II stanowisko Konwentu Marszałków Województw RP w sprawie

II STANOWISKO
KONWENTU MARSZAŁKÓW WOJEWÓDZTW RP
w sprawie Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego
Wziąwszy pod uwagę:
a) Przebieg dotychczasowej debaty na forum UE w sprawie Strategii, w tym Konferencję
Sztokholmską(30.09.2008) oraz cztery Okrągłe Stoły (Kowno, Gdańsk, Kopenhaga, Helsinki);
b) Stanowiska w sprawie Strategii przedstawione przez Rządy państw członkowskich UE z Regionu
Bałtyckiego (w tym dwa stanowiska Rządu polskiego);
c) Stanowiska w sprawie Strategii przedstawione przez władze regionów, organizacje władz
lokalnych i regionalnych (np. Szwedzkie Stowarzyszenie Władz Lokalnych i Regionów) oraz
organizacji międzynarodowych (w tym szczególnie wspólne stanowisko sześciu organizacji
bałtyckich: BSSSC, B7, ERB, BDF, CPMR BSC i UBC);
Przedstawiamy niżej II stanowisko w sprawie Strategii UE dla RMB, podkreślając, że:
a) ma ono charakter uzupełniający w stosunku do naszego I stanowiska w sprawie Strategii
przyjętego w dniu 20 czerwca 2008 roku i w niczym nie zmienia zarysowanych w tym
stanowisku kluczowych kierunków działań dla Regionu Bałtyckiego;
b) zawiera ono wstępną propozycję kluczowych dla strategii przedsięwzięć (projektów, kierunków
działań), których realizacja może zdecydować o sukcesie Strategii, a tym samym o podniesieniu
poziomu globalnej konkurencyjności i stopnia integracji Regionu Bałtyckiego w długiej
perspektywie;
c) odnosi się ono do sposobu zarządzania Strategią, który może okazać się krytyczny dla jej sukcesu;
d) jesteśmy gotowi do dalszego aktywnego udziału w procesie uzgadniania ostatecznej treści
Strategii i Planu Działań, zwłaszcza po opublikowaniu przez Komisję Europejską I wersji
projektu Strategii.
I. Strategia powinna uwzględnić następujące przedsięwzięcia
a) w zakresie wzmocnienia realnej współpracy gospodarczej miedzy państwami Regionu
Mając na uwadze, iż Region Bałtycki powinien budować podstawy swojego rozwoju w oparciu
o model łączący wzmacnianie potencjału konkurencyjnego oraz pogłębianie realnej integracji,
należy podjąć następujące działania systemowo-regulacyjne:
- zniesienie barier prowadzących do nierównego traktowania podmiotów gospodarczych
poprzez pełne wdrożenie zasad rynku wewnętrznego UE w Regionie Bałtyckim (m.in.
wdrożenie dyrektywy usługowej, likwidacja barier w przepływie osób na rynku pracy, a także
redukcja obciążeń w prowadzeniu międzynarodowej wymiany gospodarczej);
- wzmocnienie koordynacji w realizacji Strategii Lizbońskiej w Regionie Bałtyckim tak, aby
wszystkie kraje Regionu znalazły się w czołówce UE pod kątem stopnia realizacji postawionych
1
w Strategii Lizbońskiej celów; należy rozważyć opracowanie i uzgodnienie Bałtyckiego
Programu Reform, który były monitorowany i sterowany przez nieformalną Bałtycką Radę
Strategii Lizbońskiej (Bałtycką Radę Konkurencyjności) na poziomie szefów rządów.
b) w zakresie pogłębiania współpracy uniwersyteckiej (w tym badawczo-rozwojowej)
Należy dążyć do stworzenia Bałtyckiego Rynku Wiedzy (wdrożenie tzw. piątej swobody, czyli
swobody przepływu wiedzy) poprzez m.in.:
- uruchomienie wieloletniego programu stypendiów i staży dla studentów i naukowców,
obejmującego wszystkie kraje UE w Regionie Bałtyckim, ze szczególnym uwzględnieniem
relacji między starymi i nowymi państwami członkowskimi UE; program ten powinien
obejmować przede wszystkim te dziedziny wiedzy, w których Region Bałtycki dysponuje
kompetencjami w skali europejskiej lub globalnej;
- mocniejszą koordynację współpracy na rzecz efektywniejszego wykorzystania zasobów
i infrastruktury nauki w Regionie Bałtyckim, co może prowadzić do utworzenia Bałtyckiej
Infrastruktury Wiedzy;
- ulokowanie we Wrocławiu jednej ze Wspólnot Wiedzy i Innowacji w ramach Europejskiego
Instytutu Technologicznego;
- uruchomienie inicjatywy Baltic Brain Bridge (rekomendowanej w ramach projektu
PolyMETREXplus) obejmującej wszystkie (nie tylko stołeczne) obszary metropolitalne w
Regionie Bałtyckim i będącej próbą stworzenia przeciwwagi dla obszaru Pentagonu w
zachodniej części UE.
