docDr Małgorzata Leśniak-Johann
download 
Reklamacja Transkrypt
Dr Małgorzata Leśniak-Johann
RECENZJA ZBIORCZA Część I W ramach zadania pt.: Ocena zgodności wyników projektu „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” z założonymi celami projektu oraz ocena ich przydatności w kontekście planowania rozwoju polityki regionalnej na obszarze województwa dolnośląskiego w latach 2014-2020 w odniesieniu do Działania 4 pt. Wytyczne dla Strategii Spójności Przestrzennej WrOF. Zespół ekspercki w składzie: dr hab. Andrzej Raczyk dr Sylwia Dołzbłasz dr Helena Dobrowolska-Kaniewska Wrocław, 15 czerwca 2015 rok 1 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Z uwagi na dużą różnorodność tematyczną dokumentów realizujących oceniane zadania oraz realizację pojedynczych zadań przez różną liczbę dokumentów, recenzja Działania pt.: Wytyczne dla Strategii Spójności Przestrzennej WrOF została przygotowana w odniesieniu do zadań: 1. Wytyczne programowo – przestrzenne lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych (4.2). 2. Wytyczne dla planu transportowego (4.3). 3. Wytyczne dla ochrony środowiska i rozwoju rekreacji (4.4) 4. Wytyczne dla lokalizacji usług publicznych (4.5) 5. Określenie kierunkowych inwestycji we WrOF (4.6) oraz Diagnoza możliwości wdrożenia (4.7) 6. Opracowanie matrycy dla wielopoziomowego zarządzania przestrzenią (4.8) 2 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Spis treści I. Recenzja zadania pt. Wytyczne programowo – przestrzenne lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych.................................................................................................. 5 I.1. Struktura dokumentu: ................................................................................................................... 5 I.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. ........................................................................... 5 I.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu ........................................................................................ 8 I.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego................................................................................................................................. 18 II. Recenzja zadań pt. Wytyczne dla planu transportowego.................................................................. 20 II.1. Struktura dokumentu: ................................................................................................................ 20 II.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. ......................................................................... 21 II.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu ..................................................................................... 24 II.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego................................................................................................................................. 29 III. Recenzja zadań pt. Wytyczne dla ochrony środowiska i rozwoju rekreacji.................................... 31 III.1. Struktura dokumentu:............................................................................................................... 31 III.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. ......................................................................... 32 III.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu.................................................................................... 34 III.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego................................................................................................................................. 36 IV. Recenzja zadań pt. Wytyczne dla lokalizacji usług publicznych .................................................... 38 IV.1. Struktura dokumentu: .............................................................................................................. 38 IV.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. ......................................................................... 39 3 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 IV.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu ................................................................................... 41 IV.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego................................................................................................................................. 43 V. Recenzja zadań pt. Określenie kierunkowych inwestycji we WrOF oraz Diagnoza możliwości wdrożenia........................................................................................................................... 45 V.1. Struktura dokumentu:................................................................................................................ 45 V.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. ......................................................................... 46 V.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu..................................................................................... 47 V.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego................................................................................................................................. 51 VI. Recenzja zadań pt. Opracowanie matrycy dla wielopoziomowego zarządzania przestrzenią ........ 53 VI.1. Struktura dokumentu: .............................................................................................................. 53 VI.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. ......................................................................... 53 VI.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu ................................................................................... 53 VI.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego................................................................................................................................. 56 VII. Podsumowanie recenzji w odniesieniu do Działania pt. Wytyczne dla Strategii Spójności Przestrzennej WrOF .............................................................................................................................. 57 4 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 I. Recenzja zadania pt. Wytyczne programowo – przestrzenne lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych Zadanie w ramach projektu zostało zrealizowane poprzez dokument „Wytyczne programowo-przestrzenne lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych”. I.1. Struktura dokumentu: Przedstawiony do recenzji dokument „Wytyczne programowo-przestrzenne lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych” obejmuje 93 strony maszynopisu, na które składa się pięć głównych rozdziałów i szereg podrozdziałów. Opracowanie zawiera 66 rycin, w tym 16 schematów, 49 map, 1 wykres, a ponadto 3 tabele. Elementy graficzne stanowią istotny walor opracowania. W sposób czytelny przedstawiają analizowaną problematykę i przekazują wiele dodatkowych informacji. Jest to szczególnie istotne, gdyż analizowana tematyka ma bardzo wyraźny aspekt przestrzenny. Stanowi także istotny element ułatwiający percepcję dokumentu oraz ewentualną implementację jego treści w realizowanej polityce regionalnej i przestrzennej. W niektórych przypadkach brak jest podpisów pod rycinami, czasami także brak legendy, co utrudnia odbiór elementów graficznych. W przypadku wykorzystywania tych rycin w innych opracowaniach lub dokumentach strategicznych wskazane byłoby ich uzupełnienie. I.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Cele strategiczne projektu zdefiniowano jako: − zbudowanie podstaw Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WrOF, która da podstawy dla opracowania i zatwierdzenia dokumentu, który w przyszłości będzie bazą dla zintegrowanego działania rozwojowego inwestycyjnego w obszarze WrOF. W ramach 5 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 celu wyznaczone zostaną priorytetowe, wspólne kierunki dla obszaru, w tym m.in. dotyczące: lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych, planu transportowego, ochrony środowiska i rozwoju rekreacji, lokalizacji usług publicznych oraz kierunkowych inwestycji we WrOF, − diagnoza możliwości wdrożenia strategii oraz matryca dla wielopoziomowego zarządzania przestrzenią we WrOF. Z kolei planowane rezultaty projektu to: − delimitacja zasięgu WROF, − wytyczne dla Strategii Spójności Przestrzennej w zakresie lokalizacji i powiązań: mieszkalnictwa, usług, transportu i terenów otwartych, − wytyczne do krajowych, regionalnych i lokalnych dokumentów o charakterze strategiczno-planistycznym w tym do Aktualizacji Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego, − model współpracy pomiędzy JST w obszarze funkcjonalnym w zakresie zintegrowanego planowania przestrzennego. W tekście brak jest bezpośrednich odniesień do dokumentów strategicznych na poziomie krajowym i regionalnym. Zasadne wydaje się wprowadzenie takich odwołań. Natomiast treść w sposób pośredni nawiązuje do zapisów Strategii Rozwoju Kraju 2020, Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030, KPZK 2030, Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020, itp. ponieważ porusza kwestie zintegrowanego podejścia do polityki rozwoju, w tym szczególnie polityki przestrzennej. Wskazuje, że kreowanie zintegrowanej polityki przestrzennej jest bardzo ważne, szczególnie w kontekście spójności terytorialnej i generalnego celu rozwoju regionalnego (spójność). Ponadto wyniki opracowania są istotne w kontekście nowych instrumentów rozwoju jak np. zintegrowane inwestycje terytorialne. Przedmiot opracowania jest zgodny z głównymi założeniami podstawowych dokumentów strategicznych poziomu krajowego i regionalnego. Spójność dotyczy, m.in. 6 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 odniesienia do układów miejskich obszarów funkcjonalnych oraz kluczowego znaczenia wspierania spójności terytorialnej, integracji przestrzennej i funkcjonalnej obszarów. W Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego zostały wyodrębnione obszary, które dla pełnego wykorzystania ich potencjałów rozwojowych wymagają zewnętrznej interwencji - Obszary Strategicznej Interwencji (OSI). Na podstawie zidentyfikowanych obszarów problemowych zostały wyznaczane zarówno w skali kraju, jak i regionu. Natomiast w ramach krajowej polityki przestrzennej, mającej swój główny wyraz w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, również zostały wyznaczone między innymi obszary funkcjonalne oraz podkreślona została ich rola zarówno w planowaniu strategicznym, jak i planowaniu przestrzennym w skali krajowej oraz regionalnej. Zgodnie z KPZK 2030, rdzeniem krajowego systemu gospodarczego i ważnym elementem systemu europejskiego stanie się współzależny otwarty układ obszarów funkcjonalnych najważniejszych polskich miast, zintegrowanych w przestrzeni krajowej i międzynarodowej. Jednocześnie na rozwoju największych miast skorzystają mniejsze ośrodki i obszary wiejskie. Oznacza to, że podstawową cechą Polski 2030 r. będzie spójność społeczna, gospodarcza i przestrzenna. W przypadku dokumentów szczebla regionalnego, tj. Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020, Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego 2020 (które odnoszą się zarówno do KPZK 2030, jak i Strategii Rozwoju Kraju), spójność ta oznacza odniesienie do układu miejskich obszarów funkcjonalnych oraz wspierania spójności terytorialnej. W Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020, Wrocławski Obszar Funkcjonalny został wymieniony jako Wrocławski Obszar Integracji oraz jako jeden z 11 obszarów interwencji (Wrocławski Obszar Metropolitarny). Niezwykle ważnym wymiarem „Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020” jest wymiar terytorialny polityki regionalnej. Jest to nawiązanie do polityki regionalnej na szczeblu kraju, która postuluje, aby polityki sektorowe uwzględniały wymiar terytorialny. W „Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020” wyznaczono m.in. Wrocławski Obszar Integracji, obejmujący Wrocław 7 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 i obszar posiadający silne z nim powiązania funkcjonalne. Obszar ten charakteryzuje się silnymi procesami suburbanizacji mieszkaniowej i ekonomicznej. Główne priorytety w ramach Rozwoju Obszarów Miejskich i Wiejskich to: − wzmocnienie węzłowej funkcji ośrodka metropolitalnego oraz regionalnych i subregionalnych ośrodków osadniczych, generujących rozwój społeczno-gospodarczy, − koordynacja działań w obrębie miejskich obszarów funkcjonalnych obejmujących obszar miast i powiązanych z nimi funkcjonalnie obszarów wiejskich. W „Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020” podkreślany jest także problem niekontrolowanego się rozlewania zabudowy i degradacji urbanistycznej. Zgodność opracowania z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa wyraża się zapisami wstępnej delimitacji obszarów funkcjonalnych (w tym Wrocławskiego Obszaru Metropolitarnego), wpisania się w cele strategiczne rozwoju przestrzennego województwa (m.in. umocnienie zewnętrznej i wewnętrznej integracji województwa). Analiza przedłożonego do oceny dokumentu wskazuje, że główne rezultaty projektu odpowiadają co do zasady realizacji celów projektu. Przedstawiony materiał może być potraktowany jako materiał źródłowy dla potrzeb Zintegrowanej Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego oraz planowania polityki regionalnej na obszarze województwa. Podjęte do analizy zagadnienie jest szczególnie istotne w kontekście polityki przestrzennej, ale jest także bardzo ważne dla odpowiedniego kreowania innych polityk rozwoju WrOF. Opracowanie w tym kontekście można uznać w pełni za spójne i zgodne z wyżej wymienionymi dokumentami. I.