W numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
Transkrypt
W numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
W numerze: Wieści z województwa 4 5 5 6 Kulinaria w Trutnowach Otwarcie Faktorii Handlowej w Pruszczu Gd. IV Jarmark Tradycyjnego Rękodzieła i Wiejskiego Jadła w Parparach O nas Pomorska Izba Rolnicza 9 10 11 13 14 15 List dożynkowy Stanowisko polskich organizacji rolniczych… Z prac Rad Powiatowych PIR Mieszkańcy a samorząd lokalny Dzieci wiejskie też muszą jeździć na kolonie Produkcja i energetyczne wykorzystanie biogazu rolniczego w Polsce Dla wsi i regionu 17 19 20 Uwarunkowania prawne sprzedaży produktów regionalnych i tradycyjnych (cz. I) XII edycja ogólnopolskiego konkursu „Sposób na Sukces" Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Zarządzanie gospodarstwem rolnym 21 22 Zdaniem eksperta Gospodarstwa z województwa pomorskiego w badaniach PL FADN Na polach i łąkach 30 31 Przeglądając materiały do kolejnych wydań miesięcznika, wielokrotnie miałam okazję przekonać się, że wysoki poziom pomorskiego rolnictwa tkwi w ludziach. To prawda, że ważna jest klasa ziemi i sprzęt, nowoczesne chlewnie i obory, ale rolnictwo to taka dziedzina, która wymaga czegoś więcej niż tylko środki do produkcji oraz poprawne i terminowe wykonywanie prac w gospodarstwie. To coś to pasja, czyli zamiłowanie do tego co się robi. To ona staje się bodźcem do działania, decyduje o sukcesach, ale też pomaga znieść porażki. Nie jest to twierdzenie bez pokrycia. Przyznacie mi Państwo rację po lekturze materiałów, które zamieściliśmy w tym wydaniu „Pomorskich Wieści Rolniczych”, w dziale „Z wizytą u rolnika” oraz „W chlewni i oborze”. Przedstawiamy w nich sylwetki dobrych rolników, gospodarujących w różnych warunkach i w różnych zakątkach województwa, zajmujących się hodowlą bydła, owiec i koni. Osoby te łączy jedno - miłość do zwierząt. W powakacyjnym wydaniu naszego czasopisma Państwa uwadze polecamy również dwie nowości. Pierwsza to dział redagowany przez Pomorską Izbę Rolniczą. Na jego stronach znajdą się najbardziej aktualne informacje dotyczące samorządu rolniczego oraz jego inicjatyw. Przypominamy, że właśnie PIR jest obecnie współwydawcą „Pomorskich Wieści Rolniczych”. Druga nowość to cykl publikacji pod hasłem „O nas”, w których postaramy się przybliżyć Czytelnikom nasz Ośrodek, pracujących tu specjalistów oraz doradców, a także zakres ich działalności. Chcemy w ten sposób ułatwić kontakt osobom poszukującym doradztwa z zakresu technologii produkcji, ekonomiki czy możliwości skorzystania ze środków Unii Europejskiej. Życzymy przyjemnej lektury! (red.) 34 36 37 39 40 Dlaczego warto zostawić słomę na polu? Charakterystyka nowych odmian zbóż ozimych Kiedy i jak gęsto siać? Owoce w szkole Nowy Zespół Wojewódzki Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego Dni Pola w Lubaniu Przypominamy – wrzesień W chlewni i oborze 42 45 46 47 48 Kandydaci do medali Zasady wzajemnej zgodności w hodowli trzody chlewnej Trojaczki w Bągarcie Przypominamy – wrzesień Wykaz hodowców trzody chlewnej… W trosce o środowisko 50 Małe turbiny wiatrowe źródłem energii w gospodarstwie domowym Z wizytą u rolnika 54 55 Kto ma owce… Przystosowane do życia w zaprzęgu Doniesienia 57 58 59 60 62 63 64 65 67 67 Krajowe szkolenie BioEnergy Farm w Strzelinie Warsztaty dla grup producenckich Przegląd Zespołów Artystycznych w Trzebielinie Z wizytą w gospodarstwach agroturystycznych sąsiadujących z Doliną Charlotty III Dni Pola w powiecie kartuskim Powiatowy Turniej KGW w Bukowcu Konferencja dla producentów drobiu Ogrody twoich marzeń „Eurozagroda” - nowy tytuł dla rolników Warto przeczytać W domu i zagrodzie 68 70 73 Opodatkowanie agroturystyki (cz. III) Kalendarium prac ogrodniczych – wrzesień Jabłka na start Oferty Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci Raport z rynku „Niebo w gębie, czyli przysmaki powiatu gdańskiego” KULINARIA W TRUTNOWACH „Stowarzyszenie „Żuławy Gdańskie” już po raz szósty zorganizowało konkurs kulinarny pn. „Niebo w gębie, czyli przysmaki powiatu gdańskiego”. Konkurs ten odbył się w żuławskim domu podcieniowym w Trutnowach. W tym roku pod ocenę jury poddano 50 potraw: 12 dań żuławskich, 10 potraw mięsnych, 8 dań różnych, 12 ciast i 8 nalewek. W skład komisji konkursowej weszli: Senator RP Andrzej Grzyb, Wicestarosta Powiatu Gdańskiego Marian Cichon, Przewodniczący Rady Powiatu Gdańskiego - Kazimierz Kloka, przedstawicielka Samorządu Województwa Pomorskiego z Departamentu Środowiska i Rolnictwa - Teresa Suchodolska, przedstawiciel Stowarzyszenia „Poszukiwacze Smaku” - Artur Michna, przedstawiciel Zakładów Mięsnych „Nowak”, przedstawicielka Firmy „Zepter” oraz przedstawiciel gdańskiego środowiska artystów plastyków. Komisja konkursowa najwyżej oceniła: w kategorii „Dania żuławskie” - zupę świąteczną Mieczysławy Myk z Rokitnicy, w kategorii „Dania mięsne” - żuławski pasztet Ewy Lewandowskiej z Pszczółek, w kategorii „Dania różne” - danie z ryżu Wiesławy Lis z Rokitnicy, w kategorii „Ciasta” - ciasto ze słonecznikiem Mirosławy Stąsiek z Leszków i w kategorii „Nalewki” rajską jabłoń Stanisławy Cirockiej z Babiego Dołu. WYNIKI VI POWIATOWEGO KONKURSU KULINARNEGO „NIEBO W GĘBIE, CZYLI PRZYSMAKI POWIATU GDAŃSKIEGO” Dania żuławskie I miejsce - Zupa świąteczna – Mieczysława Myk, Rokitnica II miejsce – Śledzik po żuławsku - Izabela Suska, Grabiny-Zameczek III miejsce - Żuławiaczek – pasztet z sarny – Katrzyna Mallach, Beata Kawala Wyróżnienie - Wiejski chleb na zakwasie – Mariola Cudzich, Leszkowy Wyróżnienie - Nadziewane kartofle – Marianna Kaczor, Rokitnica Dania mięsne I miejsce - Żuławski pasztet – Ewa Lewandowska, Pszczółki II miejsce - Schab po żuławsku – Anna Partyka, Cedry Małe III miejsce – Karkówka w kiszonej kapuście - Beata Glaza, Pruszcz Gdański Wyróżnienie - Karkówka po żuławsku – Joanna Zawadzka, Krzywe Koło Wyróżnienie - Zawijańce drobiowo-wołowe w sosie kurkowym – Maria Suska, Cedry Wielkie Dania różne I miejsce - Danie z ryżu – Wiesława Lis, Rokitnica II miejsce - Gołąbki z kapusty pekińskiej i grzybów – Anna Marczuk, Rokitnica III miejsce - Przekąskowe Krystynki – Krystyna Matusz, Krzywe Koło Wyróżnienie - Faszerowane bułeczki – Kazimiera Krzesiewicz, Rokitnica Nalewki I miejsce - Rajska jabłoń - Stanisława Cirocka, Babi Dół II miejsce - Z czarnej porzeczki – Andrzej Brzyszcz, Długie Pole III miejsce - Jeżynowa – Izabela Suska, Grabiny-Zameczek Wyróżnienie – Wiśniowa - Andrzej Brzyszcz, Długie Pole Ciasta I miejsce - Ciasto ze słonecznikiem – Mirosława Stąsiek, Leszkowy II miejsce - Grzybki – Krystyna Kaniewska, Gdańsk III miejsce - Truskawkowiec – Elżbieta Pomirska, Cedry Wielkie Wyróżnienie - Muszkieter – Halina Mielewczyk, Osice Wyróżnienie – Drożdżówka Tereski – Teresa Rogowska, Rokitnica Fot. www.poszukiwaczesmaku.pl OTWARCIE FAKTORII HANDLOWEJ W PRUSZCZU GDAŃSKIM Symbolicznym przecięciem wstęgi, w lipcu 2011 roku, Marszałek Województwa Pomorskiego Mieczysław Struk, przedstawiciele administracji rządowej oraz samorządów lokalnych, a także mieszkańcy wzięli udział w uroczystym otwarciu nowego obiekt muzealnego na Pomorzu – Faktorii Handlowej z okresu wpływów rzymskich. Celem inwestycji jest upowszechnienie faktu, iż w I - V w n.e. przez Pruszcz Gdański przebiegał szlak bursztynowy. W otwartej siedzibie Faktorii, która jest jedyną tego typu placówką w kraju, można zobaczyć zrekonstruowane domostwa z tamtych cza- sów. Na powierzchni 1,5 ha znajdują się cztery budowle drewniane: chata wodza, hala targowa, chata kowala, chata bursztyniarza. Zwiedzający Faktorię będą mogli „przenieść się” w czasy, kiedy Rzymianie przybywali po bursztyn na wybrzeże Bałtyku. Faktoria to nie tylko nowoczesne muzeum, ale również nowy obszar kulturalno-rozrywkowy dla mieszkańców. Dodatkową atrakcją była degustacja potraw w stylu epoki przygotowana przez Członka Sieci Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie restaurację „Piano” z Pruszcza Gdańskiego. IV JARMARK TRADYCYJNEGO RĘKODZIEŁA I WIEJSKIEGO JADŁA W PARPARACH W sierpniu w Parparach (gm. Sztum) odbył się IV Jarmark Tradycyjnego Rękodzieła i Wiejskiego Jadła pod patronatem Marszałka Województwa Pomorskiego. Podczas wydarzenia odbyły się 4 konkursy: II Konkurs Jadła „Szukając zagubionych smaków Powiśla i Żuław". Nagrodzeni: I miejsce - Kasza manna z jagodami - Brygida Pogorzelska; II Zupa z kapusty z pomidorami na bulionie mięsnym „Kommst borscht - zupa mennonitów” - Grzegorz Seremet (Restauracja Piano z Pruszcza Gdańskiego); III - Zupa z brukwi – KGW Mały Klincz. V Konkurs Nalewek Owocowych, Kremów i Likierów im. Elżbiety Szurdak. W konkursie brały udział 43 trunki pochodzące od 20 twórców. Nagrodzone trunki: I miejsce - Nalewka „Czarna porzeczka 2010” - Leon Czajkowski, Warszawa; II – „Pigwowiec 2008” - Dorota Szurdak-Szulc, Gdańsk; III – „Pigwowiec japoński 2010”- Łukasz Zemła, Kielce. Konkurs Pierogów. Nagrodzeni: I miejsce - KGW Dworek; II - Helena Bednarz; III - KGW Trzciano. Konkurs Win Swojskich. Nagrodzeni: I miejsce KGW Mały Klincz; II i III - Wojciech Janus. Jarmark, który cieszył się dużym zainteresowaniem ze strony mediów lokalnych, odwiedziło wielu mieszkańców i przyjezdnych gości. Udział w imprezie wzięli również członkowie Sieci Dziedzictwo Kulinarne Warmia, Mazury, Powiśle. W takcie trwania jarmarku odbył się pokaz kulinarny z użyciem wolnostojącego pieca konwekcyjno-parowego, który przeprowadziła firma Gastro z Gdańska. Więcej: http://konfraternia.org/jarmark2011.html POSIEDZENIE KOMISJI DS. ŻYWNOŚCI ZWIĄZKU WOJEWÓDZTW RP W dniu 28 lipca br., w Warszawie, odbyło się kolejne posiedzenie Komisji ds. Żywności Związku Województw RP. Obrady otworzył Przewodniczący Komisji, p. Igor Hutnikiewicz. Zgodnie z agendą, Komisja przeprowadziła wybory uzupełniające na funkcję Wiceprzewodniczącego Komisji ds. Żywności. W wyniku głosowaniu jawnego, funkcję Wiceprzewodniczącego Komisji objęła p. Mariola Szachowicz, Zastępca Dyrektora Departamentu Rolnictwa i Rozwoju Wsi w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Opolskiego. W Komisji ds. Żywności Związku Województw RP funkcję Wiceprzewodniczącego pełni również p. Kazimierz Sumisławski, Dyrektor Departamentu Środowiska i Rolnictwa w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego. Następnie członkowie Komisji podjęli uchwały w sprawie powołania na ekspertów w zakresie żywności p. Grzegorza Russaka i p. Marka Gąsiorowskiego. W dalszej części posiedzenia, członkowie Komisji omówili „Zieloną Księgę w sprawie działań promocyjnych i informacyjnych dotyczących produktów rolnych: strategia o dużej europejskiej wartości dodanej w celu promowania smaków Europy”, a także zapoznali się z komunikatem nt. konsultacji dotyczących Zielonej Księgi na temat promocji europejskich smaków. Przyjęli także ustalenia w sprawie „Pawilonu Regionów” podczas Międzynarodowych Targów Poznańskich POLAGRA FOOD 2011. Źródło: www.zwrp.pl Teresa Suchodolska Starszy specjalista Referat Wsi i Rolnictwa, Departament Środowiska i Rolnictwa Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego O nas DYREKCJA POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU Rozpoczynamy cykl publikacji zatytułowany „O nas”. W tym miejscu postaramy się Państwu przedstawić jednostki organizacyjne tworzące Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego (działy, Oddziały, BP ODR) i zakres ich działalności. Mamy nadzieję, że wielu Czytelnikom informacje te ułatwią nawiązanie kontaktu z odpowiednimi osobami, które mogą być pomocne w rozwiązywaniu problemów producentów rolnych i mieszkańców obszarów wiejskich. Cykl rozpoczynamy od prezentacji kadry zarządzającej Ośrodkiem, czyli Dyrektora – Pana Józefa Sarnowskiego oraz Zastępcy Dyrektora – Pana Krzysztofa Pałkowskiego. Chciałbym, żeby o Ośrodku mówiono dobrze ... Rozmowa z Panem Józefem Sarnowskim – Dyrektorem Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Panie Dyrektorze, zarządza Pan Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego od maja br., ale wiem, że z rolnictwem jest Pan związany o wiele dłużej. Proszę o krótką wypowiedź na ten temat. Przyznam, że z rolnictwem jestem związany właściwie „od zawsze”. Chodziłem do Technikum Rolniczego w Nowym Stawie, ukończyłem studia rolnicze i rozpocząłem pracę w państwowych gospodarstwach rolnych, z którymi łączy mnie blisko 40 lat mojej aktywności zawodowej. Z perspektywy czasu mogę powiedzieć, że w rolnictwie nie zawsze było pięknie i przyjemnie. Pamiętam na przykład lata sześćdziesiąte i Żuławy bez dróg, bez melioracji. Przez wiele lat kierowałem dużymi gospodarstwami rolnymi, często o powierzchni kilku tysięcy hektarów, ale znajdującymi się w różnych fazach rozwojowych. Niektóre z nich „zatrzymały się” w latach siedemdziesiątych, ale były też nowoczesne, pokazowe i rentowne. Przez cały czas obserwowałem przeobrażenia w polskim rolnictwie, a szczególnie w rolnictwie wysokotowarowym, jakie występuje na Żuławach. Dostrzegam niesamowite zmiany, ale też problemy, z którymi jako Dyrektor PODR w Gdańsku będę musiał się zmierzyć. Co Pan ma na myśli? Uważam, że problemem polskiego rolnictwa są gospodarstwa małe i średnie, a nie duże, które stanowią o rolnictwie towarowym. To gospodarstwa o niewielkiej powierzchni wymagają pomocy ośrodków doradztwa rolniczego. Taka jest nasza powinność statutowa. Czy kierując wielkimi gospodarstwami rolnymi, nie korzystał Pan z usług doradców? Oczywiście, że korzystałem. Przez wiele lat współpracowałem z ośrodkiem w Starym Polu, potem również z Minikowem, ponieważ losy „rzuciły” mnie w kujawsko-pomorskie i moje gospodarstwo organizacyjnie należało do ODR w Minikowie. Wszystkie nowości, jakie wprowadzałem, konsultowałem z ośrodkiem doradztwa rolniczego. Specjaliści tego ośrodka atestowali sprzęt, prowadzili kursy BHP. Ale dzisiaj państwowe jednostki doradcze mają konkurencję. Duże gospodarstwa są przedmiotem zainteresowania firm handlowych, które mają swoich specjalistów, i to całkiem niezłych, promują swój towar, a przy okazji też doradzają. Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego to siedziba w Gdańsku, Oddział w Starym Polu i Strzelinie oraz Dział Systemów Produkcji Rolnej w Lubaniu. Czy w najbliższym czasie przewiduje Pan zmiany w organizacji PODR? Zgodnie ze statutem, Dyrektor działa w porozumieniu ze Społeczną Radą, funkcjonującą przy Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego. Jest to ciało, które tworzą przedstawiciele związków zawodowych, urzędów, banków, szkół rolniczych itd. Zostałem zobowiązany do przedstawienia Społecznej Radzie koncepcji ewentualnych zmian i ich akceptacji. Taki program przedstawiłem i uzyskałem przyzwolenie na to, żeby ośrodek zmieniał się nie tyle organizacyjnie, co modernizacyjnie. Oczywiście opinie były różne i bardzo podzielone. Pojawiła się na przykład myśl skupienia Ośrodka w jednym miejscu, co ograniczyłoby koszty związane z utrzymaniem bazy. Nie jest to jednak takie łatwe, ponieważ mamy tzw. regionalność pomorską - kilka krain geograficznych, o różnych problemach i potrzebach. Jaka zatem koncepcja będzie realizowana? Jeżeli chodzi o siedzibę PODR w Gdańsku, to najważniejsza jest minimalizacja kosztów utrzymania. W związku z tym planujemy opuszczenie Dworu Ferberów, przejście do części szkoleniowej, wykonanie termoizolacji tego budynku i przygotowanie go tak, by móc tam szkolić rolników. Oddział PODR w Starym Polu ma w dalszym ciągu oddziaływać na rolnictwo Żuław i Powiśla, ponieważ tu są gleby dobrej jakości, tu uprawia się pszenicę i rzepak w nowych technologiach. Działalność Ośrodka musi jednak zawierać dodatkowe elementy. Mam tu na myśli dalsze rozszerzanie programów wschodnich, bo one pozwalają na utrzymanie infrastruktury. W przypadku Starego Pola mamy jednak problem, co robić z hotelem, co robić z mieszkaniami, które są we władaniu Ośrodka. Jeżeli nie możemy zapewnić wykorzystania hotelu i stołówki przez cały rok, trzeba się zastanowić, czy nie zamknąć go na 4 zimowe miesiące. To co Ośrodek zarobił, nie możemy niepotrzebnie tracić na utrzymanie nierentownych budynków. Wyliczenia ekonomiczne, którymi dysponujemy wyraźnie wskazują na to, że w tych miesiącach dopłacamy. Jeżeli mówimy o mieszkaniach, to uważam, że trzeba je przekazać mieszkańcom za symboliczną złotówkę. Wystąpiłem też do Pana Marszałka z prośbą, by rozważył sam lub w porozumieniu z Panem Wojewodą możliwość lokalizacji nowych jednostek związanych z melioracją, które mają powstać w naszym województwie, właśnie w Starym Polu. Chodzi o biura, o ich wykorzystanie. Jeżeli to się nie uda, część pomieszczeń trzeba będzie wydzierżawić. Pozostaje jeszcze sprawa umowy z ARiMR, na podstawie której przed laty, na terenie Oddziału PODR w Starym Polu, zlokalizowano Biuro Powiatowe ARiMR. Ta umowa jest wyjątkowa niekorzystna i przynosi nam straty. Mamy jeszcze Oddział w Strzelinie, który oczywiście jest zdecydowanie mniejszy, ale z powodzeniem oddziałuje na rolnictwo ziemi słupskiej. Uważam, że tego ośrodka nie można zlikwidować, ale zmodernizować na pewno. Jeżeli mamy możliwość wynajęcia odpowiedniej liczby biur od Pana Marszałka za nieduże pieniądze, to po co utrzymywać stare budynki. Natomiast kulturowo, w sensie tradycji należy Ośrodek zachować, bo z jego usług korzysta wielu rolników. łaniach. Oczywiście nie wiemy, czy uda nam się wszystko zrealizować, bo koszt całej inwestycji jest faktycznie bardzo duży, ale budowa będzie rozłożona w czasie może nawet w okresie 5 – 8 lat. Co roku będzie coś powstawało. Inna sprawa, że mamy biogazownię założyć, ale nie możemy do niej dokładać, bo nie mamy z czego. W związku z tym planujemy, że powstanie spółka celowa z udziałem PODR i Urzędu Marszałkowskiego, która będzie zarządzać obiektem. Czy biogazownia w Lubaniu będzie miała zapewnioną odpowiednią ilość biomasy? Tak, to nieduża biogazowania typu 0,2 MW, co oznacza, że w skali roku przetworzy 3 – 4 tys. ton kiszonki oraz różnego rodzaju odpadów, na przykład z przemysłu zbożowego, ale również pomiot z ferm kurzych. Z ostatnich analiz wynika, że w wykorzystywanej masie większy będzie prawdopodobnie udział odpadów (niż pierwotnie zakładano), których - jak się rozejrzymy wokół - nie brakuje. Podkreślam jednak, że w całym tym systemie musimy uwzględnić rachunek ekonomiczny, bo nikt nie pozwoli nam na dokładanie do inwestycji. Dotacja budżetowa nie starcza nam na utrzymanie ośrodka. Musimy więc pozyskiwać dodatkowe środki i starać się to robić lepiej niż inni. Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego kieruje Pan od czterech miesięcy. Co jest dla Pana priorytetem? Najważniejsze są działania związane z doprowadzeniem PODR do normalności. Uważam, że we wszystkim, co robimy, musimy kierować się ekonomiką. Statut nasz wyraźnie mówi, czym powinniśmy się zajmować. My nie mamy na przykład prowadzić działalności hotelowej czy restauracyjnej, ale jeżeli to robimy to powinniśmy z tej działalności mieć chociażby odrobinę zysku. Dzisiaj niestety do hoteli dokładamy i musimy to zmienić zarówno w Gdańsku, jak i w Starym Polu. I to jest dla mnie najważniejsze zadanie. Następne priorytety to zmiany modernizacyjne i inwestycja w Lubaniu, którą może powinienem wymienić na pierwszym miejscu, ale ponieważ prace związane z pozwoleniami jeszcze trwają, to ważność działań jest taka, jak podałem. A co z Lubaniem? Tu planujemy utworzenie Centrum InnowacyjnoWdrożeniowego wszystkich systemów energii odnawialnej, począwszy od biogazowni, energii wiatrowej, energii słonecznej poprzez, być może, energię z glonów. Jak Pan ocenia współpracę PODR z innymi instytucjami działającymi na rzecz rolnictwa? Jesteśmy zobowiązani do współdziałania ze wszystkimi jednostkami zajmującymi się rolnictwem i muszę stwierdzić, że współpraca z bankami, związkami i zrzeszeniami rolniczymi, agencjami jest bardzo bliska. Chciałbym również dodać, że w ostatnim czasie zawarliśmy porozumienie z Pomorską Izbą Rolniczą dotyczącą wspólnego wydawania „Pomorskich Wieści Rolniczych”. Mam więc nadzieję, że ta ściślejsza niż do tej pory współpraca z samorządem rolniczym przyniesie korzyści wszystkim rolnikom. To na pewno bardzo kosztowna inwestycja. Czy przy obecnych ograniczeniach finansowych jest szansa na powstanie tego centrum? Determinacja jest duża. W tej chwili jesteśmy w trakcie opracowywania projektu biogazowi, pozwoleń na budowę i załatwiania pieniędzy, które już częściowo są. Urząd Marszałkowski kładzie duży nacisk na propagowanie biogazowi i bardzo nas wspiera w naszych dzia- Czy uważa Pan, że doradztwo państwowe ma rację bytu, czy będzie raczej zmierzało w kierunku komercji? Przy obecnych dotacjach budżetowych komercji nie da się uniknąć, ale też uważam, że utrzymanie stu kilkudziesięciu doradców w skali województwa, to nie jest problem. Są to fachowcy, ludzie oddani. Dzisiaj gmina i powiat nie zajmują się rolnictwem. Rolnictwem zajmuje się ośrodek doradztwa rolniczego i to powinien być główny argument w dyskusji o celowości istnienia doradztwa państwowego. To nasi pracownicy w pierwszej kolejności pytani są o zasiewy, plony i problemy w produkcji rolnej, bo mamy kadrę w każdej gminie. Nasz system informacyjny umożliwia przedstawicielom władzy wyrabianie opinii i podejmowanie decyzji. Natomiast bez tych informacji te decyzje nie zawsze byłyby trafne. Jeżeli chodzi o specjalistów pracujących w naszym ośrodku, to naprawdę jestem pod wrażeniem ich wiedzy. Każdemu rolnikowi mówię: przyjdź, zobacz, posłuchaj naszych specjalistów, oni naprawdę mają coś do powiedzenia. Cieszę się, że mam okazję pracować z takimi ludźmi, choć zdaję sobie sprawę, że nie są oni odpowiednio wynagradzani. Mam jednak nadzieję, że ten problem będziemy powoli rozwiązywać. Poświęca Pan bardzo dużo czasu pracy zawodowej. Czy znajduje Pan chwile na relaks i jak Pan je najchętniej spędza? Niestety wolnego czasu nie mam zbyt wiele, ale regularnie, trzy razy w tygodniu, gram w tenisa - to jest takie moje drugie życie. Staram się też dużo ru- szać. Nawet pokonywanie stromych schodów kilkanaście razy dziennie traktuję jak ćwiczenie. Poza tym, jeżeli mam tylko okazję, jadę do teatru czy do opery. Jestem również radnym powiatu Nowy Dwór Gdański, a działalnością samorządową zajmuję się blisko dwadzieścia lat. Mam też rodzinę, dwóch dorosłych synów i wnuki, z którymi również staram się jak najwięcej przebywać. Czy chciałby Pan coś jeszcze dodać? Chciałbym, żeby o naszym Ośrodku mówiono dobrze i chyba generalnie tak o nim się mówi, przede wszystkim dzięki fachowej kadrze, jaką mamy w Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego. Oczywiście znajdą się pewnie i niezadowoleni, ale na swoje usprawiedliwienie możemy powiedzieć, że tylko ten nie popełnia błędów, kto nic nie robi. Dziękuję za rozmowę. Bożena Korzańska Zastępcą Dyrektora Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku jest Pan Krzysztof Pałkowski. Funkcję tą sprawuje od 1 kwietnia br. Pan Krzysztof Pałkowski jest absolwentem Wydziału Ochrony Środowiska i Rybactwa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Podczas studiów odbył trzymiesięczną agrotechniczną praktykę manualną w G'S Marketing Ltd w Barway (Wielkiej Brytania), a po ich zakończeniu wziął udział w stażu podyplomowym w Landratsamt Ortenaukreis, Amt fϋr Wasserwirtschaft und Bodenschutz w Offenburg (Niemcy). W 2005 r. rozpoczął pracę w Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, początkowo na stanowisku stażysty w Powiatowym Zespole Doradztwa Rolniczego w Starogardzie Gdańskim, później na stanowisku koordynatora nowo utworzonego Działu Ochrony Środowiska, Ekologii i Wiejskiego Gospodarstwa Domowego, a następnie był p.o. kierownikiem i dalej kierownikiem tego działu. Przed powołaniem na stanowisko Zastępcy Dyrektora PODR, kierował Zespołem Ochrony Środowiska i Ekologii. Pan Krzysztof Pałkowski posiada wszystkie uprawnienia niezbędne w pracy doradczej na rzecz rolnictwa i rozwoju wsi, m.in. doradca rolny, doradca rolnośrodowiskowy). Jest współautorem podręcznika dla doradców rolniczych pt. „Ochrona środowiska w gospodarstwie rolnym przed zagrożeniami z produkcji rolniczej”, który został wydany przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Oddział w Poznaniu w 2009 r., a także autorem i współautorem programów doradczych oraz licznych publikacji wydanych przez PODR. Kierował projektem „Promocja PROW na lata 2007 – 2013. Program rolnośrodowiskowy, Pakiet 1 – Rolnictwo zrównoważone i Pakiet 2 – Rolnictwo ekologiczne”, dofinansowanym z ARiMR w ramach działania „Pomoc Techniczna”. Poza tym jest autorem i współautorem 5 projektów edukacyjnych, które otrzymały dofinansowanie w ramach wygranych konkursów na edukację ekologiczną, ogłaszanych przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Uczestniczył również w międzynarodowym projekcie pn. „BERAS Implementation” oraz „Balic Deal”. Pan Krzysztof Pałkowski jest mieszkańcem Tczewa. Ma żonę i córkę Martę. Drodzy Rolnicy! Dożynki to największe w roku święto polskiej wsi będące ukoronowaniem całorocznego trudu rolników, obchodzone po zakończeniu wszystkich najważniejszych prac polowych i zebraniu plonów. Tradycyjny zaś bochen chleba to najwspanialszy symbol chłopskiej pracowitości, gospodarności oraz troski o lepsze jutro. Dlatego też, gromadząc się na dożynkach, pragniemy wyrazić naszą wdzięczność Bogu za tegoroczne plony i podziękować za dar chleba powszedniego i dar pracy rolnika, przez który chleb jest na naszym stole. Przepiękna polska tradycja nakazuje dzielić się chlebem. Ten gest jest wyrazem braterstwa, przyjaźni i chęci przyjścia z pomocą drugiemu człowiekowi. Nikt inny, jak prawdziwa rolnicza rodzina, nie podzieli sprawiedliwie tak, by nikomu nigdy go nie brakowało. Świadomi tego w naszym codziennym życiu, pamiętajmy o jedności, której symbolem jest właśnie dożynkowy bochen chleba. Trzymając go w ręku, ten efekt ciężkiej pracy rolnika, czuje się radość i wdzięczność. Serdecznie pozdrawiam pomorskich rolników i ich rodziny, życzę wszystkim zdrowia i wszelkiej pomyślności. Szczęść Boże polskiej wsi Zenon Bistram Prezes Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej STANOWISKO POLSKICH ORGANIZACJI ROLNICZYCH ZRZESZONYCH W COPA COGECA W SPRAWIE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ PO 2013 ROKU Wiktor Szmulewicz - Prezes KRIR Mając na względzie strategiczną rolę rolnictwa w zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego społeczeństwu europejskiemu, znaczenie sektora rolnego jako jednego z najważniejszych sektorów gospodarki Unii Europejskiej, a także fundamentalne znaczenie programowanej reformy Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku, polskie organizacje rolnicze - członkowie Komitetów Copa Cogeca po analizie propozycji Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej dotyczących przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej, przedstawiają poniższe stanowisko. Dotychczasowe doświadczenia związane z funkcjonowaniem WPR, a także stan debaty nad kwestią przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej, wykazały, że istnieje konieczność stworzenia silnej polityki, która zapewni społeczeństwu bezpieczeństwo żywnościowe, rolnictwu europejskiemu rozwój a także konkurencyjność na rynku globalnym, a wszystkim rolnikom europejskim równe warunki konkurencji w ramach jednolitego rynku Wspólnotowego i wzmocnienie ich pozycji w łańcuchu żywnościowym. Aby osiągnąć powyższe cele, konieczna jest autentyczna i głęboka reforma tej polityki, która uczyni ją obiektywną, sprawiedliwą, solidarną i równą dla wszyst- kich jej uczestników, a także przejrzystą dla ogółu społeczeństwa oraz uzasadni konieczność i zasadność jej dalszego finansowania. Wspólna Polityka Rolna jest, bowiem polityką nie tylko dla rolników, lecz także dla konsumentów i podatników z Unii Europejskiej. Dlatego też istotne jest projektowanie i programowanie nowej Wspólnej Polityki Rolnej w sposób bardziej zrozumiały oraz uwydatniający korzyści