona 20
Jeśli nie myślimy o współczesnej bibliotece jako o budynku lub obiekcie materialnym, lecz jako
o koncepcji, idei i zasobie wiedzy, wówczas łatwo jest wyobrazić sobie filię takiej biblioteki w szpitalu
dziecięcym, w domu dziecka i domu samotnej matki. Dzieci i kobiety umieszczone w takich
placówkach są z różnych przyczyn oderwane od swoich rodzin. Długość ich pobytu zależy od natury
ich problemów. Z powodu swojego statusu społecznego nie mają równoprawnego dostępu do
edukacji i do usług instytucji kultury. W celu stworzenia społeczeństwa równych szans i integracji
zmarginalizowanych grup ze społeczeństwem, koniecznym jest przybliżyć im ofertę biblioteki
publicznej poprzez darmowe członkostwo i poprzez oferowanie usług w ramach instytucji, w której są
umieszczeni.
Umożliwiając osobom, które nie są w stanie odwiedzić instytucji kultury, skorzystać z
księgozbioru i usług biblioteki poprzez dostawę materiałów bibliotecznych i warsztaty kreatywności
w instytucjach socjalnych i opieki zdrowotnej, poprzez co przyczynia się do zmniejszenia poziomu
izolacji zmarginalizowanych kategorii ludzi i daje przyczynek do inkluzji społecznej i pośrednio
realizuje humanitarne zadanie każdej instytucji społecznej.
Poprzez wdrożenie w życie projektu „Pod dachem książki” doprowadzono do podniesienia
poziomu wrażliwości opinii publicznej na osoby zmuszone do zakwaterowania w ośrodkach opieki
społecznej, osoby stare, niepełnosprawne, chore i inwalidów, zwiększył się poziom jakości czasu
spędzanego przez dzieci w instytucjach społecznych i przyczyniono się do ich uspołecznienia. Poza
tym, że zwiększyła się popularność korzystania z usług biblioteki miejskiej wśród dzieci, młodzieży ,
kobiet osób starszych i niepełnosprawnych, spopularyzowano książki, czytelnictwo i otwrto nowe
możliwości kształcenia wśród tych grup docelowych.
Piękne i lecznicze słowa
Projekt jest realizowany w szpitalu dziecięcym w Nowym Sadzie. Raz tygodniowo na kilku
oddziałach tego ośrodka realizowane są literacko-artystyczne warsztaty, dotyczące
literatury dziecięcej i powrotu do czytania książek. Praca z hospitalizowanymi dziećmi pomyślana jest
w ten sposób, aby przybliżyć im książki i czytanie poprzez rozmowy i warsztaty literacko-artystyczne,
aby wzbogacić czas spędzany w tym miejscu w trakcie hospitalizacji oraz poprzez ich dostosowane do
ich stanu zaangażowanie przyspieszy powrót do zdrowia.
Projekt “Przyprowadź kolegę do biblioteki”
W celu zachęcenia dzieci do aktywnego zapoznawania się z pracą biblioteki, poprzez
umożliwianie na jej terenie działalności i wspieranie uczestnictwa, zainicjowano projekt
“Przyprowadź kolegę do biblioteki”. Projekt składa się z czterech segmentów, które w ramach niego
będą realizowane: 1) nagrywanie spotu reklamującego, 2) sekcja „Mały bibliotekarz”, 3) warsztaty
dziennikarskie i 4) akcja bezpłatnego zapisywania każdego dziecka, które do biblioteki przyprowadzi
ze sobą jeszcze 3 kolegów.
Projekt przedstawia pakiet edukacyjnej, promocyjnej, motywacyjnej aktywności. Celem
nagrania filmu promocyjnego jest stworzenie obrazu, że popularność osiąga się czytaniem.
„Mały bibliotekarz” powinien pokazać dzieciom, że biblioteka ma do nich zaufanie i pewność,
by pozwolić im na kreowanie jej działalności. Swoim istnieniem powinna stworzyć środowisko, w
którym dzieci i po zakończeniu projektu będą wiedziały, że mogą wykorzystać swój wolny czas, aby
Strona 21
aktywnie włączyć się i kontynuować działalność biblioteki. Rezultatem prac sekcji jest stała obecność
dzieci, małych bibliotekarzy.
Language Drama lab
Podczas współpracy ze szkołami języka angielskiego zorganizowana została trupa teatralna
występująca w języku angielskim przy uczestnictwie 12 szkół języka angielskiego w celu promowania
pracy w bibliotece poprzez zainteresowanie dzieci nauką języka obcego i kreatywne wyrażanie siebie.
Digitalizacja księgozbioru regionalnego
Digitalizacja spuścizny kulturalnej jest ważnym warunkiem jej afirmacji i prezentacji poprzez
współczesne technologie. Ta procedura zamienia "klasyczne" papierowe formaty do postaci cyfrowej i
umożliwia starym i rzadkim książkom, ruchomym zabytkom kultury i innym jednostkom
bibliotecznym zaistnienie jako część wielkiej wirtualnej biblioteki, czym też zwiększa się użyteczność i
dostępność do tych zbiorów w sensie szybkości przeglądania i operatywności w procesie studiów nad
tymi zbiorami. Ich zawartość staje się dostępny geograficznie oddalonym użytkownikom, jak i osobom
niepełnosprawnym, co razem ma duży wkład w rozwój społeczeństwa integracyjnego. Cyfrowy zapis
na stronie www biblioteki przyczynia się do popularyzacji kulturowego dobra miasta, regionu,
państwa i narodu. Ta procedura służy przechowywaniu oryginalnych dokumentów i zasobów
Regionalnego księgozbioru Biblioteki Miejskiej w Nowym Sadzie, który zawiera 17.740 monografii, z
czego 245 tytułów starych i rzadkich książek.
Projekt ten jest realizowany przy współpracy z Archiwum miejskim w Nowym Sadzie, Muzeum
Miasta Nowy Sad i Muzeum Teatru. W ramach niego planowane jest, aby najcenniejsze stare i rzadkie
książki zdigitalizować i w ten sposób udostępnić użytkownikom poprzez Internet, a uchronić
oryginały. Digitalizacja jest bardzo ważną częścią wizji zachowania, ochrony, przetwarzania, rozwoju,
promocji i prezentacji dziedzictwa kulturowego i wspierania działań biblioteki.
W odniesieniu do tezy o naszej pracy, digitalizacja odgrywa wielce znaczącą rolę w
znalezieniu zdobywaniu i satysfakcjonowaniu prac tych grup społecznych, które nie są klasycznymi
użytkownikami biblioteki. Przede wszystkim poprzez umieszczanie zdigitalizowanego dziedzictwa
kulturowego na stronie internetowej osiąga się powszechną dostępność, zaspokojenie
potrzeb użytkowników mieszkających z dala od biblioteki, osób niepełnosprawnych, chorych i
którzy tych materiałów nie mogą uzyskać w inny sposób. Przyczynia się również do tworzenia
nowoczesnych metod, zgodnych z międzynarodowymi i europejskimi normami, dotyczących ochrony
dziedzictwa kulturowego i rozwoju społeczeństwa informacyjnego i społeczeństwa wiedzy.
Biblioteka Štrand
Pod mottem “ Gdzie i wy, tam i biblioteka” we współpracy z JK “Gradsko zelenilo” w ciągu lipca i
sierpnia 2009. i 2010. na terenie słynnego nowosadzkiego kąpieliska Štrand otwarta została filia
biblioteki, w której poza bogatą oferta książek, czasopism i prasy codziennej mają miejsce liczne
wydarzenia kulturalne i przeznaczone dla dzieci, jak też i tradycyjny bal przebierańców. Poprzez
otwarcie sezonowej filii na terenie kąpieliska i poprzez organizowanie wydarzeń kulturalnych
Biblioteka Miejska w Nowym Sadzie uczyniła bardzo dużo na rzecz przybliżania zasobów biblioteki i
zaspokajania potrzeb „potencjalnych użytkowników”.
10. Rozwijanie regionalnej i międzynarodowej współpracy
Strona 22
Belgradzki British Council pragnąc swoją ofertę udostępnić większej liczbie użytkowników na
szerszym obszarze Serbii, ofiarował wielką ilość książek Bibliotece Miejskiej w Nowym Sadzie wraz z
darowanymi przez Dino Simina książkami z Kalgarija, ten księgozbiór stanowi podstawę dla otwarcia
Centrum książki obcojęzycznej.
Poza tym, dobra międzynarodowa współpraca jest realizowana z np. Słowacją. Poza darami,
które otrzymała w ramach projektu „Rewitalizacja starego księgozbioru”, który w znacznej mierze
odnowił księgozbiór słowackich książek, które są w Serbii cenione ze względu na duże braki w
dystrybucji, współpraca odbywa się również poprzez goszczenie słowackich bibliotekarzy w naszej
bibliotece, przez co realizowana jest nie tylko promocja ich dzieł, lecz również, co jest dalece
ważniejsze,
promowanie wartości takich
jak
zachowanie tożsamości
narodowej mniejszości zamieszkujących Wojwodinę. W tym sensie biblioteka, jako instytucja kultury,
wykazała się odpowiedzialnością społecznie w stosunku do wszystkich mieszkańców. W ciągu
zeszłego roku wieczorek literacki “Mihal Babinka”, który ma swoją siedzibę w miejscowości Kisač,
zorganizował spotkanie słowackich pisarzy z Žiljiny. Celem akcji było przybliżenie słowackich pisarzy
z kraju pochodzenia dzieci, osobom należącym do tejmniejszości społecznej w Wojwodinie. Przy tej
okazji gościli: Mihal Horecki, Mihal Lehan, Petar Mišak, Ondrej Nagaj i Miroslav Demak. Poza tymi
spotkaniami, zrealizowano jeszcze jedną ważną wizytę – słowackiego PEN clubu.
W zakresie rozwijania współpracy między regionami należy pamiętać o nadchodzącym
wspólnym udziale z biblioteką w Osijeku w konkursie fundacji IPA w ramach realizowani
przedwstępnej pomocy. Ze względu na to, że księgozbiory naszych bibliotek kryją cenne księgi i
dokumenty związane ze wspólną historią dwóch naszych miast których ochrona, cyfryzacji, a przede
wszystkim wymiana danych cyfrowych, będzie bardzo korzystna dla naszych użytkowników,
studentów, społeczności naukowej i szkolnej, a następnie koordynowała prace nad cyfryzacją
dziedzictwa kulturowego rodzimych zbiorów obu bibliotek, co poprawi współpraca między naszymi
instytucjami. Wspólne zaplecze intelektualne, wymiana doświadczeń, wspólna edukacja wpłyną na
polepszenie rezultatów w sferze digitalizacji zbiorów, rozwinie się działalność obu instytucji i
podniesie się poziom oferowanych przez nas usług. Poprzez wymianę danych cyfrowych znacznie
zwiększą się zbiory materiałów cyfrowych i zapewniony zostanie dostęp wielu użytkownikom,
uczniom, naukowcom i użytkowników mieszkających z daleka od biblioteki po obu stronach granicy.
Podsumowanie
Biblioteka Miejska w Nowym Sadzie ma wszystkie działy i wszystkie usługi , które może
zaoferować biblioteka publiczna, przez co jest oceniana jako jedno z najbardziej
rozwiniętych bibliotek publicznych w Serbii. Tendencje mówią o wzrastającej linii rozwoju. Biblioteka
ta
w
sposób
ciągły
potwierdza,
że
jest
nie
tylko
instytucją,
która z
powodzeniem realizuje działalność biblioteki, lecz również jest to sprawny i odpowiedzialny
wydawca i organizator życia kulturalnego. Poprzez poszerzanie zakresu swojej działalności biblioteka
podniosła poziom swoich usług i określiła kierunek dalszego rozwoju w zakresie silniejszej i
bardziej otwartej współpracy z otoczeniem. W tym sensie jest to konieczne, aby w przyszłości
dokonać więcej interdyscyplinarnych analiz w zakresie demograficznego, środowiskowego,
kulturowego poznania środowiska w którym działa. Poprzez jeszcze większe przybliżenie się do
Strona 23
mieszkańców miasta, rozumienie ich potrzeb i problemów, proponowanie wszystkich możliwych
źródeł na rzecz poprawy jakości ich pracy, ale i czasu wolnego, zostanie osiągnięte to, że
Biblioteka nie będzie miejscem dla książek, ale miejscem dla ludzi.
Źródła i literatura:
dr Vučković, Željko: Javne bibliotke i javno znanje. Novi Sad, Bibliteka Matice srpske, Futura
publikacije, 2003.
Perunović, N.: Principi nabavne politike u bibliotekama. Beograd, Zadužbina Andrejević, 1997.
Đorđević, Jovan: Ideje i institucije. Beograd, Radnička štampa, 1972.
dr Grubačić, Kosta: Enciklopedijski leksikon bibliotekarstva.Sarajevo, Zavod za izdavanje
udžbenika, 1964.
mr Anđelković, Mirjana: Prilozi za istoriju Gradke bibliteke u Novom Sadu (1958-2008). Novi
Sad, Gradska biblioteka u Novom Sadu, 2009.
IFLA/UNESCO smernice za razvoj javnih biblioteka. Beograd, Narodna biblioteka Srbije,
Biblioteka grada Beograda, 2005.
Čukić, L., Ceranić, Ana: Standardi za javne biblioteke. Zajednica biblioteka, 1-4 (1987), str. 3773.
Stamatović, D., Čukić, L.: Struktura fondova narodnih biblioteka. Zajednica biblioteka, 1-4
(1986), str. 49-54.
Predlog standarda za javne biblioteke u Republici Srbiji Bibliotekarskog društva Srbije 2010.
www.bds.org.rs
Struktura stanovništva po nacionalnoj ili etničkoj pripadnosti, Zavod za statistiku.
www.stat.gov.rs
Struktura stanovništva po obrazovanju, Zavod za statistiku. www.stat.gov.rs
Struktura stanovništva po starosti, Zavod za statistiku. www.stat.gov.rs
Izveštaj rada GBNS za 2010, 2009, 2008, 2007. godinu.
Baza podataka (ECK) Gradske biblioteke u Novom Sadu.
1 Željko Vučković: Javne biblioteke i javno znanje. - Novi Sad. - str. 5
2 Željko Vučković: Javne biblioteke i javno znanje. - Novi Sad. - str. 8
3 Jovan Đorđević: Ideje i institucije. - Beograd, 1972. - str. 63.
4Željko Vučković: Javne bibliteke i javno znanje. Novi Sad . - str. 7.
5Željko Vučković: Javne biblioteke i javno znanje. Beograd, 2003, str. 112.
6 Manifest iz Oeirasa, Pulmanov dnevni red za e-Evropu
Strona 24
Zdenka Valnet-Belić - Suživot javne biblioteke sa društvenom
zajednicom kao preduslov popularizacije kulture na primeru Gradske
biblioteke u Novom Sadu
Iako postoji načelna saglasnost o društvenoj poželjnosti postojanja i značaju biblioteka, ona u
modernom društvu nije dovoljna, jer se prava opravdanost postojanja biblioteke kao institucije
postiže merom aktivne saradnje sa njenim okruženjem i nivoom komunikacije koju je uspostavila sa
svojom zajednicom. Tek upornim svakodnevnim i prepoznatljivim prisustvom u svom okruženju,
interaktivnim reagovanjem na društvene i kulturne potrebe sugrađana, javna biblioteka ima kako
preduslov, tako i legitimitet da deluje na polju popularizacije kulture.
Bibliotekarstvo se definiše kao da nauka o bibliotečkoj delatnosti. U poređenju sa ovako
širokom definicijom, u prilog teme koju ćemo obrađivati, adekvatnije je polaziti od nešto konkretnijih
definicija. Jedna od njih biblitekarstvo definiše kao nauku koja se bavi upravljanjem znanjem sa ciljem
da čovek razume i poboljša svet u kom živi. Naglasak ove druge definicije je upravo na njenom drugom
delu, na uticaju i tragu koji ova institucija treba da vrši na društvo. Da bi mogla da utiče na društvo,
biblioteka mora da ga razume, da prepoznaje njegove potrebe i probleme, da aktivno učestvuje u
rešavanju tih problema, da bude u dovoljnoj meri vidljiva, prisutna i prepoznatljiva. Sadržaj, koji nudi
svojim korisnicima, mora biti s jedne strane privlačan i popularan, a s druge autoritativan i kvalitetan.
U bibliotekarstvu postoji izvesni strah da, ukoliko se ona radikalno demokratizuje i otvori za druge
vrste sadržaja i formi delovanja, da će time izgubiti svoju tradicionalu misiju. Međutim, ako
posmatramo da „Čitav povesni tok bibliotekarstva predstavlja stalno kretanje i borbu za ostvarivanje
principa slobode, univerzalnosti i opšte dostupnosti knjiga i informacija za sve slojeve stanovništva.“ 1,
onda otvaranje biblioteke u smislu i prostorom (izalazak bibliotekara u bolnice, kućna dostava,
digitalna i virtuelna biblioteka), ali i sadržinskom (finansijske edukacije, novinarske radionice, škola
stranih jezika itd.) predstavlja jedan logičan sled i viši stepen razvoja ove institucije.
U savremenom društvu postoji neophodnost proširenja tradicionalnog predmeta
bibliotekarstva. „Predmet novog bibliotekarstva nisu samo načini prikupljanja, čuvanja, obrade i
diseminacije knjiga i drugih publikacija, već i društveni tokovi i odnosi koje prate i integrišu
informacionu, dokumentacionu i komunikacionu delatnost biblioteka u društvenu praksu.“ 2 Od svih
tipova biblioteka, javne biblioteke su najviše vezane za društvo, odnosno za svoju lokalnu sredinu, jer
ni delatnost nacionalnih, školskih ili specijalnih nije uslovljena potrebama društvene zajednice u toj
meri, kako je to slučaj sa javnim bibliotekama. Javne biblioteke su nastale radi zadovoljavanja
kulturnih potreba zajednice i, ukoliko ne ispunjavaju ovaj zadatak, postaju usamljena i izlovana ostrva.
1
Željko Vučkovid: Javne biblioteke i javno znanje. - Novi Sad. - str. 5
2
Željko Vučković: Javne biblioteke i javno znanje. - Novi Sad. - str. 8
Strona 25
Kroz istoriju biblioteke su se menjale zajedno sa društvom u kom su delovale - od
koncepta elitističkog uređenja, u kom su biblioteke i korišćenje njihovog sadržaja bili privilegija, do
koncepcije savremenih javnih biblioteka koje su dostupne svim građanima. U tom svom razvoju i
transformaciji savremene biblioteke moraju da idu korak dalje. Svoju „pasivnu“ opštu dostupnost da
pretoče u aktivno i angažovano prisustvo u zajednici.
„Institucije nisu samo proizvod društvene podele rada, već u sebi nose i u svom radu izražavaju
totalitet društvenih normi i odnosa.“3 Drugim rečima, koncept javne biblioteke predstavlja odraz
vrednosti jedne sredine. Savremeno društvo je društvo brzog tempa i podrazumeva brz način
komunikacije, sažete, koncizne i pragmatične sadržaje, ali i društvo u kom, u situaciji preobilja
informacija, više pažnje dobijaju komercijalne od kulturno značajnih i društveno korisnih podataka.
Kakva bi onda morala da u njemu bude biblioteka? U velikoj borbi za pažnju korisnika savremena
javna biblioteka mora da bude nametljiva, stalno prisutna i aktivna u lokalnoj sredini u smislu
suživota, interaktivnog odnosa sa potrebama građana. U tom smislu kada govorimo o otvorenosti i
dostupnosti javnog znanja, nije dovoljno otvoriti širom vrata biblioteke, podeliti besplatne članske
karte, niti je dovoljno povećati dostupnost formiranjem virtuelne ili digitalne biblioteke, nego je
neohodno „nametljivo“ i prepoznatljivo prisustvo. Dalje se postavlja pitanje kako ga postići?
Nametljivo prisustvo biblioteke u zajednici, a s obzirom da se radi o instituciji kulture, ne treba
postizati komercijalizacijom njenih sadržaja, nego pojam aktivnog prisustva u ovom kontekstu znači,
pre svega, osluškivanje potreba lokalne sredine i šire zajednice, sagledavanje funkcionisanja društva i
dobro poznavanje zajedničkih potreba i problema njenih građana, a sve sa ciljem pronalaženja
modela, odnosno usluga koje je toj sredini najneophodnije. U suprotnom bi opšteprihvaćen stav o
društvenoj poželjnosti postojanja javnih biblioteka bio puki recidiv.
O bibliotekama se oduvek govori kao o čuvarima znanja, kao o institucijama zasnovanim na
normi, jasnim i čvrstim pravilima. Takav koncept biblioteke često dovodi do opasnosti da ove
ustanove postanu otuđene, da se udalje od zajednice kojoj bi trebalo da služe. Sve su biblioteke, manje
ili više, birokratizovane, ali da bi se ta pojava smanjila, neophodno je stalno preispitivanje njihove
društvene pojave, koncepcije rada i razvoja. Ne sporeći sa činjenicom da biblioteke jesu čuvari
prošlosti, kulturnog i nacionalnog identiteta, kulturne tradicije i baštine, veoma je važno, kada su u
pitanju javne biblioteke, da koncepcija njihovog rada ne bude zasnovana samo na negovanju odnosa
prema prošlosti i kulturnoj baštini, te tradiciji, nego da njihova delatnost predstavlja snažno i jasno
definisan odnos prema budućnosti i, ponajpre, prema sadašnjici. U sredinama, gde se biblioteke
tretiraju kao čuvari prošlosti, a s obzirom da pretežni deo fonda čine popularne publikacije bliske
širokoj javosti i širokom dijapazonu korisnika, ona bi bila tretirana kao muzej (u percepciji sa
pozitivnom konotacijom), ili kao kutak prašnjavih knjiga (u percepciji sa negativnom konotacijom) na
koji se gleda sa nostalgijom i njen bi opstanak bio vrlo brzo doveden u pitanje. Samo sredine koje
svoju biblioteku doživljavaju kao tzv. „treći prostor“, kao mesto gde svakodnevno mogu boraviti i
potražiti odgovore na trenutno najaktuelnija pitanja i samo takva biblioteka, koja ovakav imidž
neguje, je moguće da u svom gradu, među svojim građanima, postane prepoznatljiv simbol svega onog
što biblioteka po svojoj definiciji predstavlja – lokalna kapija znanja. Ovako koncipirana biblioteka
3
Jovan Đorđević: Ideje i institucije. - Beograd, 1972. - str. 63.