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu Dokument składa się z pięciu głównych rozdziałów, zawierających istotne analizy i wytyczne w kontekście lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych we WrOF. W pierwszej części opracowania, wykorzystując opracowaną przez Instytut Rozwoju Terytorialnego analizę SWOT, wskazano na najważniejsze słabe strony oraz zagrożenia dla 8 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego w odniesieniu do problematyki lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych. Trafnie podkreślono występowanie monokultury/monofunkcji obszarów mieszkaniowych i brak wyposażenia w usługi podstawowe i ponadpodstawowe (w tym handel, gastronomię, rzemiosło, placówki oświaty i wychowania, opieki zdrowotnej, sportu i rekreacji), niski poziom wyposażenia terenów mieszkaniowych w infrastrukturę drogową oraz brak przestrzeni publicznych. Wskazano, iż brak jest obszarów służących integracji społeczności, w tym obszarów zieleni. Jako główne problemy w WrOF określono rozproszenie zabudowy oraz towarzyszący temu chaos architektoniczny i niewystarczające wyposażanie w infrastrukturę techniczną i społeczną. Słusznie jako przyczynę wskazano system planowania przestrzennego w Polsce oraz brak zintegrowanego planowania rozwoju. Wśród głównych zagrożeń autorzy podali, m.in.: brak zintegrowanego zarządzania obszarem WrOF, brak współpracy pomiędzy poszczególnymi jednostkami i szczeblami samorządowymi oraz ograniczony dostęp do usług, w tym do przestrzeni publicznych. Wskazanie słabej dostępności do usług wynika więc w znacznym stopniu ze słabości działań władz publicznych (w niektórych przypadkach nie dotyczy to wyłącznie władz samorządowych, np. służba zdrowia). W części diagnostycznej opracowania scharakteryzowano wszystkie najważniejsze elementy mające wpływ na lokalizację funkcji mieszkaniowych. Należy zauważyć, iż w opracowaniu skupiono się na obszarach zlokalizowanych w pobliżu Wrocławia. Jakkolwiek są to faktycznie tereny charakteryzujące się największą intensywnością procesów rozwoju mieszkalnictwa i usług, jednakże z punktu widzenia celów zadania należałoby w nieco większym stopniu uwzględnić także pozostałe obszary WrOF. Zwłaszcza, iż występujące tam zjawiska, jakkolwiek charakteryzują się nieco mniejsza intensywnością, to jednak stanowić powinny również ważną przesłankę dla podejmowania decyzji o znaczeniu strategicznym. W części zawierającej analizę polityki przestrzennej prowadzonej przez gminy w zakresie Studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin trafnie wskazano na problem obserwowanego w wielu gminach ukierunkowania polityki 9 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 przestrzennej na intensywny rozwój zabudowy mieszkaniowej, bez należytego odniesienia do możliwości wykorzystania tego potencjału. W części odnoszącej się do analiz dotyczących uwarunkowań dla rzeczywistych kierunków rozwoju obszarów mieszkaniowych uwzględniono szereg istotnych kwestii, m.in.: gęstość zaludnienia i jej zmiany, liczbę mieszkań oddanych do użytku oraz liczbę pozwoleń na budowę (w tym w ujęciu dynamicznym). Wydaje się jednak, iż zawarte tam analizy mogłyby być nieco bardziej pogłębione (uwaga ta nie dotyczy trendów rozkładu przestrzennego ludności w gminach, bardzo dokładnie przeanalizowanych w tekście). Wskazane byłoby także wprowadzenie szeregu uzupełnień, np. określenie jednostek odniesienia na mapach (w podpisach lub w legendzie) i ich wyjaśnienie (rejony statystyczne, obręby geodezyjne, dzielnice, jednostki urbanistyczne) w tekście oraz ich porównywalność (gmina Wrocław a pozostałe gminy WrOF). Mapy prezentujące rozkład gęstości istniejącej zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej na obszarze WrOF są bardzo interesujące, jednakże wnioski z nich płynące mają nieco zbyt ogólny charakter. Dotyczy to także kwestii analizy rynku nieruchomości. Bardzo interesujące analizy zawiera część dotycząca zwartości wewnętrznych struktur terenów mieszkaniowych oraz ich obecny rozwój na terenie WrOF, przygotowana w oparciu o opracowanie „Analiza uwarunkowań i rozwoju osadnictwa w zakresie mieszkalnictwa i usług” sporządzone przez Instytut Rozwoju Terytorialnego. Słusznie podkreślono, iż obserwowane nasilenie procesu suburbanizacji jest naturalne na pewnym etapie rozwoju struktur osadniczych. Jednakże niekorzystnym skutkiem tego procesu jest tzw. rozlewanie się zabudowy obserwowane także na obszarze WrOF. Autorzy jako przyczyny wskazują wadliwy system planowania przestrzennego w Polsce, podkreślając, iż działania planistyczne gmin w zakresie SUKIZP oraz MPZP związane są często ze społecznie wymuszoną nadmierną demokracją w gospodarowaniu nieruchomościami oraz niemożnością prowadzenia skutecznej polityki etapowania lub warunkowania w procedurze tworzenia planów miejscowych. Prowadzi to do nadmiernego przekształcania w planach miejscowych dużych areałów gruntu 10 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 na tereny mieszkaniowe. W konsekwencji tereny te zwykle posiadają problemy z dostarczeniem odpowiedniej infrastruktury komunikacyjnej i technicznej, a koszty ich dostarczenia są bardzo duże. W dokumencie zwrócono uwagę na problem odrywania się nowej zabudowy od istniejącej miejscowości i deformacje pierwotnych struktur osadniczych. Ponadto niezwykle ważne wydaje się jest zwrócenie uwagi na fakt, iż oprócz istotnych różnic w przyrostach zabudowy dla poszczególnych jednostek osadniczych niepokojące jest rozrastania się struktur zabudowy na zewnątrz rdzennych miejscowości i w oddaleniu od ich, przy jednoczesnym znacznym rozproszeniu budynków. Autorzy wyraźnie podkreślają, iż tego rodzaju rozwój przestrzenny jest zjawiskiem negatywnym, które może w przyszłości doprowadzić do zatarcia historycznych układów urbanistycznych zwartych struktur osiedleńczych. W tym kontekście słusznie wskazano, iż działania na rzecz spójnych układów struktur osiedleńczych powinny ograniczać niekontrolowane rozproszenie zabudowy oraz przeciwdziałać wprowadzaniu nowej zabudowy o odmiennym charakterze, W rozdziale poświęconym analizie terenów mieszkaniowych w odniesieniu do lokalizacji przystanków i stacji kolejowych słuszny wydaje się postulat połączenia zabudowy z przystankami kolejowymi poprzez ciągi komunikacyjne, rozwój zabudowy w pobliżu stacji i przystanków oraz nasycenie stacji funkcjami aktywizującymi to miejsce. Autorzy zawarli w tabeli zestawienie 67 lokalizacji przystanków, dla których zdiagnozowano 7 rodzajów lokalizacji zabudowy mieszkaniowej w odniesieniu do tych przystanków i stacji kolejowych. Jakkolwiek zestawienie to może wydawać się nieco subiektywne, to jednak stanowi bardzo wartościowy efekt analizy i może być pomocne przy kreowaniu polityki przestrzennej oraz dalszych pracach nad szczegółowymi projektami integracji terenów zabudowanych z siecią kolejową. Wydaje się, iż mając na uwadze istniejący potencjał (relatywnie liczne stacje kolejowe i przystanki w pobliżu miejscowości z obszaru WrOF) należałoby zastanowić się nad spójną strategią rozwoju transportu kolejowego we WrOF, pomimo problemów w realizacji tego typu przedsięwzięcia (zasadniczym problemem byłaby współpraca w tym 11 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 zakresie z instytucjami zarządzającymi transportem kolejowym na Dolnym Śląsku). W omawianej części pracy zawarto bardzo interesujące mapy, brak podpisów utrudnia jednakże ich odbiór. W zakresie mieszkalnictwa wśród mieszkańców zostały przeprowadzone ankiety. Autorzy sami zwracają uwagę, że ze względu na niską reprezentatywność badania można je potraktować jedynie jako materiał poglądowy. Wydaje się, iż korzystniejsze byłoby przeprowadzenie miarodajnego badania jakościowego dla całego obszaru WrOF. Można by także w badaniu w szerszym stopniu uwzględnić problematykę rozwoju funkcji mieszkaniowych i usługowych. W opracowaniu przedstawiono jedynie preferencje co do wyboru rodzaju zabudowy, w której chcieliby badający mieszkać. Opinie mieszkańców mogłyby wówczas stanowić bardzo istotny element analizy, szczególnie że proces rozwoju mieszkalnictwa i usług dotyczy w sposób bezpośredni mieszkańców, a zarazem jest w pewnym stopniu kształtowany przez ich preferencje i potrzeby. Pełniejsze tematycznie badanie jakościowe wniosłoby także wiele nowych, istotnych informacji i pozwoliło na uzupełnienie wniosków, szczególnie w kontekście analizy przyszłych trendów. W rozdziale dotyczącym konsultacji i warsztatów z ekspertami i przedstawicielami poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego trafnie zwrócono uwagę na problemy istniejące na styku granic jednostek administracyjnych. Z uwagi na intensywność zagospodarowania dotyczy to w głównej mierze Wrocławia i gmin otaczających. Niezwykle istotną częścią opracowania są wytyczne lokalizacji funkcji mieszkaniowych. W odniesieniu do wytycznych dla kreowania spójnej polityki przestrzennej w tym zakresie wskazane zostały główne strefy rozwoju terenów mieszkaniowych. Podkreślić należy, iż strefy te są rozumiane jako obszary, które nie oznaczają wymogu rozwoju struktur mieszkaniowych w równym stopniu na całym ich terenie. Ze względu na zmienną dynamikę rozwoju zabudowy mieszkaniowej i różnorodność uwarunkowań w poszczególnych lokalizacjach określone w opracowaniu granice nie powinny być traktowane jako sztywne i niepodlegające zmianom. Wydzielone w opracowaniu strefy mają służyć pokazaniu 12 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 potencjału rozwojowego poszczególnych obszarów, a także związanych z nim korzyści (w wymiarze demograficznym, społecznym i ekonomicznym) oraz zagrożeń (np. zjawisko „rozlewania zabudowy” mieszkaniowej, problemy transportu zbiorowego i indywidualnego, antropopresją na tereny związane ze środowiskiem przyrodniczym, oddziaływaniem na przestrzeń rolniczą). Słusznie zwrócono przy tym uwagę na możliwe wystąpienie negatywnych zjawisk i procesów będących konsekwencją rozwoju funkcji mieszkaniowej, w tym także zagrożenie wystąpienia konfliktów społeczno-przestrzennych, zarówno wewnątrz struktur osiedleńczych, jak i na stykach gmin z obszaru WrOF. Autorzy wydzielili w pracy strefę intensywnego rozwoju terenów mieszkaniowych, strefę stabilnego rozwoju terenów mieszkaniowych oraz strefę potencjalnego rozwoju terenów mieszkaniowych. W zakresie zaproponowanych wytycznych w pełni uzasadnione wydaje się postulowane ograniczenie zjawiska „urban sprawl”, uwzględnianie w rozwoju przestrzennym możliwości komunikacyjnych (w tym silny nacisk na wykorzystanie połączeń kolejowych), konieczność rozwoju infrastruktury, chronienia historycznych układów urbanistycznych i obszarów zielonych. Zasadny jest także podkreślenie dążenia do zachowania historycznych układów urbanistycznych. W odniesieniu do strefy potencjalnego rozwoju terenów mieszkaniowych słusznie zwraca się uwagę na ograniczenie wpływu rozwoju zabudowy mieszkaniowej na działalność związaną z przestrzenią rolniczą, a w przypadku rozwoju obszarów zabudowy mieszkaniowej poza rdzennymi częściami dawnych wsi na przeprowadzenie analizy celowości takiego działania. Należy podkreślić zasadność wytycznych odnośnie konieczności uzupełniania nową zabudową niezabudowanych przestrzeni wewnątrz już istniejących układów przestrzennych poszczególnych miast i wsi (niebędących terenami cennymi przyrodniczo lub o walorach krajobrazowych) w celu ograniczania procesu rozlewania się zabudowy. Osobną cześć opracowania poświęcono problemowi „urban sprawl”. Słusznie podkreślono, iż jest to wynik m.in. systemu planowania przestrzennego w Polsce, dynamicznego rozwoju rynku nieruchomości mieszkaniowych we Wrocławiu i regionie w 13 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 ostatnich latach oraz szeregu