Zmiany ogniskowe w wątrobie Maciej Kajor Katedra i Zakład Patomorfologii w Katowicach

Zmiany ogniskowe w wątrobie Maciej Kajor Katedra i Zakład Patomorfologii w Katowicach

Zmiany ogniskowe w wątrobie
Maciej Kajor
Katedra i Zakład Patomorfologii
w Katowicach
Śląski Uniwersytet Medyczny
Podział diagnostycznych badań
zmian ogniskowych w wątrobie
Cytologiczne:
a. biopsja cienkoigłowa –rozmaz
barwienie H-E
b. biopsja cienkoigłowa – badanie metodą „cell block”
Histopatologiczne:
a. biopsja gruboigłowa
b. pobranie chirurgiczne wycinka obwodowo leżącego
guza
c. pobranie segmentu lub płata wątroby
d. transplantacja wątroby
Podział łagodnych wątrobowych zmian
ogniskowych
Łagodne guzy wywodzące się z tkanki wątrobowej
ogniskowy rozrost guzkowy (focal nodular
hyperplasia)
gruczolak wątrobowokomórkowy (adenoma
hepatocellulare)
gruczolakowatość wieloogniskowa (multiple
hepatocellular adenomatosis)
Podział łagodnych wątrobowych zmian
ogniskowych
Łagodne guzy mezenchymalne
1. Mieszane guzy mezenchymalno-nabłonkowe
mezenchymal hamartoma
mixed hamatroma (mixed adenoma)
2. Guzy pochodzenia naczyniowego
infantile haemangiothelioma
cavernous haemangioma
lymphangioma
3. Guzy z komponentą tkanki tłuszczowej
lipoma
angiomyolipoma, angiomyelolipoma
focal fatty change
Podział łagodnych wątrobowych zmian
ogniskowych c.d.
4. Guzy wywodzące się
z tkanki łącznej włóknistej
fibroma
inflammatory pseudotumor
5. Guzy wywodzące się z tkanki mięśniowej gładkiej
leiomyoma
6. Guzy wywodzące się z tkanki nerwowej
neurofibromatosis
schwannoma
7. Guzy wywodzące się z tkanki chrzęstnej
chondroma
Łagodne zmiany ogniskowe wywodzące
się z dróg żółciowych
Bile duct adenoma
Von Meyenburg complex (microhamartoma)
Biliary cystadenoma
Biliary cystadenoma with mezenchymal ovarian-like
stroma
Podział złośliwych zmian ogniskowych
wywodzących się z tkanki nabłonkowej
Hepatocellular carcinoma
Hepatoblastoma
Cholangiocarcinoma
Mixed hepatocholangiocarcinoma
Hepatobiliary cystadenocarcinoma
Podział złośliwych nienabłonkowych
wątrobowych zmian ogniskowych
Angiosarcoma
Epithelioid haemangiothelioma
Kaposi sarcoma
Lymphomas
Histiocytosis X
Ogniskowy rozrost guzkowy
(focal nodular hyperplasia)
Przyczyna: wrodzona malformacja naczyniowa
uszkodzenie naczyń
nadekspresja syntetazy glutaminowej
w okołowrotnej przestrzeni we wczesnej
fazie rozwojowej FNH
Hist-pat: zwykle płatowaty, dobrze odgraniczony
nie otorebkowany
centralna włóknista blizna z pogrubiałymi
naczyniami żylnymi o dużej średnicy
Focal nodular hyperplasia
Focal nodular hyperplasia
Mezenchymalny guz (hamartoma)
wątroby
Guz wieku niemowlęcego. Utkanie guza stanowią
cewkowate, wyścielone nabłonkiem struktury
przypominające przewody żółciowe o niezwykłym
przebiegu, zanurzone we włóknistym, luźnym
i obrzękłym podścielisku.