Strona 26
može s punim pravom da kaže da „...predstavlja najotvoreniju i najdemokratskiju formu
institucionalizacije i korišćenja javnog znanja“ 4
Uloga biblioteke se često shvata kao nešto što se samo po sebi razume, što je svima jasno, ali u
podtekstu (odnosi podsvesti) takvog stava stoji činjenica da je uloga biblioteke nedovoljno kritički
sagledana, odnosno da biblioteke nisu u dovoljnoj meri nametljive, te postaju neprimetne u svom
okruženju, nešto što se samo po sebi razume, ali maloko njegovo postojanje opaža. Ukoliko bi njihova
delatnost postala angažovanija i vidljivija, ukoliko ne bi prezentovala samo neutralne i
opšteprihvaćene pojave, nego bi se zauzele za promovisanje vrednosti aktivnog a ne samo
deklarativnog uključivanja u život zajednice i za konkretno primenjivanje stečenih saznanja (na
primer borba protiv korupcije, promovisanje apsolutne medijske slobode, slobode govora, misli,
pristup znanju i informacijama) vrlo brzo bi se desilo da se njena uloga i misija kritički preispituje.
Činjenice govore da su veoma retka istraživanja koja kritički govore o bibliotekama kao društvenim
institucijama.
Sa promenom koncepcije biblioteka, prirodno dolazi i do promena profila bibliotekara.
Bibliotekar je tradicionalno shvaćen kao posrednik i kao takav mora dobro poznavati principe svoje
struke: selekciju, nabavku, katalošku obradu, organizaciju dostupnosti, ali takođe mora dobro da
poznaje i svog korisnika i njegove potrebe. Savremeni bibliotekar, suočen sa dinamičnim društvom i
širokim dijapazonom korisnika, mora biti istraživač koji je u stanju da za svog korisnika prepozna
najadekvatniji sadržaj.
S obzirom da smo suočeni sa tendencijom pada članstva, odnosno sve manjeg procentualnog broja
stanovništva obuhvaćenog članstvom u biblioteci, neophodno je napomenuti da nije dovoljno da
bibliotekar dobro poznaje svoje korisnike, nego je neophodno da dobro poznaje one delove
stanovništva koji nisu obuhvaćeni članstvom u bibliotci, te da razume njihove motive ne korišćenja
bibliotečkih usluga i to sa ciljem pronalaženja adekvatnih sadržaja, programa i modela koji bi njima
bili najprihvatljiviji. Prema važećim standardima broj korisnika učlanjenih u opštinsku biblioteku je
najmanje 10% od ukupnog broja stanovnika na teritoriji opštine. U Srbiji retko koja biblioteka postiže
ovaj standard. Najčeće se zastupljenost kreće oko 5%. U slučaju Gradske biblioteke u Novom Sadu,
prosečna zastupljenost je 7,5% stanovništva. Najveća je u jezgru grada, dok je manja u prigradskim
naseljima. Ukoliko zaista želimo da o javnim bibliotekama sa punim pravom govorimo kao o lokalnim
kapijama znanja, sve dok ovaj procenat ne bude daleko viši to će biti samo floskula. Činjenica je da se u
teoriji bibliotekarstva govori o korisnicima, ali se ne govori o ne-korisnicima. Sve dok se na taj
problem ne bude gledalo sa suprotne strane i ne počnemo da govorimo o 90% stanovništva koje ne
koristi usluge javnih biblioteka i njihovim motivima, problemima, interesovanjima i načinima na koji
oni zadovoljavaju ili ne zadovoljavaju svoje kulturne potrebe, ta pojava neće biti sagledana a procenat
zastupljenosti članstvom neće biti veći.
Pod uticajem sličnih stručnih rasprava u Sjedinjenim američkim državama je već 1972. godine
objavljena Stretagija za promenu javnih biblioteka (A Strategy for Public Library Change) u kojoj se od
bibliotekara zahteva da odrede informacione potrebe svoje sredine, da svoje usluge učine vidljivijima,
da efikasno upravljaju svojim resursima i tako dobiju materijalnu podršku svoje sredine, da deluju
4 Željko Vučković: Javne bibliteke i javno znanje. Novi Sad . - str. 7.
Strona 27
aktivno a ne pasivno, da se promene i pomognu drugima u tome. „Suštinski zahtev ovog dokumenta
jeste da javne biblioteke moraju pripremiti svoje programe rada i određivati ciljeve sa korisnicima a
ne za korisnike.“ 5
Ovim radom smo pokušali da prikažemo kako težeći da upoznaje, sagledava i pruža usluge
onim delovima stanovništva koji nisu zastupljeni članstvom, Gradska bilioteka u Novom Sadu teži da
opravda i uzdigne svoju kulturnu misiju i ujedno podigne nivo usluga i proširi delatnosti.
U skladu sa novim standardima za javne biblioteke IFLA/UNESCO uputstvima za razvoj, kao i
zaključcima konferencije PULMAN projekta u Oeirasu, Portugal, koja je održana 13-14. marta 2003.
godine u kojima stoji: „Da bi postigle ove ciljeve, javne biblioteke moraju:
da ponude nove servise, uvodeći digitalne tehnologije, koje će čitaoce staviti u poziciju da
ostvare svoje lične ambicije u svijetu koji se brzo mijenja i koje će doprinijeti društvenoj koheziji i
uspešnoj evropskoj ekonomiji baziranoj na znanju;
da vidno poboljšaju pristup građana u korišćenju usluga javnih biblioteka, naročito onih
građana koji su u riziku socijalne ili digitalne marginalizacije.“6
Gradska biblioteka u Novom Sadu ima tradiciju rada dugu preko 160 godina. Nastala kao
Srpska čitaonica svoj rad je zasnovala na koncepciji čuvanja, negovanja i unapređenja kulturne baštine
Novog Sada, ali takođe i na aktivnom učešću u stvaranju društva znanja i društva jednakih
mogućnosti, težeći da pruži punu podršku svim članovima zajednice u ostvarivanju njihovog punog
ličnog potencijala.
Polazeći od premise da strateški razvojni pravac savremenog bibliotekarstva teži da biblioteku
izgradi kao moderni referentno-informativni centar i javni servis lokalne zajednice, GBNS je razvila
niz službi za pružanje usluga svojim korisnicima i svoj rad zasniva na sledećim načelima: stvaranje
uslova, dobra praksa, popularizacija knjige i podizanje čitalačke kulture, naučno-istraživačka
delatnost, izdavaštvo, moderni servisi – stvarni i virtuelni korisnici, rad sa decom i mladima,
približavanje potrebama građana – projekti, razvijanje regionalne i međunarodne saradnje.
Rukovodeći se ovim principima, Gradska biblioteka u Novom Sadu je postala institucija kulture,
čije usluge svakodnevno potraži više hiljada korisnika.
1. Stvaranje uslova
Ažurno popunjavanje fondova, nabavka aktuelne i potrebne građe, baze podataka
Nabavna politika predstavlja jedan od najznačajnijih elemenata strategije razvoja svake
biblioteke. Ona mora da bude koncipirana tako da stvori preduslove za uspešno obavljanje kulturne,
obrazovne i informacione funkcije biblioteke i da usmerava njen razvoj u pravcu javnog informativnouslužnog centra lokalne zajednice. Cilj nabavne politike je izgrađivanje, profilisanje, razvoj i
5 Željko Vučković: Javne biblioteke i javno znanje. Beograd, 2003, str. 112.
6
Manifest iz Oeirasa, Pulmanov dnevni red za e-Evropu
Strona 28
održavanje kvalitetnog, aktuelnog, bogatog i univerzalnog bibliotečkog fonda, kao i zadovoljavanje
različitih potreba velikog broja tj. širokog spektra korisnika. To se postiže, s jedne strane praćenjem
izdavačke produkcije iz oblasti književnosti, nauke i svih naučnih disciplina, zatim praćenjem razvoja
grada i rasta stanovništva tj. praćenjem korisničkih potreba, a sa druge strane i racionalnim trošenjem
ograničenih finansijskih sredstava, vodeći istovremeno računa da se, inače nedovoljan, prostor ne
optereti nepotrebnim naslovima i primercima.
Nabavka bibliotečke građe u Gradskoj biblioteci u Novom Sadu zasniva se na sledećim
principima: planiranje, doslednost, univerzalnost, ravnomernost, evaluacija i selekcija, jezik
publikacije, broj primeraka, kontinuiranost, aktuelnost, perspektivnost, dinamizam,
elastičnost, ažurnost, koordinacija, odnos domaće i strane knjige.
Prilikom nabavke bibliotečke građe u GBNS se analiziraju potrebe za datom publikacijom i to
vodeći računa o strukturi celokupnog fonda, o strukturi fonda određenog ogranka, strukturi i broju
stanovnika (korisnika i onih delova stanovništa koji nisu korisnici) i korisnika, njihovim zahtevima
kao i zahtevima stručnih radnika u ogranku. Zatim se vodi računa o opštim i posebnim nastavnim
planovima i programima, kako osnovnih tako i srednjih škola i fakulteta, o udelu određenih stručnih
grupa i tipova publikacija u ukupnom fondu i samoj pozajmici, rashodovanim knjigama iz određene
oblasti na revizijama (po principu zastarelosti i oštećenosti publikacija), tipu i povezu publikacije, ali i
o tome da se publikacije nabavljaju po najpovoljnijoj ceni. Na profilisanje nabavke u GBNS značajno
utiče postojanje drugih tipova biblioteke u okruženju (Matice srpske, Univerzitetske, fakultetskih,
specijalnih) kao i drugih relevantnih ustanova i institucija, kao i njena multietnička sredina i institucija
nacionalnih, jezičkih, verskih i drugih manjinskih grupa stanovništva.
Prilikom popunjavanja fondova vodi se računa o kvantitativnim i kvalitetivnim kriterijumima.
Kvalitet se ne odnosi samo na sadržinu, nego i na fizički izgled knjige (štampa, povez, opremljenost
knjige, kvalitet ilustracija kada su u pitanju dečje knjige itd.) format, vrsta građe.
Kada je reč o kvantitativnim merilima, nabavna služba se rukovodi Standardima za javne
biblioteke u RS iz 2010. godine, te u skladu sa njima fond formira tako da u njemu bude 40%
beletristike, 30% literature za decu i mlade, 25% stručne i naučno-popularne literature, 5%
referensne literature. Osim toga kontunirano se pribavlja zavičajna bibliotečko-informaciona građa,
multimedijalna građu (nije propisano koliko) koja se formira kao posebna zbirka u svakoj biblioteci,
neknjižna bibliotečko-informaciona građa, tekuća periodika u štampanom ili elektronskom obliku,
stručni i naučni časopisi, kao i publikacije na jezicima nacionalnih manjina ili etničkih grupa (ako u
opštini živi više od 1.500 stanovnika, koji su pripadnici tih zajednica).
2. Dobra praksa
Svakodnevni rad
Gradska bibloteka u Novom Sadu ima 25 ogranaka. Od toga 11 u gradu i 14 u prigradskim naseljima. U
2010. godini je imala 25.691 članova. Najviše članova ima centralni ogranak “Đura Daničić”, čak 9.269,
najmanje ogranak u Ledinicima 213 članova. U toku prošle godine obavljene su 209.173 pozajmice,
odnoso pročitano je 101.215 knjiga. To znači da je svaki korisnik pročitao 1,98 knjige. Organizovano je
preko 350 grupnih poseta, više od 300 manifestacija i književnih večeri.
Strona 29
Gost bibliotekar
Ova aktivnost se organizuje na centalnom odeljenju “Đura Daničić” i predstavlja vid privlačenja i
animiranja korisnika. U okviru nje poznate ličnosti iz sveta književnosti, medija i javnog života
provedu po jedan radni dan u radu sa korisnicima. Tako čitaoci imaju mogućnost da od svoje omiljene
popularne ličnosti dobiju preporuku za čitanje, porazgovaraju sa njome o književnosti i kulturi, dobiju
autogram. Aktivnost nalazi na veliki odziv i dobar prijem kod korisnika Biblioteke. Dosadašnji gosti su
bili npr. Aleksandar Filipović (novinar i televizijski voditelj), Slobodan Trkulja (muzičar), Slavko Matić
(muzičar), Franja Petrinović (književnik) i mnogi drugi novinari, glumci, slikari i književnici.
2. Popularizacija knjige i podizanje čitalačke kulture
Književne večeri
Popularizacija knjige i čitanja je jedan od glavnih zadataka javnih biblioteka. U GBNS se tokom
svake godine održi oko 300 programa koje se odnose na ovaj cilj. Najveći broj književnih promocija se
održava u Čitaonici (najmanje 2 nedeljno), ali veliki deo i na Dečjem odeljenju, Sremskim Karlovcima
ali i u čitavoj mreži bibliotečkih ogranaka. Koncepcija književnih večeri određuje da se njima
promoviše, pre svega, stvaralaštvo zavičajnih novosadskih pisaca, mladih pisaca početnika, ali i
kapitalnih izdanja.
Free Team
Free Team je neformalna grupa mladih ljudi koja redovno dolazi u Biblioteku. Odnedavno
svakog četvrtka organizuju razgovore o književnosti u prostorijama centralnog ogranka u večernjim
satima. Aktivnost počinje u 20,00 časova nakon redovnog radnog vremena i koncipitana tako da mladi
ljudi, koji nemaju prostor koji bi bio isključivo njima namenjen, mogu u okviru ove ustanove da
pronađu prostor za samorealizaciju. Grupu mahom čine studenti književnosti koji aktivno prate
savremeno stvaralaštvo, ali i njihovi profesori sa fakulteta, pisci i ostali koji su zainteresovani za
ovakav vid “razmene” čitalačkih iskustava.
Iako se odvija nakon radnog vremena, za vreme trajanja ovih razgovora Biblioteka je otvorena i
za druge korisnike i pruža uobičajene bibliotečke usluge. Svaki od učesnika unapred pripremi prikaz,
odnosno recenziju knjige iz aktuelne književne produkcije. Učesnici se smenjuju čitajući i govoreći
svoje prikaze, upućujući lične poruke, svoja iskustva i zapažanja. Svežina misli, pogleda na knjige,
pozitivna energija na radonicama, kao i zainteresovanost naših korisnika za naredne radionice
ukazuju da sa ovom aktivnošću treba nastaviti i uložiti napor da one zažive kao deo redovne prakse
Biblioteke i da posluže kao osnova za buduće omladinsko odeljenje.
Noć muzeja
Uključivanje u ovu manifestaciju je značajno upravo što zbog njene atraktivnosti. Njome Biblioteka
dobija na vidljivosti, te se kroz nju promoviše dragoceni deo fonda, koji kroz redovnu delatnost nije
dobio dovoljno pažnje od strane šire korisničke publike tokom godine. Prošlogodišnji progam je bio
koncipiran kao izložba dragocenih starih razglednica Novog Sada kroz video prezentaciju
digitalizovanih razglednica, čime se skrenula pažnja javnosti i na ovaj vid čuvanja i prezentovanja
Strona 30
kulturne baštine i najavila predstojeća digitalizacija građe i Zavičajne zbirke Gradske biblioteke.
Posetiocima je podeljeno preko 300 hiljada svitaka ljubavnih pesama i kazivani su ljubavni stihovi.
3. Edukativna delatnost
Škola engleskog jezika
Interesovanje dece za učenje egleskog jezika je stalno prisutno, kao i težnja roditelja da im
upravo to obezbede, počev od njihovog najranijeg uzrasta. Nema pokazatelja da će se ovaj trend
prekinuti, što direktno stvara osnovu za opravdanost postojanja škole engleskog jezika i u okvirima
delatnosti javnih biblioteka.
Aktivnost nastave engleskog jezika za predškolce je nastala na dečjem odeljenju, ali je nakon
njega održavana i u drugim ograncima. Realizovano je 8 ciklusa besplatne školice engleskog jezika (7
školskih godina) u cilju popularisanja bogatog fonda knjiga na engleskom jeziku. Napori uprave se
kreću u pravcu da ova školice preraste u pravu školu engleskog jezika, koja će biti organizovana
besplatno ili po pristupačnim cenama.
Oformljavanjem fonda Britanskog saveta GBNS je postala jedan od ukupno dva centra u čitavoj
Srbiji, preko kog svi zainteresovani mogu da dođu do potrebnih informacija i odgovarajućih materijala
za pripremu Kembidž ESOL ispita, kao i AJLTS profesionalnih ispita. Na taj način Gradska biblioteka u
Novom Sadu je postala posrednik između studenata, škola i Britanskog saveta u Beogradu, jer
zainteresovani imaju mogućnost da svoje ispite prijave u Novom Sadu umesto u Beogradu, kao i
mogućnost organizovanja stručnih seminara iz oblasti nastave engleskog jezika.
Finansijsko obrazovanje
Da bi se aktivno uključila u oblast finansijskog obrazovanja mladih, GBNS je sa USAID-om
potpisala sporazum o saradnji i pokrenula novi korisnički servis “Osnove finansijskog obrazovanja”.
Kroz pripremne treninge bibliotekari su upoznati i obučeni za rad sa srednjoškolcima. Ovim
projektom su stekli uvid u osnovne pojmove o berzi, trgovanju, akcijama i harijama od vrednosti,
značaju dobrovoljnog penzionog osiguranja, usluga osiguravajućeg društva i štednje.
Finansijska edukacija građana posredstvom javnih biblioteka uobičajena je praksa u Americi i
najrazvijenijim evropskim zemljama gde je prihvaćena premisa da je građanin, sposoban da
kompetentno sudi o svojim finansijskim ciljevima i metodama, koje su mu za njihovo ostvarivanje
potrebne, stub porodičnih finansija, osnova održivog društva i najpoželjniji partner finansijskih
institucija. Budući da je Biblioteka prepoznala da su ova saznanja građanima u većoj meri nepoznata,
ali u velikoj meri potrebna, Gradska biblioteka je odlučila da pokrene ovaj servis a ciljna grupa su joj
bili učenici srednjih škola.
Pokreni kompjuter i saznaj
U cilju podsticanja dece i mladih, njihovog motivisanja na korišćenje reaursa biblioteke, u
doprinos razvijanja intelekta, sticanjem navika i potreba kod dece i mladih za pronalaženjem
informacija u različitim bazama podataka i upotrebom računara pokrenuta je škola/obuka dece za rad
na računaru i korišćenje Interneta u istraživačke svrhe. Ova obuka se realizuje na Dečjem odeljenju.
Strona 31
4. Naučno-istraživačka delatnost
Simpozijum o delu Save Mrkalja
Jedna od značajnih misija biblioteka jeste čuvanje baštine, kako u fizičkom, tako i u duhovnom
smislu. Osvetljavajući važne i nedovoljno istražene delove naše kulturne, književne i jezičke istorije,
kao i direktnim podsticajem na naučni rad istraživača, Biblioteka u velikoj meri doprinosi
promovisanju, negovanju i unapređenju kulturne baštine.
U čitaonici Gradske biblioteke u Novom Sadu održan je Simpiozijum o delu Save Mrkalja,
književnika i reformatora srpskog jezika. Povod na organizovanje ovog skupa bio je navršavanje
dvesta godina od objavljivanja njegovog najznačajnijeg dela “Salo debeloga jera libo azbukopotres”
kojim je izvršio direktan uticaj i koji predstavlja prethodnicu delu velikog reformatora srpskog jezika
Vuku Stefanoviću Karadžiću.
Nakon održavanja Simpozijuma o delu Save Mrkalja odštampan je Zbornik radova. Po jedan
primerak Zbornika radova o delu Save Mrkalja bio je poklonjen svim školskim, opštinskim i narodnim
bibliotekama u AP Vojvodini.
Memorijal Stevan Pešić
Posle smrti Stevana Pešića, književnika i svetskog putnika, njegova majka Desanka je Gradskoj
biblioteci u Novom Sadu poklonila veliki broj knjiga i neobjavljenih rukopisa iz njegove zaostavštine,
čime je biblioteka Stevana Pešića postala jedan od legata Gradske biblioteke u Novom Sadu. U cilju
podsticaja naučnih radnika na istraživanje stvaralaštva ovog autora GBNS je 7. oktobra 2009. godine
održala jednodnevni simpozijum o književnom delu Stevana Pešića. Na ovom skupu su izlagali
najugledniji poznavaoci dela ovog pisca a kao rezultat naučnog skupa je nastala publikacija koju je
biblioteka objavila u okviru svoje izdavačke delatnosti pod nazivom “Zbornik radova o književnom
delu Stevana Pešića”.
Knjiga živi samo dok se čita
Povodom Svetskog dana knjige, a u cilju negovanja i razvijanja čitalačkih navika, Gradska biblioteka u
Novom Sadu i izdavačka kuća “Nova škola” iz Beograda organizovali su stručni skup – okrugli sto. O
fenomenu “krize čitanja” i načinima popularizacije knjige govorili su univerzitetski profesori.
Naučni skup “Pavel Jozef Šafarik i srpska kultura”
U okviru obeležavanja 150 godina od smrti Pavela Jozefa Šafarika, slaviste svetskog glasa koji je
poreklom Slovak a koji je niz godina delovao u Novom Sadu, formiran je Organizacioni odbor koji su
činili predstavnici šest institucija. Cilj ove inicijative bio je da se skrene pažnja i podstaknu istraživači
na proučavanje traga i uticaja koji je ovaj veliki slovački slavista ostavio na srpsku kulturu, i to ne
samo za vreme svog delovanja u Novom Sadu, nego u okviru čitavog svog naučnog delovanja.
Angažovanjem i učešćem najkompetentnijih naučnika u organizaciji, najrelevantnijih ustanova i
institucija iz Srbije, te učešćem i radom kompetentnih stručnjaka iz inostranstva pre svega iz Slovačke,
biće sagledan, proučen i naglašen uticaj čuvenog svetskog slaviste na srpski jezik, školstvo i kulturu
Strona 32
uopšte. Objavljivanjem dvojezičnog zbornika radova sa ovog skupa, sa engleskim rezimeima, ovaj će
simpozijum imati trajni trag u obrazovanju budućih generacija studenata.
Uključivanjem u rad Organizacionog odbora sledećih institucija: Nacionalni savet slovačke
nacionalne manjine, Zavod za kulturu vojvođanskih Slovaka, Filozofskog fakulteta Univerziteta u
Novom Sadu i njegove tri katedre: Katedre za srpski jezik, Katedre za slovački jezik i književnosti,
Katedre za istoriju daje se značajan doprinos ostvarivanju saradnje između naučnih institucija i
ustanova kulture, njihovom umrežavanju i profesionalizaciji rada.