c) w zakresie pobudzania rozwoju współpracy w dziedzinie przedsiębiorczości i innowacji
Należy uruchomić serię pogłębionych projektów pilotażowych, których celem będzie
identyfikacja partnerów oraz potencjału gospodarczego i innowacyjnego, a także ekonomicznych
korzyści i realnych barier tworzenia transnarodowych klastrów bałtyckich w takich obszarach,
jak: biotechnologia, ekologia, energetyka, informatyka, przemysł farmaceutyczny, spożywczy
i drzewny oraz w innych obszarach (np. obróbka bursztynu, design), w których Region Bałtycki ma
unikalne kompetencje, doświadczenie i znaczenie gospodarcze w skali europejskiej i światowej.
d) w zakresie poprawa dostępności i spójności transportowej Regionu
- pilna realizacja priorytetowych inwestycji TEN-t w Regionie Bałtyckim; w przypadku
Polski oznacza to realizację następujących przedsięwzięć (patrz: mapa w Załączniku):
• realizacja autostrady Al (Gdańsk - Łódź - Katowice - granica) na całej długości;
• modernizacja linii E 65 (Gdynia - Warszawa - Katowice - granica) na całej długości;
• budowa Raił Baltica (granica - Suwałki - Ełk - Białystok - Warszawa) na całej długości;
- uzupełnienie sieci TEN-t w Regionie Bałtyckim o nowe odcinki, które przyczynią się do
wzmocnienia powiązań gospodarczych; w przypadku Polski oznacza to skupienie wysiłków
inwestycyjnych na następujących korytarzach transportowych i tworzących się wokół nich stref
rozwojowych (patrz: mapa w Załączniku):
• Nadmorski (Północny) korytarz transportowy:
droga krajowa nr 6 na odcinku: Szczecin - Koszalin - Słupsk - Gdańsk (Al);
droga krajowa nr 16 na odcinku: (Al) Grudziądz - Olsztyn - Ełk (Via Baltica);
linia kolejowa: Stargard Szczeciński - Koszalin - Słupsk - Gdynia;
2
linia kolejowa: Elbląg - Olsztyn;
linia kolejowa: Inowrocław - Toruń - Olsztyn - Mikołajki - Ełk (Raił Baltica);
autostrady morskie: Świnoujście - Kłajpeda; Trójmiasto - Rotterdam;
• Środkowoeuropejski korytarz transportowy (CETC):
droga krajowa nr 5 na odcinku: Poznań - Wrocław;
droga krajowa nr 11 na odcinku: Kołobrzeg - Koszalin - Poznań - Katowice;
autostrada morska: Świnoujście - Ystad;
droga wodna Odry (E-30) na odcinku Nysa Łużycka - Brzeg Dolny - Gliwice;
• Centralny korytarz transportowy (VI Transeuropejski Korytarz Transportowy)
droga krajowa nr 7 na odcinku: Warszawa - Kraków (A4) - granica; droga
krajowa nr 10 na odcinku: (A6) Szczecin - Piła - Bydgoszcz - Toruń; droga
krajowa nr 12 na odcinku: Piotrków Tryb. - Radom - Kurów (DK17); droga
krajowa nr 74 na odcinku: Piotrków Tryb. - Kielce - Nisko (DK19); droga
krajowa nr 75 na odcinku: (DK4) Brzesko - Nowy Sącz - granica; porty
lotnicze: Bydgoszcz, Łódź;
autostrady morskie: Gdynia - Karlskrona; Trójmiasto - Helsinki; droga
wodna E-70 na odcinku: Odra - Warta - Noteć - Wisła - Nogat; droga
wodna E-40 na odcinku: Włocławek - Toruń - Bydgoszcz;
• Wschodni korytarz transportowy
droga krajowa nr 19 na odcinku: granica - Białystok - Lublin - Rzeszów;
- utworzenie na całym Bałtyku strefy swobodnej żeglugi morskiej, poprzez pilną likwidację
nieuzasadnionych ekonomicznie, środowiskowo i prawnie restrykcji w żegludze na Zalewie
Wiślanym;
- wzmocnienie powiązań gospodarczych i transportowych między małymi i średnimi portami
bałtyckimi, co powinno doprowadzić do aktywizacji żeglugi bliskiego zasięgu.