uwarunkowań społeczno-gospodarczych. W celu zapobiegania negatywnym skutkom „urban sprawl” oraz ograniczeniu tego zjawiska w opracowaniu trafnie wskazuje się na konieczność poprawy polityki przestrzennej gmin ograniczającej rozlewanie się zabudowy poprzez m.in. odpowiednie zapisy w SUIKZ i MPZP, zachęty dla inwestorów do uzupełniania istniejącej zabudowy i rozwój usług w obszarach centralnych miejscowości. Z aspektem tym ściśle związana jest kwestia wytycznych dla możliwości uzupełnienia istniejących układów urbanistycznych nową zabudową mieszkaniową. W opracowaniu wskazano na potrzebę odpowiedniego kreowania polityki przestrzennej gmin tak, aby zachęcać do inwestowania w nieruchomości najbardziej atrakcyjne wewnątrz zespołów zabudowy lub ich bezpośrednim sąsiedztwie, posiadające bezpośredni dostęp do utwardzonej drogi publicznej i możliwości przyłączy infrastrukturalnych bez ponoszenia dodatkowych, dużych kosztów. Zaznaczono także, iż należy dążyć do realizacji działań rewitalizacyjnych na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Niezwykle cenne wydaje się uwzględnienie w dokumencie problemu zabytkowej zabudowy poprzemysłowej oraz pofolwarcznej. W tym kontekście w pełni uzasadniony jest postulat wypracowania spójnej polityki współpracy ze służbami konserwatorskimi w celu wykreowania nowego programu funkcjonalnoprzestrzennego dla tego typu zabudowy z poszanowaniem dla dziedzictwa kulturowego. W opracowaniu wskazano także na konieczność przeprowadzenia spójnej analizy tego typu obiektów w gminach na obszarze WrOF oraz określenie ich potencjału funkcjonalnego i lokalizacyjnego oraz uwarunkowań konserwatorskich. Wytyczne odnośnie rozwoju i przekształcania terenów pod kątem zabudowy mieszkaniowej wydają się przemyślane i trafne. W dokumencie zwrócono uwagę na potrzebę dokonywania np. prognoz finansowych zysków i kosztów poszczególnych planów, ograniczenia planowania pod pojedyncze inwestycje i dostosowanie ich do potrzeb inwestorów z uwzględnieniem istniejących ograniczeń (np. przyrodniczych, kulturowych). Ostatnią, bardzo ważną część Dokumentu stanowi diagnoza, analizy i wytyczne dla lokalizacji centrów usługowych. W opracowaniu wskazano na zasadnicze dwa procesy 14 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 wpływające na lokalizację funkcji usługowych i występujące na obszarze WrOF: relacje klasyczne (opisane w teorii ośrodków centralnych Christallera) oraz relacje sieciowe. Takie podejście wydaje się uzasadnione zarówno z punktu widzenia teoretycznego, jak i aplikacyjnego (możliwości realizacyjnych). Wytyczne dla lokalizacji centrów usługowych w znacznej mierze wynikają z poziomu rozwoju funkcji mieszkaniowej. Ponieważ dynamiczny i często niekontrolowany rozwój przestrzenny terenów mieszkaniowych nie szedł w parze z adekwatnym rozwojem ośrodków usługowych, w konsekwencji wiele wsi wokół Wrocławia oraz większych ośrodków miejskich WrOF zmieniło swoje układy przestrzenne. W opracowaniu postuluje się rozwój ośrodków usługowych w miejscowościach zamieszkania tak, aby ograniczać niepotrzebne przemieszczenia mieszkańców strefy podmiejskiej oraz zwiększać poziom identyfikacji mieszkańców z nowym miejscem zamieszkania. W dokumencie zauważono także problem zrastania się miejscowości, zwłaszcza w sytuacji, gdy przynależą one administracyjnie do różnych gmin. W odniesieniu do lokalizacji ośrodków usługowych w opracowaniu wskazuje się wprawdzie na dominującą rolę Wrocławia, ale podkreśla także nadal istniejący duży potencjał usługowy historycznych ośrodków satelitarnych Wrocławia. Wynika to z faktu, iż ośrodki usługowe mające genezę hierarchiczną i sieciową nakładają się na siebie kreując nowy rozkład przestrzenny usług na badanym obszarze, czego przejawem jest zaobserwowane kreowanie się nowego pierścienia silnych ośrodków usługowych wokół Wrocławia. Jakkolwiek rozwój ośrodków usługowych jest związany z rozwojem mieszkalnictwa, to jednakże intensywny rozwój zabudowy nie przekłada się na równie intensywny rozwój sektora usług. Trudno mówić o tym szczególnie w I strefie, gdzie rola miejscowości podmiejskich jeśli chodzi o funkcję mieszkaniową jest dużo ważniejsza, niż ich funkcja usługowa. Stąd wydaje się, iż dyskusyjne jest mówienie np. o Żernikach Wrocławskich jako o silnym, wyróżniającym się ośrodku usługowym. Trafne natomiast są w większości wytyczne zawarte w opracowaniu w tym aspekcie, szczególnie ważne wydają się: korelacja rozwoju funkcji usługowej z mieszkaniową, wzmacnianie powiązań ośrodków usługowych z 15 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 obszarem; zwrócenie uwagi na rozwój przestrzeni publicznych i terenów rekreacyjnych (w kontekście bardzo wyraźnego niedostatku tego rodzaju terenów wydaje się, iż autorzy zbyt słabo zwracają na ten aspekt). Wytyczne kierunkowe dla specjalizacji ośrodków usługowych we WrOF zostały opracowane w oparciu o analizy wykonane w ramach studium spójności oraz skonsultowane z jednostkami samorządu terytorialnego pod kątem planów rozwoju poszczególnych gmin (studia, strategie, plany miejscowe). Na tej podstawie określone zostały predyspozycje do specjalizacji poszczególnych ośrodków usługowych (istotnych w skali WroF, pominięte zostały ośrodki obsługujące obszar np. jednej gminy). W tym kontekście wydaje się więc, iż mają one silne uzasadnienie merytoryczne. Na załączanych w tej części dokumentu mapach w większości brak jest dokładnych opisów, co w poważny sposób utrudnia ich percepcję. Ponadto zaznaczone czasami w schematyczny sposób obszary obsługi są nieodpowiednie, np. obszar obsługi Wrocławia jako ośrodka akademickiego jest dużo większy, przekraczający obszar WrOF. Nie jest przy tym jasne, na jakiej podstawie zostały określone poszczególne obszary obsługi. Wydaje się, iż ta część opracowania mogłaby być poszerzona o dane i analizy charakteryzujące ośrodki usługowe (w poszczególnym, wyróżnionym zakresie) oraz ich obszar obsługi. Ponadto zauważalny jest brak analizy powiązań funkcjonalnych oraz brak analizy obszaru obsługi poszczególnych ośrodków w poszczególnych analizowanych kategoriach. Powoduje to, iż przedstawione wytyczne nie uwzględniają wszystkich aspektów rozwoju ośrodków usługowych. W opracowaniu na podstawie analizy WrOF pod kątem istniejących form ośrodków usługowych podzielono je na następujące rodzaje: ośrodek wielkomiejski, ośrodek specjalistyczny, ośrodek osiedlowy, ośrodek małomiasteczkowy, ośrodek wiejski, ośrodek wielkopowierzchniowy, ośrodek rozproszony/ekstensywny. Przedstawiona klasyfikacja jest interesująca i dobrze opisana, natomiast mogłaby być uzupełniona o odpowiednie przykład z obszaru WrOF (i zobrazowana np. mapą). Słuszne wydaje się zwrócenie uwagi na ośrodki 16 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 wiejskie zagrożone zatarciem dotychczasowej formy na skutek intensywnej rozbudowy, natomiast wytyczne w tym aspekcie mogłyby by być poszerzone, szczególnie w kwestii zagrożeń dla historycznych form miejscowości. Bardzo interesujące i trafne są analizy i wytyczne odnośnie określenia potencjału ośrodków. Analizy przeprowadzone zostały dla poszczególnych ośrodków usługowych na podstawie danych z BDOT. Ośrodki stanowiące największe skupiska budynków usługowych przeanalizowano pod kątem ich potencjału do dalszego rozwoju (biorąc pod uwagę czynniki ekonomiczne świadczące o zainteresowaniu inwestorów, jak np. ceny nieruchomości mieszkaniowych i usługowych). Przeanalizowano je także pod kątem dodatkowych czynników, które mogą wpływać na predyspozycje miejscowości do wykształcenia się silnej formy ośrodka usługowego (np. lokalizacja siedziby gminy powodująca mocniejszą identyfikację danej miejscowości z miejscem centralnym i wydane pozwolenia na budowę na budynki usługowe). Wyniki zostały przedstawione w postaci tabeli (ale tylko dla wybranych miejscowości, skupiając się na okolicach Wrocławia). Przedstawiono także tabelę miejscowości ze wskazaniem świadomych interwencji urbanistyczne w odpowiedzi na proces przekształcenia form ośrodków usługowych, w większości z ośrodków wiejskich w małomiasteczkowe (należy przy tym zwrócić uwagę, iż Siechnice są miastem w przeciwieństwie do reszty prezentowanych ośrodków). Jako w pełni uzasadnione wydają się wytyczne odnośnie konieczności integracji przestrzennej ośrodków, podejmowania działań zmierzających do kreowania/rewitalizacji ich centrów oraz podejmowania na etapie sporządzania planów miejscowych decyzji o lokalizacji ośrodków usługowych (historyczne centrum versus nowe lokalizacje). Istotna wartością dodaną opracowania jest określenie skali problemu braku zintegrowanego planowania rozwoju obszarów na styku różnych jednostek administracyjnych, w tym w szczególności w odniesieniu do rodzajów zagospodarowania, układów drogowych oraz sieci uzbrojenia technicznego. Wyniki przeprowadzonej analizy dla pasów terenów sąsiadujących z granicami administracyjnymi gmin wchodzących w skład 17 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 WrOF oparto o badanie polityk przestrzennych gmin (zestawienie studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego), analizę wybranych planów miejscowych oraz konsultacje społeczne z przedstawicielami gmin zorganizowane w ramach projektu (warsztaty i konsultacje indywidualne). Na tej podstawie zidentyfikowano zostały 32 obszary problemowe ujęte w 4 kategoriach: Problematyka zachowania ciągłości w planowaniu, Problematyka konfliktowego sąsiedztwa funkcji, Problematyka ferm wiatrowych (poprawny termin to „farmy wiatrowe”), Inne problemy. Wydaje się, iż należałoby dodać w opisie, że są to najpoważniejsze obszary konfliktowe (ale nie jedyne) i że dotyczą wprawdzie istotnej kategorii konfliktów przestrzennych, ale nie obejmują ich całego spektrum. Trafny wydaje się wniosek odnośnie dążenia do wypracowania modelowych rozwiązań dla określonych rodzajów konfliktów, zwłaszcza w kontekście spójności terytorialnej WrOF. I.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Recenzowany dokument może stanowić podstawę do dalszych prac nad kształtowaniem polityk rozwoju WrOF. Opracowanie można traktować jako ważny materiał źródłowy dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WrOF oraz planowania polityki regionalnej i przestrzennej na obszarze województwa. Dokument w całości stanowi wartościowe źródło dla dalszych opracowań analityczno-studialnych oraz dokumentów strategicznych dla obszarów funkcjonalnych. Dokument podkreśla, iż spójny i planowy rozwój funkcji mieszkaniowej powinien być powiązany z rozwojem funkcji usługowej. Działania mające na celu przeciwdziałanie rozlewaniu się zabudowy powinny być zintegrowane z działaniami stymulującymi rozwój centrów usługowych. Spójne podejście do planowania przestrzennego będzie miało wpływ na 18 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 ograniczenie występowania konfliktów społeczno-przestrzennych, szczególnie w obszarach styków jednostek samorządu terytorialnego. Sprzyjać to będzie wzmacnianiu spójności terytorialnej na obszarze WrOF. Przeprowadzone w ramach opracowania analizy i sformułowane na ich podstawie wytyczne stanowią istotną wartość dodaną w kontekście wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. „Wytyczne programowoprzestrzenne lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych” uznać należy za dokument spójny i merytorycznie bardzo dobry. Sformułowane w nich wytyczne mogą zostać wykorzystane w procesie kształtowania polityki regionalnej i przestrzennej zarówno na obszarze WrOF, jak i innych układach przestrzennych (np. powiat, gmina). 19 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 II. Recenzja zadań pt. Wytyczne dla planu transportowego Zadanie w ramach projektu zostało zrealizowane poprzez dokument „Wytyczne do planu transportowego”. II.1. Struktura dokumentu: Przedstawiony do recenzji dokument „Wytyczne do planu transportowego” obejmuje 163 strony maszynopisu, na które składają się cztery główne rozdziały i szereg podrozdziałów: I. Wstęp II. Uwarunkowania 1. Dokumenty strategiczne 2. Charakterystyka obecnych zjawisk transportowych 3. Czynniki demograficzne 4. Czynniki społeczno-gospodarcze 5. Charakterystyka sieci transportowej 6. Dostępność drogowa i kolejowa WrOF 7. Dostępność komunikacji zbiorowej w gminach WrOF 8. Uwarunkowani ustawowe dotyczące transportu publicznego 9. Plany transportowe we WrOF 10. Podsumowanie III. Wytyczne dla WrOF 1. Ogólne wytyczne funkcjonalno-przestrzenne dla rozwoju transportu 2. Wytyczne dla rozwoju transportu publicznego we WrOF IV. Wytyczne dla rozwoju transportu publicznego we WrOF Dokument zawiera ponad 35 rycin obrazujących zagadnienia z zakresu transportu we WrOF. 20 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 II.