publiczne, jakie zapewnia każdy rolnik europejski nie tylko, jako dostawca bezpiecznej oraz najwyższej jakościowo żywności, ale także, jako odpowiedzialny za stan środowiska naturalnego, ochronę klimatu, unikalnych form krajobrazu, ochronę zwierząt i różnorodności biologicznej. Należy zadbać, aby programowana reforma nie miała charakteru zmian kosmetycznych i pozornych, ale byłą reformą znaczącą i zapewniła rzeczywisty wspólnotowy charakter WPR, bez jakiejkolwiek jej renacjonalizacji. Aby tak się stało konieczne jest zapewnienie wszystkim rolnikom europejskim równych warunków konkurencji w ramach jednolitego rynku, przede wszystkim poprzez wyrównanie poziomu dopłat bezpośrednich i odejście od kryteriów opartych na historycznych wielkościach referencyjnych na rzecz kryteriów obiektywnych, które zapewnią jednolitą stawkę powierzchniową w całej Unii, a także odejście od sankcjonowania w ramach przyszłej WPR, kolejnych okresów przejściowych w procesie dochodzenia do pełnych płatności, które i tak były już stosowane wobec nowych krajów członkowskich na etapie akcesji do Wspólnoty. W celu umożliwienia kontynuacji produkcji rolnej w Unii Europejskiej i realizacji wspomnianych powyżej celów, konieczne jest zapewnienie odpowiedniego poziomu wsparcia dla rolników, dlatego też budżet WPR po 2013 roku musi pozostać przynajmniej na dotychczasowym poziomie, a w kontekście nałożenia na rolników nowych wyzwań i wymogów rozszerzenia Wspólnoty, powinien on zostać odpowiednio zwiększony. Dlatego też wyrażamy swoje zaniepokojenie propozycją Komisji Europejskiej, związaną z planowanym zmniejszeniem środków przeznaczonych na rolnictwo o ok. 10%, w stosunku do perspektywy finansowej lat 20072013 oraz proponowanym systemem „konwergencji”. Może to stanowić ograniczenie możliwości wyrównania płatności bezpośrednich i odpowiedniego finansowania nowych zadań w ramach WPR, a w kontekście ciągle rosnącego zapotrzebowania na żywność w świecie, rzutować może na obniżenie konkurencyjności rolnictwa europejskiego także na rynku globalnym. Odnośnie struktury przyszłej WPR, konieczne jest zachowanie konstrukcji opartej na dwóch filarach, z uwzględnieniem kontynuacji wdrażania instrumentów służących modernizacji i poprawie konkurencyjności sektora rolnospożywczego i obszarów wiejskich w ramach II filara. W kwestii zazielenienia dopłat bezpośrednich oraz przestrzegania dodatkowych wymogów środowiskowych, uważamy, iż nie należy nakładać dodatkowych obciążeń na rolników, gdyż system wymogów wzajemnej zgodności cross compliance jest w tej materii wystarczający. Uważamy także za zasadne wzmocnienie mechanizmów siatki bezpieczeństwa stabilizującej dochody rolników, w szczególności w sytuacji wystąpienia nagłych wahań cenowych i sytuacji kryzysowych na poszczególnych rynkach rolnych. Należy także dołożyć wszelkich starań, w celu wzmocnienia pozycji rolników w łańcuchu żywnościowym. Przyszła Wspólna Polityka Rolna powinna być polityką w maksymalnym stopniu uproszczoną i odbiurokratyzowaną, a przede wszystkim przyjazną dla rolników, bez zbędnych obciążeń administracyjnych i kosztów finansowych jej imple- mentacji. Dzięki uproszczeniu WPR jej cele, działania i efekty powinny stać się lepiej zrozumiałe dla rolników i ogółu obywateli UE. Polskie organizacje związkowe zrzeszone w Komitetach Copa Cogeca deklarują pełną gotowość do konstruktywnej dyskusji i prac nad przyszłością Wspólnej Polityki Rolnej w szeroko pojętym interesie europejskich rolników i konsumentów. Z PRAC RAD POWIATOWYCH POMORSKIEJ IZBY ROLNICZEJ W dniu 25 lipca, w sali obrad Starostwa Powiatowego w Kościerzynie odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Kościerskiego. W trakcie obrad dyskutowano na temat bieżącej sytuacji w rolnictwie. Poruszono również temat zalesienia, szkód łowieckich, melioracji rolniczej, szkół rolniczych a także biogazowni i targowiska miejskiego. Rada PIR Powiatu Kościerskiego podjęła decyzję o wystąpieniu z apelem do Kół Łowieckich o ograniczenie populacji dzika i lisa oraz do Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego o czyszczenie rzek i konserwację koryt wodnych. Ponadto zobowiązała się do promocji lokalnych produktów rolnych na targowisku miejskim. * 13 lipca Rada Powiatowa PIR Powiatu Słupskiego skorzystała z gościnności Agencji Nieruchomości Rolnych GN i AZ WRSP w Słupsku. Marek Komodołowicz z Komendy Miejskiej Policji w Słupsku przybliżył członkom Rady przepisy dotyczące ruchu pojazdów mechanicznych rolniczych po drogach publicznych i niepublicznych. Małgorzata Mikołajczak-Paszczyk, Naczelnik Wydziału Architektoniczno-Budowlanego Starostwa Powiatowego w Słupsku omówiła regulacje prawne dotyczące odległości od granicy działek w przypadku: zabudowy, a także zagospodarowania gruntów nasadzeniami drzew. Natomiast o zasadach rozdysponowania gruntów, planowanych restrukturyzacjach oraz ofertach sprzedaży dla rolników i dzierżawców w powiecie słupskim poinformował Adam Kleina, Administrator ANR GN i AZWRSP w Słupsku. Ponadto obecni na posiedzeniu przedstawiciele podmio- * * * * tów skupowych przedstawili planowane ilościowe i rodzajowe skupu zbóż z tegorocznych zbiorów, a Leszek Golasiński, Zastępca Dy- rektora OT ARR bardzo szczegółowo omówił tendencje cenowe zbóż w 2011 r., z uwzględnieniem rynków krajowych i światowych. W sali Urzędu Gminy Kartuzy, 4 lipca, odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Kartuskiego. Dyskutowano na temat zagospodarowania gruntów i jezior w powiecie kartuskim, aktualnych działań i procedur kontrolnych ARiMR, rynku zbóż, wieprzowiny i mleka. Odpowiedzi na wiele nurtujących pytań, odnośnie zmian w zagospodarowaniu przestrzen- nym na obszarach wiejskich, udzielili Krzysztof Nowak - Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego oraz Alicja Mazur - Dyrektor Wydziału Rolnictwa i Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Kartuzach. Najgorętszym punktem obrad okazało się omówienie działalności kół łowieckich. Poruszenie sprawy konfliktu, związanego z szacowaniem szkody u rolnika z sąsiedniej gminy, wywołało burzliwą dyskusję na * Centrum Międzynarodowych Spotkań w Tuchomiu 4 lipca było miejscem posiedzenia Rady Powiatowej PIR Powiatu Bytowskiego. W trakcie obrad zakres działań administracji państwowej, związany z klęskami żywiołowymi, procedury i możliwości pomocy gospodarstwom rolnym dotkniętym skutkami anomalii pogodowych, przedstawili Władysław Sklęta oraz Alicja Kinczewska-Dybek z Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego w Gdańsku. Rolnik, który poniósł straty zgłasza je w swojej gminie. Wójt, (burmistrz prezydent) występuje do Wojewody o powołanie Komisji do szacowania. Straty szacowane są * * * nawet u pojedynczego rolnika i jeśli przekroczą 30% szacowane są z całej uprawy. Po przeprowadzeniu procedury rolnicy mogą skorzystać z kredytów z dopłatami ARiMR, a także protokóły mogą służyć do wystąpień o umorzenie podatku, obniżenia czynszu dzierżawnego, czy płatności KRUS (wszystkie sprawy rozpatrywane są na indywidualne wnioski rolników). W trakcie obrad Członkowie Rady zgłaszali problemy ze szkodami powodowanymi przez bobry i żurawie. Sugerowali też, że ubezpieczenia upraw z dopłatami do końca nie spełniają swojej roli. Ubezpieczenie dotyczy jednego zdarzenia graniczącego z pewnością, że nie wystąpi. Natomiast takich klęsk budzą- * W dniu 28 czerwca, w sali konferencyjnej Starostwa Powiatowego w Tczewie, odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Tczewskiego wraz z Komisją Gospodarki, Rolnictwa i Ochrony Środowiska Rady Powiatu Tczewskiego. W trakcie obrad przedstawiciele Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przedstawili aktualne informacje dotyczące sytuacji w rolnictwie, a pracownicy Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego informacje dotyczące szkód łowieckich. Natomiast Zenon Bistram, Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej wyjaśniał procedury ubiegania się o odszkodowania za szkody wyrządzone przez zwierzęta leśne oraz odpowiadał na pytania od zgromadzonych na sali osób. Przedstawił też dokumenty i terminy, jakie są niezbędne * * * temat problemów w relacji rolnik - łowczy. Na spotkaniu omówiono także kwestię wapnowania gleb. Zenon Bistram, Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej wyjaśnił powody, dla których odkwaszanie gleb w naszym województwie jest tak ważne i dlaczego PIR alarmuje o tym od kilku lat, szukając rozwiązań i możliwości dofinansowania tego przedsięwzięcia. cych największe obawy, jak susza, gradobicie, powodzie, firmy ubezpieczać nie chcą. Zasady sprzedaży obowiązujące w ANR, planowane restrukturyzacje, oferty sprzedaży gruntów dla rolników i dzierżawców w powiecie bytowskim omówił Jerzy Romanowski, Zastępca Dyrektora OT ANR oraz Wiesław Karbowski z GN i AZWRSP w Słupsku i Wiesław Kosno z GN i AZWRSP w Bytowie. Aktualne działania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz zakres kontroli gospodarstw rolnych powiązanych z płatnościami szczegółowo omówiła Stanisława Bujanowicz, Dyrektor OR ARiMR w Gdyni. * * w procedurze szacowania szkód i na co zwracać szczególną uwagę w sytuacji, gdy dojdzie do zniszczeń w uprawach. Wyniki badań OBOP MIESZKAŃCY A SAMORZĄD LOKALNY Polacy chcą uczestniczyć w funkcjonowaniu swojej społeczności lokalnej a także potrzebują zmian w prawie i narzędzi, które ich udział w samorządzie zwiększą – wynika z badań przeprowadzonych przez OBOP na zlecenie Kancelarii Prezydenta RP. Większość badanych (54%) przyznaje, że nie ma wpływu na sprawy swojej społeczności lokalnej. O tym, że zwykli mieszkańcy mają wpływ na to, jak funkcjonuje ich miasto czy gmina mówi 40% badanych. Chęć posiadania takiego wpływu badani wyrażają, deklarując gotowość do wzięcia udziału w wyborach samorządowych: blisko dwie trzecie Polaków (61%) wzięłoby w nich udział. Istotą samorządu i samorządności jest to, że mieszkańcy chcą i mogą mieć wpływ na swoją społeczność. W tym kontekście uzasadnionym wydaje się być zaproponowanie mieszkańcom takich rozwiązań, które zwiększą ich udział w samorządzie i zaktywizują ich do działania na rzecz własnej miejscowości; własnej wspólnoty lokalnej. Co trzeci badany (33%) dobrze ocenia swoje władze lokalne. Jednak aż połowa respondentów (48%) stwierdza, że po wyborach władze nie spełniają ich oczekiwań. Relatywnie częściej zadowoleni ze swoich władz są mieszkańcy wsi niż miast. Zdecydowana większość – bo aż trzy czwarte badanych (75%) – jest zdania, że dla funkcjonowania i rozwoju miejscowości, w której mieszkają ważna jest działalność radnych. Blisko jedna piąta badanych (17%) przyznaje, że brała udział w konsultacjach społecznych, organizowanych przez władze samorządowe. Prawie pięciokrotnie większa (81%) jest grupa osób, które w konsultacjach takich jeszcze nigdy nie brały udziału. Ponad połowa Polaków (56%) deklaruje chęć wzięcia udziału w konsultacjach, jeśli takowe będą realizowane na terenie, na którym mieszkają. Brak zainteresowania uczestnictwem w konsultacjach przejawia co czwarty pytany (25%). Polacy – w stopniu niemal powszechnym – są zdania, że konsultacje społeczne powinny być realizowane nawet jeśli spowoduje to wydłużenie czasu realizacji inwestycji bądź podjęcia jakiejś decyzji. Opinię taką wyraża w sumie 81% badanych. Przeciwnych konsultacjom, które mogłyby spowodować wydłużenie czasu realizacji, jest 15% respondentów. Można więc stwierdzić, że bardzo ważne dla mieszkańców jest współdecydowanie o kształcie i sposobach rozwiązywania problemów dotyczących ich społeczności. Niemal jedna piąta osób (18%) skłonna byłaby przekazywać darowizny, w celu dofinansowania realizacji wybranych lokalnych spraw, ważnych dla społeczności. Niechęć do takiej formy wsparcia wyraziło blisko dwie trzecie badanych (63%). Niewątpliwie jednak deklaracje o wsparciu finansowym na poziomie 18% (zwłaszcza w kontekście ogólnej sytuacji gospodarczej) należy uznać za wynik wysoki i świadczący o silnym zaangażowaniu badanych w sprawy swojej społeczności lokalnej. Każde z zaproponowanych narzędzi wzmocnienia udziału mieszkańców w samorządzie zyskuje niemal powszechną aprobatę wśród Polaków. Na potrzebę wprowadzenia obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej wskazuje 79% badanych. O potrzebie wprowadzenia zmian określających sposób prowadzenia konsultacji społecznych przekonanych jest 81% respondentów. Z kolei na temat narzędzia, jakim jest interpelacja obywatelska pozytywnie wypowiada się 82% badanych. Jednoznacznie więc można stwierdzić, że zmiany wprowadzające nowe narzędzia wzmacniające udział mieszkańców w samorządzie oraz modyfikujące narzędzia dotychczasowe są Polakom potrzebne. Opracował: WOP DZIECI WIEJSKIE TEŻ MUSZĄ JEŹDZIĆ NA KOLONIE Połowy polskich rodzin nie stać na wysłanie dziecka na co najmniej tygodniowe wakacje poza miejsce zamieszkania. Szczególnie trudna jest sytuacja dzieci na wsi. W ubiegłym roku na wakacje wyjechało tylko, co piąte dziecko z terenów wiejskich. Warto zintensyfikować działania administracji, samorządów i organizacji rolniczych, aby obecny rok nie był gorszy niż poprzedni. W sytuacji rozproszenia środków i funduszy pomocowych konieczne jest stworzenie jednolitego programu wpierającego zorganizowany wypoczynek dzieci wiejskich. Jak wynika z badań Instytutu Homo Homini, przeprowadzonych na zlecenie „Głosu Nauczycielskiego”, połowy polskich rodzin nie stać na wysłanie dziecka na tygodniowe wakacje poza miejsce zamieszkania. Barierą przed wysłaniem dziecka na obóz czy kolonię są pieniądze. Wydanie dodatkowych stu złotych na konieczne na wyjazd klapki czy nową piżamkę dla dziecka stanowi problem dla rodzin najuboższych. Sytuację potwierdzają dane światowe. Z raportu przygotowanego przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) wynika, że Polska wciąż zalicza się do krajów o najwyższym stopniu zagrożenia ubóstwem dzieci i młodzieży wśród państw należących do Unii Europejskiej. Wakacje nie pod trzepakiem Wakacje to czas wypoczynku i relaksu, szczególnie dla najmłodszych. Dzieci spędzają w szkole dużą część dnia ucząc się, bawiąc, rozwiązując pierwsze konflikty, przeżywając różne emocje. Dla właściwego rozwoju dziecka konieczny jest odpoczynek od obowiązków szkolnych. Psycholodzy dziecięcy są zgodni, że dzieci, które wracają po wakacjach lepiej się uczą i mniej stresują w szkole. Dlatego tak ważne jest, by wypoczynek najmłodszych był pełny. Aby wypoczynek był pełny, dziecko musi po prostu wypocząć, nabrać sił, zmienić otoczenie wyjechać na przykład na obóz czy kolonie. Dobrym pomysłem jest wyjazd do dziadków na wieś. Ale co z dziećmi, które do dziadków na wieś nie pojadą, bo już tam mieszkają? Jak spędzają wakacje dzieci i młodzież z terenów wiejskich? Wsi spokojna, wsi wesoła Obraz wsi prezentowany jest często w atmosferze sielanki. Pamiętamy opisy wsi polskiej z literatury pięknej. W „Pieśni świętojańskiej o Sobótce” Jan Kochanowski wygłasza pochwałę życia wiejskiego „Wsi spokojna, wsi wesoła, który głos twej chwale zdoła?...”