5. Izdavaštvo
Gradska biblioteka u Novom Sadu je prepoznatljiva po bogatoj izdavačkoj produkciji. Misija
izdavačke delatnosti GBNS je usklađena sa celokupnom misijom ustanove. Objavljuju se nekomercijlna
izdanja, prvenstveno dela zavičajnih autora, ili dela koje govore o zavičaju. Do sada je GBNS objavila
stotinak naslova. Većina njih je objavljena u poslednjih dvadeset godina. U toku tih godina objavljivani
su naslovi koji osvetljavaju delatnost Biblioteke (Grujić, Bojana: Pružanje usluga osobama sa
intelektualnim teškoćama u bibliotekama (2010), Anđelković, Mirjana: Prilozi za istoriju Gradske
biblioteke u Novom Sadu (2009), Biblioteka Stevana Pešića, priredila Sofija Barši (2008), Barši, Sofija:
Katalog knjiga Zavičajne zbirke Gradske biblioteke u Novom Sadu (2005), Srpska čitaonica –
spomenica (1995), Ustav za čitaonicu srpsku (1993), Katalog knjiga Knjižnice i čitaonice „Đura
Daničić“ (1956), bave se istorijom i kulturom grada Novog Sada (Militar, Triva: Novi Sad na
raskrsnici minulog i sadanjeg veka (2000), Enciklopedija Novog Sada (2005-2009), kulturnom
baštinom Novog Sada (Biblioteke Baštinik, Blago zavičaja, Novosadski manuskript).
Bibliotečki putokaz
Časopis “Bibliotečki putokaz” je jedinstven u Srbiji. Namenjen je deci, nastavnicima, roditeljima
i prošle godine je obeležio 5 godina postojanja. To je svojevrstan vodič kroz literaturu, informativnog i
edukativnog karaktera, koji promoviše knjigu, stvaralaštvo i znanje, preporučuje odabrane naslove, u
cilju razvijanja čitalačkog ukusa, konstruktivnog razmišljanja i podsticanja kreativnosti. Ima dvadeset
rubrika, sa sadržinom koja obuhvata interesovanje dece i mladih različitog uzrasta, nastavnika,
roditelja, bibliotekara. Izlazi tromesečno, u punom koloru.
6. Moderni servisi – stvarni i virtuelni korisnici
Informaciono-referalni centar
U okviru Biblioteke je 2006. godine osnovan Informaciono-referalni centar kao savremeni
servis koji ova ustanova nudi svojim korisnicima. Osim bogate zbirke referensne literature, centar
poseduje i elektronsku bazu sa preko 30.000 časopisa sa najaktuelnijim informacijama iz svih oblasti,
bazu medijske arhive koja obuhvata članke 15 dnevnih i nedeljnih novina od 2003. godine do danas
(Ebart baza), kao i bazu pravnih propisa koja obuhvata sve službene listove i glasnike od 1945. do
danas (Ing pro). Svim članovima GBNS je omogućeno besplatno korišćenje Interneta, obezbeđena
potrebna pomoć oko izrade domaćih zadataka, referata, seminarskih, diplomskih i drugih radova.
Strona 33
Potvrda uspešnost ovog servisa su korisnici iz udaljenih gradova Srbije koji mejlom ili
telefonom šalju zahteve našim bibliotekarima, koji im isto tako, elektronski, pošalju pronađene
dokumente ili reference.
7. Rad sa decom i mladima
Prvi zadatak naveden u okviru dvanaest novih zadataka Manifesta je stvaranje i jačanje
čitalačkih navika kod dece od njihovog najmlađeg uzrasta. Čak je i Manifestom rad sa decom istaknut
kao prvi, samim tim i najvažniji zadatak. Rad sa decom ima svoje specifičnosti, u velikoj meri je
povezan sa pedagogijom, ali ujedno i prednosti i velikog značaja.
Rad sa decom u okviru bibliteke se odvija u skoro svim ograncima GBNS. Najintenzivniji je na
Dečjem odeljenju koje se nalazi u centralnog zgradi u Dunavskoj ulici. Program Dečjeg odeljenja je
bogat i raznovrstan. Mesečno se u proseku održi petnaestak programa. Osim književnih promocija
redovno se održavaju Likovne radionice, Literarne radionice i Novinarske radionice, Maskembal,
manifestacija Knjiga u srcu i druge. Dokaz o uspešnosti ovog rada je porast broja učlanjene dece u
poslednjem periodu.
7. Približavanje potrebama građana – projekti
Biblioteka na usluzi licima s posebnim potrebama.
Prepoznavanje kategorija tanovništva koje nisu vidljive i kojima su nedostupne usluge
biblioteke, pre svega ugrožene kategorije starih i nemoćnih lica, hroničnih bolesnika, invalida,
trudnica, dece ometena u razvoju i njihovo uključivanje u projekat kroz dostavljanje građe na kućnu
adresu prestavljalo je pilot projekat kojima je Biblioteka želela da ispita u kojoj meri je realno da
ovakav servis zaživi. Tom prilikom uspostavljena je saradnja sa udruženjima invalida, domovima
zdravlja i gerontološkim centrima. Servis je osmišljen tako da na posebno najavljeni broj, korisnici
mogu da poruče željene naslove, koji potom bibliotečki radnik dva puta nedeljno dostavlja na kućne
adrese. Saznanja stečena ovim pilot-projektom svedoči o velikoj potrebi da ovaj projekat preraste u
stalni servis javnih biblioteka u Srbiji da bi one u potpunosti ostvarile svoje ciljeve i ispunile osnovno
načelo svog rada.
Biblioteka je pravo mesto za mene, zar ne?
Osnovno načelo biblioteke jeste da njene usluge obavezno budu dostupne svima a ne usmerene
na jednu grupu u zajednici, uz isključivanje ostalih. Nužno je stoga obezbediti uslove i resurse koji će
jamčiti jednake mogućnosti manjinskim grupama koji iz nekog razloga ne mogu da koriste redovne
usluge. Rukovodeći se ovim načelom a podstaknuti dekadom za inkluziju Roma, kojoj je Srbija
predsedavala do juna 2009. godina, Biblioteka je odlučila da otvori prvu romsku biblioteku u
naseljenom mestu Šangaj, koja nosi ime Trifuna Dimića, predsednika Matice romske. Stanovništvo
ovog mesta je skromnog socijalnog i materijalnog statusa i ima skoncentrisanu romsku populaciju,
prisustvo biblioteke u njihovom naselju predstavlja pravi svetionik kulture. Paralelno sa pripremama
za otvaranje sprovedena je aktivnost “Budi drug – pokreni s knjigom krug”, u okviru koje su
prikupljeni i korišćeni udžbenici, sveske i školski pribor, dok je nabavna služba Gradske biblioteke
sprovela akciju pod nazivom “Otvorimo srca - otvorimo knjige” čiji je cilj bio da se prikupi dragocena
Strona 34
građa na romskom jeziku, o Romima, kao i knjige romskih pisaca na drugim jezicima. Cilj otvaranja
ove biblioteke je bio da se što potpunije sprovede inkluzija, afirmacija i unapređenje položaja romske
populacije u našem gradu. Entuzijazam zaposlenih, njihova nesebična svakodnevna pomoć oko učenja,
izradi domaćih zadataka, sve boljih rezultata u školi talentovane romske dece jeste potvrda da je tim
Gradske biblioteke na pravom putu.
Biblioteka za sve
Uočivši da među korisnicima Biblioteke ima nedovoljno zastupljenih osoba sa teškoćama u
razvoju i u želji da proširi svoje delovanje i na ove društveno marginalizovane grupe realizovan je
projekat „Biblioteka za sve“.
Projekt je realizovan u partnerstvu sa Društvom za pomoć menatalno nedovoljno razvijenim
osobama grada Novog Sada (MNRO). U okviru projekta mladi sa intelektualnim teškoćama i mladi iz
redovne populacije su kroz organizovanje volonterskih radionica i publikovanje priručnika za rad sa
osobama sa intelektualnim teškoćama aktivno uključeni u rad. Okupljena je grupa od 20 mladih sa
intelektualnim teškoćama i 10 mladih (volontera) sa završnih godina srednjih škola, koji su dva puta
nedeljno po 2 sata organizovali literarne radionice u prostorijama Biblioteke. U pripremnom mesecu
volonteri su prošli kroz dve obuke na teme: Specifičnost rada sa osobama sa intelektualnim
teškoćama i Vođene literarnih radionica. Projekat je bio veoma uspešan, njegovi su korisnici sa
velikim oduševljenjem dolazili u biblioteku, naučili da koriste njene resurse, literarno se izražavali.
Pod vođstvom svojim instruktora zajedno su napravili pozorišnu predstavu i njome nastupili na
svečanoj promociji projekta.
Prepletaji
Projekat “Prepletaji” je realizovan u novootvornom romskom ogranku “Trifun Dimić“. Njime je
biblioteka pokazala u kojoj meri ima izgrađenu svest i senzibilitet za svoje stanovništvo. Prema
statistikama 26% Roma živi u Vojvodini. Pripadnici ovog naroda često žive u veoma nehumanim
uslovima, žrtve su diskriminacije i marginalizacije. Loš socijalni i nerovnopravni položaj Roma otežava
njihovu društvenu integraciju, te je to razlog zašto pribegavaju etničkoj mimikriji. Ostvarivanjem
partnerstva sa Ateljeom 61 realizovana je obuka žena za rad na razboju koja je trajala pet meseci,
rezultat je bila izložba a zatim prodaja predmeta koji su nastali u toku projekta. Ideja je bila da uz
pomoć projekta obučene Romkinje lakše dođu do mogućnosti samozapošljavanja, rešavanja
egzistanciajlnih pitanja i do lične samorealizacije. Zadatak ovog projekta je takođe bio da se razbiju
predrasude o ovoj populaciji, rekonstruišu i razjasne neki pojmovi (tkanje u ovom slučaju), te da
srpsko većinsko stanovništvo postane konzument
ove vrste umetnosti i time doprinese
samorazvijanju i zapošljavanju ove ugrožene grupe žena.
Iz ovog projekta jasno se vidi namera Biblioteke da Romkinjama ponudi svoj prostor kao
utočište, mesto topline, edukacije i ostvarenja. Sve se to može postepeno ostvariti kroz dijalog, što
jeste osnova demokratije, te se na taj način izbegava sumnja da će se išta ponovo zatvoriti u sebe
Pod krovom knjige
Strona 35
Ako ne razmišljamo o savremenoj biblioteci kao o zgradi ili fizičkom objektu, već kao o
konceptu, ideji i resursima, onda je lako zamisliti deo te biblioteke u Dečjoj bolnici, kao i u Sigurnoj
dečjoj kući i Sigurnoj ženskoj kući. Deca i žene smeštene u Sigurnim kućama su iz najrazličitijih
razloga odvojeni od svojih porodica. Dužina njihovog boravka zavisi od prirode problema. Zbog svog
socijalnog statusa nisu u ravnopravnom položaju da se obrazuju i da koriste usluge institucija kulture.
U cilju stvaranja društva jednakih mogućnosti i integracije marginalizovanih socijalnih grupa u
društvo, neophodno je približiti im sadržaje koje nudi javna biblioteka besplatnim učlanjivanjem i
pružanjem usluga u okviru ustanove u koju su smešteni.
Omogućiti licima koja nisu u mogućnosti da posećuju institucije kulture, korišćenje fondova i
usluga biblioteke kroz dostavu bibliotečkog materijala i kreativne radionice u ustanovama socijalne i
zdravstvene zaštite, čime se doprinosi smanjenju izolacije marginalizovanih kategorija ljudi i daje
doprinos inkluzivnom društvu i, posredno, ostvaruje humani zadatak svake institucije društvene
zajednice.
Implementacijom projekta „Pod krovom knjige“ doprineće se povećanju senzibilisanosti
javnosti za osobe prinuđene na smeštaj u ustanove socijalne zaštite, za stare, nemoćne, bolesne i
invalidne osobe, povećaće se kvalitet vremena dece smeštene u ustanovama socijalne zaštite i
doprineti njihovoj socijalizaciji. Osim što će se povećati popularnost korišćenja usluga Gradske
biblioteke kod dece, mladih i žena, starih i invalidnih lica, popularizovaće se knjiga, čitanje i otvoriti
nove mogućnosti obrazovanja kod ovih ciljnih grupa.
Lepe i lekovite reči
Projekat se realizuje u Dečjoj bolnici u Novom Sadu. Jednom nedeljno na više odeljenja ove
ustanove realizuju se literarno-likovne radionice, odnosi se deci literatura i vraćaju se pročitane
knjige. Rad sa hospitalizovanom decom koncipiran je tako da im se približi knjiga i čitanje kroz
razgovore i literarno-likovne radionice, da se obogati vreme koje provode tokom hospotalizacije, te da
se njihovih prilagođenjim angažovanjem ubrza njihov oporavak.
Projekat “Povedi druga u biblioteku”
Sa ciljem animiranja dece na aktivno upoznavanje rada bibliteke, omogućavanjem da u njenoj
delatnosti i promovisanju sami učestvuju pokrenut je projekat „Povedi druga u biblioteku“. Projekat
predstavlja spoj četiri segmenta koje će u okviru njega biti realizovani: 1) snimanje reklamnog spota,
2) sekcija “Mali bibliotekar” 3) “Novinarske radionice” i 4) akcija besplatnog učlanjivanja svakog
deteta koje u biblioteku dovede još tri druga.
Projekat predstavlja spoj edukativne, promotivne, motivacione aktivnosti. Cilj snimanja
promotivnog spota treba da stvori sliku da se popularnost stiče čitanjem.
„Mali bibliotekar“ treba da pokaže deci da Biblioteka ima poverenja u njih i spremnost da im dozvoli
da kreiraju njen rad. Svojim trajanjem treba da stvori ambijent u kojem će deca i nakon projekta znati
da mogu – koristeći svoje slobodno vreme da se aktivno uključe i unaprede rad biblioteke. Razultat
rada sekcije jeste stalno prisustvo dece, malih bibliotekera.
Language Drama lab
Strona 36
U saradnji sa školama engleskog jezika organizovana je dramska smotra na engleskom jeziku
uz učešće 12 škola engleskog jezika u cilju promovisanja bibliotečkog poslovanja kroz podsticanje
dece na učenje stranog jezika i kreativno izražavanje.
Digitalizacija zavičajne zbirke
Digitalizacija kulturne baštine je važan preduslov za njenu afirmaciju i prezentaciju kroz
savremene tehnologije. Ovim postupkom se transformiše „klasičan“ papirni format u digitalni i
omogućava starim i retkim knjigama, pokretnim spomenicima kulture i drugim bibliotečkim
jedinicama da postanu deo buduće velike virtuelne bibliteke, čime se povećava upotrebljivost i
dostupnost ove građe u smislu brzine pretrage i operativnosti u procesu proučavanja ove građe, te se
njen sadržaj se čini dostupnim geografski udaljenim korisnicima kao i hendikepiranim licima, što
ujedno predstavlja doprinos razvoju inkluzivnog društva. Smeštaj digitalnih zapisa na veb stranici
biblioteke doprinosi popularizaciji kulturnog dobra grada, regiona države i nacije. Ovim postupkom se
čuvaju originalni dokumenti i fond Zavičajne zbirke GBNS koji sadrži 17.740 monografskih
publikacija, od toga 245 naslova stare i retke knjige.
Ovaj projekat je realizovan u saradnji sa Arhivom grada Novog Sada, Muzejom grada Novog
Sada i Pozorišnim muzejom, a u okviru kog je planirano da najvrednija stara i retka izdanja budu
digitalizovana i na taj način dostupna korisnicima putem Interneta a originali sačuvani. Digitalizacija
je veoma značajan vid očuvanja, zaštite, obrade, razvijanja, afirmacije i prezentacije kulturne baštine,
kao i unapređenja bibliotečke delatnosti.
U smislu teze našeg rada, digitalizacija odigrava veoma značajnu ulogu u pronalaženju,
osvajanju i zadovoljavanju dela onih grupa koji nisu klasični bibliotečki korisnici. Pre svega,
stavljanjem digitalizovane kulturne baštine na Internet, postiže se univerzalna dostupnost,
zadovoljavanje potreba veoma udaljenog korisnika, invalida, bolesnih i nemoćnih koji do ove građe ne
bi mogli da dođu na drugi način. Takođe se daje doprinos savremenim metodama, mađunarodnih i
evropskh standarda u oblasti zaštite kulturne baštine, kao i razvoju informacionog društva i društva
znanja.
Biblioteka na Štrandu
Pod motom “Biblioteka je tamo gde ste i vi” u saradnji sa JK “Gradsko zelenilo” u toku jula i
avgusta 2009. i 2010. na poznatom novosadskom kupalištu Štrand otvoren je ogranak Gradske
bibilioteke, u kom su osim bogate ponude knjiga, časopisa i dnevne štampe održavani mnogi kulturni i
dečji programi, kao i tradicionalni veliki maskembal. Otvaranjem privremnog ogranka na kupalištu i
organizovanjem kulturnih sadržaja GBNS je puno učinila na približavanju bibliotečkih sadržaja i
zadovoljavanju kulturnih potreba „potencijalnih korisnika“.
8. Razvijanje regionalne i međunarodne saradnje
Britanski savet iz Beograda je, želeći da svoju ponudu učini dostupnijom većem broju korisnika
na širem području Srbije donirao veliki broj knjiga Gradskoj biblioteci u Novom Sadu, te zajedno sa
velikim poklonom knjiga od Dine Simina iz Kalgarija ovaj deo fonda predstavlja osnovu za predstojeće
otvaranje Centra strane knjige.
Strona 37
Osim toga, dobra međunarodna saradnja je ostvarena npr. sa Slovačkom. Osim donacije koja je
primljena u okviru projekta “Revitalizacija starog bibliotečkog fonda” kojim je u značajnoj meri
obnovljen fond slovačkih knjiga, koje su u Srbiji dragocene s obzirom na veliki nedostatak nepostojana
distributera, saradnja se odvija i u vidu gostovanja slovačkih pisaca u našoj biblioteci, čime se ne
ostvaruje samo promovisanje njihovog dela, nego što je daleko značajnije promovisanje vrednosti
očuvanja nacionalnog identiteta manjinskog življa u Vojvodini. U tom smislu Biblioteka, kao institucija
kulture je pokazala društveno odgovoran odnos prema svim svojim stanovnicima. U toku prošle
godine je književno veče u ogranku “Mihal Babinka” koji se nalazi u slovačkom mestu Kisač,
organizovan susret grupe slovačkih pisaca iz Žiljine. Cilj manifestacije je bio približavanje slovačkih
pisaca iz matične zemlje deci, pripadnicima ove manjinske zajednice u Vojvodini. Tom su prilikom
gostovali Mihal Horecki, Mihal Lehan, Petar Mišak, Ondrej Nagaj i Miroslav Demak.
Osim ove posete, realizovano je još jedno značajno gostovanje – slovačkog PEN centra.
U smislu razvijanja međuregionalne saradnje značajno je napomenuti predstojeći zajednički
nastup sa Gradskom i sveučilišnom knjižnicom iz Osijeka na konkursu programa IPA fonda u okviru
ostvarivanja pretpristupne pomoći. S obzirom da su u fondovima naših biblioteka pohranjene vredne
knjige i dokumenta iz zajedničke istorije naša dva grada, čija će zaštita, digitalizacija i, pre svega,
razmena digitalnih zapisa biti od velike koristi našim članovima, ali i studentima, naučnoj i stručnoj
javnosti, zatim koordiniranim radom na digitalizaciji kulturne baštine iz zavičajnih zbirki obe
biblioteke, unaprediće se saradnja naših institucija. Zajedničkim kapacitetima, razmenom iskustva,
zajedničkom edukacijom rezultati na digitalizaciji građe biće bolji, unaprediće se poslovanje u obe
insitucije i podići nivo usluga koje pružamo. Razmenom digitalnih zapisa uveliko će se povećati
digitalni fondovi dragocene građe i obezbediti uslovi za dostupnost većem broju korisnika, studenata,
naučnih radnika, kao i udaljenom korisniku sa obe strane granice.
Zaključak
Gradska biblioteka u Novom Sadu ima formirana sva odeljenja i sve službe jedne razvijene javne
bibliteke i svrstava se u red najrazvijenijih javnih bibliteka u Republici Srbiji. Tendencije govore o
uzlaznoj liniji razvoja. Ova biblioteka se u kontinitetu potvrđuje ne samo kao ustanova koja uspešno
ostvaruje bibliotečku delatnost, nego i kao agilan i odgovoran izdavač i organizator kulturne
delatnosti. Proširivanjem polja svog delovanja Biblioteka je podigla nivo svojih usluga i odredila
pravac svog budućeg razvoja u smislu jače i otvorenije saradnje sa svojim okruženjem. U tom smislu je
neophodno u budućnosti izvršiti više interdisciplinarnih analiza u smislu boljeg demografskog,
sociološkog i kulturološkog upoznavanja sredine u kojoj deluje. Još većim približavanjem svojim
građanima, razumevanjem njihovih potreba i problema, ponudom svih resursa u korist unapređenja
kvaliteta njihovog rada, ali i slobodnog vremena, postići će se da Biblioteka ne bude mesto za knjige,
nego mesto za ljude.
Izvori i literatura:
dr Vučković, Željko: Javne bibliotke i javno znanje. Novi Sad, Bibliteka Matice srpske, Futura
publikacije, 2003.
Perunović, N.: Principi nabavne politike u bibliotekama. Beograd, Zadužbina Andrejević, 1997.
Strona 38
Đorđević, Jovan: Ideje i institucije. Beograd, Radnička štampa, 1972.
dr Grubačić, Kosta: Enciklopedijski leksikon bibliotekarstva.Sarajevo, Zavod za izdavanje
udžbenika, 1964.
mr Anđelković, Mirjana: Prilozi za istoriju Gradke bibliteke u Novom Sadu (1958-2008). Novi
Sad, Gradska biblioteka u Novom Sadu, 2009.
IFLA/UNESCO smernice za razvoj javnih biblioteka. Beograd, Narodna biblioteka Srbije,
Biblioteka grada Beograda, 2005.