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Analiza dokumentu „Wytyczne dla planu transportowego” we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym wskazuje, że główne rezultaty projektu odpowiadają co do zasady realizacji celów projektu. Przedstawiony materiał może być potraktowany jako materiał źródłowy dla potrzeb Zintegrowanej Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego oraz planowania polityki regionalnej i polityki przestrzennej na obszarze województwa. Dokumenty krajowe W odniesieniu do zgodności raportu z dokumentami krajowymi - Strategia Rozwoju Transportu w Polsce do 2020 roku ( z perspektywą do 2030 roku) wyznacza za cel główny zwiększenie dostępności transportowej oraz poprawę bezpieczeństwa uczestników ruchu i efektywności sektora transportowego, przez tworzenie spójnego, zrównoważonego i przyjaznego użytkownikowi systemu transportowego w wymiarze krajowym, europejskim i globalnym. Strategia kładzie szczególny nacisk na poprawę dostępności transportowej w wymiarze regionalnym i lokalnym, którą wskazuje jako główny cel w strategiach województw w zakresie transportu. Podkreśla także znaczenie polityk miejskich w zakresie transportu zbiorowego, które powinny być spójne z polityką krajową. Jako jedne z priorytetowych kierunków interwencji zostały wskazane m.in.: rozwijanie wewnętrznego systemu transportowego obszarów funkcjonalnych miast i jego integracja; rozwijanie i integrowanie systemów transportu publicznego poprzez m.in. tworzenie infrastruktury węzłów przesiadkowych transportu kołowego i kolejowego w celu poprawy wahadłowej mobilności przestrzennej na poziomie lokalnym i regionalnym. Strategia szczególne znaczenie nadaje wzmocnieniu transportu kolejowego, a jako czynniki poprawiające konkurencyjność kolei na obszarach aglomeracyjnych wymienia się w 21 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 pierwszej kolejności integrację z innymi środkami transportu miejskiego. Wśród proponowanych działań w zakresie transportu miejskiego Strategia wymienia m.in.: promowanie rozwiązań z zakresu integracji przestrzennej i funkcjonalnej podsystemów transportowych, tworzenie warunków do integracji różnych gałęzi transportu, poprzez wdrażanie systemów intermodalnych, wspólnych rozkładów jazdy, jednolitych systemów taryfowych, wprowadzenie biletu zintegrowanego, zwiększenie możliwości przewozów środkami transportu szynowego na obszarach aglomeracji, promowanie innowacyjnych rozwiązań technicznych, tworzenie wymogów i zachęt dla stosowania systemów transportowych miast do potrzeb osób z ograniczoną możliwością poruszania się, promowanie komunikacji pieszej i rowerowej. Uszczegółowieniem Strategii Rozwoju Transportu jest Dokument Implementacyjny. W obszarze transportu kolejowego jako jeden z celów operacyjnych oprócz działań modernizacyjnych na sieci bazowej i kompleksowej TEN-T wymienia się poprawę przepustowości na wjazdach do aglomeracji. W Dokumencie ponadto zwraca się uwagę na konieczność działań w celu osiągnięcia oszczędności czasu w ujęciu międzygałęziowym, co odzwierciedla się w założeniu uzyskania do roku 2032 przewagi połączeń kolejowych nad drogowymi Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007 – 2013. Strategia kładzie szczególny nacisk na poprawę dostępności transportowej w wymiarze regionalnym i lokalnym, którą wskazuje jako główny cel w strategiach województw w zakresie transportu. Podkreśla również znaczenie polityk miejskich w zakresie transportu zbiorowego, które powinny być spójne z polityką krajową. Jako jedne z priorytetowych kierunków interwencji zostały wskazane m.in.: rozwijanie wewnętrznego systemu transportowego obszarów funkcjonalnych miast i jego integracja; rozwijanie i integrowanie systemów transportu publicznego poprzez m.in. tworzenie infrastruktury węzłów 22 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 przesiadkowych transportu kołowego i kolejowego w celu poprawy wahadłowej mobilności przestrzennej na poziomie lokalnym i regionalnym. Opracowanie „Wytyczne dla planu transportowego” jest w pełni spójne w wyżej wymienionym zakresie tematycznym ze Strategią Rozwoju Transportu w Polsce do 2020 roku. Dokumenty wojewódzkie Jednym z celów zapisanych w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 jest zrównoważony transport i poprawa dostępności transportowej. Odniesienie terytorialne w Strategii znalazło wyraz w wyodrębnionych Obszarach Strategicznej Interwencji (OSI), wśród których znalazł się Wrocławski Obszar Metropolitalny. Siła powiązań w tym obszarze jest scharakteryzowana dziennymi migracjami wahadłowymi mieszkańców subregionu oraz procesami suburbanizacji mieszkaniowej i ekonomicznej. Jako wskazanie działań niezbędnych dla tego obszaru znalazło się m.in. podniesienie sprawności transportu publicznego i koordynacji rozwoju sieci osadniczej z infrastrukturą transportową, w szczególności kolejową. Grupa działań opisanych w Strategii jako „Infrastruktura” zakłada poprawę dostępności transportowej i powiązań wewnętrznych regionu. Głównym, proponowanym kierunkiem działań jest poprawa stanu infrastruktury i popularności korzystania z transportu zbiorowego. Jednym z priorytetów jest przy tym organizacja sprawnego regionalnego systemu transportu publicznego zintegrowanego z systemami subregionalnymi i lokalnymi, obejmującymi wszystkie główne regionalne generatory ruchu, miasta powiatowe i atrakcje turystyczne, konkurencyjnego do indywidualnego transportu samochodowego. Z kolei Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego określa poniższe kierunki i zasady rozwoju transportu, które dotyczą transportu publicznego lub sieci, na której się odbywa: − kształtowanie spójnego systemu powiązań wewnętrznych regionu zarówno wewnątrz obszarów rozwoju, jak i pomiędzy nimi w celu poprawy dostępności wewnętrznej, 23 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 − podwyższenie parametrów użytkowych sieci drogowej, − kształtowanie spójnego systemu zewnętrznych i wewnętrznych kolejowych powiązań transportowych − podwyższenie parametrów użytkowych sieci kolejowej, − kształtowanie spójnego, intermodalnego systemu publicznego transportu zbiorowego zapewniającego wysokiej jakości możliwości przemieszczeń wewnątrz regionu, obszaru metropolitalnego, obszarów rozwoju oraz jednostek osadniczych. Plan wskazuje także następujące zasady dla tworzenia spójnego, intermodalnego systemu publicznego transportu zbiorowego: − integracja przestrzenna, funkcjonalna i taryfowa poszczególnych form transportu zbiorowego, − dobór optymalnych środków transportu zbiorowego do skali popytu na przewozy, przy jednoczesnym stosowaniu narzędzi, zgodnych z zasadą zrównoważonej mobilności, kształtujących popyt na przemieszczanie się, − ułatwienia infrastrukturalne i organizacyjne w dostępie do transportu zbiorowego dla użytkowników transportu indywidualnego (parkingi P&R, B&R oraz bezpieczne i wygodne dojścia piesze), − powszechna dostępność i wysoki standard pasażerskiej informacji statycznej i dynamicznej. Opracowane „Wytyczne dla planu transportowego” w różnym zakresie i na różnym poziomie szczegółowości odnoszą się do powyższych kwestii – w tym kontekście można je uznać za w pełni jest spójne i zgodne z przedstawionymi dokumentami. II.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu Struktura wewnętrzna dokumentu jest spójna, rozdziały logicznie następują po sobie. Ogólnie dokument należy ocenić bardzo wysoko z punktu widzenia merytorycznego oraz pod 24 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 kątem warsztatu autorów. Po przeanalizowaniu tekstu nasuwa się kilka wniosków natury ogólnej i szczegółowej. W dokumencie słusznie dokonano podziału na dwie części: uwarunkowania transportu oraz wytyczne dla rozwoju transportu zbiorowego we WrOF. Dzięki temu wytyczne bezpośrednio wynikają z przeanalizowanych uwarunkowań rozwoju i obecnej sytuacji transportowej we WrOF. Do opracowania rozdziału dotyczącego uwarunkowań transportowych wykorzystano różnorodny materiał źródłowy, m.in. porównano czasy przejazdu różnymi środkami komunikacyjnymi pomiędzy miejscowościami, przytoczono dane demograficzne do określenia trendów komunikacyjnych we WrOF, posłużono się tematycznymi opracowaniami naukowymi, m.in. prof. Komornickiego i dr Kajdanek. Podsumowując rozdział “Uwarunkowania” słusznie zauważono m.in., że: − powodem zwiększonej mobilności ludności jest zwiększanie się dystansu pomiędzy domem, pracą i usługami. Rozproszenie celów i źródeł podróży obniża opłacalność form transportu publicznego, − zmiana modelu gospodarstwa domowego wpłynąć może na przemieszczenia i wybór środków transportu, − samochód w obszarach peryferyjnych może stanowić element wyrównujący szanse oraz sprzyjający przekazywaniu impulsów rozwojowych do słabszych obszarów, − miasta o silnym wpływie na obszary przyległe mierzone wielkością dojazdów do pracy z tych obszarów do miast powinny mieć zorganizowaną komunikację zbiorową uwzględniającą zasięg tego oddziaływania. Dotyczy to zwłaszcza takich miast jak Oława, Środa Śląska, czy Oleśnica, − brak jest odpowiedniej jakości powiązań komunikacją zbiorową autobusową pomiędzy miastami WrOF bez konieczności przejazdu przez Wrocław, − układ obwodnicowy dróg sprzyja tworzeniu sieci połączeń autobusowych funkcjonujących prostopadle do linii kolejowych, 25 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 − istniejący układ sieci kolejowej sprzyja tworzeniu kolei aglomeracyjnej, lecz obecny rozkład jazdy nie jest dostosowany do ruchów aglomeracyjnych. Dotyczy to także układu stacji i przystanków kolejowych, − wyraźne są zaniedbania urbanistycznie w kształtowaniu zagospodarowania sprzyjającego kształtowaniu się miejsc węzłowych przy stacjach i przystankach kolejowych (odwrócenie się od kolei). Szczególnie widoczne jest to miastach. Autorzy słusznie zwrócili uwagę na brak spójności systemu transportowego we WrOF. Wytyczne dla transportu publicznego zawierają zasady planowania transportu zbiorowego, modele funkcjonowania transportu publicznego, zasady kształtowania punktów węzłowych i przesiadkowych. Zaprezentowane wytyczne wydają się bardzo adekwatne do zidentyfikowanych problemów. Autorzy wychodzą od ogólnych założeń planowania transportu do bardziej szczegółowych, specyficznych dla WrOF. Założenia te nawiązują do koncepcji zrównoważonego transportu i są nowoczesną wersją podejścia do kształtowania funkcji transportowych miejsc, czasami dość odległych od wyobrażeń transportowych mieszkańców miast, którzy w większości optują za budową i poszerzaniem nowych tras drogowych, co nie jest rozwiązaniem zwiększenia przepustowości tychże dróg. Wśród zasad planowania transportu publicznego we WrOF słusznie wymieniono m.in.: − planowanie sieci komunikacji zbiorowej w sposób ograniczający konkurencyjność przewoźników na tych samych obszarach lub ciągach komunikacyjnych, − dążenie do „przechwytywania” transportu samochodowego indywidualnego na obrzeżach miasta poprzez budowę węzłów przesiadkowych wraz z parkingami typu P&R, − dla uzyskania efektywności w sieci transportowej skoordynowanie rozkładów jazdy wszystkich rodzajów transportu zbiorowego w węzłach przesiadkowych, − wdrożenie systemu taryfowego umożliwiającego zastosowanie wspólnego biletu na wszystkie środki komunikacji zbiorowej, − utworzenie jednolitego systemu informacji pasażerskiej, − promowanie stosowania taboru o napędzie elektrycznym, 26 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 − dążenie do utworzenia spójnego systemu zarządzania transportem publicznym w całym obszarze WrOF. W dokumencie wskazano, iż „przyszłość transportowa” WrOF to kolej, w tym kolej aglomeracyjna, integrująca obecnie istniejącą sieć. Zaprezentowano także ciekawą i spójną koncepcję lokalizacji zintegrowanych węzłów przesiadkowych i integracji transportu zbiorowego w węzłach, model węzłów przesiadkowych dla Wrocławia oraz zaproponowano miejsca lokalizacji nowych przystanków kolejowych tak, aby kolej objęła jak największą liczbę mieszkańców WrOF. Szczegóły koncepcji zawarto na mapach wielkoskalowych, co powoduje, iż są praktycznie gotowe do wdrożenia. Kolej aglomeracyjna w prezentowanym ujęciu miałaby być częścią większego systemu, który obejmowałby także sieć tramwajową, sieć autobusową dowożącą do punktów przesiadkowych oraz sieć autobusową obsługującą obszary bez dostępu do systemu szynowego. Zaproponowano także niezbędne działania do stworzenia komplementarnego systemu transeptu zbiorowego, w tym m.in.: − wzmocnienie roli transportu zbiorowego w przewozach pasażerskich poprzez przyjęcie planu rozbudowy i modernizacji systemu transportowego zgodnie z zasadą zrównoważenia, czyli realizacji w pierwszej kolejności inwestycji poprawiających funkcjonowanie transportu zbiorowego, − modernizację i rewitalizację linii kolejowych w celu uruchomienia przewozów pasażerskich na liniach posiadających potencjał w postaci intensywnie rozwijających się terenów mieszkaniowych w zasięgu jej możliwej obsługi, − realizację