e) w zakresie tworzenia fundamentów bałtyckiej wspólnoty obywatelskiej
Konieczna jest poprawa jakości sąsiedztwa krajów UE z nadbałtyckimi regionami Rosji. Chodzi
tu zwłaszcza o wzmocnienie i tworzenie nowych instrumentów promujących współpracę
UE - Rosja, zwłaszcza na płaszczyźnie organizacji pozarządowych, władz lokalnych
i regionalnych oraz instytucji edukacji i kultury.
f) w zakresie turystyki zrównoważonej opartej o specyficzne zasoby środowiskowe
Mając na celu trwałe ożywienie gospodarcze i zrównoważony rozwój, należy podjąć działania na
rzecz wykreowania lub wzmocnienia - pod wspólną marką Zielonego Pierścienia Bałtyku - grupy
ponadnarodowych sieciowych produktów turystycznych w Regionie Bałtyckim bazujących na
racjonalnym wykorzystaniu:
- obszarów cennych przyrodniczo (m.in. pojezierzy i obszarów NATURA 2000);
- obszarów cennych kulturowo i atrakcyjnych krajobrazowo.
Istotnymi elementami Zielonego Pierścienia Bałtyku mogłyby być m.in.:
- światowe rezerwaty biosfery (Słowiński oraz projektowany w Borach Tucholskich);
- obszary nadzalewowe i mierzejowe oraz wyspy;
- obszar tzw. Zielonych Płuc Europy (Polska północno-wschodnia, Litwa, Białoruś);
3
- Szlak Zamków Gotyckich, Szlak Cysterski;
- Żuławy Wiślane, Kanał Elbląski, Kanał Augustowski, Kanał Mazurski;
- Wokółbałtycki Szlak Rowerowy.
g) w zakresie lepszego zarządzania zasobami wspólnej przestrzeni morskiej
W celu wprowadzenia zintegrowanego podejścia do realizacji różnych polityk wspólnotowych
w odniesieniu do przestrzeni morskiej i strefy brzegowej należy:
- uzgodnić i wprowadzić (np. na zasadzie porozumienia międzynarodowego) wspólne zasady
planowania i zagospodarowania przestrzennego dla akwenów morskich i przybrzeżnych
(Integrated Coastal Zone Management);
- rozwinąć i wzmocnić zintegrowany bałtycki system zarządzania ruchem statków i
automatycznej identyfikacji statków (w tym przewożących ładunki niebezpieczne);
- stworzyć niezbędną infrastrukturę techniczną i instytucjonalną oraz zapewnić stabilne podstawy
finansowania dla pełnej realizacji bałtyckiego planu zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń
środowiska morskiego;
- zweryfikować zapisy Dyrektywy Siedliskowej i Ptasiej pod kątem potrzeb ochrony
różnorodności biologicznej Morza Bałtyckiego (przynajmniej w tych krajach, które przystąpiły
do UE w 2004 roku);
- opracować - w ramach Wspólnej Polityki Rybackiej - zasady eksploatacji obszarów Natura
2000 w zakresie uprawiania i monitorowania bałtyckiego rybołówstwa na tych obszarach;
- w zakresie zachowania bioróżnorodności:
• odnowić zasoby najbardziej zdegradowanych i zagrożonych gatunków (morświn, jesiotr);
• zapewnić naturalne pule genetyczne i wielkości zasobów dzikiego łososia;
• odbudować i wprowadzić skuteczne zasady zarządzania eksploatacją zasobów dorsza na
poziomie zdolnym do utrzymania regionalnego rybołówstwa;
- w zakresie obniżenia poziomu eutrofizacji i jej wpływu na funkcjonowanie ekosystemu
Bałtyku niezbędne jest - adekwatne do realnego oddziaływania poszczególnych państw oraz ich
możliwości ekonomicznych i poziomu rozwoju - określenie tempa redukcji ładunku
biogenów wprowadzanych Bałtyku w przeliczeniu na głowę mieszkańca tych państw;
- w zakresie przeciwdziałania zanieczyszczeniu wód Bałtyku ściekami niezbędna jest
kontynuacja poważnych inwestycji infrastrukturalnych w zakresie:
• oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych, zwłaszcza w zlewni Wisły i Odry;
• oczyszczania wód opadowych i roztopowych, zwłaszcza w strefie nadmorskiej na
południowym wybrzeżu Bałtyku.
