Odmiany i doświadczenia porejestrowe w 2014 roku

Transkrypt

Agrotechnika
Odmiany i doświadczenia porejestrowe w 2014 roku
Waldemar Janiak, COBORU w Słupi Wielkiej
Plantacje przemysłowe obsiewane są
w większości odmianami zarejestrowanymi w Polsce. Mimo importu pewnej
ilości nasion odmian z katalogu wspólnotowego (CCA), które nie są zarejestrowane w naszym kraju, liczba odmian
buraka w krajowym rejestrze utrzymuje
się na dość stabilnym poziomie.
odmian znanych
już plantatorom
i cukrownikom z
odmianami nowo
zarejestrowanymi, które w więk-szym
udziale
dopiero będą oferowane do uprawy, odbywa się w
porejestrowych
doświadczeniach
odmianowych i
rolniczych (PDOiR). W 2014 roku
założone były one
w 11 miejscowościach na terenie
kraju, w głównych
rejonach uprawy
buraka. W celu
określenia skutków braku ochrony
chemicznej
przed chorobami
liści oraz wytypowania odmian,
których plonowanie w mniejszym stopniu zależy od stosowania fungicydów,
trzy z doświadczeń zrealizowano jako
dwuczynnikowe. Zamiarem było porównanie w nich plonowania odmian przy
standardowej uprawie, tzn. z zastosowaniem ochrony chemicznej przeciwko
Pod koniec 2014 roku w krajowym rejestrze znajdowało się 90 odmian buraka
pochodzących z dwóch krajowych i siedmiu zagranicznych firm hodowlano-nasiennych. Około 2/3 całego zestawu odmian zarejestrowano w ostatnim 5-leciu,
w tym 15 wiosną 2014 roku. Znaczenie
starszych odmian w produkcji jest małe.
Wpis odmian do rejestru poprzedzony
jest dwuletnią serią badań urzędowych,
w których ocenia się ich zdolność plonotwórczą, jakość technologiczną, stopień
podatności na choroby, a także polową
zdolność wschodów. Nowe odmiany
wnoszą postęp biologiczny w cechach
plonotwórczych, jakościowych oraz odpornościowych. To przyspiesza wycofywanie z rejestru odmian bez takich cech,
a więc i bez większej przyszłości rynkowej. W 2014 roku skreślono z rejestru 7
takich odmian.
Z przyczyn zarówno organizacyjnych
jak i ekonomicznych, nie jest możliwy
wysiew całego zestawu zarejestrowanych
odmian. Porównanie aktualnej wartości
chwościkowi buraka oraz przy braku
takiej ochrony. Cztery doświadczenia
były finansowane z budżetu COBORU,
a pozostałe przez spółki cukrowe: Krajową Spółkę Cukrową S.A., Nordzucker
Polska S.A., Pfeifer & Langen Polska
S.A. i Südzucker Polska S.A. Do badań

14

BURAK CUKROWY 2/2015
Agrotechnika
wytypowano 18 odmian, w tym osiem
zarejestrowanych w roku 2014. Wszystkie badane odmiany cechowały się odpornością na rizomanię (wg deklaracji
hodowców), wśród nich sześć – także na
chwościka buraka, jedna – na mątwika
burakowego. Materiał siewny odmian
zarejestrowanych przed rokiem 2014
pobrany został z magazynów cukrowni.
Nasiona odmian nowo zarejestrowanych zostały nadesłane przez hodowców. Otoczki nasion większości odmian
zawierały insektycyd Montur Forte, a
czterech odmian – Force Magna. W doświadczeniach stosowano standardowe
herbicydy i insektycydy oraz chemiczną
ochronę przeciwko chwościkowi buraka
i innym chorobom grzybowym liści (z
wyjątkiem kombinacji bez użycia fungicydów w doświadczeniach dwuczynnikowych). Nazwy odmian przed siewem zakodowano i w całym okresie wegetacji, aż
do zbioru i obliczenia wyników, były one
anonimowe. Stosowano agrotechnikę
zbliżoną do praktyki produkcyjnej z wyjątkiem siewów, które nie były punktowe
lecz zagęszczone, wymagające przerywki
roślin.