. Wraz z rozwojem nauki i techniki, zacierają się różnice między wsią a miastem, jednak czas wolny najmłodszych zupełnie inaczej kształtuje się w mieście i na wsi. Wprawdzie dzieci wiejskie mieszkają w dużo korzystniejszych warunkach klimatycznych niż ich koledzy z miasta, ale młodzież na wsi często wstaje rano, aby jeszcze przed pójściem do szkoły pomóc rodzicom w gospodarstwie. Natomiast w okresie intensywnych prac polowych, po powrocie ze szkoły często czeka je praca do późnej pory wieczornej. Z letniego wypoczynku cały czas rzadziej korzystają dzieci wiejskie. Potwierdzają to dane MEN, z których wynika, że w ubiegłym roku dzieci z terenów wiej- skich stanowiły zaledwie jedną piątą wszystkich, które wyjechały na wakacje. A szkoda, bo zdaniem psychologów dziecięcych zorganizowany wypoczynek daje możliwość wypoczynku pełnego. Dziecko jest całkowicie odciążone od domowych obowiązków i zaabsorbowane wyłącznie wykorzystaniem czasu wolnego na zabawę, integrację z rówieśnikami, rekreację oraz edukację kulturalną. Skąd wziąć pieniądze na letni wypoczynek? Wypoczynek dzieci pochodzących z rodzin o niskich dochodach dofinansowany jest ze środków będących w dyspozycji wojewodów i kuratoriów oświaty. W ubiegłym roku na ten cel wydatkowano blisko 30 mln złotych ze środków budżetowych, co pozwoliło na sfinansowanie wypoczynku 81 tys. dzieci i młodzieży. Wsparcie wypoczynku dzieci wiejskich realizuje także Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Z wypoczynku letniego dofinansowanego ze składek rolniczych skorzystało w 2010 roku 12,5 tys. dzieci. Szczególną troską otoczone zostały dzieci z terenów powodziowych, spośród których 1,5 tys. wyjechało na kolonie. Nieoceniona jest też działalność Caritas w całym kraju. W ramach Wakacyjnej Akcji Caritas zorganizowany został letni wypoczynek dla blisko 39 tys. dzieci i młodzieży. Program wspierania zorganizowanego wypoczynku dzieci wiejskich W sytuacji rozproszenia środków i funduszy pomocowych konieczne jest stworzenie jednolitego programu wpierającego zorganizowany wypoczynek dzieci wiejskich. W programie określone zostałyby potrze- by i priorytety wraz ze wskazaniem źródeł finansowania wypoczynku dzieci i młodzieży z terenów wiejskich. Wtedy dostępne fundusze wydatkowane na dofinansowanie wypoczynku najmłodszych mieszkańców obszarów wiejskich stanowiłyby spójny element rozwoju obszarów wiejskich. Kompleksowe wykorzystanie wszystkich dostępnych funduszy zarówno w ramach środków budżetowych jak i społecznych, stanowić będzie podstawę do osiągnięcia synergii. Michał Marciniak - ekspert zajmujący się rozwojem obszarów wiejskich W latach 2009 – 2011 Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich MRiRW Materiał pokonferencyjny PRODUKCJA I ENERGETYCZNE WYKORZYSTANIE BIOGAZU ROLNICZEGO W POLSCE W dniu 11 lipca br. w Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego, Oddział w Starym Polu, przy licznym uczestnictwie rolników, członków Rad Powiatowych Pomorskiej Izby Rolniczej, specjalistów ds. rolnictwa z PODR oraz zaproszonych gości, odbyła się konferencja nt. „Produkcja i energetyczne wykorzystanie biogazu rolniczego w Polsce”. Celem spotkania było dostarczenie uczestnikom rzetelnych i pełnych informacji na temat zasad działania biogazowni, tworzenia takich inwestycji, aspektów prawnych i finansowych. Podczas konferencji zostały przedstawione zarówno korzyści wykorzystania biogazu, jak i związane z tym ryzyko. Biogazownie są jedną z obiecujących i promowanych obecnie technologii. Możliwości budowy biogazowni w Polsce są duże, natomiast liczba powstałych inwestycji jest niewielka. W polityce energetycznej od dawna podkreśla się, że kluczowym źródłem energii odnawialnej będzie biomasa. Konferencję otworzył Prezes Zenon Bistram serdecznie witając przybyłych na nią gości. Przedstawił program spotkania: 1. Rozwój źródeł energii odnawialnej w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem biogazowni. 2. Perspektywy rozwoju biogazowni rolniczych na terenie województwa pomorskiego. 3. Relacja z wyjazdu studyjnego do Brandenburgii /prezentacja multimedialna/. 4. Praktyczne aspekty budowy biogazowni. 5. Technologia budowy zbiorników, używanych w przetwarzaniu organicznego materiału resztkowego w biogazowniach. Następnie głos zabrał Paweł Sulima - przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Przedstawił rozwój źródeł energii odnawialnej w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem biogazowni, unijne i polskie przepisy w zakresie OZE, oraz priorytety polityki energetycznej dla Polski do 2030 roku. Mając na uwadze podstawowy cel rolnictwa, jakim jest zabezpieczenie potrzeb żywnościowych Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi szczególną wagę kładzie na wykorzystanie do celów energetycznych w pierwszej kolejności: produktów ubocznych z rolnictwa, produktów ubocznych i odpadowych z przemysłu rolnospożywczego, płynnych i stałych odchodów zwierzęcych, roślin energetycznych. Pan Paweł Sulima omówił również możliwości uzyskania wsparcia na inwestycje związane z wytwarzaniem biogazu oraz korzyści finansowe uzyskiwane z produkcji biogazu. Kolejny wykład wygłosił Jarosław Komięga, przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. Omówił strategię rozwoju biogazowni w województwie pomorskim, opierając się o dokumenty strategiczne woj. pomorskiego w zakresie energetyki. Potencjał produkcji energii ze źródeł odnawialnych w województwie pomorskim przedstawił w oparciu o dokument pn.: „Regionalna Strategia Energetyki z uwzględnieniem źródeł odnawialnych do 2025 r.”. Zakłada on powstanie do roku 2025 ok. 150 biogazowni, a uzyskany biogaz mógłby zabezpieczyć pracę bloków energetycznych o łącznej mocy elektrycznej w granicach 80 - 85 MWe. W prezentacji zostały pokazane ciekawe mapy obrazujące rozmieszczenie inwestycji biogazowych w Polsce na różnych etapach realizacji oraz możliwości pozyskania biogazu w województwie pomorskim. Po przerwie Prezes Zarządu PIR - Zenon Bistram przedstawił w formie prezentacji multimedialnej relację z wyjazdu studyjnego do Brandenburgii, który odbył się w dniach 10 - 14 października 2010 r. Wyjazd do Brandenburgii stanowił inicjatywę Pomorskiej Izby Rolniczej i został zrealizowany przy ścisłym współudziale Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Pomorskiego. 30-osobowa grupa, a w niej rolnicy z województwa pomorskiego, przedstawiciele agencji rolniczych, PODR i innych podmiotów, brała udział w studyjnym wyjeździe do Niemiec, którego celem było zapoznanie się z funkcjonowaniem biogazowni rolniczych na terenie Brandenburgii. Wyjazd do Niemiec dał nie tylko możliwość zapoznania się z praktyką, ale stworzył podwaliny do nawiązania współpracy z niemieckimi rolnikami. Ciekawym punktem programu było spotkanie z Wiceprzewodniczącym Związku Rolników Niemieckich, Panem Udo Folgartem, który objaśniał wszelkie niuanse związane z produkcją biogazu. Wizyta w Brandenburgii spowodowała także nawiązanie bliższych kontaktów pomiędzy firmami zajmującymi się budową i eksploatacją biogazowni, a potencjalnymi inwestorami w postaci pomorskich rolników. Pan Rajmund Reichel, przedstawiciel firmy Wolf System, w związku z usprawiedliwioną nieobecnością Pana Arkadiusza Witowskiego - właściciela biogazowni, na wstępie przedstawił prezentację pokazującą budowę w Grzmiącej. Następnie omówił technologię budowy zbiorników używanych w przetwarzaniu organicznego materiału resztkowego oraz produkcję i wykorzystanie biogazu. Na sali wywiązała się dyskusja, rolnicy zadawali pytania, na które otrzymywali wyczerpujące odpowiedzi. Wnioski pokonferencyjne: Polska ma wystarczający potencjał, aby sprostać wymaganiom UE w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych. Do celów energetycznych w pierwszej kolejności powinny być wykorzystane lokalnie dostępne: - produkty uboczne rolnictwa, w tym wymagające utylizacji, jak np. odchody zwierzęce, - pozostałości z przetwórstwa rolno-spożywczego. W wyniku podjętych przez Rząd kroków, należy spodziewać się rozwoju energetyki opartej na biomasie, w tym biomasie pochodzenia rolniczego (biogaz rolniczy, współspalanie biomasy rolniczej). Konieczność zwiększania udziału energii z OZE w bilansie energetycznym kraju wymaga rozwoju wsparcia dla tych instalacji zarówno na etapie inwestycji, jak i eksploatacji. Rozproszenie źródeł energii odnawialnej będzie miało korzystny wpływ na wypełnienie zobowiązań oraz przyczyni się do zwiększenia niezależności energetycznej Polski. Szanse: Rozwój polskiego rolnictwa (nowe źródło dochodów). Efektywne i prośrodowiskowe zagospodarowanie odpadów z produkcji rolniczej i przetwórczej. Lepsze wykorzystanie potencjału ziemi uprawnej (uprawy biomasy do celów energetycznych). Wykorzystanie pozostałości pofermentacyjnych, jako nawozu organicznego (mniejsze wydatki na nawozy mineralne). Bariery: Brak ustawy o energiach odnawialnych. Formalności i procedury administracyjno-prawne procesu inwestycyjnego. Słabo rozwinięte sieci przesyłowe. Trudności w zdobyciu funduszy na inwestycje. Brak klarownych reguł dofinansowania i wsparcia małych biogazowni rolniczych. Niska świadomość społeczna w zakresie produkcji, uciążliwości i wykorzystania. Konflikty z rozwojem turystyki. Konflikty ekologiczne. Opracowanie: WOP Anna Bełdycka Konferencja była współfinansowana przez Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich dla Województwa Pomorskiego UWARUNKOWANIA PRAWNE SPRZEDAŻY PRODUKTÓW REGIONALNYCH I TRADYCYJNYCH (CZ. I) Sprzedaż produktów regionalnych może odbywać się w ramach: - sprzedaży bezpośredniej oraz - sprzedaży marginalnej, lokalnej i ograniczonej. Warunkiem rozpoczęcia sprzedaży jest: 1. spełnienie określonych wymogów higienicznosanitarnych, 2. uzyskanie zgody powiatowego lekarza weterynarii (w przypadku produktów pochodzenia zwierzęcego) lub państwowego powiatowego inspektora sanitarnego (w przypadku produktów pochodzenia niezwierzęcego i mieszanych). Przy wytwarzaniu i sprzedaży bezpośredniej produktów nieprzetworzonych, pochodzących z własnego gospodarstwa, nie ma potrzeby rejestrowania działalności gospodarczej. Wyrób i sprzedaż produktów przetworzonych, wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców, zgodnie z ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2004 nr 173, poz. 1807), jeśli działalność odpowiada definicji działalności gospodarczej, tzn. jest wykonywana w celach zarobkowych w sposób zorganizowany i ciągły. Przedsiębiorca rejestruje działalność w gminie, w której jest zameldowany, składając formularz zgłoszenia. Regulacje prawne UE: Rozporządzenie (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego; Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych. Na podstawie ww. rozporządzeń wydano w Polsce rozporządzenia wykonawcze umożliwiające małym zakładom produkcję i sprzedaż produktów pochodzenia zwierzęcego na niewielką skalę, w ramach działalności MOL, zaś rolnikom sprzedaż bezpośrednią artykułów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Krajowe rozporządzenia wykonawcze: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz.U. z 2010 r. nr 113, poz. 753); Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 października 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego (Dz.U. 2007 nr 204, poz. 1477). Rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (MOL) określa: - zakres produkcji, - obszar produkcji, - wielkość dostaw produktów pochodzenia zwierzęcego do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem do konsumenta końcowego, - wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy prowadzeniu działalności MOL. W ramach MOL rolnicy i mali przedsiębiorcy mogą produkować i bezpośrednio sprzedawać konsumentom lub lokalnym sklepom czy restauracjom, wytwarzane przez siebie mięso i wyroby mięsne albo produkty mleczne. Zgodnie z nowymi przepisami w ramach działalności MOL zniesiono limit w odniesieniu do produkcji i sprzedaży produktów pochodzenia zwierzęcego w miejscu produkcji konsumentowi końcowemu. Limitowane są jedynie dostawy do innych zakładów prowadzących handel detaliczny (w tym należących do tego samego podmiotu) z przeznaczeniem do konsumenta końcowego. Rolnicy mogą produkować i bezpośrednio sprzedawać konsumentom lub lokalnym sklepom czy restauracjom, wytwarzane przez siebie wyroby mięsne ZAKRES PRZEDMIOTOWY MOL Działalność uznana jest jako MOL, jeżeli: 1. zakład prowadzi: - rozbiór świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego, końskiego, drobiowego lub zajęczego, lub - rozbiór świeżego mięsa zwierząt łownych, lub - świeżego mięsa zwierząt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych, lub - produkcję mięsa mielonego, surowych wyrobów mięsnych, lub - produkcję produktów mięsnych, w tym gotowych posiłków (potraw) wyprodukowanych z mięsa, lub - produkcję obrobionych lub przetworzonych produktów rybołówstwa, oraz - produkcję i sprzedaż produktów mlecznych, wyprodukowanych