Mezenchymalny guz (hamartoma)
wątroby
Bile duct adenoma
Biliary cystadenoma
Biliary cystadenoma
Biliary cystadenocarcinoma
hepatoblastoma (typ epitelioidno-mezenchymalny)
Histologiczne warianty raków
wątrobowokomórkowych (HCC)
HCC of usual type – pseudoglandular
- trabecular
- solidum
Sclerosing HCC
Clear cell HCC
Spindle cell (sarcomatoid) HCC
Pleomorphic (giant cell anaplastic) HCC
Fibrolamellar HCC
Hcc - badanie cytologiczne – H-E 20x
Hcc badanie cytologiczne nieprawidłowa mitoza – H-E 40x
Hcc – badanie cytologiczne – inkluzje wewnątrzjądrowe H-E 40x
Hcc – badanie cytologiczne – nieprawidłowe mitoza H-E 40x
Hcc - cell block H-E 20x
HCC - cell block H-E 200x
Cell block hepatol 100x
Biopsja gruboigłowa H-E 20x
Biopsja gruboigłowa H-E 100x
Biopsja gruboigłowa H-E 400x
Biopsja gruboigłowa hepatol 200x
Hcc postać pseudogruczołowa H-E 200x (wątroba wyszczepiona)
Hcc postać beleczkowa H-E 200x (wątroba wyszczepiona)
HCC typ włóknisto-blaszkowy
Hcc postać fibrolamelarna H-E 200x
Diagnostyka różnicowa HCC
z hapatocellular Adenoma (HCA)
HCA
zwykle bez marskości
często lity, zbity
bez torebki
bez cytologicznej atypii
włókna reticulinowe (+)
przestrzenie wr-żół. (+,-)
HCC
często w marskości
czasami otorebkowany
z atypią
(-) lub resztkowe
najczęściej (-)
Biopsja gruboigłowa Gordon 400x
intrahepatic cholangiocarcinoma
cholangiocarcinoma
Histologiczne markery pomagające
zróżnicować HCC i CHC
AFP
CEA policlonalny
Hepar-1
α1-antytrypsyna
CD10
CEA monoklonalny
CK7
CK19
CK20
EMA
P53
MOC31
HCC
15-70%
50-90%
80-90%
55-90%
ok.50%
negatywny
negatywna>90%
negatywna>70%
negatywna>90%
negatywna>90%
<10% ogniskowo
negatywne>90%
CHC
negatywny >90%
negatywny >90%
negatywny
negatywny >90%
negatywny
80-90%
80-90%
80-90%
30-70%
>70%
>60%
100%
S.Geller, L.Petrovic Biopsy Inerpretation of the liver
Różnicowa diagnostyka immunohistochemiczna
niektórych przerzutów nowotworowych
w wątrobie
nowotwór drobnokomórkowy
CK
CK7, CK20, CK19
synaptofizyna LCA,MPO
CD56, ki67
CD3, CD20, bcl1, bcl6
Różnicowa diagnostyka immunohistochemiczna
niektórych przerzutów nowotworowych
w wątrobie
nowotwór gruczołowy
ABpaS
CK7, CK18, CK19, CK20
hepar1
+
Abpas(+) – górna cz. przew. pok., trzustka
Jajnik - WT-1, ES gruczoł piersiowy – mammoglobina, ES
Carcinoma hepatocellulare H-E 20x (wątroba wyszczepiona)
Hcc barwienie hepatocyty 20x (wątroba wyszczepiona)
Badania cytologiczne
Rozmaz utrwalany w 95% alkoholu (błąd – utrwalanie cytofix)
zalety: a. małe koszty badania
b. małe prawdopodobieństwo powikłań (krwotok)
c. krótki czas wykonania diagnostycznego
preparatu
wady: a. często aspiracja krwi – brak diagnostycznego
materiału
b. brak możliwości wykonania badań
immunohistochemicznych w celu fenotypizacji
guza i określenia czy zmiana jest pierwotna
czy wtórna (przerzut)
c. brak możliwości wykonania barwień
wybiórczych
Badania cytologiczne metodą „cell block”
Materiał cytologiczny utrwalany w zbuforowanej formalinie,
odwirowany, osad zatapiany w parafinie, krojony seryjnie
i zabarwiony wstępnie H-E
Zalety: a. możliwość oceny i porównania struktur tkankowych
guza i narządu
b. możliwość wykonania barwień wybiórczych
ABpaS – śluz, spichrzanie Fe
c. możliwość fenotypizacji immunohistochemiczn
guza (hepatocyty, AFP, CK, chromogranina, synaptofizyna,
ki-67)
Badania cytologiczne metodą „cell block”
Wady: a. czas trwania badania od kilku do kilkunastu dni
b. droższe od klasycznego badania cytologicznego
c. brak diagnostycznego materiału a wysokie koszty
Ocena czy wykonać cell block należy do klinicysty lub po
uzgodnieniu do patologa a zależy od wzrokowej oceny ilości
pobranego materiału
Hcc – biopsja gruboigłowa
Zalety: a. możliwość oceny i porównania struktur tkankowych
guza i narządu
b. możliwość wykonania barwień wybiórczych
ABpaS – śluz, spichrzanie Fe
c. możliwość fenotypizacji immunohistochemicznie
guza (hepatocyty, AFP, CK, chromogranina, synaptofizyna,
ki-67)
d. pozyskanie objętościowo większej ilości materiału
tkankowego
Hcc – biopsja gruboigłowa
Zalety: e. często możliwość porównania prawidłowego utkania
wątroby z tkankami guza
f. możliwość różnicowania adenoma z carcinoma
hepatocellulare
Wady: a. większe prawdopodopieństwo powikłań (krwawienia)
niż biopsji cienkoigłowej
Hcc - cell block H-E 20x
Hcc - cell block AB paS 40x
Hcc cell block H-E 200x
Cell block hepatol 200x