h) w zakresie integracji systemów energetycznych i bezpieczeństwa energetycznego Regionu
Bardzo istotna będzie realizacja następujących przedsięwzięć:
- most elektroenergetyczny łączący Litwę z Polską;
- połączenie systemów infrastruktury energetycznej północnych krajów Regionu Bałtyckiego
(Dania, Szwecja, Finlandia) oraz południowych i południowo-wschodnich krajów tego Regionu
(Polska, Litwa, Łotwa i Estonia) - realizacja koncepcji tzw. super-grid;
- budowa dużych farm wiatrowych na Bałtyku i ich sieciowe powiązanie;
- budowa elektrowni jądrowej i wysokosprawnej elektrowni węglowej w Polsce północnej;
4
- budowa gazociągów Dania - Polska (Baltic Pipe) oraz Norwegia - Szwecja / Dania;
- budowa morskiego terminalu LPG w Polsce;
- budowa ropociągu Odessa - Brody - Płock - Gdańsk.
II. Sposób zarządzania Strategią wymaga refleksji w kilku kwestiach
a) Zarządzanie Strategią będzie kluczowe dla realnego sukcesu w osiąganiu jej celów.
Niewłaściwe zarządzanie może doprowadzić do sytuacji, w której Strategia szybko utraci
zainteresowanie decydentów krajowych, instytucji międzynarodowych i społeczeństwa, co
doprowadzi do jej „rozmycia". Dobre zarządzanie realizacją Strategii powinno opierać się na:
silnym przywództwie, zdrowych zasadach ekonomicznych, spójnym i konsekwentnym
działaniu, a także na rzeczywistej woli przeprowadzenia zmian oraz na jak najefektywniejszym
wykorzystaniu zaangażowanych zasobów;
b) Sukces w realizacji Strategii zależeć będzie również od skutecznej realizacji zasad rynku
wewnętrznego w Regionie Bałtyckim, a także od pełnego zaangażowania aktorów na
szczeblu regionalnym i lokalnym;
c) Istotną rolę dla sukcesu Strategii odegra jakość i siła relacji z partnerami zewnętrznymi,
zwłaszcza z Rosją i jej nadbałtyckimi regionami, które należy włączyć w realizację Strategii
w jak największym stopniu, m.in. poprzez zintensyfikowaną współpracę na poziomie władz
lokalnych i regionalnych;
d) Stanowiska jednoznacznie kwestionujące konieczność stworzenia jakiejkolwiek struktury
organizacyjnej oraz wyasygnowania jakichkolwiek dodatkowych środków finansowych
w związku z realizacją Strategii należy uznać za bardzo ryzykowne w kontekście sprawności
zarządzania procesem realizacji Strategii;
e) Na poziomie strategicznym kluczową rolę w zarządzaniu Strategią mogłaby spełniać
Konferencja Premierów Krajów Regionu Morza Bałtyckiego wsparta przez Komitet
Doradczy złożony z wyznaczonego członka Komisji Europejskiej oraz przewodniczących
kluczowych organizacji pan-bałtyckich takich, jak: Baltic Agenda 21, BASREC, BDF, BSSSC,
HELCOM, UBC, VASAB 2010, etc.
f) Na poziomie operacyjnym kluczową rolę w implementacji Strategii powinna odgrywać
instytucja, która ma odpowiednie zasoby, kompetencje i doświadczenie w zakresie wspierania
(i montażu finansowego) dużych przedsięwzięć w sferze rozwoju regionalnego; Odpowiednim
kandydatem do pełnienia tej roli mogłyby być Europejski Bank Inwestycyjny.
Niedzica, 18 grudnia 2008r.
5
ZAŁĄCZNIK
Mapa 1. Projekty priorytetowe TEN-t oraz proponowane modyfikacje sieci TEN-t w Polsce (drogi, koleje)
6
Mapa 2. Proponowane modyfikacje sieci TEN-t w Polsce (porty lotnicze, autostrady morskie, szlaki śródlądowe)
7