węzłów przesiadkowych ze szczególnym uwzględnieniem: maksymalnego ułatwienia i skrócenia przejść pieszych pomiędzy środkami transportu zbiorowego oraz wykonania miejsc postojowych dedykowanych kierowcom i rowerzystom w celu umożliwienia zmiany środka transportu, − przyjęcia dla transportu publicznego układu hierarchicznego węzłów wskazującego również kolejność inwestycyjną ich organizacji lub budowy, 27 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 − budowę lub rozbudowę w pierwszej kolejności węzłów komunikacyjnych zewnętrznych w miejscach najlepszej dostępności transportu kolejowego oraz dostępności autobusowej o zakresie miejskim, gminnym i powiatowym (Oława, Oleśnica, Oborniki Śląskie, Brzeg Dolny lub Wołów , Środa Śląska), − budowę węzłów przesiadkowych na obrzeżach Wrocławia w dostępem do węzłów przesiadkowych organizowanych w obszarach przyległych do linii kolejowych oraz z dostępem do komunikacji szynowej lub autobusowej miejskiej i skupiających linie komunikacji podmiejskiej i regionalnej wraz z wyposażeniem w parkingi Park & Ride (Psie Pole, Leśnica, Jagodno, Osobowice), − organizację śródmiejskich węzłów przesiadkowych w rejonach najważniejszych dworców kolejowych we Wrocławiu z dostępem bezpośrednim do węzłów komunikacji miejskiej z zasadą wyboru rozwiązania skracającego w sposób optymalny odległość przejść pomiędzy różnymi środkami transportu zbiorowego (Dworzec Główny – węzeł Borowska, dworzec autobusowy, docelowo także Sucha, Dworzec Mikołajów – ul. Legnicka, docelowo także ul. Stacyjna, Dworzec Nadodrze – węzeł na pl. Powstańców Wielkopolskich, przystanki komunikacji podmiejskiej). W opracowaniu słusznie zwrócono uwagę na konieczność rozbudowy układu transportowego o zrównoważonym charakterze. Szczególną rolę nadano przy tym transportowi zbiorowemu, w wielu miejscach jako alternatywie dla transportu indywidualnego, który jest w znacznej mierze wynikiem niekontrolowanego procesu suburbanizacji, coraz lepszej kondycji finansowej polskich gospodarstw, czy chęci prestiżu. Zrównoważony charakter oznacza przy tym spełniający kryteria wymogów środowiskowych i bezpieczeństwa, dostępności dla wszystkich, a więc przystosowania także dla osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej zdolności ruchowej a także zintegrowania zarówno wewnątrzgałęziowego (kolej, autobus, tramwaj, zintegrowany bilet, integracja rozkładów jazdy, wspólna polityka taryfowa, informacja, węzły przesiadkowe), jak i międzygałęziowego 28 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 (parkingi P&R i B&R, odpowiednia infrastruktura doprowadzająca do węzłów przesiadkowych). W pełni uzasadnione wydaje się podkreślenie, że zrównoważona przestrzeń powinna zawierać w obszarze lub w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej wszelkie potrzebne usługi i miejsca pracy, rozrywki i odpoczynku. Przeprowadzone badania niemieckie na przykładzie Fryburga Bryzgowijskiego pozwoliły wyliczyć optymalną liczbę mieszkańców, która powinna przypadać na przystanek transportu publicznego. Jest to przeliczenie na liczbę mieszkańców przy założeniu, że na gospodarstwo domowe przypadają średnio 2,04 osoby oraz że średni współczynnik wydłużenia drogi wyniósł 1,25: − autobusowy w promieniu 300 m dla 1000 osób, − tramwajowy w promieniu 400 m dla 3000 osób, − kolej lekka w promieniu 500m dla 4000 osób. Wydaje się, że w warunkach układu metropolitalnego Wrocławia są to wartości bardzo trudne do osiągnięcia. Wskazane byłoby przeprowadzenie w tym kontekście nieco szerszej dyskusji nad założonymi wartościami. Interesujące byłoby także przedstawienie wariantów rozwoju układu transportowego opartego o nieco inne przesłanki i realizowanego w różnych układach metropolitalnych na świecie. Wskazane byłoby też nieco szersze przedstawienie potencjalnych słabości zaproponowanych rozwiązań tak, aby w trakcie ich realizacji móc ograniczać ich negatywny wpływ. Przedstawiony do recenzji dokument „Wytyczne dla planu transportowego” jest opracowaniem spójnym, pełnym, merytorycznie bardzo dobrym, napisany przystępnym językiem. Jest to dokument, który z powodzeniem powinien zostać wdrożony w całości lub fragmentach na potrzeby planowania strategicznego zarówno całego obszaru WrOF, jak i poszczególnych układów lokalnych (np. gmina, powiat). II.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu 29 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Recenzowany dokument może być istotną podstawą źródłową do dalszych prac nad kształtowaniem polityki regionalnej i przestrzennej na obszarze WrOF oraz formułowaniem i realizacją dokumentów strategicznych w obszarze funkcjonalnym. Niewątpliwą wartością dodaną opracowania są zaprezentowane: koncepcja lokalizacji zintegrowanych węzłów przesiadkowych WrOF i integracji transportu zbiorowego w węzłach WrOF, model węzłów przesiadkowych dla Wrocławia oraz zaproponowane miejsca lokalizacji nowych przystanków kolejowych tak, aby kolej objęła jak największą liczbę mieszkańców WrOF. Szczegóły koncepcji zawarto na mapach wielkoskalowych ułatwiających wdrożenie zawartych tam zapisów oraz przyczyniających się do bardzo dobrej percepcji dokumentu. Warta uwagi jest także koncepcja kolei aglomeracyjnej, która miałaby być częścią systemu obejmującego także sieć tramwajową, sieć autobusową dowożącą do punktów przesiadkowych oraz sieć autobusową obsługującą obszary bez dostępu do systemu szynowego. Reasumując, przedstawiony do recenzji dokument „Wytyczne dla planu transportowego” jest opracowaniem spójnym, pełnym, merytorycznie bardzo dobrym, napisany przystępnym językiem. Dokument stanowi istotną wartość dodaną w rozumieniu wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. i realizuje wszystkie postawione przed nim cele. 30 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 III. Recenzja zadań pt. Wytyczne dla ochrony środowiska i rozwoju rekreacji Zadanie w ramach projektu zostało zrealizowane poprzez dokument „Wytyczne dla ochrony środowiska i rozwoju rekreacji”. III.1. Struktura dokumentu: Przedstawiony do recenzji dokument „Wytyczne dla ochrony środowiska i rozwoju rekreacji” obejmuje 61 stron maszynopisu, na które składa się pięć głównych rozdziałów i szereg podrozdziałów obejmujących: − diagnozę problemową dotyczącą ochrony środowiska i rozwoju rekreacji w obszarze Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego z wykorzystaniem analizy SWOT, − problemy w ochronie środowiska na obszarze WrOF. − wytyczne w zakresie ochrony środowiska, w tym: - system przyrodniczy na obszarze WrOF, - koncepcje gospodarowania przestrzenią otwartą – przykłady z Europy, - koncepcje gospodarowania przestrzenią otwartą - aspekty prawne i teoretyczne, - koncepcje gospodarowania przestrzenią otwartą, - wytyczne do gospodarowania przestrzenia otwartą na obszarze WrOF – koncepcja sieci ekologicznej i parków regionalnych, - propozycje działań planistycznych w obrębie terenów zurbanizowanych i otwartych w granicach parków regionalnych − rozwój rekreacji, − wybrane zagrożenia dla środowiska oraz sposoby ich ograniczenia. Dokument zawiera 17 rycin obrazujących zagadnienia z zakresu ochrony środowiska i rekreacji. 31 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 III.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Szczegółowa analiza dokumentu wskazuje, że główne rezultaty projektu odpowiadają co do zasady realizacji zakładanych celów. Przedstawiony materiał może być potraktowany jako materiał źródłowy dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego oraz planowania polityki regionalnej na obszarze województwa. W trakcie oceny dokonano zbadania zgodności wyników projektu w odniesieniu do następujących dokumentów strategicznych na poziomie krajowym: Strategia Rozwoju Kraju 2020, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020, Strategia Polski Zachodniej 2020, KPZK 2030, Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015 roku. Recenzowane opracowanie wykazuje spójność z wyżej wymienionymi dokumentami. Spójność dotyczy zagadnień analizowanych w dokumencie jako kluczowe pola rozwoju (energetyka, ochrona przyrody, krajobraz kulturowy, w ogólnym zarysie zagrożenia i utrudnienia naturalne, turystyka), odniesienia do układów miejskich obszarów funkcjonalnych oraz kluczowego znaczenia wspierania spójności terytorialnej, integracji przestrzennej i funkcjonalnej obszarów. Zgodnie z KPZK 2030, rdzeniem krajowego systemu gospodarczego i ważnym elementem systemu europejskiego stanie się współzależny otwarty układ obszarów funkcjonalnych najważniejszych polskich miast, zintegrowanych w przestrzeni krajowej i międzynarodowej. Jednocześnie na rozwoju największych miast skorzystają mniejsze ośrodki i obszary wiejskie. Oznacza to, że podstawową cechą Polski 2030 r. będzie spójność społeczna, gospodarcza i przestrzenna. W ocenie dokonano także zbadania zgodności wyników projektu w odniesieniu do następujących dokumentów strategicznych na poziomie regionalnym: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego 2020, Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Dolnośląskiego na 32 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 lata 2011-2020, Aktualizacja Strategii Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego 2009. Recenzowane opracowanie wykazało również w tym wypadku wymaganą spójność z wyżej wymienionymi dokumentami. Spójność ta dotyczyła zagadnień określonych jako kluczowe pola rozwoju (energetyka odnawialna, ochrona przyrody, krajobraz kulturowy, zagrożenia i utrudnienia naturalne), odniesienie do układu miejskich obszarów funkcjonalnych oraz kluczowe znaczenie wspierania spójności terytorialnej. W Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 Wrocławski Obszar Funkcjonalny został wymieniony jako Wrocławski Obszar Integracji oraz jako jeden z 11 obszarów interwencji. Wśród celów rozwoju znalazły się ochrona środowiska naturalnego, efektywne wykorzystanie zasobów oraz dostosowanie do zmian klimatu i poprawa poziomu bezpieczeństwa (Cel 4). Osiągnięcie założonych celów będzie realizowanie poprzez skupienie działań na 8 makrosferach, w tym mikrosferze zasoby (np. zrównoważone i racjonalnie gospodarczo wykorzystanie zasobów surowców mineralnych, glebowych, potencjału rzek, ochrona walorów przyrodniczo-krajobrazowych, kulturowych) i turystyka (wzmocnienie wizerunku turystycznego regionu, udostępnienie obiektów dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego; rozwój produktów turystycznych i rozbudowa infrastruktury turystycznej). Zgodność opracowania z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa wyraża się zapisami diagnostycznymi uwarunkowań sfery przyrodniczo-kulturowej, wstępnej delimitacji obszarów funkcjonalnych (w tym Wrocławskiego Obszaru Metropolitarnego), wpisanie się w cele strategiczne rozwoju przestrzennego województwa (m.in. umocnienie zewnętrznej i wewnętrznej integracji województwa; zintegrowana ochrona zasobów przyrodniczo-krajobrazowych, ich udostępnienie; zintegrowana ochrona i rewitalizacja zasobów dziedzictwa kulturowego). Aktualizacja Strategii Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego 2009 zakłada podział województwa na tzw. subregiony turystyczne, obszar WROF należy do subregionu Kraina Grądów Odrzańskich, subregionu Wzgórz Trzebnickich i Doliny Baryczy 33 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 oraz subregionu Ślęża. Można zauważyć przy tym zgodność ocenianego opracowania z częścią inwentaryzacyjną strategii. III.