Čukić, L., Ceranić, Ana: Standardi za javne biblioteke. Zajednica biblioteka, 1-4 (1987), str. 3773.
Stamatović, D., Čukić, L.: Struktura fondova narodnih biblioteka. Zajednica biblioteka, 1-4
(1986), str. 49-54.
Predlog standarda za javne biblioteke u Republici Srbiji Bibliotekarskog društva Srbije 2010.
www.bds.org.rs
Struktura stanovništva po nacionalnoj ili etničkoj pripadnosti, Zavod za statistiku.
www.stat.gov.rs
Struktura stanovništva po obrazovanju, Zavod za statistiku. www.stat.gov.rs
Struktura stanovništva po starosti, Zavod za statistiku. www.stat.gov.rs
Izveštaj rada GBNS za 2010, 2009, 2008, 2007. godinu.
Baza podataka (ECK) Gradske biblioteke u Novom Sadu.
Dana Ristvejová - Rola bibliotek w kulturze lokalnej i
regionalnej
Dana Ristvejová (40) pracuje w bibliotece w dziale wypożyczania książek oraz wypożyczeń
międzybibliotecznych. Przygotowuje programy dla dorosłych użytkowników współpracując z
Klubem Literackim Bardejowa. Jest absolwentką Głównej Szkoły Bibliotekoznawstwa i Informacji
Naukowej w Bratysławie i Uniwersytetu Preszowskiego w Prešov.
Biblioteka Powiatowa im. Davida Gutgesela w Bardejowie (OKDG) wraz ze swoim statusem, misją
oraz wszystkimi zajęciami należy do szeregu innych instytucji, których celem rolą i celem jest
wyposażenie czytelników informacje pochodzące z różnych źródeł poprzez słowo pisane, materiały
dźwiękowe i Internet. W regionie pełni jednocześnie rolę biblioteki regionalnej i miejskiej.
Tradycyjnym i głównym zadaniem biblioteki jest tworzenie zbiorów bibliotecznych z
uwzględnienie potrzeb użytkowników. Poprzez swoje własne materiały i usługi z zakresu
bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, umożliwia użytkownikom nieograniczony dostęp do
wiedzy i informacji. Biblioteka dostarcza bogatej informacji zgodnie z oczekiwaniami i potrzebami
obywateli, organów rządowych, władz miasta i innych organizacji działających w mieście i regionie.
Strona 39
Jako partner Biblioteki Sejmowej pośredniczy w przekazywaniu informacji czytelnikom na temat
działań Sejmu, narad sejmowych itp.
Działania kulturalne i społeczne biblioteki są skierowane do wszystkich narodowości
zamieszkujących powiat. Ich treść wiąże się z tradycjami i kulturą narodu, działania te spełniają więc
wychowawcza rolę względem dzieci, młodzieży i dorosłych. Wyróżnia się tu społeczna rola biblioteki
jako instytucji, która pomaga czytelnikom radzić sobie z ich kulturową i językową różnorodnością.
Jednym z priorytetów biblioteki jest eliminowanie barier informacyjnych i polepszanie dostępności
biblioteki i usług informacyjnych dla osób niepełnosprawnych, a także dla obywateli z grup
nieuprzywilejowanych. Ci użytkownicy otrzymują bezpłatne uczestnictwo w korzystaniu z usług
biblioteki. Niewidomi członkowie biblioteki korzystają z osobnego stanowiska komputerowego z
odpowiednim sprzętem, oprogramowaniem i książkami w wersji dźwiękowej.
Na dobre imię i reputację biblioteki przede wszystkim składa się zadowolenie jej użytkownika,
który od wczesnych lat korzystał z jej usług. Dział dla dzieci i młodzieży oferuje wiec liczne działania,
np. wycieczki i szkolenia komputerowe dla dzieci z powiatu bardejowskiego oraz akcje
ogólnokrajowe, wśród których wymienić można na przykład:
- KNIHTLAČIARIKa - śladami Davida Gutgesela, wydawcy książek
- ČÍTAJME SI – LET´S READ – dziecięcy maraton czytelniczy
- ŠALIANSKY MATKO – prezentacja bajek słowackich
Co roku, podczas Tygodnia bibliotek słowackich , biblioteka przygotowuje baśniową noc dla dzieci
“Noc z Andersenem”.
Do regularnych comiesięcznych wydarzeń przygotowanych dla publiczności należy też
- SPOTKANIE Z TURYSTYKĄ I LITERATURĄ.
Biblioteka (OKDG) współpracuje ze Związkiem Emerytów w Bardejowie, Gimnazjum Leonarda
Stockela w Bardejowie i Domem Polsko-Słowackim, w którym odbywają się wystawy, seminaria i
wieczorki poetyckie. W ramach działań bibliotecznych istniej też Bardejowski Klub Literacki, który
wspólnie z władzami miasta Bardejowo organizuje ogólnokrajowy konkurs MUZAIKA.
Procedury i praca w bibliotece są w pełni zautomatyzowane od roku 1993. W 1992 roku powstał
pomysł, aby połączyć bibliotekę z siecią internetową, ale go wdrożyć należało najpierw
przeprowadzić digitalizację samej biblioteki. A w tamtym czasie brakowało nam odpowiednich
narzędzi.
Biblioteka zdecydowała się na zastosowanie oprogramowania LIBRIS. Był to zintegrowany
system biblioteczno-informacyjny dla wielu użytkowników, który integrował wiele istotnych
wewnętrznych funkcji zwykle pełnionych przez bibliotekarzy; zakup modułów edytorskich,
katalogowanie, wypożyczanie, przeszukiwanie, recenzje i różne inne typy statystyk z możliwością
połączenia internetowego.
Strona 40
Zautomatyzowanie procesów w bibliotece rozpoczęło się od procesów wewnętrznych – pozyskiwanie
i katalogowanie. Dokumenty w dziale wypożyczania zyskały paski kodowe, co następnie znacznie
ułatwiło proces wypożyczania. Ostatnim etapem procesu komputeryzacji w bibliotece OKDG było
całościowy elektroniczny przegląd wszystkich zbiorów bibliotecznych, pierwszy w bibliotekach
publicznych na Słowacji.
Największą zaletą przeglądu elektronicznego zbiorów bibliotecznych jest, jak w przypadku
jakichkolwiek zautomatyzowanych usług, możliwość dokonania oceny przeglądu od razu lub on-line.
Poszerzyliśmy automatyzację usługi wypożyczania we wszystkich filiach, których wówczas było sześć.
Już wtedy, w naszej wizji przyszłości wszystkie typy bibliotek na różnych poziomach; powiatowe,
regionalne, miejskie, szkolne miały reprezentować wdrożenie społeczeństwa informacyjnego.
W listopadzie 2008 roku nasza biblioteka stała się częścią projektu KIS3G (Biblioteczno-Informacyjny
System trzeciego pokolenia). Projekt ten jest oparty na zaakceptowanym Programie komputeryzacji
bibliotek i jest kompatybilny z częściami koncepcyjnymi krajowego systemu informacji, którym
zajmuje się Ministerstwo Kultury Republiki Słowackiej.
W wyniku wdrożenia projektu KIS3G w Bibliotece Słowackiej powstał portal internetowy katalogów i
zbiorów bibliotek na Słowacji oraz portal biblioteki cyfrowej Portal Memoria Slovaca. Podstawą
projektu KIS3G jest automatyzacja i komputeryzacja bibliotek oparta na zastosowaniu powszechnego
oprogramowania a także poprawie jakości, zakresu i formuły bibliotek oraz usług informatycznych.
Powiatowa Biblioteka w Bardejowie koordynuje i jest organem doradczym dla ośmiu miejskich
bibliotek z zawodowym personelem i 69. miejskimi bibliotekami z nie-zawodowym personelem. Inne
informacje o bibliotece:
- metodyczne, doradcze, koordynujące centrum szkoleniowe i oferuje również usługi konsultacyjne,
- wzmacnia pozycję i działania bibliotek miejskich
- koordynuje adaptowanie dokumentów wydanych centralnie w odniesieniu do bibliotek miejskich
znajdujących się na terenie powiatu
- buduje i przechowuje całościowa dokumentację biblioteczną w powiecie bardejowskim
- prowadzi hospitacje metodyczne w bibliotekach lokalnych
- organizuje spotkania, seminaria i sesje szkoleniowe dla bibliotekarzy w bibliotekach miejskich
- szkoli nowych bibliotekarzy
- monitoruje nowe trendy w rozwoju bibliotek i pomaga wdrażać nowe praktyki
- opracowuje dane statystyczne na temat działań w bibliotekach miejskich.
- nadzoruje zgodność z prawem bibliotecznym i wdrażanie norm i standardów bibliotecznych
Biblioteki na wsiach mają teraz do spełnienia istotne role: promują kształcenia ustawiczne,
odpowiadaja na potrzeby czytelników, dostarczając nie tylko informacji, ale też literatury
Strona 41
odpowiedniej do korzystania w czasie odpoczynku oraz wychowują dzieci i młodzież. Pomagają też
rozwinąć kulturę lokalna i regionalną poprzez wdrażanie szkolenia grup docelowych, dla ludzi
bezrobotnych przez dłuższy okres czasu, kobiet na urlopie macierzyńskim, obywateli z
niepełnosprawnością, młodzież, obywateli z wieku po-produktywnym i obywateli
nieuprzywilejowanych.
Naszym celem jest budowanie podstawowych bibliotek na wsiach, które sta nasię centrami
informacyjnymi i społecznymi. Wszystko jednak zależy od wsparcia finansowego ze strony władz
miejskich oraz życzliwości naszych założycieli. Istnieje wiele przykładów wsparcia okazanego przez
założyciela:
- zapewnienie odpowiedniego miejsca proporcjonalnie do ilości funduszy biblioteki, poziomu usług
biblioteczno-informacyjnych
- gwarantuje funkcjonowanie biblioteki pod względem finansowym i osobistym
- zapewnia regularne dofinansowanie biblioteki – książki i skład książek
Biblioteka powiatowa promuje nowe trendy w bibliotekach miejskich w zakresie komputeryzacji i
automatyzacji. Automatyzacja bibliotek na wsiach odbywa się poprzez biblioteczny system
informatyczny dla małych i średnich bibliotek (system KIS Mask). Dystrybucją i utrzymaniem zajmuje
się Słowacka Biblioteka Narodowa.
Poziom bibliotek miejskich wskazuje na kulturę założyciela i częściowo wpływa na pozom kultury
mieszkańców wsi. Stosownie do możliwości i ilości funduszy biblioteki miejskie przekształcają się w
nowoczesne centra informacyjne i społeczne i są często jedyną instytucją kulturalną, którą
mieszkańcy wsi chcą odwiedzać i korzystać z jej usług.
Biblioteka Powiatowa regularnie publikuje magazyn “Bardejovský knihovník – Knižničný
spravodajca” ( „Bibliotekarz z Bardejowa - raport biblioteczny”) dla bibliotek w powiecie
bardejowskim, gdzie informujemy bibliotekarzy o działaniach, nowościach i aktualnościach
związanych z bibliotekoznawstwem.
Biblioteka Powiatowa im. Davida Gutgesela pełni w powiecie i mieście rolę nie do zastąpienia. Jest
otwarta dla każdego czytelnika, bez względu na wiek, płeć czy narodowość. Jest źródłem informacji.
Każdy, kto tego potrzebuje, znajdzie informacje z różnych dziedzin wiedzy, nauki, i rozrywki.
Biblioteka stałą się propagatorem informacji każdego rodzaju. Swoim użytkownikom oferuje nie tylko
książki i magazyny, ale też udostępnia dźwiękowe formy przekazu, dostęp do Internetu,
wyszukiwarki, doradztwo metodyczne oraz media różnego rodzaju.
Wśród użytkowników znajdują się nie tylko zdrowe dzieci z przedszkola (najmłodsi czytelnicy),
emeryci, ale też i osoby z niepełnosprawnościami. Pozostaje nam jedynie wyrazić smutek, iż zawód
bibliotekarza wciąż pozostaje niedoceniony, a biblioteki cierpią na niedobór wykwalifikowanych
pracowników, którzy mogliby poprawić jakość usług i poszerzyć ofertę biblioteki, tak, ab osiągnęła
poziom zbliżony do tego, który prezentują biblioteki w krajach Unii Europejskiej.
Strona 42
Dana Ristvejová - Úlohy knižníc v miestnej a regionálnej
kultúre
Okresná knižnica Dávida Gutgesela v Bardejove /OKDG/ sa svojim postavením, poslaním
a činnosťou radí medzi inštitúcie, ktorých úlohou a cieľom je poskytovať svojim používateľom prístup
k informáciám každého druhu prostredníctvom tlačeného slova, internetu a zvukových nosičov.
V rámci regiónu plní úlohu regionálnej i mestskej knižnice zároveň.
Tradičná orientácia knižnice na budovanie zbierok sa zameriava na používateľa. Prostredníctvom
vlastného knižničného a informačného fondu a knižnično-informačných služieb neustále zabezpečuje
neobmedzený prístup používateľov k poznatkom a informáciám. Sprístupňuje kultúrne a informačné
bohatstvo podľa požiadaviek a potrieb občanov, orgánov samosprávy, štátnej správy a ďalších
orgánov a organizácií pôsobiacich v meste a regióne. Ako partnerská knižnica Parlamentnej knižnice
sprostredkováva čitateľom informácie o činnosti parlamentu, o jeho zasadnutiach a podobne.
Kultúrno-spoločenská činnosť knižnice je orientovaná pre všetky národnosti žijúce na území
okresu. Obsahovo je viazaná na národné tradície a národnú kultúru, na plnenie výchovnej funkcie
pri realizovaní vzdelávania deti , mládeže a dospelých. V tejto oblasti výrazne vystupuje do popredia
sociálna funkcia knižnice a úloha pomáhať čitateľom pri kultúrnej a jazykovej rozmanitosti. Jednou
z priorít knižnice je odstraňovanie informačných bariér
a sprístupňovanie knižničných a
informačných služieb pre občanov so zdravotným postihnutím, ale aj inak znevýhodneným občanom.
Títo používatelia majú bezplatné členstvo v knižnici. Pre nevidiacich je k dispozícii samostatný osobný
počítač, so špeciálnou úpravou a softvérom a zvukové knihy.
K šíreniu dobrého mena knižnice najviac prispieva spokojný používateľ a toho si knižnica
vychováva od útleho veku. Oddelenie pre deti a mládež prezentuje svoju organizáciu množstvom akcií,
od bežných exkurzií a informatických príprav pre deti bardejovského okresu, po celoslovenské,
z ktorých spomeniem KNIHTLAČIARIKa-po stopách Dávida Gutgesela, ČÍTAJME SI-najpočetnejší
detský čitateľský maratón, ŠALIANSKY MAŤKO-prednes slovenských povestí. V rámci Týždňa
slovenských knižníc každoročne pripravuje pre deti rozprávkovú noc-NOC S ANDERSENOM.
Medzi pravidelné mesačné akcie pripravované pre verejnosť patrí STRETNUTIE S TURISTIKOU
a LITERÁRNE PÁSMA.
OKDG spolupracuje s Jednotou dôchodcou v Bardejove, s Gymnáziom Leonarda Stockela
v Bardejove a s Poľským domom, kde realizuje výstavy, semináre a poetické večery.
Strona 43
Pri OKDG pracuje BARDEJOVSKÝ LITERÁRNY KLUB, ktorý spolu s Mestksým úradom v Bardejove
organizuje celoslovenskú autorskú literárnu súťaž MUZAIKA.
Pracovné postupy OKDG v Bardejove sú od roku 1993 plne automatizované. V roku 1992 vznikla
myšlienka pripojiť knižnicu do internetovej siete, na jej realizáciu však bolo potrebné uskutočniť
najprv vlastnú elektronizáciu knižnice. No v tom čase nám chýbala koncepcia automatizácie.
Knižnica sa rozhodla pre sofware LIBRIS. Bol to integrovaný knižnično-informačný
multipoužívateľský systém, ktorý integroval v sebe väčšinu základných interných aktivít knižničnej
práce: nákup edičných jednotiek, katalogizáciu, výpožičky, rešerš, revíziu a rôzne druhy štatistík
s možnosťou on-line systému pripojenia na internet. Automatizovať sa začalo vnútornými procesmi –
akvizíciou a katalogizáciou. Hotový dokument končil na výpožičnom oddelení s čiarovým kódom,
ktorý neskôr výrazne zefektívnil proces výpožičky. Zavŕšením elektronizácie OKDG bola komplexná
elektronická revízia knižničného fondu, prvá na Slovensku v rámci verejných knižníc. Najväčším
prínosom elektronickej revízie knižničného fondu, ako nakoniec každej automatizovanej prevádzky je
možnosť okamžitého alebo on-line vyhodnocovania revízie. Automatizáciu výpožičných služieb sme
rozšírili aj na pobočky OK, ktorých sme v tom čase mali šesť. Už vtedy naša predstava do budúcnosti
bola taká, že všetky typy knižníc na všetkých úrovniach okresná, obecná alebo školská budú
predstavovať regionálnu miestnu implementáciu informačnej spoločnosti.
V novembri 2008 sa naša knižnica stala súčasťou projektu KIS3G (knižnično-informačný systém
tretej generácie). Tento projekt vychádza zo schváleného Programu elektronizácie knižníc, je
v súlade s koncepciami častí štátneho informačného systému, ktoré patria do kompetencie
Ministerstva kultúry Slovenskej republiky.
Používateľským a realizačným výstupom projektu KIS3G je Slovenská knižnica, čiže webovský
portál ku katalógom a zbierkam slovenských knižníc a k portálu digitálnej knižnice Memoria
slovaca. Základnou myšlienkou projektu KIS3G je informatizácia knižníc založená na využívaní
spoločného softvéru, tiež zlepšovanie kvality, rozsahu a foriem knižničných a informačných služieb.
Okresná knižnica v Bardejove koordinuje a poradensky usmerňuje 8 obecných knižníc
s profesionálnymi zamestnancami a 69 obecných knižníc s neprofesionálnymi zamestnancami, je :
- metodickým, poradenským, koordinačným a vzdelávacím centrom, ktoré zabezpečuje poradenskú
a konzultačnú činnosť,
- posilňuje postavenie a činnosť obecných knižníc vo vzťahu k zriaďovateľovi
- koordinuje rozpracovanie ústredne vydávaných dokumentov s aplikáciou na obecné knižnice
v okrese,
- buduje a archivuje komplexnú dokumentáciu o knižniciach v okrese Bardejov,
- uskutočňuje účelové metodické návštevy do obecných knižníc,
- organizuje porady, školenia a semináre pre knihovníkov obecných knižníc,
Strona 44
- zaškoľuje začínajúcich knihovníkov,
- sleduje nové trendy rozvoja knihovníctva a pomoc pri ich zavádzaní do praxe,
- spracováva štatistické údaje o činnosti obecných knižníc ,
- dohliada na dodržiavanie zákona o knižniciach a na plnenie knižničných noriem a štandardov.
Obecné knižnice majú i dnes nezastupiteľné miesto pri zabezpečovaní celoživotného vzdelávania,
pri plnení potrieb obyvateľov nielen informáciami ale i oddychovou literatúrou, pri formovaní detí
a mládeže. Napomáhajú rozvoju miestnej a regionálnej kultúry realizovaním vzdelávania vybraných
cieľových skupín, dlhodobo nezamestnaných občanov, žien na materskej dovolenke, občanov so
zmenenou pracovnou schopnosťou, mládeže, občanov v postproduktívnom veku a znevýhodnených
občanov .
Našim cieľom je vybudovať z obecných knižníc moderné informačné a komunitné centrá. Všetko
však záleží od finančných prostriedkov obcí, ale aj od ústretovosti zriaďovateľov. Je mnoho príkladov
v okrese, kde zriaďovateľ zabezpečuje :
-
vhodné priestory primerané veľkosti KF, rozsahu poskytovaných knižnično-informačných
služieb,
-
zabezpečuje knižnicu z finančnej a personálnej stránky,
-
zabezpečuje pravidelné doplňovanie, nakoľko dobrá práca a kvalitné služby závisia od
pravidelného doplňovania knižného fondu a jeho skladby .
Okresná knižnica presadzuje nové trendy v obecných knižniciach, v oblasti elektronizácie
a automatizácie. Automatizáciu obecných knižníc zabezpečujeme cez Knižnično-informačný systém
pre malé a stredné knižnice KIS MaSK, ktorého distribúciu a údržbu zabezpečuje Slovenská národná
knižnica.
Úroveň obecných knižníc poukazuje na kultúrnosť zriaďovateľa a čiastočne ovplyvňuje i kultúrnu
úroveň obyvateľov obce. Podľa možností a výšky finančných prostriedkov sa z obecných knižníc
stávajú moderné informačné a komunitné centrá a často sú v obci jedinou kultúrnou inštitúciou,
ktorú radi obyvatelia obce navštevujú a využívajú.
Okresná knižnica pravidelne vydáva periodikum Bardejovský knihovník – Knižničný spravodajca
pre obecné knižnice okresu Bardejov, v ktorom oboznamuje knihovníkov o činnosti, novinkách,
aktualitách v knihovníctve.
Okresná knižnica Dávida Gutgesela má v meste i v okrese nezastupiteľnú funkciu. Je prístupná
každému čitateľovi, bez rozdielu veku, pohlavia, či národnosti. Je zdrojom informácii. Každý, kto má
záujem, v nej nájde zdroj poznania, vedy i zábavy. Stala sa šíriteľkou informácií každého druhu. Svojím
používateľom neponúka len knihy a periodiká, k dispozícii sú im zvukové nosiče, internet, rešeršné
služby, metodická pomoc či média rôzneho charakteru. Medzi používateľov patria nielen zdraví ľudia
od najmenších škôlkárov až po dôchodcov, ale aj ľudia so zdravotným postihnutím preto je škoda, že
práve knihovnícka profesia patrí medzi finančne najslabšie ohodnotené a knižnice stále pociťujú
Strona 45
nedostatok odborne vzdelaných pracovníkov, ktorí by ešte skvalitnili a rozšírili ponuku knižníc tak,
ako je už bežné v štátoch Európskej Únie.
Danica Otaševic - „Wiosna Disa“ jako fenomen
kulturoznawczy w Serbii.
Danica Otašević ukończyła Wydział Języka Serbskiego i Literatury na Uniwersytecie w Belgradzie.