2/2015 BURAK CUKROWY
Tab. 1. Średnie wyniki doświadczeń porejestrowych 2010–2014
Lata
Plon korzeni
dt z ha
Zawartość
cukru %
Zawartość
azotu
α-aminowego
Plon biologiczny cukru
dt z ha
Plon technologiczny cukru
dt z ha
2010
684
17,6
13,0
120,1
106,6
2011
810
18,8
16,4
152,2
138,1
2012
869
18,4
20,2
159,7
143,7
2013
758
18,5
11,7
139,9
126,6
2014
872
18,6
15,6
161,6
145,9
2010–2014
799
18,4
15,4
146,7
132,2
Poszerzoną laboratoryjną ocenę wartości
siewnej nasion wykonano w UTP w Bydgoszczy i SGGW w Warszawie. W SGGW
szczegółowo badano także wschody
nasion wysianych w glebie w komorze
do hodowli nasion (fitotronie). Polową
energię i polową zdolność wschodów
oceniano także w doświadczeniach założonych w SDOO i ZDOO.
Założenie doświadczeń
Wczesna wiosna i przyspieszenie prac
polowych, umożliwiły założenie doświadczeń już w pierwszej dekadzie
kwietnia (tylko w trzech punktach do-
świadczalnych siew wykonano 11.04),
średnio dwa tygodnie wcześniej niż w
roku poprzednim. Dość wysoka temperatura w tym okresie w większości
lokalizacji sprzyjała dobrym wschodom,
mimo sumarycznie niewielkich opadów.
W pierwszej dekadzie kwietnia suma
opadów przeważnie nie przekraczała 10
milimetrów. Więcej deszczu notowano
w drugiej dekadzie tego miesiąca, z wyjątkiem ZDOO Lisewo, Kościelna Wieś
oraz ZDOO Przecław. Wyraźnie późniejsze wschody, ale jeszcze w kwietniu,
notowano w ZDOO Chrząstowo i ZDOO
Kawęczyn. Natomiast w Lisewie były
znacznie rozciągnięte w czasie i trwały
15
16
Agrotechnika
do połowy maja. Doświadczenia wykazały dobrą jakość użytych nasion. Polowa
zdolność wschodów wyniosła średnio
z doświadczeń 81 % przy niewielkich
(kilkuprocentowych) różnicach odmianowych.
W pierwszej dekadzie maja wystąpiły
dość niskie temperatury, a w następnych
dwóch dekadach – obfite opady przekraczające 100 mm w południowo-wschodniej i południowej części kraju (Czesławice, Bezek, Zybiszów, Głubczyce,
Przecław). W Czesławicach odnotowano
nawet powyżej 200 mm opadów. Natomiast w środkowym i północnym rejonie
kraju opady w tym okresie oraz w całym
czerwcu występowały w małej ilości: w
SDOO Słupia Wielka w czerwcu zaledwie
17 mm, a w ZDOO Kościelna Wieś i Głębokie 30 do 40 mm. Dalsze miesiące wegetacji były bardziej sprzyjające dla wegetacji buraka, przy czym znacznie obfitsze
opady występowały w rejonie południowym. W Przecławiu i Zybiszowie ulewne
deszcze w lipcu i sierpniu spowodowały
lokalne podtopienia części poletek. W
centrum i na północy kraju zwłaszcza na
Kujawach (Głębokie, Chrząstowo), niedobór opadów utrzymywał się do końca
okresu wegetacji.
Sezon wegetacyjny roku 2014 sprzyjał
osiąganiu dużych plonów buraka, podobnych jak w rekordowym dotychczas
2012 roku. Plon korzeni w doświadcze-
niach standardowych (z ochroną fungicydową) wyniósł średnio około 872 dt z
ha i był o 114 dt z ha większy niż w 2013
roku. Zróżnicowanie plonów korzeni w
poszczególnych SDOO/ZDOO zamykało się w zakresie od 72 w Głębokim do
105 t z ha w Głubczycach.
Plon technologiczny cukru wyniósł średnio 146 dt z ha i był większy o 19 dt z
ha niż w 2013 roku. Zawartość cukru
w korzeniach była bardzo wysoka, za
wyjątkiem ZDOO Kościelna Wieś, gdzie
zbiory wykonano w trzeciej dekadzie
września, po dość obfitych opadach w
końcu sierpnia i na początku września.
Jakość technologiczna korzeni mierzona
zawartością składników melasotwórczych była wysoka, porównywalna z wynikami roku 2013.