z mleka pozyskanego w gospodarstwie produkcji mleka, w rozumieniu przepisów rozporządzenia (WE) nr 853/2004 lub w gospodarstwie rolnym, w którym jest prowadzona działalność w zakresie produkcji mleka surowego lub surowej śmietany, przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej; 2. zakład prowadzi sprzedaż produktów pochodzenia zwierzęcego konsumentowi końcowemu oraz dostawy tych produktów do innych zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego. Wielkość dostaw w ramach MOL nie może przekraczać wagowo: - 1 tony tygodniowo – w przypadku świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego, końskiego lub produkowanych z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego, - 0,5 tony tygodniowo – w przypadku świeżego mięsa drobiowego lub zajęczaków, lub produkowanych z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych, lub mięsa mielonego, - 1,5 tony tygodniowo – w przypadku produktów mięsnych, - 0,5 tony miesięcznie – w przypadku świeżego mięsa zwierząt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych lub produkowanych z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego, - 0,5 tony miesięcznie – w przypadku świeżego mięsa zwierząt łownych, odstrzelonych zgodnie z przepisami prawa łowieckiego lub produkowanych z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego, - 0,15 tony tygodniowo – w przypadku produktów rybołówstwa, - 0,3 tony tygodniowo – w przypadku produktów mlecznych. Świeże mięso, w tym tusze, półtusze, ćwierćtusze czy elementy mięsne, przeznaczone do obróbki lub przetwarzania, w ramach tego rodzaju działalności, powinno, w przypadku świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego oraz końskiego, być pozyskane ze zwierząt poddanych ubojowi w rzeźni. Świeże mięso drobiowe lub zajęczaków oraz mięso zwierząt dzikich, utrzymywanych w warunkach fermowych, powinno być pozyskane ze zwierząt poddanych ubojowi: a) w rzeźni albo b) w gospodarstwie – w sposób określony w rozporządzeniu WE nr 853/2004 oraz poddanych badaniu poubojowemu przez urzędowego lekarza weterynarii w sposób określony w rozporządzeniu WE nr 854/2004. Świeże mięso zwierząt łownych, produkty rybołówstwa oraz surowe mleko muszą spełniać wymagania określone w rozporządzeniu WE nr 853/2004 i nr 854/2004. Jeżeli zakład prowadzi więcej niż jeden z możliwych rodzajów działalności, suma wielkości dostaw wszystkich rodzajów produktów nie może przekroczyć najwyższego limitu przewidzianego dla jednego z rodzajów produktów produkowanych w tym zakładzie. Miejsce produkcji i sprzedaży produktów pochodzenia zwierzęcego, w ramach działalność MOL, znajdują się na obszarze jednego województwa lub na obszarze sąsiadujących z tym województwem powiatów położonych na obszarach innych województw. Projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona działalność MOL, składa się z: a) części opisowej zawierającej m.in. określenie rodzaju działalności z uwzględnieniem rodzaju surowców oraz przeznaczenia produktów pochodzenia zwierzęcego, określenie rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które będą produkowane w zakładzie, opis procesów produkcyjnych, wykaz pomieszczeń zakładu i ich przeznaczenie, powierzchnia, wymagana wysokość, sposób wykończenia posadzek, ścian i sufitów, wykaz maszyn, wykaz parametrów dot. temperatury, wilgotności, dostawa i dystrybucja wody, magazynowanie zużytych opakowań i odpadów, ścieków, opis sposobu czyszczenia, odkażania, dezynsekcji i deratyzacji; b) części graficznej przedstawiającej rzuty poziome kondygnacji zakładu z zaznaczeniem pomieszczeń i wyróżnieniem stref o różnym stopniu ryzyka zanieczyszczenia mikrobiologicznego i miejsca, w których odbywają się poszczególne etapy produkcji, stanowiska pracy, lokalizacje maszyn, instalacji i urządzeń produkcyjnych, „od przyjęcia surowców do wysyłki produktów”. Powiatowy lekarz weterynarii, w drodze decyzji administracyjnej, zatwierdza przedłożony projekt technologiczny zakładu, jeżeli odpowiada on wymaganiom określonym w ww. rozporządzeniu, w terminie 30 dni od wszczęcia postępowania w tej sprawie. Produkcja produktów pochodzenia zwierzęcego w ramach MOL oraz ich sprzedaż może odbywać się: w specjalnym odrębnym budynku, albo w dostosowanym pomieszczeniu (np. kuchnia letnia), używanym wyłącznie do tego celu. Pomieszczenia żywnościowe zlokalizowane w odrębnych budynkach, w których prowadzi się produkcję żywności powinny pozwalać na higieniczne wykonywanie wszystkich czynności i być dostosowane do przetwarzania i przechowywania żywności w odpowiednich warunkach oraz umożliwiać stosowanie dobrej praktyki higienicznej. W przypadku dostosowanych pomieszczeń, w tym pomieszczeń mieszkalnych, wymagania ogólne dotyczą przede wszystkim usytuowania, projektu i konstrukcji oraz utrzymywanie tego rodzaju pomieszczeń w czystości i dobrym stanie technicznym, tak by było możliwe uniknięcie ryzyka zanieczyszczenia, zwłaszcza przez zwierzęta i szkodniki. Zakłady produkujące żywność tradycyjną pochodzenia zwierzęcego mogą skorzystać z odstępstw od niektórych wymagań higienicznych określonych w rozporządzeniu Nr 852/2004, na mocy rozporządzenia MRiRW z dnia 27 lipca 2007 r. w sprawie ogólnych odstępstw od wymagań higienicznych w zakładach produkujących żywność tradycyjną pochodzenia zwierzęcego (Dz.U. nr 146, poz.1024). Zakres określony w art. 7, ust. 2 rozporządzenia Komisji (WE) nr 2074/2005 z dnia 5 grudnia 2005 r. ustanawiającego środki wykonawcze w odniesieniu do niektórych produktów objętych rozporządzeniem (WE) nr 853/2004 i do organizacji urzędowych kontroli na mocy rozporządzeń (WE) nr 854/2004 oraz (WE) nr 882/2004, ustanawiającego odstępstwa od rozporządzenia (WE) nr 852/2004 i zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 853/2004 oraz (WE) nr 854/2004 (Dz. Urz. UE L 338 z 22.12.2005, str. 27, z późn. zm.). Przyznanie tych odstępstw jest możliwe jedynie wtedy, jeżeli umożliwi stosowanie tradycyjnej metody produkcji żywności pochodzenia zwierzęcego określonej: 1) we wniosku o: a) wpis produktu na listę produktów tradycyjnych prowadzoną przez ministra właściwego do spraw rynków rolnych lub b) rejestrację produktu wysłanym do Komisji Europejskiej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz.U. z 2005 r. nr 10, poz. 68), lub 2) w specyfikacji produktu, o której mowa w: a) rozporządzeniu Rady (WE) nr 509/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie produktów rolnych i środków spożywczych będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami (Dz. Urz. UE L 93 z 31.03.2006, str. 1), lub b) rozporządzeniu Rady (WE) nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 93 z 31.03.2006, str. 12). Zastosowanie ww. odstępstw w praktyce oznacza m.in. umożliwienie zastosowania w zakładzie drewnianych lub kamiennych półek do składowanie serów długo dojrzewających lub wykorzystania w procesie produkcji tradycyjnych drewnianych pieców wędzarniczych. Na podstawie krajowych rozporządzeń wykonawczych i regulacji prawnych UE opracowała Barbara Ditrich XII EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU „SPOSÓB NA SUKCES" Jeśli prowadzisz małą lub średnią firmę, tworzysz nowe miejsca pracy dla mieszkańców wsi, realizujesz ciekawe pomysły na rzecz lokalnych społeczności wiejskich, w tym także w ramach Lokalnej Grupy Działania lub wykorzystujesz w prowadzonej działalności odnawialne źródła energii zapraszamy do udziału w XII edycji ogólnopolskiego konkursu „Sposób na Sukces”. Organizatorzy konkursu - Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie we współpracy z: – Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, – Stowarzyszeniem „AgroBiznesKlub”, – Stowarzyszeniem „Sposób na Sukces”, – Firmą „Agrobroker” – Ubezpieczenia i Doradztwo, – Towarzystwem Inicjatyw Społecznych „Nowy Świat”, - Bankiem Gospodarki Żywnościowej S.A. Patronat honorowy: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Patronat medialny: - Telewizja Polska S.A., Program 1 - Agro Serwis - Bank i Rolnictwo - Nowa Wieś Europejska - Nowe Życie Gospodarcze - Farmer - magazyn - Farmer.pl – portal nowoczesnego rolnika - Gospodarz.pl Twój Portal Doradczy. Do konkursu mogą być zgłaszane przedsięwzięcia realizowane przez osoby fizyczne, osoby prawne, tj. spółki prawa handlowego, samorządy gminne oraz powiatowe, organizacje społeczno-zawodowe i branżowe rolników, organizacje pozarządowe, inne. Warunkiem udziału w konkursie jest lokalizacja przedsięwzięcia w miejscowości liczącej nie więcej niż 20 tys. mieszkańców. Przedmiotem oceny w XII edycji konkursu będą przedsięwzięcia zrealizowane w roku 2010 i pierwszym półroczu 2011 roku. Szczegółowe zasady udziału w konkursie oraz kryteria oceny przedsięwzięć są określone w Regulaminie XII edycji konkursu. Zgłoszenia według wzoru (Karta zgłoszenia) można nadsyłać do 15 października 2011 roku. Centrum Doradztwa Rolniczego 05-840 Brwinów, ul. Pszczelińska 99 z dopiskiem: Konkurs „Sposób na Sukces” Dodatkowych informacji udzielają: Agnieszka Woszczek, Iwona Studniarek, tel. (22) 729 66 34 do 37, wew. 116. Serdecznie zapraszamy do udziału w konkursie! AKTUALNE INFORMACJE PRAWNE DLA ROLNICTWA Akt Prawny Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 czerwca 2011 r. Dz.U. nr 124/2011 poz. 707 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 czerwca 2011 r. Dz.U. nr 126/2011 poz. 719 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 czerwca 2011 r. Dz.U. nr 129/2011 poz. 745 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 czerwca 2011 r. Dz.U. nr 130/2011 poz. 758 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 czerwca 2011 r. Dz.U. nr 133/2011 poz. 776 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2011 r. Dz.U. nr 142/2011 poz. 883 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 lipca 2011 r. Dz.U. nr 160/2011 poz. 960 Dotyczy Zmiany rozporządzenia w sprawie terminów, w których podmiot posiadający zezwolenie na dopuszczenie środka ochrony roślin do obrotu i stosowania jest obowiązany do przedstawienia wyników badań, informacji, danych, ocen oraz kart charakterystyki substancji aktywnej i środka ochrony roślin Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wystąpienia klęsk żywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 1 - Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej, zawartą w programie operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” Określenia przypadków, w których spadek wartości produkcji sprzedanej wystąpił z przyczyn niezależnych od wstępnie uznanej grupy producentów owoców i warzyw lub organizacji producentów owoców i warzyw, oraz sposobu potwierdzania tego spadku Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej w ramach osi priorytetowej 5 Pomoc techniczna, zawartej w programie operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Zbierania danych rynkowych Istotne informacje Data ogłoszenia: 15 czerwca 2011 r. Data wejścia w życie: 29 czerwca 2011 r. Data ogłoszenia: 17 czerwca 2011 r. Data wejścia w życie: z dniem ogłoszenia. Data ogłoszenia: 21 czerwca 2011 r. Data ogłoszenia: 22 czerwca 2011 r. Data wejścia w życie: 6 lipca 2011 r. Data ogłoszenia: 28 czerwca 2011 r. Data wejścia w życie: 12 lipca 2011 r. Data ogłoszenia: 8 lipca 2011 r. Data wejścia w życie: 22 lipca 2011 r. Data ogłoszenia: 3 sierpnia 2011 r. Data wejścia w życie: 17 sierpnia 2011 r. Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Joanna Woźnica Zdaniem eksperta Przeminął sezon urlopowy. Tradycyjnie w takim „ogórkowym” czasie dziennikarze muszą szukać dodatkowych, lekkich informacji, aby czymś ciekawym zapełnić szpalty gazet. W bieżącym – trudno byłoby narzekać - ciekawych i w dodatku „ciężkich” informacji niestety nie brakowało. Po giełdach papierów wartościowych szeroko rozlał się kryzys, mimo zapewnień analityków, że nic szczególnie groźnego w realnej gospodarce się nie wydarzyło. Do świadomości giełdowych graczy dotarła prawda, że życie na kredyt jest tak samo groźne dla państw, nawet tych najpotężniejszych, jak i dla indywidualnych kredytobiorców. Niestety, wzrost deficytu budżetowego dotyczy także większości państw Unii Europejskiej, w tym Polski. Podniesienie stawek VAT w bieżącym roku i gotowy, zapisany w ustawie scenariusz dalszych podwyżek tego podatku, uzmysławiają wagę problemu. Od 1 lipca trwa okres polskiej prezydencji w Radzie UE. W jej trakcie mogą zapaść decyzje dotyczące kształtu WPR na lata 2014 - 2020. Miejmy nadzieję, że w związku z tym polskim argumentom będzie łatwiej przebić się do świadomości unijnych partnerów. Wysokość dopłat bezpośrednich dla polskich rolników odbiega swoim poziomem nie tylko od średniej płatności otrzymywanej przez rolników „starej Unii”, ale także tej obliczonej dla nowo przyjętych. Kończą się żniwa. W Polsce zbierzemy ok. 24 - 25 mln ton zbóż, czyli prawie 5% mniej niż w roku ubiegłym. Jak to przełoży się na ceny? Powrotu do bardzo niskich cen zbóż, nie należy się spodziewać. Co prawda prognozy dotyczące zbiorów globalnych (światowych) przywidują prawie 4-procentowy wzrost produkcji, w tym 2,5% w Unii Europejskiej, równocześnie jednak wskazuje się na niski poziom światowych zapasów i wzrost popytu. Musimy się także przyzwyczaić do faktu, że coraz większą rolę w kształtowaniu ceny, oprócz normalnej gry rynkowej warunkowanej relacjami podaży i popytu, będą miały czynniki spekulacyjne, stanowiące odbicie nastrojów na rynkach terminowych. Polska była tradycyjnie dużym producentem trzody chlewnej (4. miejsce w Europie). Reakcja producentów na brak opłacalności okazała się drastyczna. W ostatnich 2 - 3 latach pogłowie trzody chlewnej uległo zmniejszeniu z ok. 17 do ok. 13 mln szt., osiągając poziom najniższy od 1964 r. Prognozy wskazują, że to jeszcze nie koniec spadków. W stosunku do ubiegłego roku ceny trzody są obecnie o ok. 7% wyższe i przewiduje się ich dalszy wzrost. Czy będzie on na tyle wysoki, żeby odwrócić trend dalszej redukcji pogłowia? Nieśmiałe przewidywania wskazują na możliwość jego zmiany dopiero w przyszłym roku. ARiMR zapowiadała przyjmowanie wniosków na różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej oraz tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw w III kw. br. Zatem planujący rozwój w kierunku pozarolniczym, muszą zachować czujność. dr inż. Daniel Roszak GOSPODARSTWA Z WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO W BADANIACH PL FADN Na około 12 tys. gospodarstw badanych w PL FADN w roku 2009, gospodarstwa z woj. pomorskiego reprezentowane były przez 635 gospodarstw. Rozkład gospodarstw wg wielkości ekonomicznej Wyszczególnienie Razem Polska woj. pomorskie % udział < 4 ESU 8=<16 ESU 4=<8 ESU 16=< 40 ESU 40=<100 ESU >=100 ESU 12 258 983 2 352 3 517 3 911 1 289 206 635 30 96 177 240 77 15 5,18% 3,05% 4,08% 5,03% 6,14% 5,97% 7,28% Poprzez porównanie średnich danych z gospodarstw z woj. pomorskiego ze średnimi dla całej badanej grupy w kraju, spróbujmy odpowiedzieć na pytanie - czy gospodarstwa rolne w woj. pomorskim wyróżniają się pod względem analizowanych danych na tle gospodarstw w kraju? PORÓWNANIE POTENCJAŁU PRODUKCYJNEGO Wielkość ekonomiczna w ESU 176,2 141,2 200,0 150,0 100,0 50,0 57,6 58,2 24,9 25,0 3,1 3,1 5,9 6,1 11,7 12,1 < 4 ESU 4=<8 ESU 8=<16 ESU 16=< 40 ESU b. ma łe ma łe 1. Pod względem średniej wielkości ekonomicznej w poszczególnych grupach wielkości ekonomicznej nie dostrzegamy, poza największą kategorią – powyżej 100 ESU, znaczących różnic. 