Pracowała jako dziennikarz i redaktor gazety w mieście Čačak, zanim została dyrektorem Biblioteki
Publicznej Čačak w 1998 roku. Jako dyrektor Biblioteki Danica podjęła wysiłki, aby poprawić
program instytucji i promować “Disovo Proleće” jako markę kulturową.
Rola biblioteki w kreowaniu millieau kulturowego wspólnoty lokalnej je wieloraka pod
warunkiem, że biblioteki postrzegają siebie jako centrum wydarzeń i instytucję, która ma możliwość
uczestnictwa na wszystkich poziomach rozwoju kultury i wdrażenia swojej działalności w najbliższym
otoczeniu. Działalność skupiona tylko na standardowych usługach wypożyczania książek i czasopism,
oferowaniu informacji oraz zbieraniu i przechowywaniu publikacji dotyczących najbliższego regionu,
już od dawna jest nieaktualna, to jest, została ona rozszerzona o nowe aspekty usług i przedsięwzięć.
Biblioteki nie powinny już stanowić tylko spokojnych i cichych miejsc, w których użytkownicy chodzą
na paluszkach i szepczą, lecz pełnić także rolę źródła informacji i życia, miejsca licznych wydarzeń dla
wszystkich pokoleń, dla ludzi o różnym poziomie wykształcenia, miejsca spotkań i rozwijania
zainteresowań użytkowników. Biblioteka ma być tym „żywym organizmem” który się rozrasta i
poszerza, staje coraz bardziej złożonym, w miarę jak zmieniają się również potrzeby użytkowników i
taką otwartość trzeba koniecznie uświadomić, z jednej strony, bibliotekarzom a z drugiej otoczeniu.
Wyjść z ustawowych ram działalności biblioteczno-informacyjnej i stać się liderem w
rozwijaniu i rozpowszechnianiu kultury, jest rolą, którą biblioteki pełnią z większym lub mniejszym
stopniem zaangażowania, głównie bazując ją na spotkaniach literackich i promowaniu książek.
Biblioteka Miejska im. Vladislava Petkovicia Disa w Čačaku już ponad pół wieku swoją misję w
rozpowszechnianiu kultury rozwija równolegle z swoją działalnością podstawową. To co dzisiaj
Bibliotekę wyróżnia i czyni jej unikalną instytucją jest właśnie praca w sektorze kultury i organizacji
imprezy poetyckiej „Wiosna Disa”, którą Biblioteka od początku do końca sama kreuje i realizuje.
„Wiosna Disa” „otwiera” dla Biblioteki z Čačaku wszystkie drzwi i daje jej wysoką pozycję na
kulturalnej mapie Serbii. Fenomen „Wiosny Disa” trudno będzie przedstawić w ciągu 15 minut i
opowiedzieć o wszystkim, co powstało w ciągu 48 lat (od kiedy ta impreza istnieje), a co weszło w
pory kulturalnego i społecznego życia Čačaku i Serbii, ale spróbujmy.
Na przykładzie Biblioteki im. Vladislava Petkovicia Disa w Čačaku i organizacji imprezy
kulturalnej „Wiosna Disa”, najlepiej można zrozumieć i dostrzec cały wachlarz możliwości
kulturalnych i wyzwań, które w praktyce realizuje ta instytucja, a inni mają możliwość, przy
Strona 46
równoczesnym wyborze sposobu, dodawania do działalności biblioteczno-informacyjnej – również
misji kulturalnej.
Miejska Biblioteka w Čačaku od 1964. roku organizuje imprezę poetycką „Wiosna Disa”, która
dzisiaj stanowi jedną z najstarszych imprez kulturalnych w Serbii. „Wiosna Disa” jest organizowana
się ku czci jednego z najbardziej znaczących serbskich poetów XX wieku Vladislava Petkovicia Disa
(1880-1917), który urodził się w okolicach Čačaku, ale również ku czci współczesnej serbskiej
twórczości poetyckiej. „Wiosna” tradycyjnie odbywa się każdego roku, trwa od 10 marca do końca
maja i ma za zadanie propagowanie poezji i twórczościw ogóle . Zaczyna się wręczeniem nagrody
„Młody Dis” autorowi do 31 lat za pierwszą książkę w rękopisie, wręczeniem nagród za esej o
twórczości Disa, wręczeniem nagrody za twórczość plastyczną, co ma za zadanie zachęcanie
młodzieży do pisania i kształcenie się na prawdziwych wartościach kulturalnych.
Jakość, trwałość, liczebność uczestników, różnorodna oferta kulturalna dla wszystkich
roczników (dzieci, uczniów, młodzieży, starszych...) i dla różnych gustów, jak również oferta bogatej
działalności wydawniczej, wyróżniają „Wiosnę Disa” i czynią ją wyjątkową w porównianiu z innymi
imprezami i nagrodami. U podstaw imprezy leży propagowanie twórczości, tej już uznanej jak
również nowej reprezentowanej przez młodzież, nie tylko w dziedzinie literatury lecz również w
muzyce, plastyce, teatrze, w sztuce amatorskiej i innej. Bogata działalność wydawnicza Biblioteki,
która obejmuje ok. 40 książek najważniejszych serbskich poetów, 28 pierwszych książek młodych
autorów, 42 numery czasopisma „Wiosna Disa”, liczne wystawy i katalogi, stanowią przedłużenie tej
imprezy i wmurowują ją w same fundamenty serbskiej kultury.
Żeby zobrazować to co powyżej omówiono, za przykład można podać program 48. „Wiosny
Disa”, która właśnie trwa i zakończy sie 27 maja wręczeniem nagrody dla Živorada Nedeljkovicia:
- pięcioosobowe jury na początku marca zdecydowało o nagrodzie dla laureata w r. 2011, któremu
oprócz dyplomu, nagrody pieniężnej w wysokości 2000 euro, zostanie opublikowana książka
poetycka, zorganizowana wystawa z katalogiem, a numer czasopisma „Wiosna Disa” będzie jemu
poświęcony. W praktyce laureatowi, w tym wypadku poecie Živoradowi Nedeljkoviciowi, zostanie
poświęcona 48. edycja „Wiosny Disa”, poeta będzie w centrum uwagi publiczności przez cały rok, a
nagroda ma szczególną wagę i będzie mocno wartościowana w jego biografii.
- Biblioteka ogłasza konkurs na najlepszą książkę w rękopisie młodego autora do 31 lat, w języku
serbskim. W tym roku jury nagrodę przyznało rękopisowi autorki Gordany Smuđi, z Belgradu. Oprócz
nagrody „Młody Dis”, autorce również będzie opublikowana pierwsza ksiązka poezji w wydaniu
Biblioteki Miejskiej. Autorzy książek publikowanych w Čačaku w poprzednich latach dostawali
również inne serbskie nagrody poetyckie – np. Nagrodę im. Branko Radičevicia, „Szalik Maticia” i in.
Živorad Nedeljković w 1991 r. swoją drogę literacką zaczął właśnie w Čačaku na „Wiośnie Disa” i w
ciągu 20 lat wyrósł na znaczącą poetycką osobowość nagradzaną najbardziej prestiżowymi
nagrodami w Serbii, jak również nagrodą Disa.
Strona 47
- Trzeci poziom stanowi konkurs eseistyczny na temat twórczości Disa, który jest przeznaczony dla
młodych badaczy i krytyków literackich. Ich prace ocenia kompetentne jury i nagradza pierwszą,
drugą i trzecią nagrodą.
- Dla uczniów szkół podstawowych i średnich regionu wokół rzeki Morawy, Biblioteka organizuje
konkurs literacki w dziedzinie poezji i prozy, nagradza najlepsze dzieła i publikuje je w czasopiśmie
„Wiosna Disa”. Na konkurs zazwyczaj zostaje zgłoszonych kilkaset prac uczniów, a można zauważyć
coraz większe zainteresowanie szkół z całej Serbii.
Program literacki i popularyzacja piśmiennictwa są realizowane przez promocje książek i
wieczory literackie. Na 48 „Wiośnie Disa” dotychczas zostały zorganizowane wieczory poświęcone
Vladislavowi Petkoviciowi Disowi, jedynemu serbskiemu nobliście Ivo Andriciowi, wieszczowi
serbskiej literatury Njegošowi, wypromowano książki hiszpańskiej autorki Marty Riberra de la Cruz,
Vladana Matijevicia, laureata prozatorskich nagród literackich im. Mešy Selimovicia i im. Bory
Stankovicia w 2011 r., Andriji B. Ivanovicia, „Młodego Disa” w r. 2010. Zostanie opublikowana i
wypromowana naukowa praca zbiorowa poświęcona poecie Aleksandrowi Ristoviciowi, stanowiąca
rezultat konferencji, którą w zeszłym roku zorganizowała biblioteka, a w tym roku go publikuje.
Poetyckie spotkania na samo zakończenie imprezy odbędą się od 25 do 27 maja w wiosce Zablaće, z
której Dis pochodził, pod pomnikiem poety, kiedy to inni poeci czytają swoje wiersze, zostanie
również otwarta wystawa poświęcona Živoradowi Nedeljkoviciowi. Odbędzie się wieczór laureatów,
jak również wręczenie nagród.
Biblioteka Miejska zorganizowała w ciągu ostatnich 10 lat trzy konferencje naukowe
poświęcone wybitnym pisarzom z regionu i poetom serbskim Vladislavovi Petkoviciowi Disie, Danicy
Marković i Aleksandarowi Ristoviciowi, we współpracy z Instytutem Serbskiej Literatury i Sztuki z
Belgradu, ale również samodzielnie (opieką merytoryczną konferencję o Aleksandarowi Ristoviciu
objął profesor Wydziału Filologicznego z Belgradu pan Radivoje Mikić) i opublikowała trzy prace
zbiorowe, mające znaczenie dla całokształtu literatury serbskiej.
Dyrektor imprezy „Wiosna Disa” i Komitet Organizacyjny czynią wysiłki, żeby jej program był
przeznaczony dla uczestników różnego wieku, pochodzących z miasta jak również z okolicznych wsi,
zapraszając do uczestnictwa najbardziej szanowanych krytyków literackich, poetów i twórców, jak
również amatorów, organizacje pozarządowe, grupy alternatywne i pojedyńcze osoby. Dla uczniów
szkół podstawowych każdego roku organizowane są wizyty w szkołach przez znanych poetów i
pisarzy dla dzieci, a uczniów szkół średnich i studentów aktywizuje się poprzez specjalne poetyckosceniczno-muzyczne przedstawienia i koncerty. Dla wielbicieli literatury pięknej organizowane są
wspomniane już wieczory literackie z gośćmi z Belgradu i innych miast. W programach „Wiosny Disa”
od 10 marca, dnia kiedy to oficjalnie impreza sie zaczyna, aż do jej zakończenia pod koniec maja, w
wydarzeniach aktywnie uczestniczy ok. 100 osób, a jeżeli do tego dodać uczestników aż 5 konkursów
szkolnych – to daje prawie 500 uczestników. Około 20 różnych programów śledzi od 5-6 tys. widzów,
nawet jeszcze więcej, jeżeli do tej liczby doda się też liczbę osób, które oglądają w tym czasie strony
internetowe Biblioteki, albo śledzą wydarzenia za pośrednictwem mediów.
Strona 48
Obchody „Wiosny Disa” nie obejmują tylko wydarzeń poetyckich: Biblioteka we współpracy z
lokalnym Centrum Kultury organizuje wystawę plastyczną „Wiosenne annale”, a w bieżącym roku to
15 wystawa z kolei, przedstawiająca 12 najbardziej znanych autorów współczesnych. W ramach
wystawy jest wydawany katalog, a autorom najlepszych prac fachowe jury wręcza nagrodę „Annale” i
nagrodę Biblioteki (dyplom i nagroda pieniężna).
Muzyka zajmuje ważne miejsce w ramach imprezy „Wiosna Disa”. W tym roku 20 maja
gościnnie przyjeżdżają artyści z Belgradu, którzy będą promować „Antologię serbskiej piosenki solo”,
w której swoje miejsce znalazła również piosenka „Možda spava” Vladislava Petkovicia Disa, którą
skomponował Rajko Maksimović, a wykonuje ją śpiewaczka operowa Anita Ilić, z akompaniamentem
na fortepianie i flecie. I w ogóle, w innych programach „Wiosny Disa” uczestniczą uczniowe Szkoły
Muzycznej, śpiewacy solo, zespóły rockowe i zespoły foklorystyczne, zespoły taneczne. W
poprzednich latach Biblioteka zorganizowała koncert Bory Đorđevicia, lidera znanego zespołu
rockowego „Riblja čorba”, Zorana Brankovicia, wykonawcy muzyki autorskiej i gitarzysty, koncert
zespołów rockowych w Čačaku, jak również koncerty muzyki klasycznej.
Wkład w rozwój twórczości dramatycznej dokonywany jest poprzez poetycko-sceniczne
performance mlodych autorów, monodramaty i przedstawienia teatralne, uczestnictwo
alternatywnych pracowni kreatywnych i grup artystycznych oraz pojedyńczych osób. Najbardziej
znani artyści z Belgradu recytują wiersze na wieczorach poetyckich i w ten sposób edukuje się
publiczność, żeby przyswoiła sobie sposób mówienia, akcent i piękno poezji.
W tym roku w ramach „Wiosny Disa” opublikowano dwie książki poetyckie, katalog wystawy i
czasopismo „Wiosna Disa”. Wyjątkowo również w tym roku dla wystawy w Paryżu opublikowano
przewodnik-informator „Izvan svakog zla” o Disie jako poecie i książka o „Srpskoj koloniji u Petit
Dalles” drukowana w języku francuskim i serbskim, co razem z pracą zbiorową o Aleksandarze
Ristoviciu wyniesie 7 książek opublikowanych w ciągu zaledwie 4 miesięcy.
Jeżeli zauważyć, że nagrodę Disa dostali najważniejsi serbscy i jugosłowiańscy poeci od Vasko
Popy (1965), Desanki Maksimović, Miloša Crnjanskiego, Matiji Bećkovicia, Ljubomira Simovicia,
Novicy Tadicia i innych do Živorada Nedeljkovicia (2011) i, że Biblioteka Miejska na świat wydała 37
książek laureatów nagrody Disa, 28 młodych poetów, 42 numery czasopisma „Wiosna Disa”, około 20
katalogów i 3 prace zbiorowe, można wtedy powiedzieć, że rola w kulturze Biblioteki jest znacząca i
duża, co potwierdza również odznaczenie „za wybitny wkład w rozwój kultury Serbii i
ogólnoserbskiej przestrzeni kulturalnej” w postaci „Nagrody Vuka” (2002), jak również Grudniowej
Nagrody Miasta Čačak „za wkład w podnoszenie prestiżu i postęp” w roku 2008.
Od 2006 r. na „Wiośnie Disa” obecni są również poeci zagraniczni, którzy budują mosty
pomiędzy współczesną sceną poetycką Serbii i Europy – Diego Valverde Villena (Hiszpania), Petr
Borkovec (Czechy), Kayoko Yamasaki (Japonia), prof. dr Manfred Jenichen (Niemcy), Marta Ribera de
la Cruz (Hiszpania) itd.
„Wiosna Disa” w tym roku stała się również naszą wejściówką do Europy – pod patronatem
Ministerstwa Kultury Republiki Serbii i miasta Čačak, Miejska Biblioteka zorganizowała wystawę
Strona 49
poświęcona Vladislavowi Petkoviciowi Disowi w Centrum Kultury Serbii w Paryżu 16 marca, którą
otworzył ambasador Serbii dr Dušan Bataković (autor Olivera Nedeljković). Nie zdarza się często,
żeby jakaś instytucja kultury z serbskiej prowincji zainteresowała swoim projektem Ministerstwo
Kultury i zaproponowała program dobrej jakości dla sceny międzynarodowej, jak to było tym razem,
używając argumentu, że Dis ostatnie lata swojego życia (1916-1917) spędził jako emigrant w Paryżu i
Petit Dalles, jak również, że we Francji napisał swoje ostatnie wiersze. Uczestnictwem w
międzynarodowym spotkaniu „Na południe” w Wejherowie, Biblioteka Miejska dostała jeszcze jedną
szansę, żeby w również Polsce mogła przedstawić swój program i swój sposób na popularyzację
kultury w ramach imprezy „Wiosna Disa”. Rada Miejska Miasta Čačak oznaczyła „Wiosnę Disa” jako
imprezę o powszechnym znaczeniu dla kultury i rozwoju społeczności lokalnej, której jakość i
osiągnięcia to potwierdzają.
Dobrą koncepcję programu i bazowanie jej w środowisku kulturalnym Miasta Čačak i Serbii,
potwierdza również trwanie imprezy „Wiosna Disa” - przez 48 lat bez przerwy.
Biblioteka Miejska nie ograniczyła się tylko do programu i drukowania publikacji lecz obficie
korzysta ze wszystkich zalet internetu i mediów elektronicznych. Biblioteka opublikowała również
DVD z wierszami Disa, a wszystkie programy zostały ogłoszone na czas i bogato zilustrowane
zdjęciami i filmikami pod adresem www.cacak-dis.rs, w profilu Facebook i Youtube. Wizyta na
stronach Biblioteki w czasie trwania imprezy wynosi przeszło 10 000 wejść, a wszystkie wydania
„Wiosny Disa” można przejąć w postaci elektronicznej w całości, jak również zdjęcia, co jest
potwierdzeniem otwartości Biblioteki Miejskiej im. Vladislava Petkovicia Disa i jej odpowiedzialności
w kreowaniu życia kulturalnego społeczności lokalnej i współczesnej literatury serbskiej.
To wszystko nie oznacza, że po zakończeniu „Wiosny Disa” zanika zainteresowanie Biblioteki
krzewieniem kultury i jej misji kulturowej. Odwrotnie, jej misja w kulturze jest kontynuowana, jednak
ośrodek ciężkości jest przerzucany na pracownie kreatywne dla dzieci wiejskich i w czasie ferii letnich
w mieście, pracy nad prezentacją regionalnego dziedzictwa w ramach manifestacji „Dni europejskiego
dziedzictwa”, obchodów Dnia Miasta Čačak i innych rocznic i ważnych dat. Biblioteka Miejska oprócz
wspomnianych wydawnictw kontynuuje wydawanie również serii „Bibliografia stron rodzinnych” w
której dotychczas opublikowano 16 książek dotyczących spuścizny regionu. Seria Biblioteka Stron
Rodzinnych „Źródło” została przeznaczona również do utrwalania dziedzictwa kulturowego i
opublikowano 7 książek. Do wachlarza wydawniczego Biblioteki Miejskiej można dodać również
czasopismo przeznaczone dla współczesnego bibliotekoznawstwa „Głos biblioteki”, jedna z
najlepszych fachowych publikacji w Serbii (opublikowano 16 numerów, 17 wychodzi w czerwcu).
To wszystko stanowi, w skrócie, obraz działalności Miejskiej Biblioteki im. Vladislava
Petkovicia Disa w Čačaku. Jeżeli ktokolwiek z was w jakimś momencie pomyślał, że to wszystko, wraz
z pracą z czytelnikami, przy tej samej liczbie pracowników jest niemożliwe do zorganizowania,
musimy to zdementować i potwierdzić, że jest to możliwe.
Dlatego „Wiosna Disa” stanowi fenomen kulturologiczny w Serbii i imprezę, która przekracza
granice regionalne, państwowe i wszelkie inne.
Strona 50
Даница ОТАШЕВИЋ Градска библиотека „Владислав Петковић
Дис“, Чачак, Србија - „ДИСОВО ПРОЛЕЋЕ“ КАО КУЛТУРОЛОШКИ
ФЕНОМЕН СРБИЈЕ (Улога библиотеке у популаризацији културе)
Улога библиотеке у креирању културног миљеа локалне заједнице је вишеструка под
условом да библиотеке себе виде као центар збивања и установу која може да прихвати све
нивое развоја културе и да их примени у окружењу. Задржавање у оквирима стандардних
услуга позајмљивања књига и часописа, давања информација и сакупљања и чувања завичајне
грађе, давно је превазиђено, односно проширено на нове видове услуга и деловања.
Библиотеке не треба да буду тиха и мирна места у којима се иде на врховима прстију и
шапуће, већ извори информација и живота, бројних садржаја за све генерације, степене
образовања друштва, окупљања и интересовања корисника. То је онај „живи организам“ који
расте и шири се, усложњава како се мењају и потребе корисника и ту отвореност неопходно је
уградити у свест како библиотекара тако и окружења.
Изаћи из законских оквира библиотечко-информационе делатности и постати лидер у
унапређењу културе, улога је коју библиотеке користе са мање или више ангажовања,
углавном се садржавјући на књижевним вечерима и промоцијама књига. Градска библиотека
„Владислав Петковић Дис“ у Чачку већ пола века своју мисију у унапређењу културе развија
паралелно са основном делатношћу. Оно што је данас чини препознатљивом и јединственом
управо је рад у сектору културе и организацији песничке манифестације „Дисово пролеће“ коју
Библиотека од почетка до краја креира и остварује. „Дисово пролеће“ „отвара“ чачанској
библиотеци сва врата и високо је позиционира на културној мапи Србије.
Феномен
„Дисово пролеће“ биће тешко представити за 15 минута и испричати све оно што је настајало
48 година, што је ушло у све поре културног и друштвеног живота Чачка и Србије, али да
покушамо.
На примеру Градске библиотеке „Владислав Петковић Дис“у Чачку и организацији
културне манитестације “Дисово пролеће“, најбоље се може сагледати лепеза културних
могућности и изазова које у пракси реализује ова установа, а на другима је хоће ли, и како, да
библиотечко-информационој делатности додају и – културну мисију.
Градска библиотека у Чачку од 1964.године организује песничку манифестацију „Дисово
пролеће“, која је данас једна од најстаријих културних приредаба у Србији. „Дисово пролеће“
организује се у част завичајног и уједно једног од најзначајнијих српских песника 20.века
Владислава Петковића Диса (1880-1917), који је рођен у околини Чачка, али и у славу
савременог срспког песништва. Манифестација се традиционално одржава сваке године, траје
од 10.марта до краја маја, и вишеструко афирмише поезију и стваралаштво уопште. Најпре
„Дисовом наградом“ која се додељује савременом песнику за животно дело, потом наградом
„Млади Дис“ за рукопис за прву књигу аутора до 31 године старости, наградама за есеј о
Strona 51
Дисовом стваралаштву, наградом за ликовну уметност као и подстицањем младих да пишу и
васпитавају се на правим културним вредностима.