W doświadczeniach serii z ochroną chemiczną porażenie roślin przez chwościka
buraka było małe. Zastosowanie w nich
jednego do trzech zabiegów fungicydowych pozwalało utrzymać na ogół za-
Zawartość cukru (wartości względne)
Rys. 2. Plon korzeni i zawartość cukru – wyniki doświadczeń 2014
Tab. 2. Doświadczenia standardowe porejestrowe 2014 roku. Wyniki średnie dla odmian
Odmiana1
Firma
nasienna
Plon korzeni
dt z ha
wzorzec:
Manitou
Mesange*
Panorama KWS* N
Szach
Alegra C
Basilius
BTS 350*
Gellert
Igloo*
Jampol C
Melodia*
Milton C
Natura KWS C
Piast*
Pikador C
Sukcesja KWS*
Tapir* C
Telimena
Średnia
846
849
925
845
823
863
935
830
861
867
883
868
916
919
831
883
853
901
872
Zawartość
azotu α-amin.
(mval/1000 g)
18,9
14,5
163,0
19,1
19,2
18,8
18,6
18,1
18,3
18,9
19,0
18,9
18,6
18,8
18,3
18,3
17,9
18,8
18,7
19,2
17,9
13,9
14,6
14,0
15,6
16,6
15,5
16,2
15,1
15,2
15,3
15,9
16,3
16,1
17,8
15,6
16,6
13,7
17,6
160,1
162,8
172,6
156,4
148,4
157,4
175,1
157,6
161,4
160,4
164,8
158,2
166,6
163,2
155,8
164,4
163,1
160,0
18,6
15,6
161,6
% wzorca
866
SES
Florimond
KWS
KHBC
Syngenta
Strube
Betaseed
Strube
SES
KHBC
KHBC
Maribo
KWS
WHBC
Maribo
KWS
SES
WHBC
Zawartość
cukru
(%)
98
98
107
98
95
100
108
96
99
100
102
100
106
106
96
102
99
104
Plon biologiczny
cukru
dt z ha
% wzorca
Plon technologiczny
cukru
dt z ha
% wzorca
147,9
98
100
106
96
91
97
107
97
99
98
101
97
102
100
96
101
100
98
145,5
148,4
156,5
141,0
133,5
142,3
157,2
143,4
146,4
144,5
148,6
142,7
149,7
146,0
141,4
146,5
148,5
143,1
145,9
Wschody
polowe
(%)
82,5
98
100
106
95
90
96
106
97
99
98
101
97
101
99
96
99
100
97
81,3
84,4
83,6
80,6
77,6
82,2
79,6
82,1
80,0
79,4
79,7
83,4
81,5
79,9
84,2
82,1
84,3
78,6
81,4
wzorzec – Manitou, Mesange, Panorama KWS, Szach;
* - odmiany zarejestrowane w 2014 roku, wszystkie odmiany mają deklarowaną odporność na rizomanię (wirus BNYVV);
deklarowana przez hodowcę odporność na: C – chwościka buraka (Cercospora beticola), N – nicienie
1
BURAK CUKROWY 2/2015
Agrotechnika
Tab. 3. Doświadczenia z użyciem fungicydów (P1) i bez użycia fungicydów (P2). Wyniki średnie dla odmian
Odmiana1
Firma
nasienna
Plon korzeni
P1
dt z ha
Wzorzec:
Manitou
Mesange
Panorama KWS N
Szach
Alegra C
Basilius
BTS 350
Gellert
Igloo
Jampol C
Melodia
Milton C
Natura KWS C
Piast
Pikador C
Sukcesja KWS
Tapir C
Telimena
P2
% wzorca
948
SES
Florimond
KWS
KHBC
Syngenta
Strube
Betaseed
Strube
SES
KHBC
KHBC
Maribo
KWS
WHBC
Maribo
KWS
SES
WHBC
Średnia
946
911
1046
890
850
881
975
880
922
904
957
935
1048
925
895
942
928
923
Zawartość
cukru (%)
dt z ha
100
96
110
94
90
93
103
93
97
95
101
99
111
98
94
99
98
97
931
819
812
922
787
762
762
841
795
846
774
849
775
939
792
783
850
811
800
818
P1
P2
18,4
17,9
18,8
18,7
18,1
17,9
17,7
17,7
18,3
18,4
18,3
17,9
18,1
17,8
17,9
17,2
18,4
18,1
18,9
17,4
18,0
18,2
17,5
17,9
17,1
17,0
17,5
17,9
17,5
17,8
17,7
17,1
17,6
16,9
17,6
17,4
18,3