0,0 ś redni o ma łe Polska ś redni o duże 40=<100 ESU >=100 ESU duże b. duże woj. pomorskie 2. Badane gospodarstwa w woj. pomorskim różnią się znacząco od średnich dla kraju, we wszystkich grupach wielkości ekonomicznej, wartością posiadanego majątku. Różnica ta jest wynikiem wyższej wartości majątku trwałego gospodarstw z woj. pomorskiego. Aktywa ogółem w zł Aktywa trwałe w zł Aktywa trwałe w zł Aktywa ogółem w zł 8 000 000 8 000 000 6 000 000 zł zł 6 000 000 4 000 000 4 000 000 2 000 000 0 2 000 000 < 4 ESU 4=<8 ESU 8=<16 ESU 16=<40 ESU40=<100 ESU >=100 ESU b. małe małe 300 884 449 444 758 544 1 374 451 2 475 534 5 162 147 pomorskie 467 127 628 786 931 735 1 706 108 3 444 334 6 711 754 Polska średnio małe średnio duże duże 0 b. duże < 4 ESU 4=<8 ESU 8=<16 ESU 16=<40 ESU40=<100 ESU >=100 ESU b. małe małe 276 329 408 548 686 676 1 241 363 2 218 938 4 529 213 pomorskie 431 119 588 764 862 411 1 575 114 3 150 054 6 086 199 Polska średnio małe średnio duże duże b. duże Aktywa w zł Aktywaobrotowe obrotowe w zł Pod względem wartości majątku obrotowego sytuacja nie jest już tak jednoznaczna. Tylko w grupie gospodarstw najmniejszych - <4 ESU i gospodarstw dużych - 40=<100 ESU, gospodarstwa z woj. pomorskiego dysponują większym majątkiem obrotowym od średniej dla kraju. 800 000 zł 600 000 400 000 200 000 0 < 4 ESU 4=<8 ESU 8=<16 ESU 16=<40 ESU40=<100 ESU >=100 ESU b. małe małe średnio małe średnio duże duże b. duże Polska 24 555 40 896 71 868 133 088 256 596 632 933 pomorskie 36 009 40 023 69 324 130 994 294 281 625 556 Udział aktywów obrotowych w aktywach w % Jednak wskaźnik procentowego udziału majątku obrotowego w majątku ogółem uwidacznia niekorzystną dla gospodarstw z woj. pomorskiego, pod względem efektywności gospodarowania, strukturę posiadanego majątku. Udział akt. obrotowych w aktywach ogół. % - Polska Udział akt. obrotowych w aktywach ogół. % - pomorskie 12,26% 8,16% 7,71% 9,10% 6,37% < 4 ESU 4=<8 ESU b. małe małe 10,37% 8,54% 9,47% 7,44% 9,68% 7,68% 8=<16 ESU 16=<40 ESU 40=<100 ESU >=100 ESU średnio małe średnio duże duże 9,32% b. duże 3. Badania wskazują, że rolnicy uczestniczący w badaniach rachunkowości PL FADN z woj. pomorskiego intensywniej korzystają z kredytów niż średnio w kraju. Struktura w zł Strukturapasywów pasywów w zł 8 000 000 zł 7 000 000 6 000 000 5 000 000 4 000 000 3 000 000 2 000 000 1 000 000 0 Polska pomorskie Polska b. małe < 4 ESU kredyty długoter. Zobowiązania og. Kapitał własny 2 947 4 697 pomorskie Polska małe 4=<8 ESU 9 163 17 786 pomorskie Polska pomorskie Polska średnio małe 8=<16 średnio duże 16=<40 ESU ESU 26 968 pomorskie Polska pomorskie duże 40=<100 ESU b. duże >=100 ESU 34 970 82 113 108 871 225 211 325 916 594 667 612 720 111 719 145 739 291 777 405 685 758 134 827 534 4 849 8 206 13 652 21 875 37 692 48 144 296 035 458 921 435 792 606 911 720 852 883 591 1 262 733 1 560 369 2 183 756 3 038 649 4 404 013 5 884 221 Ogólną prawidłowością jest zmniejszający się, w miarę wzrostu wielkości ekonomicznej, udział kapitału własnego w finansowaniu majątku. Udział kapitału własnego w pasywach w % % 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% < 4 ESU 4=<8 ESU 8=<16 ESU b. małe małe Polska 98,39% 96,96% 95,03% pomorskie 98,24% 96,52% 94,83% 16=<40 ESU średnio małe średnio duże 40=<100 ESU >=100 ESU duże b. duże 91,87% 88,21% 85,31% 91,46% 88,22% 87,67% CHARAKTERYSTYKA PRODUKCJI 1. We wszystkich grupach wielkości ekonomicznej, gospodarstwa z woj. pomorskiego mają większą, od średnich dla gospodarstw w kraju, powierzchnie UR. To pośrednio może oznaczać niższą intensywność produkcji i wykorzystania posiadanego majątku. 2. Wyraźne różnice między średnimi gospodarstw w woj. pomorskim a średnimi dla kraju występują m.in. w powierzchni posiadanych lasów (wyższa w woj. pomorskim), pogłowiu krów mlecznych (niższe w woj. pomorskim), plonach pszenicy (wyższe w woj. pomorskim), wydajności mlecznej krów (wyraźnie niższa w woj. pomorskim). Wybrane informacje o produkcji wg wielkości ekonomicznej Wyszczególnienie Razem pow. UR w ha - Polska Razem pow. UR w ha - woj. pomorskie Uprawa zbóż w ha - Polska Uprawa zbóż w ha - woj. pomorskie % udział zbóż w strukturze zasiewów - Polska % udział zbóż w strukturze zasiewów – woj. pomorskie Lasy w ha - Polska 9,0 14,0 średnio małe 8=<16 ESU 23,5 12,0 17,4 27,6 55,0 111,7 194,7 5,56 8,40 13,77 25,97 47,43 99,93 7,99 10,47 16,71 34,03 66,94 109,77 62,01% 59,87% 58,60% 59,33% 61,34% 63,84% 66,73% 60,07% 60,64% 61,83% 59,94% 56,38% b. małe <4 ESU małe 4=<8 ESU średnio duże duże 40=<100 16=<40 ESU ESU 43,8 77,3 b. duże >=100 ESU 156,5 0,75 0,97 0,99 1,24 1,26 2,11 Lasy w ha - woj. pomorskie 3,78 1,91 1,12 2,42 0,63 2,53 Krowy mleczne szt. LU - Polska 0,81 1,86 4,59 9,36 11,71 12,77 0,35 1,51 4,18 8,71 7,29 7,81 1,01 2,22 4,52 12,26 45,59 181,13 0,96 2,67 7,07 13,95 49,68 151,56 42,4 44,5 48,9 52,6 56,7 58,3 38,2 53,3 57,2 57,7 65,9 67,9 3 242 3 727 4 342 5 307 6 271 6 914 2 095 3 240 4 870 5 431 5 823 4 928 Krowy mleczne szt. LU - woj. pomorskie Trzoda chlewna szt. przelicz. LU – Polska Trzoda chlewna szt. przelicz. LU - woj. pomorskie Plon pszenicy dt/ha - Polska Plon pszenicy dt/ha - woj. pomorskie Wydajność mleczna krów kg/krowę - Polska Wydajność mleczna krów kg/krowę - woj. pomorskie % udział produkcji zwierzęcej % udział 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% < 4 ESU 4=<8 ESU 8=<16 ESU 16=< 40 ESU 40=<100 ESU>=100 ESU b. małe małe średnio małe średnio duże duże b. duże Polska 37,12% 42,80% 46,27% 53,11% 51,07% 48,15% pomorskie 20,09% 62,78% 54,27% 47,32% 39,26% 39,09% Porównanie intensywności produkcji zwierzęcej oceniana na podstawie % udziału wartości produkcji zwierzęcej w produkcji ogółem, wskazuje, że jedynie w klasie „małe” i „średnio małe” gospodarstwa z woj. pomorskiego mają wyższą średnią tego udziału od średniej dla gospodarstw w kraju. DOPŁATY DO DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ We wszystkich klasach wielkości ekonomicznej badane gospodarstwa z woj. pomorskiego cechują się wyższą zdolnością absorpcji środków z dotacji od średnich dla kraju. b. małe <4 ESU Wyszczególnienie Dopłaty do działalności operacyjnej razem – Polska Dopłaty do działalności operacyjnej razem - woj. pomorskie w tym rolnośrodowiskowe – Polska w tym rolnośrodowiskowe - woj. pomorskie Dopłaty do dział. operacyjnej razem/na 1 ha UR - Polska Dopłaty do dział. operacyjnej razem/na 1 ha UR - woj. pomorskie małe 4=<8 ESU średnio małe 8=<16 ESU 23 526 43 401 78 356 154 176 15 145 17 931 24 325 52 437 118 966 217 831 961 1 389 1 899 3 472 6 831 15 242 1 949 2 695 2 607 6 892 18 948 22 798 1 228,73 1 081,51 1 001,07 991,47 1 013,43 984,98 1 265,37 1 028,54 882,84 952,76 1 065,22 1 118,83 1 265,37 1 228,73 1 000,00 b. duże >=100 ESU 15 177 1 400,00 1 081,51 1 028,54 1 001,07 duże 40=<100 ESU 11 014 Dopłaty do działalności operacyjnej w zł/ha 1 200,00 średnio duże 16=<40 ESU 991,47 1 065,22 1 013,43 952,76 1 118,83 Ze względu jednak na fakt większej powierzchni UR gospodarstw z pomorskiego w każdej z klas, wysokość dopłat na 1 ha nie daje już tak jednoznacznego obrazu. 984,98 Dopłaty na 1 ha UR wyższe od średnich krajowych uzyskują jedynie gospodarstwa najmniejsze oraz duże i bardzo duże. 882,84 800,00 600,00 400,00 200,00 0,00 < 4 ESU 4=<8 ESU 8=<16 ESU 16=< 40 ESU 40=<100 ESU >=100 ESU b. małe małe średnio małe średnio duże duże b. duże dopłaty do dział. operacyjnej razem/na 1 ha UR - Polska dopłaty do dział. operacyjnej razem/na 1 ha UR - woj. pomorskie Wielom. (dopłaty do dział. operacyjnej razem/na 1 ha UR - Polska) Wielom. (dopłaty do dział. operacyjnej razem/na 1 ha UR - woj. pomorskie) WARTOŚĆ PRODUKCJI 1. Według średnich z woj. pomorskiego jedynie gospodarstwa w klasie „małe” i „średnio małe” osiągnęły wartość produkcji wyższą od danych dla kraju. Wpływ na taki stan miała znacząco wyższa wartość produkcji zwierzęcej. Wartośd Wartośćprodukcji produkcji w w PLNPLN 1 600 000 1 400 000 1 200 000 zł 1 000 000 800 000 600 000 400 000 200 000 0 Polska pomorskie Polska b. małe < 4 ESU pomorskie Polska małe 4=<8 ESU pomorskie Polska średnio małe 8=<16 ESU pomorskie Polska duże 40=<100 ESU pomorskie b. duże >=100 ESU Prod. ogółem 33 462 30 666 58 808 82 274 104 613 114 758 214 599 202 794 485 935 518 487 Prod. roślinna 19 737 20 500 32 495 29 146 54 859 51 270 98 766 105 439 235 086 312 364 782 384 832 460 Prod. zwierzęca 12 419 6 159 25 172 51 649 48 405 62 281 113 966 95 971 248 169 203 539 730 620 534 890 Produkcja ha Produkcja w w zł/ zł zzha 12 000,00 10 000,00 zł pomorskie Polska średnio duże 16=<40 ESU 8 000,00 6 000,00 4 000,00 2 000,00 0,00 < 4 ESU 4=<8 ESU 8=<16 ESU b. małe małe Polska 3 733,00 4 190,60 4 451,49 pomorskie 2 562,08 4 719,47 4 164,89 16=< 40 ESU średnio małe średnio duże 40=<100 ESU >=100 ESU duże b. duże 4 902,36 6 284,92 9 693,17 3 684,67 4 642,54 7 028,24 1 517 1 368 2. W przeliczeniu na 1 ha UR, jedynie w klasie gospodarstw „małych” średnia dla woj. pomorskiego była wyższa od średniej dla kraju. W pozostałych klasach wielkości ekonomicznej, gospodarstwa z województwa pomorskiego uczestniczące w badaniach uzyskały wartość produkcji z 1 ha UR niższą od średnich dla całego kraju. 3. Przedstawiony w % udział poszczególnych działalności produkcji roślinnej w strukturze wartości tej produkcji wskazuje na dominującą rolę zbóż. W gospodarstwach z woj. pomorskiego, we wszystkich klasach wielkości udział zbóż był wyższy niż w średnich dla kraju. W woj. pomorskim zwraca również uwagę wysoki udział wartość produkcji ziemniaków w klasie gospodarstw „dużych” i „bardzo dużych” . Struktura produkcji roślinnej 60,0% 50,0% udział % 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Polska pomorskie Polska b. małe < 4 ESU pomorskie Polska małe 4=<8 ESU pomorskie Polska pomorskie Polska średnio małe 8=<16 średnio duże 16=<40 ESU ESU pomorskie Polska pomorskie duże 40=<100 ESU b. duże >=100 ESU zboża 36,9% 45,8% 35,9% 52,2% 38,9% 52,8% 47,0% 56,4% 40,9% 47,7% 27,3% 32,7% ziemniaki 11,7% 9,2% 12,6% 13,5% 10,1% 11,1% 7,1% 6,0% 3,7% 10,5% 4,3% 26,7% Buraki cukrowe 0,4% 0,0% 1,9% 0,9% 4,7% 2,8% 6,5% 6,7% 6,5% 13,3% 3,1% 2,6% Warzywa i kwiaty 26,2% 24,9% 22,0% 16,7% 17,3% 15,0% 15,0% 6,6% 26,1% 6,1% 49,3% 22,7% Owoce 12,7% 18,0% 14,9% 5,0% 12,9% 0,9% 5,2% 0,1% 3,4% 0,0% 2,3% 0,0% Rośliny oleiste 4,5% 0,4% 5,8% 8,6% 8,7% 13,4% 14,4% 18,3% 15,9% 19,5% 11,4% 12,4% 4. W strukturze wartości produkcji zwierzęcej dominująca rola przypada produkcji trzody chlewnej. Dla gospodarstw z woj. pomorskiego uczestniczących w badaniach rola tej produkcji jest bardziej znacząca niż dla gospodarstw w skali całego kraju. Kolejnym wyróżnikiem gospodarstw z woj. pomorskiego uczestniczących w badaniach PL FADN jest bardzo wysoki udział produkcji drobiarskiej w klasie gospodarstw „małych” – prawie 66%. Struktura produkcji zwierzęcej 100,0% 90,0% 80,0% % udział 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% Polska pomorskiePolska b. małe < 4 ESU pomorskiePolska małe 4=<8 ESU pomorskiePolska średnio małe 8=<16 ESU pomorskiePolska średnio duże 16=<40 ESU pomorskiePolska pomorskie duże 40=<100 ESU b. duże >=100 ESU Mleko 17,5% 9,9% 21,7% 7,7% 34,2% 25,1% 38,9% 39,4% 28,8% 17,9% 12,0% 5,8% Wołowina 15,6% 31,0% 15,7% 9,0% 16,7% 15,0% 12,5% 13,3% 6,5% 5,6% 2,7% 8,0% Wieprzowina 25,2% 47,6% 27,0% 15,2% 28,5% 33,5% 32,8% 42,4% 55,8% 77,1% 70,0% 86,4% Drób 35,5% 4,4% 31,7% 65,9% 16,0% 18,3% 14,4% 0,8% 4,5% 0,0% 10,0% 0,0% Jaja 3,0% 2,5% 1,9% 0,6% 3,7% 6,5% 1,3% 4,3% 4,6% 0,0% 5,2% 0,0% Koszty całkowite w zł KOSZTY 1. Koszty ponoszone przez gospodarstwa z woj. pomorskiego uczestniczące w badaniach były wyższe od średnich dla kraju, za wyjątkiem gospodarstw „bardzo dużych”. Koszty całkowite w zł 1 400 000 1 200 000 zł 1 000 000 800 000 600 000 400 000 200 000 0 < 4 ESU 4=<8 ESU 8=<16 ESU 16=< 40 ESU 40=<100 ESU średnio małe średnio duże >=100 ESU b. małe małe duże b. duże Polska 33 887 54 997 93 627 188 285 404 260 1 252 190 Pomorskie 36 051 82 739 107 829 194 864 458 423 1 074 227 Produkcja – koszty w przeliczeniu na 1 ha – bez dotacji 2. W przeliczeniu na 1 ha UR w klasach gospodarstw „bardzo małych” i „małych”, koszty w woj. pomorskim przewyższają wartość produkcji. 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Polska pomorskie Polska b. małe < 4 ESU pomorskie Polska małe 4=<8 ESU pomorskie Polska średnio małe 8=<16 ESU pomorskie Polska średnio duże 16=<40 ESU pomorskie Polska duże 40=<100 ESU pomorskie b. duże >=100 ESU Produkcja PLN /z ha 3733 2562 4191 4719 4451 4165 4902 3685 6285 4643 9693 7028 Koszty PLN/na 1 ha 3780 3012 3919 4746 3984 3913 4301 3541 5229 4105 8000 5517 DOCHODY Dochód z 1 ha 1. 