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu Dokument jest wewnętrznie spójny, przyjęty podział treści na rozdziały i podrozdziały wydaje się logiczny. W tekście pojawiają się nieliczne błędy w numeracji rozdziałów i podrozdziałów, które byłby łatwiejsze do wychwycenia, gdyby wprowadzono stosowny spis treści. Ogólnie dokument należy ocenić bardzo wysoko z punktu widzenia merytorycznego. Jego analiza nasuwa przy tym szereg wniosków natury ogólnej i szczegółowej. Autorzy słusznie dokonali podziału dokumentu na dwie części, jedną dotyczącą ochrony środowiska i drugą dotyczącą rekreacji. O ile rozdziały z zakresu ochrony środowiska zostały przedstawione bardzo szczegółowo i z najwyższą starannością, o tyle część dotycząca rekreacji budzi pewien niedosyt, ponieważ zawiera bardzo ogólne stwierdzenia (patrz rekomendacje) i została przedstawiona bardzo skrótowo. Dokument jest spójnym ujęciem zaprezentowanej problematyki. Autorzy rozpoczęli swoje rozważania od analizy SWOT, przechodząc poprzez przykłady koncepcji planowania przestrzennego zgodnie z zasadami ochrony środowiska z miast europejskich (np. Berlina, Madrytu) do zastosowania tych koncepcji dla WrOF i wytycznych dla planowania przestrzennego obszarów otwartych a także zurbanizowanych WrOF. Podstawą do dalszych rozważań jest przeprowadzona analiza SWOT. Bardzo trafnie zebrano i uzasadniono najważniejsze mocne, słabe strony oraz szanse i zagrożenia z zakresu ochrony środowiska i rekreacji dla WrOF. Przedstawione w dokumencie koncepcje planistyczne z uwzględnieniem ochrony środowiska- sieci ekologicznej i parków regionalnych, świadczą o profesjonalnym podejściu do problematyki. Rozważania odnoszą się jednak do obszaru całości WrOF i są zebrane w „małej skali”, co czyni je w dużej mierze teoretycznymi. Wydaje się, że bardziej praktyczny 34 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 charakter zyskałyby po uszczegółowieniu koncepcji na mapach wielkoskalowych tak, by można wprowadzić je w życie, na co niewątpliwie zasługują. Wytyczne dotyczące ochrony środowiska przedstawiono głównie przez pryzmat zdiagnozowanego zagrożenia jakim jest „rozlewanie się” obszarów miejskich, szczególnie Wrocławia. Analiza byłaby bardziej pełna po uwzględnieniu także pozostałych słabych stron i zagrożeń dla obszaru WrOF, w tym w odniesieniu do obszarów położonych w nieco większej odległości od rdzenia (Wrocław). Przedstawione koncepcje planistyczne zostały skonstruowane głównie z perspektywy Wrocławia jako ośrodka centralnego, co wydaje się częściowo zrozumiałe, jednak nie skomentowano w szerszy sposób roli innych miast WrOF (np. Trzebnicy, Oławy) w przyjętym rozwiązaniu. Takie podejście z jednej strony może budzić pewne wątpliwości odnośnie przyczyn nadreprezentacji w dokumencie wybranych układów przestrzennych, z drugiej mierze stwarza pewne zagrożenie zbyt małego uwzględnienia zjawisk ograniczonych przestrzennie do gmin położonych w większej odległości od rdzenia WrOF. Wskazane byłoby umieszczenie w tekście stosownego komentarza uzasadniającego zakres prezentowanej analizy, ewentualnie nieznaczne jej poszerzenie (lub doprecyzowanie). W końcowej części opracowania zamieszczono wybrane zagrożenia dla środowiska oraz sposoby ich ograniczenia wraz z wnioskami dla planowania przestrzennego, co częściowo różni się z częścią diagnostyczną I części projektu. Oczywiście wynikają one z przeprowadzonych w dokumencie analiz, wskazane byłoby jednakże odniesienie do tego faktu i dokonanie próby jego wyjaśnienia. Recenzowany dokument jest wewnętrznie spójny, treściowo pełny i może stanowić podstawę do wdrożenia koncepcji sieci ekologicznej i parków regionalnych na obszarze WrOF oraz wytycznych w zakresie ochrony środowiska i rekreacji w życie na poziomie lokalnym. Opracowanie ma bardzo duże walory poznawcze, naukowe i aplikacyjne, tym samym w pełni zasługuje na wdrożenie. Zaleca się dołączenie streszczenia w języku 35 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 niespecjalistycznym tak, aby mogło być zrozumiane przez szersze gremia odbiorców, np. kadr administracyjnych w jednostkach samorządowych WrOF. III.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Recenzowany dokument może być istotną podstawą źródłową do dalszych prac nad realizacją polityki regionalnej i przestrzennej oraz dla potrzeb tworzenia i implementacji Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WrOF (szerzej kwestie te opisano w rozdz. III.3). Podjęte do analizy zagadnienia są bardzo obszerne tematycznie, a zaprezentowany materiał z zakresu wytycznych dla rozwoju rekreacji jest jedynie wycinkiem, który wynika z subiektywnego doboru treści przez autorów, do czego autorzy mają pełne prawo. Z punktu widzenia większej użyteczności w kontekście planowania polityki regionalnej województwa oraz Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego zasadne byłoby pogłębienie problematyki rozwoju rekreacji oraz sformułowanie bardziej szczegółowych wniosków wynikających z materiału źródłowego. Dla zwiększenia efektywności zastosowania wniosków w zakresie problemów zagospodarowania rekreacyjno-sportowego wskazane byłoby bardziej szczegółowe określenie wytycznych. Zwłaszcza, że autorzy opracowania słusznie wskazali, że Wrocławski Obszar Funkcjonalny należy uznać za tworzący się region rekreacyjny. Niewątpliwie wartością dodaną opracowania w omawianym kontekście jest obecność map tematycznych, szczególnie o charakterze zbiorczym, na których w rzetelny i przejrzysty sposób przedstawiono dla terenów WrOF uwarunkowania przyrodniczo-kulturowe, uwarunkowania infrastruktury turystycznej, wybrane zagrożenia i ograniczenia, koncepcje planistyczne oraz zaproponowano rekomendacje w zakresie ochrony środowiska. 36 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Bardzo istotnym elementem jest przeprowadzona trafna analiza SWOT. Pozwoliła ona na obiektywne wskazanie mocnych i słabych strony badanego obszaru oraz zidentyfikować szanse i zagrożenia wynikające z jego otoczenia. Opracowanie ma bardzo duże walory poznawcze, naukowe i aplikacyjne, tym samym w pełni zasługuje na wdrożenie. Zaleca się dołączenie streszczenia w języku niespecjalistycznym tak, aby mogło być zrozumiane przez szerszą grupę odbiorców. 37 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 IV. Recenzja zadań pt. Wytyczne dla lokalizacji usług publicznych Zadanie w ramach projektu zostało zrealizowane poprzez dokument „Wytyczne dla lokalizacji usług publicznych”. IV.1. Struktura dokumentu: Przedstawiony do recenzji dokument „Wytyczne dla lokalizacji usług publicznych” obejmuje 50 stron maszynopisu, na które składa się 14 głównych rozdziałów i szereg podrozdziałów: 1. Wstęp 2. Usługi publiczne- definicje, podział oraz rozmieszczenie we WrOF 3. Przeprowadzone analizy przestrzenne 4. Metodologia zastosowana w przeprowadzonych analizach przestrzennych 4.1 Gęstość sieci usług publicznych w gminach WrOF 4.2 Analiza z wykorzystaniem elips odchylenia standardowego od średniego środka we WrOF 4.3 Analiza dostępności poszczególnych rodzajów obiektów usług publicznych we WrOF 5. Placówki opiekuńczo-wychowawcze- placówki opieki żłobkowej 5.1 Analiza gęstości sieci placówek opieki żłobkowej we WrOF 6. Placówki opiekuńczo- wychowawcze-placówki opieki przedszkolnej 6.1 Analiza gęstości sieci placówek przedszkolnych we WrOF 6.2 Analiza dostępności sieci placówek opieki przedszkolnej we WrOF 7. Usługi ochrony zdrowia – placówki opieki zdrowotnej oraz szpitale 7.1 Analiza gęstości sieci placówek opieki zdrowotnej oraz szpitali we WrOF 7.2 Analiza dostępności sieci placówek opieki zdrowotnej we WrOF 7.3 Analiza dostępności szpitali we WrOF 38 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 8. Usługi edukacji – szkoły podstawowe i gimnazja 8.1 Analiza gęstości sieci szkół podstawowych oraz gimnazjów we WrOF 8.2 Analiza dostępności sieci szkół podstawowych oraz gimnazjów we WrOF 9. Usługi społeczne 9.1 Analiza gęstości sieci usług społecznych we WrOF 9.2 Analiza dostępności sieci usług społecznych we WrOF 10. Usługi administracji 10.1 10.1 Analiza gęstości sieci usług administracji we WrOF 10.2 10.2 Analiza dostępności sieci obiektów usług administracji we WrOF 11. Usługi bezpieczeństwa 10.3 11.1. Analiza rozmieszczenia sieci usług bezpieczeństwa we WrOF 10.4 11.2 Analiza dostępności sieci usług bezpieczeństwa we WrOF 12. Dynamicznie rozwijające się obszary zabudowy mieszkaniowej we WrOF 13. Wnioski 14. Wytyczne dla lokalizacji ośrodków usług publicznych we WrOF 10.5 14.1 Założenia dotyczące zasad sytuowania ośrodków usług publicznych dla całego WrOF 10.6 14.2 Wytyczne dla lokalizacji ośrodków usług publicznych dla poszczególnych rodzajów usług publicznych we WrOF Opracowanie zawiera 15 numerowanych i kilkanaście nienumerowanych map. IV.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Analiza dokumentu „Wytyczne dla lokalizacji usług publicznych” dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego wskazuje, że główne rezultaty projektu odpowiadają co do zasady realizacji celów projektu. Przedstawiony materiał może być potraktowany jako materiał 39 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 źródłowy dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego oraz planowania polityki regionalnej na obszarze województwa. W przeprowadzonej ocenie dokonano zbadania zgodności wyników projektu w odniesieniu do następujących dokumentów strategicznych na poziomie krajowym: Strategia Rozwoju Kraju 2020, KPZK 2030. Wykazała ona spójność z wyżej wymienionymi dokumentami. Spójność ta dotyczyła zagadnień przyjętych jako kluczowe pola rozwoju (integracja społeczna, zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych, wzmocnienie warunków realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela, przejście od administrowania do zarządzania rozwojem), odniesienie do układu miejskich obszarów funkcjonalnych oraz kluczowe znaczenie wspierania spójności terytorialnej. Dokonano także oceny zgodności wyników projektu w odniesieniu do następujących dokumentów strategicznych na poziomie regionalnym: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego 2020. W Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 Wrocławski Obszar Funkcjonalny został wymieniony jako Wrocławski Obszar Integracji oraz jako jeden z 11 obszarów interwencji. Wśród celów rozwoju znalazły się włączenie społeczne, podnoszenie poziomu i jakości życia (Cel 7), podniesienie poziomu edukacji kształcenie ustawiczne (Cel 8). Osiągnięcie założonych celów będzie realizowanie poprzez skupienie działań na 8 makrosferach, w tym mikrosferze zdrowie i bezpieczeństwo (np. poprawa dostępności oraz podniesienie jakości udzielania świadczeń leczniczych, podniesienie poziomu bezpieczeństwa osobistego, publicznego i zdrowotnego, w tym ratownictwa ) i edukacja, nauka, kultura, sport i informacja (m.in. poprawa efektywności kształcenia na każdym poziomie i etapie życia, rozbudowa i modernizacja szkolnictwa zawodowego, rozwój społeczeństwa informacyjnego, rozwój e-usług). Zgodność opracowania z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa wyraża się zawartymi zapisami diagnostycznymi uwarunkowań sfery społecznej, wstępnej 40 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 delimitacji obszarów funkcjonalnych (w tym Wrocławskiego Obszaru Metropolitarnego), wpisania się w cele strategiczne rozwoju przestrzennego województwa (m.in. efektywne wykorzystanie własnych zasobów województwa dla poprawy jakości życia i standardów zaspokajania potrzeb społeczeństwa). IV.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu Generalnie struktura dokumentu jest spójna, a treść podzielona na rozdziały logicznie następujące po sobie. Dokument należy ocenić bardzo wysoko z punktu widzenia merytorycznego. Szczegółowa analiza tekstu nasuwa kilka wniosków natury ogólnej i szczegółowej. W dokumencie przedstawiono szereg definicji usług, w tym usług publicznych, na podstawie których autorzy zaproponowali definicję przyjętą w opracowaniu. Z uwagi na złożoność i niejednoznaczność szeregu ujęć teoretycznych odnoszących się do sektora usług postępowanie takie wydaje się w pełni uzasadnione. Za usługi publiczne przyjęto „usługi świadczone przez instytucje publiczne dla mieszkańców, którym dostęp do nich przysługuje bez względu na dochód, a zapewnienie jego jest obowiązkiem państwa. Usługi te świadczone są m.in. przez jednostki budżetowe, ale mogą być także świadczone przez sektor prywatny wspierane finansowo ze środków publicznych”. W grupie usług publicznych wyróżniono poszczególne rodzaje takie jak: − usługi zdrowia (żłobki, placówki opieki zdrowotnej, szpitale itp.), − edukacji (przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja, szkoły ponadpodstawowe), − usługi społeczne (domy kultury, biblioteki, świetlice, kluby i inne), − usługi administracji (urzędy administracji, instytucje, urzędy skarbowe i inne), − usługi bezpieczeństwa (komendy policji, jednostki straży pożarnej, jednostki wojskowe), − usługi techniczne (transport, gospodarka wodna i kanalizacyjna, gospodarka odpadami, zaopatrzenie w energię, usługi cmentarne, zieleń publiczna). 