17,3
161,0
153,6
170,3
142,2
133,9
139,0
158,8
146,6
151,9
145,2
155,1
148,7
167,8
140,4
149,0
149,9
159,3
142,6
18,1
17,6
150,8
% wzorca
835
98
97
110
94
91
91
101
95
101
93
102
93
113
95
94
102
97
96
Plon technologiczny cukru
P1
dt z ha
P2
% wzorca
156,8
dt z ha
133,4
133,2
145,5
125,5
115,6
116,0
130,5
128,5
132,1
122,8
134,0
119,5
147,6
118,0
123,3
129,1
134,2
122,8
128,4
P1
P2
8,3
6,3
8,3
8,4
8,4
8,2
8,7
8,1
8,4
7,9
8,2
8,6
8,3
8,3
8,7
7,7
8,5
8,3
8,6
8,1
6,3
6,0
6,9
6,0
7,1
5,9
6,2
6,1
5,8
6,8
5,8
6,4
7,0
6,1
6,2
6,2
6,1
5,9
8,3
6,3
% wzorca
134,4
103
98
109
91
85
89
101
94
97
93
99
95
107
90
95
96
102
91
Chwościk buraka (skala 9 °)2
99
99
108
93
86
86
97
96
98
91
100
89
110
88
92
96
100
91
wzorzec - Manitou, Mesange, Panorama KWS, Szach;
wszystkie odmiany mają deklarowaną odporność na rizomanię (wirus BNYVV);
deklarowana przez hodowcę odporność na: C – chwościka buraka (Cercospora beticola), N – nicienie
2
ocena w skali 9-stopniowej, gdzie 9 oznacza stan najlepszy
1
dowalający stan zdrowotny roślin aż do
zbioru. Inaczej przedstawiała się sytuacja
w doświadczeniach dwuczynnikowych.
2/2015 BURAK CUKROWY
Tam pod koniec wegetacji wystąpiło wyraźne zróżnicowanie stanu zdrowotności
roślin pomiędzy kombinacją z ochroną i
bez ochrony fungicydowej. Stosowanie fungicydów
dało bardzo dobry
rezultat. W kombinacji bez ochrony fungicydowej
plony korzeni były
o ponad 11 ton
z ha mniejsze, a
plony cukru o 2,2
t z ha mniejsze.
Niższa była również
zawartość
cukru o 0,5 %.
Wyniki doświadczeń potwierdzają
zarazem konieczność
ochrony
plantacji buraka
przed
chwościkiem, zwłaszcza w
warunkach sprzyjających występowaniu choroby.
Należy zaznaczyć,
że nie zawsze
możliwe jest połączenie w jednej
odmianie samych
pożądanych cech. Większość z nich charakteryzuje ujemna korelacja plonów
korzeni z zawartością cukru. Odmiany
które charakteryzuje odporność na patogeny, w warunkach braku infekcji mogą
wypadać względnie słabiej niż odmiany
nieodporne. U niektórych nowych odmian tę niedawną prawidłowość udało
się hodowcom przełamać.
Lokalizację doświadczeń oraz średnie
plony i zawartości cukru w obu seriach
doświadczeń porejestrowych przedstawiono na mapce. W tabeli 2 podano
średnie wyniki podstawowych cech
użytkowych odmian w standardowej
serii doświadczeń. W tabeli 3 znajdują
się średnie wyniki podstawowych cech
użytkowych odmian oraz ocena stopnia
porażenia przez chwościka w doświadczeniach dwuczynnikowych.
Dodatkowo, w formie histogramu (Rys.
1) przedstawiono wyniki trzech głównych cech użytkowych oraz zawartości
azotu α-aminowego i w poszczególnych
odmianach na tle średnich ogólnych z
całego zestawu odmian badanych w roku
2014 (na rysunku średnia dla każdej cechy ma wartość 100).
Charakterystykę graficzną odmian uzupełnia wykres (układ współrzędnych),
zawierający wyniki głównych cech użytkowych: plonu korzeni i zawartości cukru (Rys. 2).
17