Квалитет, трајност, бројност учесника, разнолика културна понуда програмирана за све
слојеве (децу, ђаке, младе, старије...) и свачији укус, али и богата издавачка делатност, чине
„Дисово пролеће“ препознатљивим и посебним у поређењу са другим манифестацијама и
наградама. У основи манифестације је афирмација стваралаштва, оног потврђеног као и нових
младих појединаца, не само у области књижевности, већ и музичке, ликовног, позоришног,
аматерског и других видова. Богата издавачка делатност која броји око 40 књига
најзначајнијих српских песника, 28 првих књига младих аутора, 42 броја часописа „Дисово
пролерће“, бројне изложбе и каталози, продужавају трајност ове манифестације и уграђује је у
саме темеље српске културе.
Да конкретизујемо и све представимо на програму 48. Дисових свечаности које су у току и
на које ће завеса пасти 27.маја доделом Награде песнику Живораду Недељковићу:
- стручни петочлани жири почетком марта донео је одлуку о лауреату Дисове награде за
2011.годину коме осим плакете, новчаног износа од 2.000 еура, припада објављивање књиге
песама, организовање изложбе са каталогом као и часопис „Дисово пролеће“.Практично
лауреату, у овом случају песнику Живораду Недељковићу, посвећено је 48.Дисово пролеће,
песник је у жижи интересовања културне јавности целу годину, а награда има посебну
„тежину“ и вредновање у биографији добитника.
- библиотека расписује конкурс за рукопис за књигу песама младог аутора до 31 године
старости написану на српском језику.Стручни жири најбољим је прогласио рукопис Гордане
Смуђе, по занимању драматурга, из Београда. Осим награде „Млади Дис“, аутору следује и
објављивање прве књиге у издању Градске библиотеке. Аутори књига објављених у Чачку
претходних година добијали су друге песничке награде –„Бранко Радичевић“, „Матићев шал“ и
др. Живорад Недељковић је 1991.године свој песнички пут управо започео у Чачку на
„Дисовом пролећу“ и за 20 година израстао у значајну песничку фигуру овенчану
најпрестижнијим наградама у Србији, па и Дисовом наградом.
- трећи ниво је конкурс за есеј о Дисовом стваралаштву намењен млађим истраживачима
и књижевним критичарима. Радове оцењује стручни жири и додељује прву, другу и трећу
награду.
-за основце и средњошколце Моравичке регије, Библиотека расписује литерарни конкурс
за поезију и прозу, награђује најбоље радове и објављује их у часопису „Дисово пролеће“.На
конкурс пристигне по неколико стотина ученичких радова, а све више интересовања показују
и школе из Србије да учествују на конкурсу.
Књижевни програм и популаризација писане речи остварују се кроз промоције књига и
књижевне вечери. На 48.Дисовом пролећу организовано је вече посвећено Владиславу
Петковићу Дису, једином српском нобеловцу Иви Андрићу, великанима српске културе
Његошу и Дису, промовисане су књиге шпанске ауторке Марте Ривера де ла Круз, Владана
Матијевића, добитника награда „Меша Селимовић“ и „Бора Станковић“ за прозу за 2011.
Strona 52
годину, Андрије Б.Ивановића, „Младог Диса“ за 2010. Биће објављен и промовисан зборник
радова са научног скупа посвећеног песнику Александру Ристовићу који је прошле године
организовала библиотека, а ове године објављује књигу. Поетска дешавања у финалу
манифестације одржавају се од 25. до 27.маја у песниковом родном селу Заблаћу, пред
Дисовим спомеником када песници читају своје стихове, отварањем изложбе посвећене
Живораду Недељковићу и самом вечери лауреата и доделом награде.
Градска библиотека организовала је у последњих десет година три научна скупа о
значајним завичајним и српским песницима Владиславу Петковићу Дису, Даници Марковић и
Александру Ристовићу у сарадњи са Институтом за књижевност и уметност у Београду, али и
сама ( уредник скупа о Александру Ристовићу је професор Филолошког факултета у Београду
др Радивоје Микић) и објавила три зборника од значаја за целокупну историју српске
књижевности.
Директор манифестације „Дисово пролеће“ и Организациони одбор труде се да програм
буде за све генерације, како за градско тако и за сеоско подручје, са учешћем најеминентнијих
књижевних критичара, песника и стваралаца, али и аматера, невладиних организација,
алтернативних група и појединаца.За ученике основних школа сваке године организује се
посета дечјих песника и писаца, средњошколци и студенти анимирају се кроз посебне поетскосценско-музичке представе и концерте. За поклонике лепе писане речи одржавају се књижевне
вечери са гостима из Београда и других градова који су носиоци савременог културног
збивања у земљи. У програмима Дисових свечаности од 10.марта, дана званичног почетка
манифестације, па до финалних дешавања крајем маја, учествује активно више од стотину
лица, а уколико се овом броју додају учесници на пет конкурса, то је и близу пет стотина
учесника. Двадесетак разних програма пропрати од пет до шест хиљада посетилаца, али и
више уколико убројимо посетиоце електронских адреса Библиотеке, или читаоце и гледаоце
медија који сваки догађај пажљиво прате.
Дисове свечаности не чини само поезија: Библиотека у сарадњи са Домом културе
организује ликовну изложбу „Пролећни анале“, а ове године је Петнаеста
изложба 12
најпознатијих савремених уметника. Изложбу прати каталог, а ауторима најбољих радова по
оцени стручног жирија додељује се награда Анала и награда Библиотеке која се састоји од
плакета и новчаног износа.
Музика такође има важно место на „Дисовом пролећу“. Ове године гостоваће 20.маја
познати уметници из Београда и промовисати „Антологију српске соло песме“ где је
увршћена и песма „Можда спава“ Владислава Петковића Диса коју је компоновао Рајко
Максимовић, а изводи оперска певачица Анита Илић уз пратњу клавира и флауте. Иначе, и на
другим програмима Дисових свечаности учествују ученици Музичке школе, соло певачи,
бендови и културно-уметничка друштва, плесни ансамбли. Претходних година Библиотека је
организовала концерт Боре Ђорђевића, вође популарног рок састава „Рибља чорба“, Зорана
Бранковића, кантаутора и гитаристе, концерт чачанских рокера, али и концерте озбиљне
музике.
Strona 53
Допринос развоју драмског стваралаштва одвија се кроз поетско-сценске перформансе
младих, монодраме и позоришне представе, учешће алтернативних креативних радионица и
уметничких група и појединаца.Најпознатији драмски уметници из Београда казују стихове на
књижевним вечерима и на тај начин образују публику да усвоји начин говора, акцентовања и
лепоту поезије.
Овогодишње „Дисово пролеће“ прати објављивање две књиге песама, каталога за изложбу
и часопис „Дисово пролеће“. Изузетно ове године за изложбу у Паризу објављен је водичинформатор „Изван сваког зла“ о песнику Дису и књига о „Српској колонији у Пти Далу“
штампане на француском и српском језику што уз зборник о Александру Ристовићу чини седам
публикација објављених за само четири месеца.
Ако се зна да су Дисову награду добили најзначајнији српски и југословенски песници од
Васка Попе (1965), Десанке Максимовић, Милоша Црњанског, Матије Бећковића, Љубомира
Симовића, Новице Тадића и других до Живорада Недељковића (2011) и да је Градска
библиотека на књижевну трпезу изложила 37 књига поезије добитника Дисове награде, 28
књига младих песника, 42 броја часописа „Дисово пролеће, двадесетак каталога и три
зборника,онда је њена културна улога неспорна и велика, што потврђује и рапубличко
признање „за изузетан допринос развоју културе Србије и свесрпског културног простора“
оличено у „Вуковој награди“(2002), као и Десембарска награда града Чачка „за допринос угледу
и напретку“ за 2008. годину.
Од 2006.године Дисовим свечаностима присуствују и песници из иностранства и
успостављају мостове између савремене песничке сцене Србије и Европе - Дијего Валверде
Виљена (Шпанија), Петр Борковец (Чешка), Кајоко Јамасаки(Јапан), проф.др Манфред Јанихен (
Немачка), Марта Ривера де ла Круз (Шпанија).
„Дисово пролеће“ ове године постало је и наша улазница за Европу - под покровитељством
Министарства за културу Републике Србије и града Чачка, Градска библиотека је организовала
изложбу посвећену Владиславу Петковићу Дису у Културном центру Србије у Паризу 16.марта,
коју је отворио амбасадор др Душан Батаковић (аутор Оливера Недељковић).Није чест пример
да се нека установа културе у унутрашњости наметне Министарству културе и понуди
квалитетан програм за међународну сцену као овога пута чачанска библиотека користећи
аргумент да је песник Дис последње године живота(1916/1917) провео као избеглица у Паризу
и Пти Далу и у Француској написао последње песме. Учешћем на међународном скупу „Ка
југу“у Вејхерову, Градска библиотеке је добила још једну шансу да и у Пољској представи свој
програм и како у пракси популаризује културу кроз манифестацију „Дисово пролеће“.
Скупштина града Чачка прогласила је ову манифестацију од општег значаја за културу и
унапређење локалне средине, што она по својим квалитетима и домету и јесте.
Добру концепцију програма и утемељење у култури Чачка и Србије, потврђује и трајање
„Дисовог пролећа“ – 48 година у континуитету.
Градска библиотека није се задржала само на манифестационом програму и штампању
публикација, већ обилато користи све предности интернета и електронских медија.
Библиотека је објавила ДВД Дисових песама , сви програми су ажурно најављени и богато
Strona 54
илустровани фотографијама и видео записима на интернет адреси www.cacak-dis.rs, Фејсбук
профилу, Јут-јубу. Посета сајту Библиотеке за време трајања манифестације прелази на
месечном нивоу десет хиљада приступа, сва издања која прате „Дисово пролеће“ могу се у
електронском облику преузети у пуном формату као и фотографије, што је још једна потврда
отворености Градске библиотеке „Владислав Петковић Дис“ и њене одговорне улоге у
креирању културног живота заједнице и савремене српске књижевности.
Све ово не значи да завршетком Дисових свечаности престаје интерес Градске
библиотеке за популарисање културе и културну мисију.Напротив, културна мисија се
наставља само што се тежиште премешта на креативне радионице са децом на сеоском
подручју и за време летњег распуста у граду, рад на представљању завичајног наслеђа у оквиру
манифестације „Дани европске баштине“, обележавање дана Чачка, и других годишњица и
значајних датума.Градска библиотека уз поменута штампана издања негује едицију„Завичајна
библиографија“ у којој је објављено 16 књига из завичајног наслеђа. Едиција Завичајна
библиотека „Врело“ намењена је такође публиковању завичајне културне баштине и
објављено је седам књига. Издавачкој лепези Градске библиотеке треба додати и часопис за
савремено библиотекарство „Глас библиотеке“, једно од убедљиво најбољих стручних гласила
данас у Србији(објављено је 16 бројева, 17 број излази у јуну).
Ово је, у најкраћем, слика Градске библиотеке „Владислав Петковић Дис“ у Чачку. Ако сте
помислили у неком моменту да је све ово, уз нормалан свакодневни рад са публиком и са
истим бројем људи немогуће организовати, ми вас демантујемо и потврђујемо да може.
Зато је „Дисово пролеће“ културолошки феномен Србије и манифестација која прелази
регионалне, републичке и све друге границе.
Hana Mazurowá – Biblioteka Miejska w Chrudimiu w Czechach
Dr Hana Mazurová studiowała historię czytelnictwa i historię teatru na Uniwersytecie Karola w
Pradze w latach 1976-1981, a następnie także muzeologię na Uniwersytecie Masaryka w Brnie. W
roku 1981 rozpoczęła pracę jako dyrektor muzeum, a od 1991 r. jest dyrektorem Biblioteki w
Chrudimiu.
Miasto Chrudim znajduje się we wschodniej Bohemii i szczyci się bogatą tradycją kulturalną.
Dziś mieszka tam prawie 24 000 mieszkańców. Są tam liczne muzea, teatr i miejsca, w których
odbywają się różnorodne wydarzenia kulturalne. Chrudim jest regionalnym centrum kultury.
Bibliotekę publiczną założono już w 1847 roku dzięki spuściźnie prominentnego obywatela
Chrudimia. W latach pięćdziesiątych dziewiętnastego wieku, na mocy specjalnego pozwolenia,
powstało towarzystwo kulturalne wraz z salą wyposażoną w periodyki. Biblioteka została połączona z
nowo powstałym muzeum, co trwało aż do lat czterdziestych dwudziestego wieku, kiedy to te dwie
Strona 55
instytucje rozłączyły się. Biblioteka publiczna pozostała w budynku muzeum aż do 1995 roku, a
potem przeniosła się w inne nowo zakupione i odrestaurowane miejsce. Obecnie, poza dwoma
głównymi budynkami w centrum miasta, biblioteka posiada też dwie filie na osiedlach Chrudimia i
dwie filie w pobliskich wsiach.
Automatyzacja procesów bibliotecznych rozpoczęła się w Bibliotece Publicznej w Chrudimiu
jesienią 1991 roku, kiedy to biblioteka otrzymała swój pierwszy komputer oraz zautomatyzowany
system biblioteczny, MAKS, rozwinięty przez Bibliotekę Narodową w Pradze. Program ten posiadał
jedynie moduł katalogowania, jednak udało nam się za jego pomocą skatalogować większość naszych
zbiorów. W 1993 roku zakupiliśmy system biblioteczny Tinlib, wykorzystywany głównie przez
biblioteki techniczne i naukowe i który należał do najlepszych na ówczesnym czeskim rynku.
Musieliśmy dokonać konwersji starych danych do nowego systemu, sfinalizować retro konwersję
katalogów i wyposażyć nasze zbiory w kody paskowe. Nowo wyremontowane miejsce otwarto
jesienią 1995 roku i rozpoczęliśmy w pełni zautomatyzowaną operacje, zawierające moduł
wypożyczania, przerwaliśmy stosowanie systemu katalogowania kartkowego i w kolejnym roku
otworzyliśmy bazę danych online. Programu tego używamy do dziś, z niewielkimi zmianami i pod
nową nazwą, seria T. Cenimy sobie wysoką jakość modułu katalogowania. Niemniej, jesteśmy
świadomi braku nowoczesnych narzędzi, takich jak katalog nowej generacji. Jak tylko zakończy sie
budowa naszej nowej filii, zajmiemy się tym zadaniem jako priorytetowym. W tej chwili trwa proces
selekcji nowego zautomatyzowanego systemu bibliotecznego. Oczekujemy, iż system rozpocznie
działanie w roku 2012.
Naszym priorytetem strategicznym we wczesnych latach 90-tych dwudziestego wieku była
budowa budynku biblioteki i automatyzacja procesów bibliotecznych, a digitalizacja naszych zbiorów
była zadaniem przeznaczonym do realizacji na ostatnie lata 20.wieku. Uwarunkowane to było m.in.
specyfiką rozwoju historycznego. W drugiej połowie 19.wieku, biblioteka publiczna połączyła się z
lokalnym muzeum i, po ponownym uzyskaniu autonomii w latach 40. straciła zbiory swojej literatury
regionalnej i zasoby historyczne. Szczególnie silnie odczuliśmy brak książek z zakresu historii i
geografii regionu, dlatego też zdecydowaliśmy się zdigitalizować materiały związane z tą tematyką.
Biblioteka podjęła się wyboru książek i utworzenia meta danych, a o nadzór techniczny poproszono
firmę specjalistyczną. Zdigitalizowano podstawową literaturę z dziedziny historii i geografii z
przełomu 19. i 20. wieku, specjalnie wypożyczoną na ten cel z muzeów i archiwów oraz dwa tytuły
gazet regionalnych. Ze względu na prawa autorskie nie było niestety możliwe zdigitalizowanie kilku
istotnych i cieszących się popularnością dzieł. Część funduszy przeznaczonych na digitalizację
pochodziła z Czeskiego Ministerstwa Kultury, a częściowo pokryliśmy koszty z naszych rezerw. I tak
oto powstał zestaw składający się z 13 płyt CD na temat całego regionu Chrudimia.
Gdy powyższe zadania zostały już ukończone, naszą uwagę zwróciliśmy na intensywną
promocję czytelnictwa, przede wszystkim wśród młodszego pokolenia. Czyniąc to, działamy w
oparciu o zasady biblioteczne i łączenie różnorodnych gatunków kultury. Koncentrujemy się na
edukacji teatralnej, sztuce opartej na kulturze książki, elementach etnograficznych, historycznych i
geograficznych. Organizujemy również warsztaty dla bibliotekarzy, aby wspierać ich dalszy rozwój
zawodowy.
Teatr i muzyka stanowią wielką pomoc w pracy z dziećmi. Grupa teatralna Rozmarýn, wspólny
projekt Biblioteki Publicznej i Szkoły Specjalnej w Chrudimiu, przygotowują coroczny program pod
nazwą Dzieci dla Dzieci. W ramach projektu prezentowana jest dramatyzowana historia (przeważnie
napisana przez autora, którego rocznica przypada w danym roku), z piosenkami i tańcami. Nagrodę za
wymagającą pracę z dziećmi niepełnosprawnymi stanowi seria występów w teatrze. Dzieci z
przedszkoli szkół podstawowych w Chrudimiu i sąsiedztwie aktywnie włączają się w przedstawienie i
Strona 56
własne pokazy i, w ciągu dwóch dni, łącznie około 1000 dzieci pojawia się na scenie i w audytorium.
Dochody z tej działalności przeznaczane są na projekt charytatywny – na pomoce kompensacyjne dla
dzieci niepełnosprawnych, jako wkład do organizacji typu non-profit, w tym roku pieniądze zostały
wykorzystane, na przykład, na wyposażenie działu dla dzieci w bibliotece w Północnej Bohemii, która
została zniszczona przez powódź.
Dzieci z klasy pierwszej są pasowane na członków Klubu Czytelników podczas przedstawienia
teatralnego. Wydarzenie zorganizowane jest w dniu ukończenia I semestru szkolnego dla ponad 250
uczniów ze szkół w Chrudimiu. Współpracujemy z zawodowymi aktorami i grupą historycznego
fechtunku – po krótkim pokazie z mieczami i wypełnieniu formalnych zadań ceremonialnych oraz
złożeniu przyrzeczeń, dzieci przyklękają i zostają obwołane czytelnikami. Oczywiście całe wydarzenie
poprzedzone jest przygotowaniami i zapoznaniem się przez dzieci z biblioteką. Każde dziecko
otrzymuje kartę czytelnika na rok bezpłatnego korzystania z usług biblioteki. Rodziny dzieci mogą
uczestniczyć w ceremonii, która cieszy się tak dużą popularnością, że ze względu na licznych
przybyłych gości organizowane są aż dwa osobne przedstawienia.
Chrudim znany jest z festiwali lalkarskich. Co roku pod koniec czerwca i na początku lipca
organizuje się ogólnokrajowe seminarium pod nazwą Spotkanie z Lalką dla bibliotekarzy pracujących
w działach dla dzieci. Jest to wydarzenie otwierające festiwal amatorskiego teatru lalek, Lalkarz
Chrudim. Znamienici wykładowcy szkolą naszych bibliotekarzy w zakresie teorii i praktyki edukacji
teatralnej, uczestnicy tworzą swoje własne maski i lalki i oglądają wybrane pokazy.
W naszych projektach lubimy pracować z ilustratorami dziecięcych książek. Podczas wakacji
organizujemy zajęcia dla dzieci dotyczące rysunku i malarstwa, prowadzimy konkursy na różne
tematy i organizujemy wystawy ilustracji lub lalek. Od czasu do czasu współpracujemy z Ex Libris
Cabinet w Chrudimiu, który posiada duże zbiory małej sztuki graficznej.
Naszym zdaniem ważne jest, by powracać do naszych korzeni i tradycyjnej sztuki ludowej,
która bardzo szybko znika z naszego komercyjnego i miejskiego środowiska. Rozmowy o obyczajach
ludowych i corocznych lub rodzinnych tradycjach, prowadzone dla grup młodzieży szkolnej lub
szerszej publiczności są bardzo popularne, a towarzyszą im pokazy praktyczne lub tworzenie
dekoracji scenicznej, takie jak cykl warsztatów związanych z Rokiem Bohemskim, który został dobrze
przyjęty przez bibliotekarzy z regionu. W ostatnich latach, różne zabawy, będące częścią życia dzieci
wiejskich, zaniknęły i mądrze będzie je na nowo odtworzyć. Odkryliśmy, że nawet pokolenie
‘komputerowców’ lubi różne gry i zabawy.
Poza wymienionymi zajęciami, promujemy oczywiście literaturę i wspieramy twórczość
własną innych osób. Przez niemal pięć lat, klub literacki Psahlavci, współpracuje z biblioteką. Wydają
on miesięcznik zawierający teksty prozą, wiersze, recenzje filmowe i literackie. Członkowie i
przyjaciele klubu spotykają się raz w miesiącu w salce podczas spotkań - wieczorów z autorami, a co
roku w maju odbywa się koncert w ogrodzie Biblioteki Publicznej, podczas którego prezentuje się
przykłady dzieł z minionego roku. Klub otwarty jest dla przedstawicieli wszystkich pokoleń.
Najmłodsi użytkownicy biblioteki mogą korzystać z projektów, takich jak „Książka dla Ucznia
Pierwszej Klasy:, która jest prezentuje podczas uroczystości Burmistrz Miasta; „Dzień z Książką dla
Dzieci” i wiele innych. Te zajęcia kulturalne to część naszej pracy i mamy nadzieję, że udaje nam się
wzbudzać większe zainteresowanie ludzi naszymi usługami.
Strona 57
Hana Mazurowá – Městská knihovna Chrudim
Město Chrudim leží ve východních Čechách a pyšní se významnou kulturní tradicí. V současné
době má téměř 24000 obyvatel, několik muzeí, divadlo a víceúčelové prostory pro konání kulturních
akcí. Je přirozeným historickým centrem regionu.
Knihovna určená veřejnosti vznikla v Chrudimi odkazem významného chrudimského občana
už v roce 1847, v padesátých letech byl na zvláštní povolení ustaven také kulturní spolek s čítárnou
novin a časopisů. Po sloučení s nově vzniklým muzeem fungovala knihovna v tomto svazku až do
čtyřicátých let 20. století, kdy se obě instituce rozdělily. Městská knihovna byla umístěna v budově
muzea až do roku 1995, poté byla přestěhována do nově zakoupených a rekonstruovaných prostor.