41 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 W ramach prac nad określeniem wytycznych dla lokalizacji usług publicznych przeprowadzono analizy przestrzenne w oparciu o dane zgromadzone głównie w Bazie Danych Obiektów Topograficznych (BDOT) – według stanu na 2011 r.: − - analizy gęstości występowania obiektów usług publicznych we WrOF, − - analizy z wykorzystaniem elips odchylenia standardowego od średniego środka we WrOF, − - analizy dostępności poszczególnych obiektów usług publicznych we WrOF, − - analizy obszarów dynamicznie rozwijających się we WrOF. W opracowaniu zastosowano interesującą, przemyślaną i stosownie uzasadnioną w tekście metodologię analiz przestrzennych. Pozwoliła ona na stworzenie map z podziałem na poszczególne rodzaje usług publicznych. Zaleca się jednak dodanie bardziej rozbudowanego komentarza do poszczególnych map, ponieważ nie są one zbyt czytelne, co w szeregu przypadkach utrudnia odbiór treści przedstawionych w opracowaniu. W szczególności dotyczy to map dostępności usług. Istotną wartością dodaną opracowania jest zebrany materiał dotyczący lokalizacji przestrzennej poszczególnych kategorii ośrodków usługowych we WrOF. Materiał ten może stanowić cenne źródło informacji do sformułowania pogłębionych wniosków. Ponieważ większą część dokumentu poświęcono analizom przestrzennym lokalizacji usług publicznych, wytyczne dla lokalizacji usług publicznych, czyli kluczowe kwestie, zawarto na pięciu stronach. Przy tym wytyczne dla lokalizacji usług publicznych we WrOF przedstawiono z podziałem na wytyczne funkcjonalno-przestrzenne, organizacyjne i urbanistyczno-architektoniczne Przedstawione wytyczne mają charakter nieco zbyt ogólny i odnosi się wrażenie, że są one prawdziwe dla większości obszarów funkcjonalnych w Polsce. Brakuje szczegółowego odniesienia do poszczególnych rodzajów usług we WrOF, w tym uwzględniających jego specyfikę i odzwierciedlających szereg zjawisk zachodzących w jego obrębie. Wnioskowanie takie ułatwia z pewnością bardzo dobra część diagnostyczna 42 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 dokumentu, w związku z czym celowe byłoby przeprowadzenie nieznacznego doprecyzowania sformułowanych wytycznych. Przykładem może być w tym kontekście zapis: „wyrównywanie poziomu dostępności do poszczególnych typów usług publicznych w poszczególnych w gminach WrOF poprzez: − realizowanie inwestycji infrastruktury komunikacyjnej w powiązaniu z ośrodkami usługowymi, − organizację połączeń komunikacyjnych pomiędzy obszarami położonymi poza zasięgiem sieci usług z ośrodkami usługowymi w ramach transportu publicznego, − zwiększenie roli mieszkańców w podejmowaniu decyzji dotyczących przeznaczania środków finansowych w ramach realizowania inwestycji publicznych (np. poprzez „budżet obywatelski”). Dokument w sposób spójny i przemyślany ujmuje zaprezentowaną problematykę. Opracowanie ma bardzo duże walory poznawcze, naukowe i aplikacyjne. Zaleca się dołączenie streszczenia w języku niespecjalistycznym, tak aby mógł być zrozumiany w szerszym, niż tylko naukowym, gronie odbiorców. IV.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Recenzowany dokument może być istotną podstawą źródłową do dalszych prac nad powołaniem przez samorząd województwa miejskiego obszaru funkcjonalnego ośrodka wojewódzkiego jakim jest WrOF. Przedstawione opracowanie stanowi też ważny materiał planowania i realizacji polityki regionalnej oraz przestrzennej na obszarze województwa. Podjęta problematyka usług publicznych z natury rzeczy jest bardzo rozległa. Autorzy w sposób syntetyczny przedstawili najważniejsze elementy według kategorii usług 43 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 publicznych na obszarze WrOF. Z punktu widzenia planowania strategicznego istotną wartością dodaną jest materiał źródłowy zebrany i omówiony w formie zaawansowanych analiz przestrzennych, których obrazem wynikowym są mapy. W wielu miejscach, dla większej czytelności, należałoby uzupełnić komentarze wynikowe do poszczególnych map, tak by mogły być zrozumiane przez większe grono odbiorców. Zestawione wytyczne dla lokalizacji usług publicznych we WrOF mają charakter bardzo ogólny i z punktu widzenia Zintegrowanej Strategii Rozwoju WrOF należałoby je uszczegółowić i dostosować do specyfiki obszaru. Opracowanie ma bardzo duże walory poznawcze, naukowe i aplikacyjne, tym samym zasługuje na wykorzystanie przy formułowaniu Zintegrowanej Strategii Rozwoju WrOF. 44 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 V. Recenzja zadań pt. Określenie kierunkowych inwestycji we WrOF oraz Diagnoza możliwości wdrożenia Oba zadania w ramach projektu zostały zrealizowane poprzez dokument „Diagnoza możliwości wdrożenia wraz ze wskazaniem kierunkowych inwestycji we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym w kontekście założeń wspólnej strategii dla WrOF”. V.1. Struktura dokumentu: Przedstawiony do recenzji dokument zrealizowany w ramach Działania pt. " Wytyczne dla Strategii Spójności Przestrzennej WrOF" obejmuje dwa zadania: „Określenie kierunkowych inwestycji we WrOF" oraz „Diagnoza możliwości wdrożenia". Oceniany dokument „Diagnoza możliwości wdrożenia wraz ze wskazaniem kierunkowych inwestycji we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym w kontekście założeń wspólnej strategii dla WrOF” obejmuje w części tekstowej 104 strony maszynopisu, na które składają się założenia wstępne, pięć rozdziałów numerowanych, podsumowanie oraz bibliografia. Rozdziały merytorycznie dotyczą: − syntezy, oceny i uzasadnienia zaproponowanych wytycznych, − określenia proponowanych kierunkowych inwestycji w aspekcie wzmocnienia terytorialnej integracji we WrOF, − analizy możliwości wdrożenia proponowanych inwestycji oraz realizacji działań w odniesieniu do źródeł finansowania oraz możliwości ich pozyskania, − określenia założeń dla modelu długofalowej współpracy jednostek samorządowych we WrOF, − identyfikacji miejsca analizowanych funkcji w regionalnych strategiach i dokumentach planistycznych. Przy opracowaniu części tekstowej wykorzystano 25 pozycji bibliograficznych, na które składają się głównie opracowania eksperckie i naukowe, jak również dokumenty planistyczne 45 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 i strategiczne. Do zobrazowania przedstawionych zjawisk wykorzystano 6 tabel oraz 5 rycin. Niektóre z przywołanych w opracowaniu pozycji nie wykazano w końcowym zestawieniu bibliograficznym (np. prac Komornickiego), stąd przy wykorzystywaniu materiału tekstowego w innych opracowaniach analityczno-studialnych i dokumentach strategicznych należałoby dokonać nieznacznego uzupełnienia przedłożonego do oceny tekstu. V.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Przedstawione do recenzji opracowanie stanowi potencjalnie ważny element dla opracowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego oraz planowania polityki regionalnej i przestrzennej na obszarze województwa. Wynika to z faktu, iż oprócz warstwy analityczno-studialnej określa kierunkowe inwestycje na obszarze WrOF oraz diagnozuje możliwości ich wdrożenia. Ma więc istotne znaczenie dla implementacji polityki przestrzennej i regionalnej, ukierunkowując jej charakter. Niesłychanie ważne są w tym kontekście kwestie określenia obiektywnych kryteriów wyboru proponowanego zakresu interwencji. Z uwagi na złożoność obszaru WrOF oraz rozbieżność oczekiwań wielu grup interesariuszy polityki regionalnej było to z pewnością zadanie niesłychanie trudne. Sformułowane w dokumencie kierunkowe inwestycje są w pełni zgodne z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Odpowiadają formułowanym w warstwie diagnostycznej potrzebom oraz realizują szereg formułowanych przez nie celów strategicznych i operacyjnych. W dokumencie dokonano szczegółowego przeglądu regionalnych strategii i dokumentów planistycznych pod kątem zawartości w nich treści odnoszących się bezpośrednio lub pośrednio do obszaru WrOF. Analiza objęła: Strategię Rozwoju Województwa Dolnośląskiego, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa 46 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 Dolnośląskiego, Projekt Strategii Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Uwzględniono w nich treści odnoszące się do funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych, planu transportowego, ochrony środowiska i rozwoju rekreacji, usług publicznych. V.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu W dokumencie w części wstępnej omówiono teoretyczne aspekty spójności funkcjonalnej oraz jej relacje ze spójnością terytorialną. Jednoznaczne określenie rozumienia pojęcia spójności funkcjonalnej jest bardzo ważne, ponieważ determinuje zasadnicze przesłanki kształtowania polityki regionalnej, w tym jej fundamentalny dylemat - równość versus efektywność. W opracowaniu przyjęto punkt widzenia wpisujący się w koncepcję polityki rozwoju zintegrowanego, której zasadniczym celem jest eliminowanie głównych barier i ograniczeń rozwoju, a nie bezwzględna realizacja postulatu egalitarności. Podejście takie wydaje się zasadne, zwłaszcza, iż jest zgodne z głównymi założeniami polityki regionalnej realizowanej na poziomie kraju. Jakkolwiek w pracy dokonano więc wyboru zasadniczej przesłanki kształtowania polityki przestrzennej i regionalnej, to jednak celowe byłoby dokonanie jej uszczegółowienia w odniesieniu do obszaru WrOF. W tym m.in. pokazania, czy i w jakim stopniu wpływa ona na konkretne rozstrzygnięcia odnośnie wyboru kierunkowych inwestycji. Pierwsza część dokumentu (rozdział 1) stanowi syntezę i podsumowanie analiz dotyczących: lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych, planu transportowego, ochrony środowiska i rozwoju rekreacji, lokalizacji usług publicznych. Część ta trafnie wyodrębnia kluczowe problemy rozwoju przestrzennego WrOF. Szczegółowa ocena przedstawionych analiz dokonana została w odrębnych częściach recenzji. Zasadnicza i najważniejsza część dokumentu dotyczyła określenia proponowanych kierunkowych inwestycji na obszarze WrOF. Wydaje się, iż zasadne byłoby przyjęcie szczegółowych kryteriów wyboru inwestycji o charakterze kierunkowym, w tym dokonanie 47 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 próby zdefiniowania pojęcia inwestycji kierunkowych. W dokumencie nie sprecyzowano ich w jednoznaczny sposób. Podano natomiast w postaci ogólnych przesłanek. Wskazano przy tym m.in. na: − inwestycje o charakterze przekrojowym, obejmujące całe terytorium WrOF, − inwestycje o charakterze punktowym, mogące znacząco podnosić standard lokalny, wyznaczając kierunek działań dla mieszkańców, podmiotów gospodarczych i pozostałych jednostek samorządowych z obszaru WrOF. Na tej podstawie w odniesieniu do lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych sformułowano trzy zasadnicze grupy przedsięwzięć do realizacji: − poprawa efektywności energetycznej i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej oraz budynkach mieszkalnych na terenie WrOF, − budownictwo pasywne na terenie WrOF, − program rewitalizacji społecznej, przestrzennej i gospodarczej obszaru WrOF. Dobór powyższych przedsięwzięć oparto o rozpoznanie realnych potrzeb zgłaszanych ze strony samorządów lokalnych na etapie konstruowania dokumentu. Ich zakres ma więc pełne uzasadnienie realizacyjne. W tekście nie wskazano jednakże bezpośredniego uzasadnienia merytorycznego. W kontekście wcześniejszych analiz można jednakże zauważyć ich zasadność i trafność (np. w odniesieniu do największych problemów obszaru). Jakkolwiek w dokumencie określono główne rodzaje planowanych przedsięwzięć, to jednak mają one charakter bardziej ogólnych programów, niż konkretnego planu inwestycyjnego. Na poziomie ogólnym oczywiście należy zauważyć, iż powinny się one przyczynić do poprawy spójności przestrzennej obszaru WrOF. Ich ocena szczegółowa jest jednak utrudniona, ponieważ zależy m.in. od jednoznacznie sprecyzowanych i obiektywnych kryteriów wyboru poszczególnych zadań inwestycyjnych. Wydaje się, iż w dokumencie powinny się znaleźć jeśli nie wykaz tych kryteriów, to przynajmniej zapis o konieczności ich określenia na dalszym etapie prac. Stąd zaleceniem do implementacji zapisów ocenianego 48 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 dokumentu w pracach nad strategią rozwoju WrOF jest umieszczenie stosownych zapisów odnośnie kryteriów wyboru. W odniesieniu do lokalizacji inwestycji związanych z planem transportowym sformułowano następujące grupy przedsięwzięć do realizacji: − rozbudowa systemu tras rowerowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą we WrOF, − stworzenie spójnego systemu zintegrowanych centrów przesiadkowych, − poprawa dostępności transportowej WrOF poprzez przebudowę dróg wjazdowych do Wrocławia oraz usprawnienie połączeń z drogami krajowymi i wojewódzkimi na terenie WrOF. Oparto je częściowo o przegląd zamierzeń artykułowanych we wcześniejszych opracowaniach dotyczących wrocławskiego obszaru metropolitalnego. Zaletą takiego podejścia jest mocne osadzenie projektowanych rozwiązań w wieloletnim dorobku eksperckim. Z drugiej jednak strony należy mieć na uwadze, iż dotyczyły one nieco innego zakresu przestrzennego oraz horyzontu czasowego. Zważywszy na tempo przebiegu niektórych procesów w obszarach suburbialnych, nie zawsze wnioski płynące z wcześniejszych badań odpowiadają realiom współczesności. Stąd uwzględnienie wyników badań prowadzonych dla obszaru metropolitalnego powinno być bardzo ostrożne i mieć co najwyżej charakter wspomagający proces podejmowani decyzji przestrzennych. W dokumencie podkreślono, iż kierunkowe inwestycje zarówno w ścisłym rdzeniu, jak i oddaleniu od centrum WrOF powinny być nakierowane na poprawę jakości życia społeczności lokalnej, a identyfikacja tych potrzeb jest domeną przedstawicieli tych społeczności we władzach lokalnych. Nie zmienia to jednak faktu, iż artykułowanie planów inwestycyjnych w odniesieniu do infrastruktury transportowej