V současné době má kromě hlavní budovy v centru města ještě 2 pobočky na sídlištích a 2 pobočky
v připojených vesnicích.
Automatizace knihovnických procesů v Městské knihovně Chrudim začala na podzim roku
1991, když si knihovna pořídila první počítač a automatizovaný knihovnický systém MAKS, vyvinutý
Národní knihovnou v Praze. Tento program měl pouze katalogizační modul, ale podařilo se nám vložit
velkou část fondu. V roce 1993 jsme zakoupili knihovnický systém Tinlib, který byl užíván především
ve vědeckých a univerzitních knihovnách a patřil k nejlepším programům na českém trhu. Museli jsme
provést konverzi dat do nového systému a dokončit retrokonverzi katalogů a označení fondu čárovým
kódem. Na podzim roku 1995 jsme slavnostně otevřeli nově rekonstruované prostory a zahájili plně
automatizovaný provoz včetně výpůjčního modulu, zrušili jsme lístkové katalogy a v následujícím roce
spustili internetový vyhledávač. Program s novým jménem T-series s obměnami využíváme dodnes,
ceníme si zejména kvality katalogizačního modulu. Přesto si již uvědomujeme určitou morální
zastaralost a nedostatek moderních nástrojů, např. katalog nové generace. Po dokončení stavby nové
pobočky budeme tento úkol jako prioritní řešit. V současné době probíhá výběr nového
automatizovaného knihovnického systému a o jeho uvedení do praxe uvažujeme v roce 2012.
Tak jako v 1. první polovině 90. let byla naši strategickou prioritou stavba knihovny a
automatizace knihovnických činností, úkolem konce století byla digitalizace fondů. Vyplynulo to
z nutnosti a zvláštností historického vývoje. Veřejná knihovna se v 2. polovině 19. století sloučila
s místním muzeem a při opětovném rozdělení ve 40. letech 20. století ztratila regionální literaturu a
historické fondy. Zejména vlastivědná regionální literatura nám citelně chybí, a proto jsme se rozhodli
k digitalizaci materiálů tohoto zaměření. Výběr knih a tvorbu metadat zajistila z vlastních zdrojů
knihovna, technické provedení jsme svěřili odborné firmě. Digitálně je zpracována základní
vlastivědná literatura přelomu 19. a 20. století, zapůjčená za tímto účelem z muzeí a archivů a dva
tituly regionálních novin. Několik významných prací, které by bylo vhodné zveřejnit, však bohužel
není do tohoto výčtu zahrnuto, protože podléhají ochranné lhůtě dle autorského zákona. Prostředky
na digitalizaci jsme z části získali z grantu ministerstva kultury, částečně jsme náklady hradili
z vlastních rezervních zdrojů. Vznikl soubor 13 CD, pokrývající celý region Chrudimska.
Strona 58
Po dokončení výše uvedených úkolů jsme se začali intenzivně věnovat podpoře čtenářství
zejména u mladé generace. Využíváme k tomu principy komunitní knihovny a prolínání různých
kulturních žánrů. Zaměřujeme se na divadlo a dramatickou výchovu, umění spojené s knižní kulturou,
prvky národopisné a vlastivědné. Zároveň pořádáme i tematicky zaměřené semináře pro knihovnice,
abychom jim umožnili odborný růst.
Divadlo a hudba patří k výrazným pomocníkům především při práci s dětmi. Dramatický
kroužek Rozmarýn, společný projekt Městské knihovny a Speciální školy, připravuje každoročně
projekt Děti dětem. Základem je dramatizace vybraného příběhu (většinou od autora, jehož výročí
v daném roce vzpomínáme) proložená zpěvem a tancem. Odměnou za náročnou práci
s handicapovanými dětmi je série představení ve velkém sále divadla. Děti z mateřských a základních
škol z Chrudimě a okolí se aktivně zapojují do příběhu vlastním vystoupením a během 2 dní se jich
v hledišti i na jevišti vystřídá kolem 1000. Výnos z akce věnujeme na vybraný charitativní projekt –
kompenzační pomůcky postiženým dětem , příspěvek pro některou neziskovou organizaci a letos
např. na vybavení dětského oddělení pro povodněmi postiženou knihovnu v severních Čechách.
Jako divadelní představení je koncipováno Pasování prvňáčků na čtenáře knihovny, které
organizujeme v den pololetního vysvědčení pro chrudimské školy, což je více než 250 dětí.
Spolupracujeme s profesionálními herci a skupinou historického šermu - po krátkém šermířském
vystoupení a splnění příslušných obřadních formalit a slibů děti pokleknou a přijmou pasování za
čtenáře. Celé akci samozřejmě předchází příprava a seznámení se s knihovnou, pasované děti
dostávají na jeden rok čtenářský průkaz do knihovny zdarma. Slavnostní chvíle mohou sledovat i
rodinní příslušníci a akce je tak úspěšná, že musíme z kapacitních důvodů organizovat dvě vystoupení.
Chrudim je proslavená loutkářskými festivaly. Každoročně na přelomu června a července se na
úvod přehlídky amatérských divadelníků Loutkářská Chrudim koná celostátní seminář pracovnic
dětských oddělení Setkání s loutkou. Pod vedením špičkových lektorů se knihovnice vzdělávají v teorii
i praxi dramatické výchovy, vyrábějí vlastní masky a loutky a navštěvují vybraná loutková
představení.
Při svých projektech rádi spolupracujeme zejména s ilustrátory dětských knih. V době školních
prázdnin pořádáme příměstské tábory s tematikou kresby a malování, vyhlašujeme výtvarné soutěže
na různá témata a pořádáme malé výstavky ilustrací nebo loutek. Příležitostně spolupracujeme
s kabinetem Ex libris, který má v Chrudimi rozsáhlé sbírky drobné grafiky.
Za důležité považujeme návrat ke kořenům a tradiční lidové kultuře, která v komerčním a
městském prostředí velice rychle mizí. Vyprávění o lidových zvycích a obyčejích výročních nebo
rodinných pro školní kolektivy nebo veřejnost, doprovázené praktickými ukázkami nebo výrobou
dekorací, bývá velice úspěšná. Stejně tak cyklus workshopů na toto téma nazvaný Český rok se setkal
u knihovnic regionu s velkým ohlasem. V poslední době vymizely různé pohybové hry, dříve běžná
součást dětství na venkově, a i ty má smysl si připomínat. Zjistili jsme totiž, že i počítačová generace si
ráda hraje.
Mimo uvedené aktivity se věnujeme samozřejmě i popularizaci literatury a podpoře vlastní
tvory. Při Městské knihovně pracuje již pět let literární klub Psahlavci vydávající svůj pravidelný
měsíčník, ve kterém se věnuje próze, básním, literární a filmové kritice. Kromě toho se jednou za
Strona 59
měsíc setkávají členové a příznivci klubu v čajovně na večerech autorského čtení a každý rok v květnu
se na zahradě knihovny koná koncert ukázkami příspěvků za uplynulý rok. Činnost klubu je určena
všem věkovým generacím.
Nejmenším uživatelům jsou věnovány projekty jako Knížka pro prvňáčka, slavnostně
předávaná na závěr akce starostou města v obřadní síni, Den pro dětskou knihu a mnohé další.
Považujeme kulturní aktivity za nedílnou součást své práce a doufáme, že s jejich pomocí podpoříme
větší zájem veřejnosti o své služby.
Bogdan Trifunović - „Digitalizacja w Miejskiej Bibliotece im. Vladislava
Petkovicia Disa w Čačaku“
Bogdan Trifunović (1977) ukończył Wydział Historii na Uniwersytecie w Belgradzie, gdzie uzyskał
równieŜ tytuł magistra. Od 2004 roku jest zatrudniony w Bibliotece Publicznej w Čačak, koncentrując
się na digitalizacji materiałów dotyczących historii lokalnej i badań historii lokalnej. Od 2010 roku
autor jest studentem studiów doktoranckich w Instytucie Badań Interdyscyplinarnych „Artes
Liberales“ Uniwersytetu Warszawskiego.
Na podstawie ostatnich analiz, które mówią, że studenci i uczniowie coraz mniej używają
tradycyjnych (papierowych) źródeł, można oczekiwać, że również w przyszłości nie będą oni
regularnymi użytkownikami klasycznych zasobów bibliotecznych. Internet, współczesne technologie i
digitalizacja stanowią zjawiska powiązane, które w ostatnich czasach notują coraz większą liczbę
użytkowników.
Dostępność zasobów zdigitalizowanych bez wątpliwości jest większa od zasobów tradycyjnych
(papierowe albo inne przechowywane w instytucjach kultury), a w niektórych przypadkach stanowią
już jedyny dostępny sposób korzystania z zasobów (kiedy chodzi o bardzo delikatne albo wartościowe
przedmioty). Bezustanne korzystanie ze starych i rzadkich zasobów w postaci papierowej wpływa
znacząco na ich stan (niszczeją), a tym samym zmiejsza się ich trwałość.
Zwiększenie dostępności online, rozwój programu digitalizacji, dadzą bibliotekom i innym
instytucjom kultury możliwość przyciągnięcia nowych kategorii użytkowników, które dotychczas nie
korzystały z ich usług.
PROCES FORMOWANIA CENTRUM DIGITALIZACJI
Biblioteka Miejska im. Vladislava Petkovicia Disa w Čačaku w swoich zasobach posiada ważne
publikacje dla miasta, jak również dla całego Okręgu Moravickiego. Można wyróżnić przede
Strona 60
wszystkim Zasoby Okręgowe z legatami Jovana Davidovicia i Sinišy Paunovicia, jak również zasoby
Działu Naukowego z legatem Milivoja i Božidarki Filipović.
Publikacją swoich najbardziej wartościowych zasobów w postaci elektronicznej, Biblioteka ma zamiar
osiągnąć co następuje:
- trwałą ochronę wartościowych zasobów przed zniszczeniem,
- łatwiejszy dostęp zasobów dla użytkowników,
- łatwiejsze przechowywanie, powielanie zasobów,
- publikowanie zasobów w Internecie.
Biblioteka w Čačaku w 2006 r. zaczęła proces digitalizacji zasobów. Dokonano digitalizacji
albumów starych zdjęć Čačaku, Gornjego Milanovaca, Guči, Javora i Ivanjicy, obróbki materiału (160
zdjęć) i publikowania go na stronie internetowej Biblioteki.
Pod koniec 2007 r. został rozpracowany projekt digitalizacji okręgowych zasobów Biblioteki
Miejskiej. Chodzi o projekt zatrudnienia na czas określony bezrobotnych osób zarejestrowanych w
Urzędzie Zatrudnienia. Biblioteka ten projekt rozpoczęła zatrudniając 4 osoby które pracowały nad
digitalizacją zasobów. Realizacja projektu była zaplanowana na okres 15 stycznia – 15 czerwca 2008 r.
i planowano zdigitalizować ponad 12 000 dokumentów. Już na samym początku było widać, że ta
liczba dokumentów zostanie przekroczona.
Znaczącym impulsem dla projektu digitalizacji stała się współpraca z Bankiem Čačaku, który na
początku 2007 r. sprezentował Miejskiej Bibliotece 14 mikrofilmów z czasopismem „Čačanski glas” z
okresu 1932-1995.
W pierwszej połowie 2008 r. założono Centrum Digitalizacji jako oddział Miejskiej Biblioteki,
zatrudniający tylko jednego pracownika na czas nieokreślony.
Oprócz zbierania niezbędnych informacji dotyczących przedwstępnych warunków w procesie
digitalizacji, dokonano również pierwszych kontaktów z Biblioteką Narodową Serbii a dokładnie z
Działem Rozwoju Digitalizacji Narodowej Biblioteki Serbii. Porady pracowników NBS odnosiły się do
formatów dokumentów, w których zdigitalizowane dokumenty najlepiej przechowywać,
rozdzielczości skanowania, niezbędnego sprzętu (bez wchodzenia w szczegóły techniczne).
Dokumenty skanowano w rozdzielczości 300 dpi, w kolorze. Taka kopia stanowiła oryginalny
dokument, który powstał w procesie digitalizacji, a który można było na stałe przechowywać i
magazynować i na podstawie którego można było robić kopie łatwe do manipulacji i prezentacji w
Bibliotece Cyfrowej.
Wszystkie dokumety są przechowywane w foramcie tiff, w którym obrazy mają lepszą jakość,
ale w tym samym czasie zajmują więcej miejsca. Wielka wartość formatu tiff w odróżnieniu od
Strona 61
formatów skompresowanych, używanych do przechowywania zdjęć cyfrowych (np. bardzo
popularnego formtu jpeg – Joint Photographic Experts Group) leży w cesze, że niezależnie od tego, ile
razy ten sam dokument zostanie skopiowany, nie traci on na jakości, tak jak to ma miejsce u formatów
używanych do kompresji.
Digitalizacja wspomnianego albumu stanowi pierwszy projekt w procesie tworzenia Biblioteki
Cyfrowej, który zrealizowała Biblioteka Miejska im. Vladislava Petkovicia Disa, a którą można obejrzeć
pod adresem http://www.cacak-dis.rs/digitalna_biblioteka/index.html.
BIBLIOTEKA CYFROWA
Projekt Biblioteka Cyfrowa stanowi pionierskie przedsięwzięcie z dziedziny digitalizacji i
tworzenia zorganizowanych zdigitalizowanych zbiorów w Okręgu Morawickim. Ten projekt stanowi
wielki krok naprzód dla Biblioteki i społeczeństwa, w którym ona działa. Nie tylko Biblioteka i Miasto
Čačak zabezpieczyły sobie w ten sposób promocję swojego dziedzictwa kulturowego (które z pomocą
Internetu będzie widoczne na całym świecie), lecz z pomocą tych fundamentów będzie można
tworzyć szerszy projekt digitalizacji dziedzictwa kulturalnego Čačaku i okolic w całości, włączając do
tego wszystkie odpowiednie instytucje.
ZARZĄDZANIE INFORMACJAMI
W kolekcjach analogowych, takich jak drukowane książki, czasopisma, priorytet stanowi
magazynowanie kolekcji (trzeba zapewnić odpowiednią przestrzeń, gdzie można magazynować
książki), podczas gdy w przypadku kolekcji cyfrowych priorytet stanowi zarządzanie informacjami.
Od czasu uruchomienia pierwszego projektu digitalizacji w Miejskiej Bibliotece im. Vladislava
Petkovicia Disa w Čačaku w 2006 r. zauważono, że produkcja zdigitalizowanych dokumentów jest
intensywna. Z tego powodu jeszcze pod koniec 2006 r. utworzono dokument pod nazwą „Dziennik
digitalizacji” w formacie Microsoft Word, jako dokument towarzyszący przeznaczony do śledzenia i
ewaluacji przebiegu digitalizacji w Bibliotece. W międzyczasie ten dokument rozwinął się, z pomocą
formularza tabelarycznego, w powszechny system baz danych. „Dziennik digitalizacji” stanowi jedno z
softwerowych rozstrzygnięć dla wspomnianego problemu dokumentacji procesu digitalizacji zasobów
w mniejszych instytucjach kultury, np. bibliotekach publicznych, muzeach albo archiwach. Ten
produkt czteroletniego doświadczenia w dziedzinie digitalizacji w Bibliotece Miejskiej w Čačaku był
zmieniany i udoskonalany, żeby jak najlepiej odpowiedział na potrzeby i zadania, które przed sobą
miał proces digitalizacji.
U podstaw „Dziennika digitalizacji” leży lokalnie zainstalowana baza danych Microsoft Acces
(MS Acces), która funkcjonuje w ramach sieci lokalnej. Decyzja o takim rozwiązaniu wynikła z
analizy potrzeb i możliwości instytucji.
Trzeba podkreślić, że „Dziennik digitalizacji” nie stanowi aplikacji przeznaczonej do publikowania
zdigitalizowanych zasobów w internecie, ani tworzenia online wystaw cyfrowych kolekcji, tudzież
Strona 62
cyfrowych bibliotek. Jego funkcja to proste uruchomianie, organizowanie i prowadzenie procesu
digitalizacji w konkretnej instytucji.
„DZIENNIK DIGITALIZACJI”
Tak duża liczba plików wywoływała zawsze duży problem w możliwościach jej
przeszukiwania. W Centrum Digitalizacji zdecydowano o sposobie nazywania plików. Każdy plik w
swojej nazwie ma następujące dane:
- prefiks przeznaczony do każdego rodzaju zasobów (fot, knj, cla, nov, cas.... dla zdjęć, książek,
artykułów, magazynów, czasopism...),
- numer inwentaryzacyjny (albo symbol n jeżeli zasób nie został zinwentaryzowany),
- numer porządkowy zdigitalizowanego pliku w ramach kolekcji poszczególnego rodzaju zasobów.
PRZYKŁAD: Dokument mający nazwę fot1234-0156 stanowi zdjęcie (fot), z numerem
inwentaryzacyjnym 1234, który zostało zeskanowane jako 156 w kolejności w ramach kolekcji zdjęć.
Instalacja i uruchomianie
Po otwarciu „Dziennika digitalizacji” trzeba wejść do interfejsu bazy MS Access, gdzie znajduje
się główne menu użytkownika posiadające następujące opcje: УНОС ПОДАТАКА (WPIS DANYCH),
ПРЕГЛЕД ПОДАТАКА (PRZEGLĄD DANYCH), ИЗВЕШТАЈИ (RAPORTY), БРОЈ ДИГИТАЛИЗОВАНИХ
СТРАНИЦА (LICZBA ZDIGITALIZOWANYCH STRON), ИЗЛАЗ (WYJŚCIE). Nazwy wszystkich skrótów
oznaczają ich funkcje, tj. jakie zadanie można wykonać wybierając każde z nich.
Model danych
Struktura samej bazy danych jest podzielona na trzy tabele zawierające w sobie wszystkie
metadane do dokumentowania procesu digitalizacji będącego w toku. Pierwsza tabela pod nazwą
Врста грађе (Rodzaje zasobów) zawiera w sobie następujące metadane: Шифра (Szyfr) i Назив
грађе (Nazwa zasobów). Tabela Дигитализована грађа (Zdigitalizowane zasoby) zawiera
metadane opisowe: Шифра грађе (Szyfr zasobów), Инвентарни број (Numer inwentaryzacyjny),
Наслов (Tytuł), Аутор (Autor), Сигнатура (Sygnatura), Димензија (Rozmiar) (dane które opisują
jedną publikację lub dokument). Tabela Дневик дигитализације (Dziennik digitalizacji) została
przeznaczona dla administracyjnych, jak również strukturalnych metadanych, które są używane do
tworzenia cyfrowych kolekcji i zawiera: Датум издавања (Data wydania), Година издавања (Rok
wydania), Датум дигитализацијe (Data digitalizacji – dzień i miesiąc), Година дигитализације (Rok
digitalizacji), Број дигитализованих страница (Numer zdigitalizowanych stron), Назив документа
(Nazwa dokumentu), Локација (Lokacja), Издавање (Wydanie), Трајање (Trwanie), Формат
документа (Format dokumentu), Величина (Wielkość), Напомена (Komentarz) (dane które opisują
zdigitalizowany dokument albo publikacje). Obowiązkowymi metadanymi są tylko Шифра грађе
(Szyfr zasobów) i Инвентарни број (Numer inwentaryzacyjny), a pozostałe są opcjonalne i używane
Strona 63
w zależności od rodzaju digitalizowanych zasobów, względnie potrzeb. Wszystkie nazwy tabeli i
metadanych można także zmieniać.
Plusy w ten sposób zaprojektowanej bazy są następujące: nie istnieje możliwość
wprowadzanie dwa razy tych samych danych o jednym zdigitalizowanym dokumencie (dokumentu
pod jednym numerem inwentaryzacyjnym), bazę można ochronić szyfrem przed nieupoważnionym
korzystaniem, proste przeszukiwanie, łatwy eksport danych. Trzeba podkreślić również możliwość
zmieniania atrybutów (metadanych) przez użytkowników, w zgodzie z rodzajem zasobów, które
zostały zdigitalizowane albo z własnymi potrzebami.
Jako największą wadę można wskazać niemożność równoczesnej pracy przez więcej niż
jednego użytkownika w bazie, bo takie roztrzygnięcie wymaga używania technologii z użyciem
serwerów, co przewyższa przeznaczenie „Dziennika digitalizacji”.
Wyszukiwanie
Jedną z cech tej bazy danych jest prosty sposób wyszukiwania. Zadając kryteria do
wyszukiwania (lokacja, rok wydania, dzien i miesiąc wydania, rodzaj zasobów, numer
inwentaryzacyjny, tytuł itd.) albo kombinację kryteriów (rodzaj zasobów i rok wydania, rodzaj
zasobów i autor itd.), jako rezultat wychodzą wyniki wg tych kryteriów. Ponieważ wspomaganie dla
operatorów softwerowych Bulla stanowi element MS Access, ich zwyczajowe kombinacje mogą
zawężyć wyniki wyszukiwania. Tak jak w przypadku wprowadzania danych, przeszukiwanie można
także wykonywać używając łacinki bądź cyrylicy.
Tworzenie raportu
Jedna z praktycznych funkcji „Dziennika digitalizacji” to możliwość otrzymywania raportu o
zdigitalizowanych dokumentach wg zadanego kryterium. Raporty stanowią zbiorowe wyniki
wyszukiwania bazy danych, której to wyniki przedstawione zostały w formie tabelarnej,
przystosowanej do druku albo przesył danych do innych programów przeznaczonych do obróbki.
Kryteriami do tworzenia raportu mogą być lokacja, rodzaj zasobów, numer inwentaryzacyjny, rok
wydania, sygnatura lub tytuł. Każdy z utworzonych raportów można przesłać do programu Word lub
Excel, tudzież drukować bezpośrednio z bazy Access. Raporty można dostosowywać wg potrzeb
użytkowników, na podstawie struktury danych lub graficznej prezentacji wyników.
Jeżeli kolekcje cyfrowe są przechowywane również na mediach optycznych, np. CD lub DVD,
jeden z najważniejszych elementów stanowi wówczas lokacja, to jest w jakim miejscu znajduje się
zdigitalizowany element (dysk twardy, zewnętrzny dysk twardy, dvd itd.) w taki sposób, żeby dane o
lokacji w ramach „Dziennika digitalizacji” umożliwiały odnajdywanie fizycznego medium, na którym
znajduje się wyszukiwany dokument. To jest bardzo ważne w warunkach, kiedy kolekcje zostały
nagrane na wielkiej ilości dysków, jako dodatkowym sposobie przechowywania dokumentów.