ma z natury ponadlokalny. Pewnym problemem przy identyfikacji inwestycji planowanych do realizacji w ramach WrOF był fakt, iż oparto je także o analizy prowadzone w trakcie prac nad ZIT WrOF (który miał inny zakres przestrzenny). Należy podkreślić, iż ze względu na odrębny zakres przestrzenny wnioski z tych analiz mogą mieć charakter wspomagający proces planowania 49 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 WrOF, ale nie powinny stanowić zasadniczej przesłanki przy podejmowaniu strategicznie istotnych decyzji. Dlatego też dalsze kształtowanie polityki regionalnej i polityki przestrzennej w odniesieniu do WrOF musi bezwzględnie uwzględniać kontekst całego jego obszaru. Stąd w toku dalszych prac planowany zakres inwestycji powinien zostać poszerzony tak, aby objąć tereny gmin położonych w dalszej odległości od Wrocławia. W chwili obecnej praktycznie całość planowanych inwestycji koncentruje się we Wrocławiu lub w jego bezpośrednim położeniu. Wskazane byłoby wyjaśnienie przyczyn tej koncentracji tak, aby zakres przestrzenny zakładanych do realizacji przedsięwzięć był uzasadniony i czytelny dla wszystkich interesariuszy WrOF. W odniesieniu do kierunkowych inwestycji na rzecz ochrony środowiska sformułowano następujące grupy przedsięwzięć: − programu racjonalizacji gospodarki wodno-ściekowej na terenie WrOF w aglomeracjach do 10 tys. RLM, − programu poprawy stanu środowiska naturalnego i bezpieczeństwa na terenie WrOF. Podobnie jak we wcześniejszych grupach problemowych zakres tematyczny zamierzeń inwestycyjnych wydaje się trafny, aczkolwiek nieco zbyt ogólny. W toku dalszych prac należałoby dokonać doprecyzowania, które projekty mieszczące się tematycznie w powyższych sformułowaniach mają charakter priorytetowy dla WrOF, czy zakłada się np. etapowanie realizacji inwestycji z punktu widzenia przestrzennego, zakresu tematycznego, itp. W odniesieniu do diagnozy możliwości wdrożenia w dokumencie słusznie podkreślono, iż zasadniczym źródłem finansowania zamierzeń inwestycyjnych na obszarze WrOF będą Zintegrowane Inwestycje Terytorialne, współfinansowane ze źródeł UE w okresie programowania 2014-2020. Również słusznie podkreślono, iż z punktu widzenia formalnego ZIT będą realizować cele ZIT na obszarze WrOF. Skutkuje to tym, iż zamierzenia inwestycyjne WrOF nie ujęte w zapisach ZIT nie będą miały możliwości finansowania ze źródeł ZIT. Ponadto wskazano na bardzo duże rozbieżności między oczekiwaniami 50 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 potencjalnych beneficjentów wsparcia (samorządy lokalne), a realnymi możliwościami finansowymi (skalę niedoborów oszacowana na prawie 4 mld. zł.). W dokumencie wskazano inne, potencjalne źródło finansowania - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (PROW 2014-2020) w wysokości około 130 mln zł. Wydaje się, iż należałoby dokonać szerszego przeglądu jeszcze innych, potencjalnych możliwości pozyskania środków. Nawet w sytuacji, gdy siłą rzeczy będą to źródła znacznie mniejsze i trudniejsze do zrealizowania. Z uwagi na skalę potrzeb inwestycyjnych bezwzględnie konieczne wydaje się określenie przejrzystych kryteriów wyboru zadań inwestycyjnych o charakterze priorytetowym oraz oparcie o te kryteria procedury kwalifikowania tych zadań do realizacji. W diagnozie zasadne byłoby także dokonanie przeglądu potencjalnych problemów realizacji inwestycji, możliwości uruchomienia mechanizmów mnożnikowych np. poprzez szerszy udział instytucji sektora pozarządowego. Celowe byłoby też dokonanie rozważenia preferowanych beneficjentów wsparcia publicznego: koncentracja środków na inwestycjach zgłaszanych przez samorządy lokalne, czy też większa partycypacja w nich jednostek sektora non-profit oraz instytucji prywatnych. V.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Oceniany dokument może stanowić ważny punkt wyjścia do formułowania szczegółowych zapisów Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Wskazuje najważniejsze grupy planowanych inwestycji, identyfikuje najważniejsze problemy związane z ich wdrożeniem, wykazuje przy tym wewnętrzną spójność w zakresie wymaganym tego typu dokumentom. Po uwzględnieniu uwag zawartych 51 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 w recenzji oraz doprecyzowaniu kryteriów wyboru projektów inwestycyjnych może stanowić istotny wkład do Zintegrowanej Strategii Rozwoju WrOF oraz do szeregu opracowań o charakterze strategicznym i analityczno-studialnym poświęconym obszarom funkcjonalnym. Przedłożony do oceny dokument realizuje zakładane cele i stanowi istotną wartość dodaną w kontekście wymogów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. 52 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 VI. Recenzja zadań pt. Opracowanie matrycy dla wielopoziomowego zarządzania przestrzenią Zadanie w ramach projektu zostało zrealizowane poprzez dokument „Matryca dla wielopoziomowego zarządzania przestrzenią”. VI.1. Struktura dokumentu: Struktura dokumentu jest prawidłowa. Opracowanie obejmuje 13 stron i składa się z dwóch rozdziałów. w tekście nie wykorzystano ilustracji graficznych (rycin oraz tabel). VI.2. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. W tekście brak jest bezpośrednich odniesień do dokumentów strategicznych na poziomie krajowym i regionalnym. Natomiast jego treść nawiązuje pośrednio do Strategii Rozwoju Kraju 2020, KPZK 2030, Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020, ponieważ porusza kwestie zintegrowanego podejścia do polityki rozwoju, w tym szczególnie polityki przestrzennej. Wskazuje, że kreowanie zintegrowanej polityki przestrzennej jest bardzo ważne, szczególnie w kontekście spójności terytorialnej i generalnego celu rozwoju regionalnego dotyczącego spójności. Ponadto wyniki opracowania są istotne w kontekście nowych instrumentów rozwoju jak np. zintegrowane inwestycje terytorialne. Przedmiot opracowania jest zgodny z głównymi założeniami podstawowych dokumentów strategicznych poziomu krajowego i regionalnego. VI.3. Ocena spójności wewnętrznej projektu Problematyka nowego podejścia do zarządzania przestrzenią jest szczególnie istotna w kontekście obszarów funkcjonalnych, gdyż obecnie w Polsce brak jest odpowiednich narzędzi 53 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 integracji procesów planowania na obszarach funkcjonalnych, które składają się z dużej liczby jednostek administracyjnych zarządzanych przez poszczególne samorządy lokalne. Prowadzą one autonomiczną politykę zarówno w dziedzinie planowania przestrzennego, jak i rozwoju społeczno-gospodarczego. Istotnym problemem jest przy tym brak wzajemnej współpracy (zwłaszcza z samorządami gmin sąsiednich). W opracowaniu słusznie zauważono, iż efektem istniejącego systemu prawnego jest tworzenie wielu lokalnych strategii rozwoju i planów przestrzennych, które często nie są ze sobą spójne. Wypracowanie sposobów kompleksowego i skoordynowanego planowania przestrzennego dla obszarów funkcjonalnych wiązać się będzie z wielością podmiotów, które w taki proces muszą być zaangażowane. W dokumencie podkreślono potrzebę uchwalenia ustawy metropolitalnej, ale także wagę współpracy i integracji oddolnej samorządów lokalnych. Dokument trafnie zauważa, iż integracja funkcjonalno–przestrzenna w zakresie spójnego systemu planowania może skutecznie przeciwdziałać występowaniu niekorzystnych zjawisk przestrzennych i zarazem sprzyjać procesom rozwoju. W fazie wstępnej integracja ta mogłaby polegać na wskazaniu pilotażowych działań na rzecz zwiększenia spójności przestrzennej danego obszaru oraz określeniu warunków i zasad dla wybranych obszarów interwencji jako narzędzi, które w dłuższej perspektywie mogą stanowić fundament dla poprawy spójności w wymiarze funkcjonalnym między poszczególnymi samorządami lokalnymi. W części drugiej dokumentu przytoczono szereg wniosków z opracowań naukowych i eksperckich w zakresie wielopoziomowego zarządzania jednostkami terytorialnymi. Biorąc jednak pod uwagę realne uwarunkowania występujące w Polsce podkreślono trudność w zarządzaniu obszarami funkcjonalnymi. Wskazano przy tym na kilka propozycji, z podkreśleniem ich zalet, a także problemów w ich rzeczywistym wdrożeniu. Wydaje się, że model jednopoziomowy rozdrobniony, jako możliwy model współpracy dla JST ramach WrOF wydaje się trafny. Wykorzystywane są przy tym możliwości współdziałania JST przewidziane w ustawach ustrojowych o samorządzie terytorialnym. 54 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 W dokumencie podkreśla się także, iż zarządzanie publiczne może odbywać się również poprzez horyzontalne, elastyczne, niekoniecznie sformalizowane sieci współpracy między różnymi aktorami, tak jak w modelu multi-level governance. Jednakże w praktyce nie możemy mówić o jego występowaniu we WrOF, gdyż w procesie tym m.in. powinni aktywnie uczestniczyć nie tylko aktorzy publiczni, ale i niepubliczni. Autorzy rozważają także model zakładający wyodrębnienie osobnych formalnych struktur metropolitalnych, jako osobnego szczebla samorządowego utworzonego dla realizacji wybranych funkcji (transport, planowanie przestrzenne, wybrane elementy bezpieczeństwa publicznego). Z uwagi na fakt, iż nie jest to możliwe dla pojedynczego obszaru funkcjonalnego, Autorzy wskazują na konieczność podjęcia próby powołania niezależnej instytucji, na której forum samorządy lokalne (bez oddawania jej kompetencji) mogłyby przetestować szanse osiągania konsensusu w wybranych dziedzinach, a docelowo dążyć do sformalizowania współpracy. Słusznie wskazano także, iż najistotniejsza wydaje się potrzeba wypracowania wspólnej polityki transportowej i komunikacyjnej oraz stałej i efektywnej współpracy podmiotów publicznych i niepublicznych w kreowaniu zintegrowanej przestrzeni WrOF. Mogłoby to być realizowane poprzez ustalanie kilku alternatywnych koncepcji zagospodarowania, ocenę finansową, wstępną weryfikację przez lokalnych decydentów, konsultacje społeczne i finalny wybór koncepcji. Jakkolwiek propozycję tę można uznać za słuszną, to jednakże bez odpowiednich uregulowań prawnych jej realizacja w praktyce wydaje się raczej mało realna. Dokument jest spójnym, jakkolwiek bardzo skrótowym i syntetycznym ujęciem zaprezentowanej problematyki. Opracowanie ma pewne walory poznawcze i naukowe. Prezentuje szereg koncepcji zaradzania przestrzenią, które mogą być wykorzystane jako modelowe i stanowić odniesienie dla przyszłego kształtowania systemu zarządzania obszarem WrOF. Wydaje się jednak, iż dokument zrealizował tylko w części zakładane cele. Wskazane byłoby jego poszerzenie oraz dokonanie próby przełożenia na praktykę zasady koncepcji multi-level governance. Celowe wydaje się także stworzenie uproszczonej matrycy zarządzania przestrzenią, która stanowiłaby punkt wyjścia do dalszych dyskusji nad realizacją 55 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 idei wielopoziomowego zarządzania przestrzenią. Wskazane byłoby także dokonanie oceny jej możliwości wdrożenia z punktu widzenia uwarunkowań formalno-prawnych oraz utrwalonych w praktyce wzorców zarządzania oraz wzorców współpracy jednostek różnego typu. Należy mieć przy tym świadomość, iż jest to zadanie niesłychanie trudne i wymagające przeprowadzenia szeregu kompleksowych badań. W tym kontekście oceniany dokument stanowi punkt wyjścia dla dalszych prac nad realizacją zasady wielopoziomowego zarządzania przestrzenią. VI.4. Ocena wartości dodanej projektu w stosunku do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego” oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Wydaje się, że recenzowany dokument może być podstawą źródłową do dalszych prac nad docelowym modelem zarządzania we WrOF. Ponadto może być wykorzystany do przeprowadzenia konsultacji między JST z obszaru WrOF, z udziałem władz regionalnych, odnośnie zarządzania WrOF, a także służyć jako materiał do dalszych analiz i, w dalszej perspektywie, opracowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju WROF. 56 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013 VII. Podsumowanie recenzji w odniesieniu do Działania pt. Wytyczne dla Strategii Spójności Przestrzennej WrOF Oceniane dokumenty realizujące zadania w ramach ocenianego działania, pomimo wskazanych, drobnych mankamentów oraz sugestii korekt i uzupełnień w pełni zadowalający sposób realizują zakładane w projekcie cele. Osiągnięte rezultaty są zgodne z zakładanymi celami strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Zrealizowane badania wykazują wymaganą spójność wewnętrzną oraz stanowią istotną wartość dodaną w stosunku do wymogów Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014 r. w odniesieniu do „miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego”. W konsekwencji powinny być pomocne w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. 57 Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013