Wpisywanie numeru porządkowego dysku skutkuje otrzymaniem raportu, w którym znajdują się
dane o wszystkich dokumentach, jakie znajdują się na konkrentym dysku, a także wszystkie pozostałe
Strona 64
raporty zawierają te dane, jak również numer porządkowy dysku, na którym znajduje się konkretny
dokument.
ZADANIA CENTRUM DIGITALIZACJI
Skanowanie kolekcji okręgowych
Opracowywanie zeskanowanego materiału i przygotowanie do prezentacji zasobów w
Bibliotece Cyfrowej
Prowadzenie „Dziennika digitalizacji”, tj. opisanie każdego z dokumentów wg odpowiednich
kryteriów
Utrzymywanie strony internetowej jak również Biblioteki Cyfrowej
Fachowa pomoc osobom zatrudnionym w Bibliotece i użytkownikom Biblioteki.
WYNIKI
Na początku digitalizacji uwaga była skierowana na jeden album składający się z 112 widokówek
Čačaku i okolic, powstałych w okresie od początku XX wieku do II Wojny Światowej, a dzisiaj kolekcja
zdigitalizowanych zasobów posiada 98 299 stron zdigitalizowanych, spośród których to:
wycinki z gazet – 1235 plików
materiał audio – 199 „
katalogi - 1194 „
książki - 33 533 „
materiały multimedialne – 14 plików
gazety - 43 700 plików
plakaty - 36 „
zaproszenia - 1615 „
widokówki - 142 „
różne materiały – 1246 „
obrazkowe książki dla dzieci – 223 pliki
zdjęcia - 3978 plików
czasopisma - 11 184 pliki
jeżeli chodzi o strukturę wg jednostek rodzaju zasobów:
wycinki z gazet – 1050 jednostek
materiał audio – 199 „
katalogi - 33 „
książki - 269 „
materiały multimedialne – 14 „
gazety - 2933 „
plakaty - 36 „
zaproszenia - 602 „
widokówki - 142 „
Strona 65
różne materiały – 256 „
obrazkowe książki dla dzieci – 133 jednostki
zdjęcia - 3556 jednostek
czasopisma - 192 jednostki
17 800 plików dotychczas zostało opublikowanych w Bibliotece Cyfrowej.
WYRÓŻNIENIA
W organizacji Zrzeszenia Okręgowych Bibliotek Serbii i Miejskiej Biblioteki im. Karlo
Bijelickiego z Somboru, 4 i 5 czerwca 2009 r. odbyła się specjalistyczno-naukowa konferencja pt.
„Biblionet 2009: dni okręgowych bibliotek Serbii.
Na podstawie opinii fachowego jury, pierwszą nagrodę, dla najlepszego całościowego projektu,
przyznano Miejskiej Bibliotece im. Vladislava Petkovicia Disa za projekt „Biblioteka Cyfrowa 20062009. Rozwój, wyniki i perspektywa digitalizacji w Miejskiej Bibliotece im. Vladislava Petkovicia Disa.“
Miejska Biblioteka im. Vladislava Petkovicia Disa z Čačaku z wielkim sukcesem uczestniczyła na
imprezie „Linraries in the Digiotal Age” (LIDA konferencja, która odbyła się w Zadarze – Chorwacja –
od 24 do 28 maja 2010 r.) z projektem „Cyfrowe Biblioteki Čačaku” w sesji plakatowej, na której
uczestniczyło oko 20 projektów. Plakat „Should Public Libraries invest [more] in Digital Preservation?
The Public Library Čačak case study”, pokazując pozytywne doświadczenia Miejskiej Biblioteki w
Čačaku, zajął 3. miejsce na konferencji.
ZAKOŃCZENIE
Digitalizacja stanowi przyszłość w działalności bibliotecznej, bo samą ochroną dziedzictwa
kulturowego i jego prezentacją w Internecie również „małe” biblioteki stają się dostępne dla
użytkowników na całym świecie. Jako potwierdzenie tego można dodać, że stronę internetową i blog
Biblioteki Miejskiej rocznie odwiedza ok. 100 000 użytkowników Internetu z całego świata (Stany
Zjednoczone, Rosja, Indie, Szwajcaria, Chorwacja, Wielka Brytania itd.). Interesujący fakt stanowi
informacja, że zasoby cyfrowe Biblioteki (bibliografia „Druk i działalność wydawnicza w Čačaku 18331941”, czasopismo „Wiosna Disa” itd.) miesięcznie obejrzy więcej użytkowników niż te same
publikacje odnotowują wypożyczeń w filiach Biblioteki.
Strona 66
Александар Вукајловић, Градска библиотека „Владислав
Петковић Дис“, Чачак, Србија - Дигитализација у Градској
библиотеци „Владислав Петковић Дис“ у Чачку
На основу извештаја да у последње време студенти и ученици све мање читају
традиционалне (папирне) форме, за очекивати је да они ни у будућности неће бити редовни
корисници класичних библиотечкихих фондова. Интернет, савремене технологије и
дигитализација су повезане појаве које у последње време бележе све већи број корисника.
Доступност дигитализоване грађе несумњиво је већа у односу на традиционалну грађу
(папирну или другу чувану у установама културе), а у неким случајевима то је и једини начин
обезбеђивања доступности грађе (када су у питању веома осетљиви или вредни предмети).
Константно коришћење старе и ретке грађе у папирном облику утиче на њено пропадање,
хабање а самим тим и смањење века трајања.
Повећањем онлајн доступности грађе, развој програма дигитализације ће омогућити
прилику библиотекама и другим установама културе да привуку нове категорије грађана, који
нису раније користили њихове услуге.
ПРОЦЕС ФОРМИРАЊА ЦЕНТРА ЗА ДИГИТАЛИЗАЦИЈУ
Градска библиотека „Владислав Петковић Дис“ у Чачку у својим фондовима садржи
значајне публикације како за сам град тако и за цео Моравички округ. Ту се истиче Завичајни
фонд са легатима Јована Давидовића и Синише Пауновића и фонд Научног одељења са легатом
Миливоја и Божидарке Филиповић.
Пребацивањем својих највреднијих фондова у дигитални облик, Библиотека жели да
постигне следеће:
- трајну заштити вредног фонда од пропадања,
- лакшу доступност грађе крајњим корисницима
- лакше чување, умножавање грађе
- објављивање грађе на Интернету
Библиотека у Чачку је 2006. покренула процес дигитализовања грађе. Урађена је
дигитализација албума старих фотографија Чачка, Горњег Милановца, Гуче, Јавора и Ивањице,
обрада материјала (160 фотографија) и постављање на веб сајт библиотеке.
Крајем 2007. године осмишљен је пројекат који је везан за дигитализацију завичајне
грађе из фондова Градске библиотеке. У питању је пројекат запошљавања на одређено време
незапослених лица са евиденције Националне службе за запошљавање. Библиотека је у овај
пројекат ушла запошљавањем четири особе које су радиле на пословима дигитализације грађе.
Реализација пројекта је планирана за период 15. јануар – 15. јул 2008. године и план је био да се
Strona 67
дигитализује преко 12.000 докумената. Сам почетак рада указивао је да ће план бити
премашен.
Значајан подстицај пројекту дигитализације обезбедила је сарадња са Чачанском банком
која је почетком 2007. године поклонила Библиотеци у Чачку 14 микрофилмова „Чачанског
гласа“ за период 1932-1995. године
У првој половини 2008. године је формиран Центар за дигитализацију као посебно
одељење Градске библиотеке са само јединим стално запосленим радником
Поред прикупљања потребних информација које се односе на предуслове процеса
дигитализације, учињени су и први контакти са Народном библиотеком Србије, тачније са
Одељењем за развој Дигиталне НБС. Том приликом препоруке запослених НБС односиле су се
на формат докумената у коме би се дигиталне копије чувале, резолуцију скенирања, потребну
опрему (без улажења у техничке детаље).
Приликом скенирања користила се резолуција од 300 тачака по инчу (dpi), као и пун
колор. Оваква копија представља оригинални документ настао из процеса дигитализације који
се трајно чува и складишти и на основу кога се праве копије којима је касније лако
манипулисати и које се користе за презентацију у Дигиталној библиотеци
Сви документи се чувају у tiff формату у коме слике имају највећи квалитет али самим
тим и заузимају највише простора за складиштење. Једна од великих предности tiff формата
над компресованим врстама формата за чување дигиталних слика (попут веома популарног
стандарда jpeg, (Joint Photographic Experts Group) лежи у особини да, без обзира колико пута
преснимили исти документ, он не губи на квалитету, што није случај код формата који
компресују садржај/информацију.
Дигитализација овог албума први је пројекат у стварању Дигиталне библиотеке, иза
кога стоји Градска библиотека „Владислав Петковић Дис“, видљиве преко интернета на адреси
http://www.cacak-dis.org.yu/digitalna_biblioteka/index.html.
ДИГИТАЛНА БИБЛИОТЕКА
Пројекат ДИГИТАЛНА БИБЛИОТЕКА пионирски је подухват из области дигитализације
и стварања организованих дигитализованих збирки у Моравичком округу. Овај пројекат
представља велики корак унапред за Библиотеку и заједницу у којој она делује. Не само да ће
на овај начин Библиотека и град Чачак обезбедити промоцију своје културне баштине (која ће
путем интернета бити видљива читавом свету), већ ће то бити могућа основа ширег пројекта
дигитализације културне баштине Чачка и околине у целини, са укључивањем свих
релевантних институција
УПРАВЉАЊЕ ИНФОРМАЦИЈАМА
Код аналогних колекција, као што су штампане књиге, серијске публикације, приоритет
је у складиштењу колекција (обезбедити адекватан простор где се књиге складиште), док је
код дигиталних колекција приоритет менаџмент информацијама.
Strona 68
Од покретања првог пројекта дигитализације у Градској библиотеци „Владислав
Петковић Дис“ у Чачку 2006. године уочено је да интензивна продукција дигитализованих
докумената. Због свега наведеног још крајем 2006. године створен је документ Дневник
дигитализације у Microsoft Word формату, као пропратни инструмент за праћење и
евалуирање тока дигитализације у установи. Током времена овај документ је прерастао, преко
табеларног обрасца, у свеобухватни систем базе података. Дневник дигитализације
представља једно од софтверских решења за поменути проблем документовања процеса
дигитализације грађе у мањим установама културе, какве су јавне библиотеке, музеји или
архиви. Овај производ четворогодишњег искуства у дигитализацији Градске библиотеке у
Чачку мењан је и усавршаван како би што боље одговорио сврси и потребама дигитализације.
У основи Дневник дигитализације је локално инсталирана Microsoft Access (MS Access)
база података, која ради у оквиру локалне мреже. Опредељење за овакво решење
проистекло је из анализе потреба и могућности установа
Потребно је нагласити да Дневник дигитализације није апликација за објављивање
дигитализоване грађе на интернету, нити за стварање онлајн изложби дигиталних колекција,
односно дигитална библиотека. Његова намена је да се на једноставан начин покрене,
организује и води процес дигитализације у једној установи.
ДНЕВНИК ДИГИТАЛИЗАЦИЈЕ
Овако велики број фајлова је изазвао проблем претраживости података. У Центру за
дигитализацију је направљен договор о имановању фајлова. Сваки фајл у свом имену садржи
следеће податке:
- префикс за сваку врсту грађе (fot, knj, cla, nov, cas ....за фотографије, књиге, чланке,
новине, часописе..)
- Инвентарни број (или симбол n ако је грађе неинвентарисана)
- редни број дигитализованог фајла у оквиру колекције одређене врсте грађе
ПРИМЕР : Документ који носи име fot1234-0156 је фотографија (fot), са инвентарним бројем
1234, а скенирана је као 156 по реду у оквиру колекције фотографија.
Инсталација и покретање
По отварању Дневника дигитализације улази се у интерфејс MS Access базе, где се налази
главни кориснички мени са следећим опцијама: УНОС ПОДАТАКА, ПРЕГЛЕД ПОДАТАКА,
ИЗВЕШТАЈИ, БРОЈ ДИГИТАЛИЗОВАНИХ СТРАНИЦА, ИЗЛАЗ. Имена ових пречица указују на
њихову функцију, тј. који се задатак може урадити избором сваке од њих.
Модел података
Структуру саме базе чине три табеле са свим неопходним метаподацима, потребним за
документовање процеса дигитализације који су у току. Прва табела под називом Врста грађе
садржи следеће метаподатке: Шифра и Назив грађе . Табела Дигитализована грађа садржи
Strona 69
описне метаподатке: Шифра грађе, Инвентарни број, Наслов, Аутор, Сигнатура, Димензија
(подаци који описују једну публикацију или документ). Табела Дневник дигитализације
предвиђена је за административне, као и структуралне метаподатке који се користе за
стварање дигиталних колекција, а садржи: Датум издавања, Година издавања, Датум
дигитализације, Година дигитализације, Број дигитализованих страница, Назив документа,
Локација, Издавање, Трајање, Формат документа, Величина, Напомена (подаци који описују
дигитализовани документ или публикацију). Обавезни метаподаци су само Шифра грађе и
Инвентарни број, док су остали опциони и користе се у зависности од врсте грађе која се уноси,
односно према потребама. Сви називи табела и метаподатака могу се такође мењати.
Предности овако дизајниране базе су следеће: не постоји могућност да се два пута унесе
податак о једном дигитализованом документу (документу под једним инвентарним бројем),
база се може заштитити шифром од неовлашћеног приступа, једноставна претрага, лак
експорт података. Нагласили бисмо и могућност да корисници могу слободно мењати
атрибуте (метаподатке) које желе да имају у бази података, у складу са врстом грађе коју
дигитализују или према својим потребама.
У највећи недостатак можемо убројати немогућност да више корисника истовремено
ради у бази, јер такво решење захтева коришћење сервер технологија у потпуности, што
превазилази намену Дневника дигитализације.
Претрага
Једна од карактеристика ове базе података је једноставна претраживост. Задавајући
критеријуме за претрагу (локација, година издавања, датум издавања, врста грађе, инвентарни
број, наслов...) или комбинацију критеријума (врста грађе и година издавања, врста грађе и
аутор,....), добијају се зaписи из базе по тим критеријумима. С обзиром да подршка за Булове
операторе софтверски долази уз MS Access, њихове уобичајене комбинације могу сузити
резултате претраге. Као и у случају уноса података, претраживање се може вршити на
ћирилици или латиници.
Састављање извештаја
Једна од најпрактичнијих функција Дневника дигитализације везана је за могућност
добијања извештаја о дигитализованим документима према задатом критеријуму. Извештаји
су збирни резултати претраге базе података, који резултате представљају у табеларној форми,
прилагођеној штампању или преносу у друге програме за обраду. Критеријуми за састављање
извештаја могу бити локација, врста грађе, инвентарни број, година издавања, сигнатура или
наслов. Сваки од добијених извештаја се може конвертовати у Word или Excel, односно
штампати директно из Access базе. Извештај се може прилагођавати према потребама
корисника, било по структури података или графичком приказу резултата.
Уколико се дигиталне колекције чувају и на оптичким медијима, као што су CD или DVD
дискови, један од најважнијих података у том случају је локација, односно на ком месту се
налази дигитализовани документ (хард диск, екстерни хард диск, двд), тако да локацијски
податак у оквиру Дневника дигитализације омогућава проналажење физичког медијума на
Strona 70
коме се тражени документ налази. То је веома важно у условима када су кoлeкције нарезане на
великом броју дискова, као додатног нивоа чувања дигиталних докумената. Уношењем редног
броја диска добија се извештај у коме се налазе подаци о свим документима који се налазе на
том диску, а такође и сви остали извештаји садрже овај податак, односно редни број диска на
коме се налази одређени документ.
АКТИВНОСТИ ЦЕНТРА ЗА ДИГИТАЛИЗАЦИЈУ
Скенирање завичајних колекција
Обрада скенираног материјала и припрема за постављање грађе у Дигиталну
библиотеку
Вођење дневника Дигитализације, тј. описивање сваког документа са одговарајућим
метаподацима
Одржавање сајта, блога и Дигиталне библиотеке
Стручна помоћ запосленима и корисницима Библиотеке
РЕЗУЛТАТИ
На почетку дигитализације пажња је усмерена на један албум састављен од 112
разгледница Чачка и околине насталих у периоду sa почетка XX века и Другог светског рата, а
данас колекције дигитализоване грађе се састоји од 98.299 страница дигитализованом
материјала од чега је
press clipping аудио грађа каталог
књиге
мултимедија
новине
плакати
позивнице разгледнице
разно
сликовнице фотографије
часописи
-
1235 фајлова
199
1194
33533
14
43700
36
1615
142
1246
223
3978
11184
када погледамо преглед по јединици грађе:
press clipping аудио грађа каталог
књиге
1050
199
33
269
Strona 71
мултимедија
новине
плакати
позивнице разгледнице
разно
сликовнице фотографије
часописи
-
14
2933
36
602
142
256
133
3556
192
17.800 фајлова је до сада постављено у Дигиталну библиотеку
НАГРАДЕ
У организацији Заједнице матичних библиотека Србије и Градске библиотеке Карло
Бијелицки из Сомбора, 4 и 5. јуна 2009. године одржан је стручно – научни скуп Библионет
2009: дани матичних библиотека Србије.
По оцени стручног жирија, прва награда за најбољи пројекат у целини додељена је
Градској библиотеци Владислав Петковић-Дис из Чачка за пројекат Дигитална библиотека
2006-2009: развој, резултати и перспектива дигитализације у Градској библиотеци
Владислав Петковић-Дис.
Градска библиотека "Владислав Петковић Дис" из Чачка веома успешно je окончала
учешће на Libraries in the Digital Age (ЛИДА конференцији, која је одржана у Задру од 24. до 28.
маја 2010. године. Пројекат "Дигиталне библиотеке Чачка" у постер сесији, која је окупила
двадесетак пројеката и исти света. Постер "Should Public Libraries invest [more] in Digital
Preservation? ThePublic Library Čačak case study" приказује позитиван пример Градске
библиотеке Чачак, заузео је треће место у званичном саопштењу конференције.
ЗАКЉУЧАК
Дигитализација представља будућност библиотекарства, јер самим процесом заштите
културне баштине и његовим представљањем на Интернету и „мале“ библиотеке постају
доступне корисницима широм света. У прилог томе иде и податак да сајт и блог Градске
библиотеке посети годишње 100.000 корисника Интернета широм света (Америка, Русија,
Индија, Швајцарска, Хрватска, Велика Британија......). Још један занимљив податак је да je број
приступа дигиталним облицима публикација (библиографија „Чачанско штампарство и
издаваштво 1833-1941, часопис „Дисово пролеће“...) месечно десет пута виши од укупног броја
њихових позајмица из одељења Библиотеке.
Strona 72
Danuta Balcerowicz - Nowoczesna biblioteka na Kaszubach
Danuta Balcerowicz – dyrektor Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wejherowie.
Absowentka filologii polskiej i studiów dyplomowych z zakresu Wiedzy o Telewizji, Filmu i Teatru na
Uniwersytecie Gdańskim oraz studiów podyplomowych z zakresu Bibliotekoznawstwa i Informacji
Naukowej na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Aleksandra Majkowskiego w Wejherowie
położona jest w sercu Kaszub, w pobliżu trójmiejskiej metropolii. Nasi czytelnicy to głównie
mieszkańcy powiatu wejherowskiego.
Biblioteka oprócz zadań wynikających z gromadzenia, opracowywania i wypożyczania książek
zajmuje się również promocją kultury regionalnej. Posiadamy imponujące zbiory regionalne w formie
tradycyjnej - książkowej, ale również prowadzimy Wejherowską Bibliotekę Cyfrową, gdzie
prezentujemy skany wielu dzieł literatury pomorskiej a także przedstawiamy dorobek muzyczny i
plastyczny wielu twórców naszego regionu. W roku 2010 do biblioteki należało blisko 10 500
czytelników. Duża część użytkowników biblioteki to uczniowie szkół średnich i studenci z uczelni
Gdańska, ale z naszych zasobów korzystają także osoby dorosłe szukające w Bibliotece nie tylko
lektury, ale również sposobu na ciekawe spędzenie wolnego czasu. Liczba woluminów bibliotecznych
-144 200 sztuk. Nasza Biblioteka Cyfrowa liczy prawie 5 000 publikacji. W roku 2007 Biblioteka
przeszła gruntowna modernizację na koszt 2 200 000 złotych, którą przeprowadził organ
założycielski czyli samorząd miasta Wejherowa. Od wstąpienia Polski do Unii Europejskiej staramy się
przybliżać w nowoczesny sposób naszym czytelnikom literaturę i kulturę krajów kontynentu
europejskiego i amerykańską poprzez realizację bibliotecznych projektów. Nasze najciekawsze
projekty, na które uzyskaliśmy dotacje Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, to: Cyfrowa
Nutka Pomorza, Cyfrowe Kaszuby, Z książką od Kaszub do Europy. Dzięki dotacji samorządowej
mogliśmy przeprowadzić również wiele ciekawych projektów kulturalnych np. Wejherowski Konkurs
Literacki „Powiew Weny” pod patronatem Prezydenta Miasta Wejherowa Krzysztofa Hildebrandta,
czy Powiatowy Konkurs Czytelniczy. Wielkim zainteresowaniem cieszył się projekt „Made in
America”, za który PiMBP w Wejherowie otrzymała Europejski Znak Innowacyjności – European
Language Label 2009. Biblioteka została również nagrodzona prestiżową nagrodą „Skra Ormuzdowa”
za propagowanie literatury regionalnej. W Bibliotece odbywają się liczne wystawy, koncerty,
spotkania literackie. Bibliotekarki organizują również ciekawe zajęcia dla dzieci w okresie wakacji.
Dla naszych seniorów prowadzimy projekt „Wstąp do Biblioteki Cyfrowej”.
Strona 73

E-biuletyn pokonferencyjny - Miejska Biblioteka Publiczna im

Transkrypt

Podobne dokumenty

Miejski Informator Kulturalny - 1/2014

TOPOGRAFIA TOŻSAMOŚCI Tom 1 - Slavic – Komisja Badań

Wyzwania dla polskiej szkoły i ucznia

przestrzenne kody tekstów i narracyjne kody przestrzeni

Biblioteki dawniej i dziś. Hybrydowe, cyfrowe…? Jakie będą i

Rzecz Powiatowa - maj - 2013