3000 2500 zł/z ha 2000 1500 1000 500 0 -500 -1000 Polska pomorskie Polska b. małe < 4 ESU pomorskie Polska małe 4=<8 ESU pomorskie Polska pomorskie Polska średnio małe 8=<16 średnio duże 16=<40 ESU ESU pomorskie Polska duże 40=<100 ESU pomorskie b. duże >=100 ESU Z dotacją 1053 691 1245 836 1391 1056 1537 1025 2052 1568 2667 2530 Bez dotacji -176 -575 164 -192 390 173 546 72 1038 503 1682 1411 Dochód z 1 ha UR bez dotacji w grupie gospodarstw „bardzo małych” i „małych” był w roku 2009 ujemny. We wszystkich klasach wielkości ekonomicznej dochód zarówno z dotacją, jak i bez dotacji, w średniej z badanych gospodarstw woj. pomorskiego, był niższy od dochodu dla całej grupy badanej w kraju. Dochód na osobę pełnozatrudnioną w zł 300000 250000 zł/osobę 200000 150000 100000 50000 0 -50000 Polska pomorskie Polska b. małe < 4 ESU pomorskie Polska małe 4=<8 ESU pomorskie Polska pomorskie Polska pomorskie Polska średnio małe 8=<16 średnio duże 16=<40 duże 40=<100 ESU ESU ESU pomorskie b. duże >=100 ESU bez dotacji -1244 -5693 1510 -2166 5371 2830 12952 2209 41016 28478 136319 138773 z dotacją 7432 6844 11485 9430 19169 17299 36479 31275 80957 88763 216155 248789 Udział dotacji z 1 ha Udział dotacjiw w dochodzie dochodzie z 1 ha 3. 183,18% b. małe < 4 ESU małe śrśr4=<8 ESU małe 8=<16 duże 16=<40 duże 40=<100 Gospodarstwa „bardzo małe” i „małe” były w 2009 r. całkowicie uzależnione od dotacji. Dotacja służyła do pokrycie wyższych od wartości produkcji kosztów. pomorskie Polska pomorskie Polska pomorskie Polska pomorskie Polska pomorskie Polska 122,96% 92,94% 86,85% 71,98%83,64%64,49% 67,92% 49,39% 36,93%44,22% pomorskie Polska 200,00% 180,00% 160,00% 140,00% 116,74% 120,00% 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% 2. Średnia płaca netto w działach pozarolniczych wyniosła w 2009 r. 24880 zł. Dochód rolniczy na osobę pełnozatrudnioną na poziomie średniej płacy i powyżej mógł być osiągnięty dopiero w grupie gospodarstw „średnio dużych” – 16=<40 ESU. Średnia powierzchnia UR w gospodarstwach z woj. pomorskiego, w tej klasie, wyniosła 55 ha. b.duże >=100 ESU Udział dotacji w dochodzie z 1 ha 4. Uczestniczące w badaniach rachunkowości rolnej gospodarstwa z woj. pomorskiego osiągnęły w 2009 r. gorsze wyniki finansowe od gospodarstw w kraju. Daniel Roszak OFERTY SPRZEDAŻY (ciąg dalszy ze str. 76) Dwa graniczące ze sobą siedliska rolnicze na obrzeżach Chojnic: tj. 2,2 ha ze stawem o pow. 800 m2, przyłączami i możliwością budowy oraz 2,2 ha z dwoma nowymi budynkami w stanie surowym lub samą ziemię (4 ha). Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 691877920. *** Przetrząsaczo-zgrabiarkę pasową prod. polskiej w bardzo dobrym stanie (po remoncie), cena – 1200 zł oraz sadzeniaki ziemniaka odm. Vineta, kaliber 30+. Wiadomość: tel. kom. 697580947 lub 605857362. Materiał siewny w C1 - wysokiej jakości: pszenicę ozimą odm.: Zyta, Muszelka, Banderola, Bamberka. Wiadomość: tel. 500333456, gm. Cedry Wielkie. *** Fermę UO 500 z przeznaczeniem na hodowlę drobiu, pow. użytkowa 9,5 tys. m2, pow. działki 6 ha. Wiadomość: tel. kom. gmina Gryfice, woj. zachodniopomorskie, tel. kom. 791302048. *** Ciągnik Ursus C-360 z nowym Turem. Wiadomość: tel. 502611782, gm. Cedry Wielkie. DLACZEGO WARTO ZOSTAWIĆ SŁOMĘ NA POLU? W ostatnich latach znacznie zwiększył się udział zbóż w strukturze zasiewów, a jednocześnie wiele gospodarstw zrezygnowało z produkcji zwierzęcej. W związku z tym powstała nadwyżka słomy, którą najlepiej zagospodarować poprzez przyoranie jej bezpośrednio na polu. Ma to szczególne znaczenie w gospodarstwach, w których stosowanie obornika jest ograniczone lub nie stosuje się go wcale. Należy pamiętać, że słoma przyczynia się do odnawiania zapasu próchnicy w glebie. Warunkiem dobrego wykorzystania słomy jako nawozu jest właściwe jej rozdrobnienie i równomierne jej rozrzucenie na całej powierzchni pola. Słoma powinna być pocięta na długość nie większą niż 8 cm. Zamontowany szarpacz słomy na kombajnie w zupełności sprosta temu zadaniu. Proces rozkładu przyoranej słomy można i należy przyśpieszyć poprzez stosowanie nawozów azotowych. Od przebiegu rozkładu słomy zależy tempo uruchamiania Warunkiem dobrego wykorzystania słomy jako nawozu jest właściwe jej rozdrobnienie składników pokarmowych, akumulacja próchnicy w glebie i plonowanie roślin następczych. W rozkładzie słomy uczestniczą drobnoustroje, które do swojego rozwoju potrzebują energii i pokarmu. Słoma przede wszystkim zawiera węgiel, a więc jest źródłem energii. Nie posiada natomiast dostatecznej ilości związków azotowych. Dlatego też po żniwach, dla przyśpieszenia rozkładu słomy i resztek pożniwnych, na pociętą i równomiernie rozrzuconą słomę zaleca się zastosowanie nawożenia azotowego, a także dokładne wymieszanie jej z 10 cm warstwą gleby. Zwykle zaleca się zastosować od 6 – 8 kg azotu na tonę słomy, gdyż bakterie na rozłożenie tony słomy zużywają do 8 kg azotu. Dodawanie azotu jest konieczne, gdy słoma przyorywana jest na glebach słabych i na polach, gdzie jest niskie nawożenie tym składnikiem oraz, gdy będziemy uprawiać oziminy. Na glebach dobrych i wysoko nawożonych można nie stosować azotu na słomę, gdy mamy wysiać rośliny jare. Azot może być dodawany do słomy zarówno w formie mineralnej, jak i w formie organicznej. Z nawozów organicznych może to być gnojówka (10 – 15 m3/ha) lub gnojowica (30 - 40 m3/ha). Najlepszą formą mineralnego azotu jest mocznik i RSM. Przyorana słoma z odpowiednią dawką azotu wzbogaca w ten składnik glebę, przyspiesza pożądany rozkład masy organicznej, sprzyja procesom próchnicznym i podnosi urodzajność gleby. Z badań ośrodków naukowych wynika, że tak przyorana słoma z powierzchni 1 ha odpowiada w działaniu ok. 15 ton obornika. O ile względy ekonomiczne mogą uzasadniać przyorywanie słomy bez azotu w gospodarstwach posiadających dużo obornika, to w gospodarstwach specjalizujących się w produkcji zbóż i rzepaku stosowanie nawożenia azotowego do słomy jest opłacalne i konieczne. Stanisław Czereś CHARAKTERYSTYKA NOWYCH ODMIAN ZBÓŻ OZIMYCH W bieżącym roku do Krajowego Rejestru wpisano 22 nowe odmiany zbóż ozimych. Wśród nich znajduje się: 7 odmian pszenicy ozimej, tj. 5 odmian jakościowych i po jednej odmianie chlebowej oraz paszowej. Z pozostałych gatunków wpisano po 6 odmian jęczmienia i pszenżyta ozimego oraz 3 odmiany żyta ozimego. Na wniosek hodowcy skreślono tylko jedną odmianę – pszenicę ozimą Clever. Obecnie w rejestrze tym znajduje się łącznie 76 odmian pszenicy ozimej, z czego większość odmian to odmiany zagranicznych hodowli. PSZENICA OZIMA ARKADIA Odmiana jakościowa (A). Plenność średnia. Mrozoodporność wyróżniająca (5,5o). Odporność na rdzę brunatną – dość duża, na septoriozę plew, brunatną plamistość liści, fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła – średnia, na septoriozę liści – dość mała, na mączniaka prawdziwego – bardzo mała. Rośliny wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren dość duża. Liczba opadania duża, zawartość białka średnia, wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Hodowca: DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o. ELIPSA Odmiana pastewna (C). Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność mała. Odporność na rdzę brunatną – duża do bardzo dużej, na mączniaka prawdziwego, septoriozę liści, fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła – średnia, na septoriozę plew i brunatną plamistość liści – dość mała. Rośliny niskie do bardzo niskich, o średniej odporności na wyleganie. Masa 1000 ziaren mała. Liczba opadania duża, zawartość białka średnia. Pełnomocnik hodowcy: Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa IHAR KWS Dacanto Odmiana chlebowa (B). Plenność dobra. Mrozoodporność mała do bardzo małej. Odporność na rdzę brunatną – bardzo duża, na septoriozę liści – duża, na mączniaka prawdziwego i brunatną plamistość liści – dość duża, na septoriozę plew i choroby podstawy źdźbła – średnia, na fuzariozę kłosów – dość mała. Termin kłoszenia i dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren duża. Liczba opadania duża do bardzo dużej, zawartość białka dość mała, wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Pełnomocnik hodowcy: KWS Lochow Polska Sp. z o.o. LINUS Odmiana jakościowa (A). Plenność dobra. Mrozoodporność mała. Odporność na ważniejsze choroby średnia, jedynie na rdzę brunatną – dość duża. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny. Masa 1000 ziaren dość mała. Liczba opadania duża, zawartość białka dość duża, wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Pełnomocnik hodowcy: RAGT Semences Polska Sp. z o.o. MEISTER Odmiana jakościowa (A). Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność mała do bardzo małej. Odporność na septoriozę liści – duża, na rdzę brunatną i fuzariozę kłosów – dość duża, na septoriozę plew, brunatną plamistość liści i choroby podstawy źdźbła – średnia, na mączniaka prawdziwego – dość mała. Termin kłoszenia dość późny, masa 1000 ziaren duża. Liczba opadania duża do bardzo dużej, zawartość białka duża, wskaźnik sedymentacyjny SDS duży. Pełnomocnik hodowcy: RAGT Semences Polska Sp. z o.o. OXAL Odmiana jakościowa (A). Plenność dość dobra. Mrozoodporność mała. Odporność na rdzę brunatną – duża do bardzo dużej, na septoriozę liści i fuzariozę kłosów – duża, na septoriozę plew, brunatną plamistość liści i choroby podstawy źdźbła – dość duża, na mączniaka prawdziwego – średnia. Termin kłoszenia późny, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren dość duża. Liczba opadania dość duża, zawartość białka średnia, wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. Pełnomocnik hodowcy: RAGT Semences Polska Sp. z o.o. SAILOR Odmiana jakościowa (A). Plenność dobra. Mrozoodporność prawie średnia (możliwość uprawy bez większego ryzyka wymarzania w całym kraju). Odporność na ważniejsze choroby średnia, jedynie na rdzę brunatną – mała. Rośliny wysokie, masa 1000 ziaren dość duża. Liczba opadania dość duża, zawartość białka dość duża, wskaźnik sedymentacyjny SDS dość duży. Pełnomocnik hodowcy: DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o. JĘCZMIEŃ OZIMY ANTONELLA Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego i czarną plamistość – duża do bardzo dużej, na plamistość siatkową i rynchosporiozę – duża, na rdzę jęczmienia – dość duża. Rośliny o przeciętnej wysokości i dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia średni, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym mała. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność bardzo dobra. Przedstawiciel hodowcy: Saaten-Union Polska Sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec HENRIETTE Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową i rdzę jęczmienia – dość duża, na rynchosporiozę i czarną plamistość – średnia. Rośliny o przeciętnej wysokości i dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Zawartość białka w ziarnie i tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność bardzo dobra. Przedstawiciel hodowcy: Saaten-Union Polska Sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec HOLMES Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i rynchosporiozę – średnia, na czarną plamistość – dość mała. Rośliny dość niskie o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Zawartość białka w ziarnie dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przedstawiciel hodowcy: DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o. Choryń 27, 64-000 Kościan KWS MERIDIAN Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na rynchosporiozę – dość duża, na plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i czarną plamistość – średnia, na mączniaka prawdziwego – dość mała. Rośliny o przeciętnej wysokości i dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie i tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność bardzo dobra. Przedstawiciel hodowcy: KWS Lochow Polska Sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, 57-150 Prusy MATILDA Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na rdzę jęczmienia, plami- stość siatkową, rynchosporiozę i czarną plamistość – dość duża, na mączniaka prawdziwego mała do bardzo małej. Rośliny o przeciętnej wysokości i dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie i tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność bardzo dobra. Przedstawiciel hodowcy: Saaten-Union Polska Sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec WENDY Odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Mrozoodporność średnia. Odporność na rynchosporiozę – dość duża, na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i czarną plamistość – średnia. Rośliny dość niskie o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie i tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przedstawiciel hodowcy: Saaten-Union Polska Sp. z o.o. ul. Straszewska 70, 62-100 Wągrowiec PSZENŻYTO OZIME AGOSTINO Odmiana pastewna, typu półkarłowego. Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność prawie średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, septoriozę liści, septoriozę plew – duża, na rdzę źdźbłową, rdzę żółtą, fuzariozę kłosów, choroby podstawy źdźbła – dość duża. Rośliny niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża. Odporność na porastanie w kłosie średnia, a liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Hodowca: Lantmännen SW Seed BV BERENIKO Odmiana pastewna, o normalnej wysokości roślin. Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność mała do średniej. Odporność na mączniaka prawdziwego – bardzo duża, na rdzę brunatną – duża do bardzo dużej, na septoriozę liści i fuzariozę kłosów – duża, na choroby podstawy źdźbła i septoriozę plew – dość duża, na rynchosporiozę i rdzę żółtą – średnia. Rośliny wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren mała, wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie zsypnym duża. Odporność na porastanie w kłosie średnia, a liczba opadania dość duża. Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Hodowca: DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o. BOROWIK Odmiana pastewna, o normalnej wysokości roślin. Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność prawie średnia. Odporność na rdzę brunatną i septoriozę liści – duża, na mączniaka prawdziwego, rdzę żółtą, fuzariozę kłosów i choroby podstawy źdźbła – dość duża, na septoriozę plew i rynchosporiozę – średnia. Rośliny bardzo wysokie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren bardzo duża, wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie zsypnym dość mała. Odporność na porastanie w kłosie średnia, a liczba opadania mała. Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Hodowca: Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa IHAR KWS TRISOL Odmiana pastewna, o normalnej wysokości roślin. Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność mała. Odporność na mączniaka prawdziwego – duża do bardzo dużej, na rdzę brunatną – duża, choroby podstawy źdźbła – dość duża, na septoriozę liści, rynchosporiozę i fuzariozę kłosów – średnia, na septoriozę plew – dość mała. Rośliny wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren bardzo duża, wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie zsypnym dość mała. Odporność na porastanie w kłosie średnia, a liczba opadania dość duża. Zawartość białka dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Hodowca: KWS Lochow GmbH MAESTOZO Odmiana pastewna, o normalnej wysokości roślin. Plenność bardzo dobra. Mrozoodporność prawie średnia. Odporność na rdzę brunatną – duża do bardzo dużej, na mączniaka prawdziwego i septoriozę liści – duża, na septoriozę plew, rdzę żółtą, rynchosporiozę i choroby podstawy źdźbła – dość duża. Rośliny wysokie do bardzo wysokich, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie w kłosie, liczba opadania i zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Hodowca: DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o. MIKADO Odmiana pastewna, typu półkarłowego. Plenność dobra do bardzo dobrej. Mrozoodporność dość duża. Odporność na rdzę brunatną – duża do bardzo dużej, na rdzę żółtą i fuzariozę kłosów – dość duża, na septoriozę liści i plew, rynchosporiozę – średnia, na choroby podstawy źdźbła - średnia. Rośliny dość niskie, o dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania i zawartość białka dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Hodowca: DANKO Hodowla Roślin Sp. z o.o. ŻYTO OZIME ARMAND Odmiana populacyjna. Odporność na choroby podstawy źdźbła – dość duża, na mączniaka prawdziwe- go, rdzę brunatną i źdźbłową, septoriozę liści i rynchosporiozę – średnia, na pleśń śniegową – dość mała. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren i wyrównanie średnie, gęstość w stanie zsypnym przeciętna. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opadania oraz zawartość białka dość duże. Lepkość maksymalna kleiku skrobiowego dość duża, końcowa temperatura kleikowania bardzo wysoka. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność na poziomie czołowych odmian populacyjnych. Hodowca: Alicja Ramenda HORYZO Odmiana populacyjna. Odporność na mączniaka prawdziwego i rdzę brunatną – dość duża, na rdzę źdźbłową, septoriozę liści, rynchosporiozę i choroby podstawy źdźbła – średnia, na pleśń śniegową – dość mała. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie zsypnym przeciętna. Odporność na porastanie ziarna w kłosie, liczba opadania oraz zawartość białka średnie. Lepkość maksymalna kleiku skrobiowego średnia, końcowa temperatura kleikowania dość wysoka. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność na poziomie czołowych odmian populacyjnych. Hodowca: Hodowla Roślin Smolice Sp. z o.o. Grupa IHAR SU DRIVE Odmiana mieszańcowa trójkomponentowa. Odporność na septoriozę liści, rynchosporiozę i pleśń śniegową – dość duża, na rdzę źdźbłową i choroby podstawy źdźbła – średnia, na mączniaka prawdziwego i rdzę brunatną – dość mała. Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie dość dobre, gęstość w stanie zsypnym przeciętna. Odporność na porastanie ziarna w kłosie i liczba opadania średnie. Zawartość białka mała do bardzo małej. Lepkość maksymalna kleiku skrobiowego średnia, końcowa temperatura kleikowania wysoka. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. Plenność bardzo dobra. Pełnomocnik hodowcy: Saaten-Union Polska Sp. z o.o. Na podstawie opracowań Andrzeja Najewskiego, Jakuba Siwiaka, Piotra Tokarskiego i Anny Domańskiej (COBORU) przygotował Sebastian Zwierz KIEDY I JAK GĘSTO SIAĆ? Dobrze wykonany siew jest jednym z najważniejszych elementów agrotechniki w uprawie zbóż. W technologii produkcji pszenic w pierwszej kolejności trzeba wykorzystać czynniki beznakładowe, do których należą między innymi termin oraz ilość wysiewu. Są to czynniki, których właściwe wykonanie decyduje o wielkości uzyskiwanych plonów zbóż i jakości ziarna. Na temat optymalnych terminów siewu, a także ilości wysiewu nasion zbóż, niejednokrotnie już pisaliśmy na łamach naszego miesięcznika, poruszając ten wątek w artykułach czy w przypomnieniach. Należy jednak pamiętać, że siewy po terminie optymalnym dla danego gatunku zboża, w zależności od regionu kraju, wiążą się ze spadkiem plonowania i jakości ziarna. Z kolei ilość wysiewu pszenicy należy uzależnić przede wszystkim od terminu siewu, warunków glebowych (polowa zdolność wschodów), kompleksu przy- datności rolniczej, przedplonu, a także od odmiany. Tym razem chciałbym Państwu przedstawić i pokrótce przeanalizować wyniki wybranych doświadczeń z pszenicą ozimą przeprowadzonych przez COBORU w latach 2009 - 2010. Doświadczenia te dotyczyły odpowiednio: wpływu terminu siewu (tabela 1) oraz gęstości siewu (tabela 2) na plonowanie pszenicy ozimej. Analizując powyższe wyniki, należy stwierdzić, iż w każdym badanym roku odnotowano spadek plonowania odmian wzorco- wych pszenicy ozimej wysianej w terminie opóźnionym, w porównaniu do terminu optymalnego, odpowiednio o 6 dt w 2010 roku i 11,4 dt w 2009 roku. W 2010 roku wszystkie badane odmiany zareagowały obniżonym plonowaniem na opóźniony termin siewu. Najbardziej wrażliwy z badanych odmian był Garantus (spadek plonowania o 12,51 dt z ha), zaś najniższy spadek plonowania odnotowała Naridana o 3,21 dt z ha. Z odmian wzorcowych największy spadek plonu zanotowała Tonacja - o 7,46 dt z ha, a najmniejszy odmiana Bogatka o 4,36 dt z ha. W roku 2009 również wszystkie badane odmiany zareagowały spadkiem plonowania na opóźniony siew. Z tym, że różnice w plonowaniu były znacznie większe. Najbardziej wrażliwa z badanych odmian była Nateja (spadek plonowania o 14,64 dt z ha), z kolei najmniejszy spadek plonu uzyskaTabela 1. Plon ziarna odmian przy dwóch terminach siewu. Lata zbioru 2010, 2009 Lp. Odmiana Wartość technologiczna Wzorzec, dt z ha 1 Boomer 2 Figura 3 Finezja 4 Naridana 5 Ostroga (ostka) 6 Smuga 7 Tonacja 8 Bogatka 9 Garantus 10 Meteor 11 Mulan 12 Muszelka 13 Nateja 14 Markiza 15 Satyna 16 Tybalt (pszenica jara) Liczba doświadczeń A A A A A A A B B B B B B C C A Plon ziarna (% wzorca) Termin siewu optymalny opóźniony optymalny opóźniony 2010 2009 85,1 79,1 89,5 78,1 97 100 101 100 100 102 99 99 97 96 93 96 97 95 96 97 99 102 101 101 96 99 98 96 97 97 99 101 101 99 103 95 101 101 100 101 99 103 104 105 99 101 102 102 103 102 94 95 101 97 103 101 98 97 99 97 96 96 109 102 9 10 Kol. 1: wzorzec – Figura, Tonacja, Bogatka, Muszelka. Kol. 2: A – pszenica jakościowa, B – pszenica chlebowa, C – pszenica pozostała (w tym paszowa). Kol. 3, 4: optymalny termin siewu – wyniki z intensywnego poziomu agrotechniki (a2) z doświadczeń PDO realizowanych w tych samych miejscowościach, w których prowadzono doświadczenia z opóźnionym terminem siewu, opóźniony termin siewu – siew około 30 dni późniejszy w stosunku do optymalnego (koniec października, początek listopada); intensywny poziom agrotechniki. Tabela 2 Plon ziarna odmian przy dwóch gęstościach siewu. Lata zbioru 2010, 2009 Lp. Odmiana Wartość technologiczna Plon ziarna (% wzorca) Obsada nasion w szt./m2 450 350 450 2010 Wzorzec, dt z ha 1. Boomer 2. Figura 3. Finezja 4. Naridana 5. Ostroga (ostka) 6. Smuga 7. Tonacja 8. Bogatka 9. Garantus 10. Meteor 11. Mulan 12. Muszelka 13. Nateja 14. Markiza 15. Satyna Liczba doświadczeń A A A A A A A B B B B B B C C 86,5 105 100 97 92 98 98 99 98 98 100 108 103 94 103 100 350 2009 86,8 103 102 97 91 98 97 98 98 97 100 107 102 94 103 101 10 90,0 103 99 98 98 101 97 101 104 98 102 100 104 101 101 90,4 103 99 97 97 101 97 100 104 100 103 100 101 100 101 9 Kol. 1: wzorzec – Figura, Tonacja, Bogatka, Muszelka. Kol. 2: A – pszenica jakościowa, B – pszenica chlebowa, C – pszenica pozostała (w tym paszowa). Kol. 3, 4: podana obsada nasion dotyczy gleb kompleksów 1, 2, 10; na glebach kompleksów 3, 4, 8, 11 – była większa o 50 szt./m2, natomiast na glebach kompleksu 5 – o 100 szt./m2; poziom agrotechniki intensywny. ła odmiana Meteor – 8,16 dt z ha. Z odmian wzorcowych największy spadek plonu odnotowała Bogatka o 13,08 dt z ha, najmniejszy odmiana Figura o 9,84 dt z ha. Na uwagę zasługują również wyniki plonowania pszenicy jarej odmiany Tybalt, wysianej w terminie opóźnionym z wiadomych przyczyn, która w latach 2009 – 2010 plonowała powyżej wzorca odmian ozimych, tj. około 8 ton z ha. W wyniku głębszej analizy gę- stości siewu należy stwierdzić, iż w każdym badanym roku odnotowano nieznaczny średni wzrost plonowania wzorca przy obsadzie 350 ziaren/m2, w porównaniu z obsadą 450 ziaren/m2. W 2010 roku co druga odmiana reagowała niewielkim spadkiem plonowania, ze względu na zmniejszoną obsadę ziaren/m2. Wśród nich największy spadek plonu zanotowała odmiana Boomer (o 2,29 dt/ha), zaś z odmian wzor- cowych Tonacja (o 0,57 dt/ha). Jednak pozostałe badane odmiany uzyskały nieznaczny wzrost plonu np. odmiana Figura (o 2,04 dt/ha) czy odmiana Satyna (wzrost o 1,17 dt/ha). Podobne różnice w plonowaniu można zauważyć w 2009 roku. Co trzecia odmiana reagowała niewielkim spadkiem plonu przy obsadzie 350 ziaren/m2. Wśród nich największy spadek plonu zanotowała odmiana Nateja (o 2,30 dt/ha), zaś z odmian wzorcowych Bogatka (o 0,50 dt/ha). Jednak większość pozostałych badanych odmian w 2009 roku wykazała nieznaczny wzrost plonowania, jak np. Meteor (o 2,20 dt/ha), czy odmiana Mulan (wzrost o 1,31 dt/ha). Podsumowując krótko powyższe wyniki doświadczeń, należy stwierdzić, iż siewy pszenicy ozimej po terminie optymalnym, wiązały się zawsze ze spadkiem plonowania. Straty w plonowaniu pszenicy w 2009 roku przekraczały często ponad 1 tonę z ha. Na uwagę zasługują też pewne różnice między odmianami oraz lata badań, które znacznie różniły się od siebie przebiegiem pogody. Wyniki doświadczeń z obsadą dowodzą, że wyższa obsada zia- wane w rozwoju, co stwarza możliwości uzyskania dorodniejszych rencji roślin na plantacji. Część roślin musi wypaść po wcześniejszym ren/m2 nie wpływa istotnie na wzrost plonowania pszenicy w normalnych warunkach. W większości przypadków wyższe plony uzyskano, wysiewając 350 ziaren/m2. Jesienne krzewienie pszenicy jest bardziej efektywne niż wiosenne. Pszenica powinna wejść w zimę w fazie min 4 - 5 liści, co umożliwia siew w optymalnym terminie. Decyduje on także o prawidłowym rozwoju systemu korzeniowego, dzięki któremu rośliny w warunkach stresowych lepiej pobierają wodę i składniki pokarmowe oraz lepiej zimują. Wytworzone jesienią pędy boczne są silniejsze i bardziej zaawanso- kłosów. Za obniżeniem obsady nasion na jednostkę powierzchni powinien również przemawiać aspekt ekonomiczny. Często siejemy w optymalnym terminie, przy dobrych warunkach glebowych za gęsto. Zmniejszając tylko normę wysiewu z 450 do 350 ziaren/m2, jesteśmy w stanie obsiać dodatkowo 0,28 ha, co przy większych areałach zasiewów pszenicy może przynieść znaczne ograniczenia zużycia materiału siewnego, bez większego ryzyka spadku plonowania. Należy pamiętać, że zbyt duża obsada nasion prowadzi do zagęszczania łanu i niepożądanej konku- pobraniu składników pokarmowych. Nadmierna obsada uniemożliwia też zastosowanie niezbędnych dawek azotu wczesną wiosną, wpływając tym samym na ograniczenie wysokości plonu. Zagęszczone łany wykazują też skłonność do większego porażenia chorobami grzybowymi wskutek małej przewiewności i dłużej utrzymującej się wilgotności roślin po wystąpieniu opadów. Na podstawie wyników doświadczeń COBORU opracował Sebastian Zwierz OWOCE W SZKOLE Rok szkolny 2010/2011 był drugim już rokiem, podczas którego realizowano w Polsce program UE „Owoce w szkole”. Program jest programem edukacyjnym, którego głównym celem jest zmiana nawyków żywieniowych dzieci, w szczególności zwiększenie udziału owoców i warzyw w ich codziennej diecie. W ramach programu uczniowie otrzymują owoce i warzywa, a także uczestniczą w działaniach edukacyjnych promujących zdrowe odżywianie realizowanych w szkołach. Program jest jednym z działań UE mających przeciwdziałać bardzo niekorzystnym tendencjom dotyczącym otyłości i związanych z nią chorób wśród dzieci w Europie. Polska uczestniczy w programie „Owoce w szkole” od momentu jego uruchomienia przez Komisję Europejską w roku szkolnym 2009/2010 i jest obecnie jednym z jego liderów. Program skierowany jest do uczniów klas I - III szkół podstawowych. W mijającym roku szkolnym uczestniczyło w nim ok. 792 tys. dzieci (ok. 68% grupy docelowej wynoszącej 1 167 657 dzieci) z przeszło 8,6 tys. szkół podstawowych. Oznacza to, iż od rozpoczęcia programu, kiedy to w programie uczestniczyło około 300 tys. dzieci (ok. 28% grupy docelowej), liczba dzieci objętych programem wzrosła o przeszło 160%. W każdym z 10 wybranych tygodni I semestru, uczniowie otrzymywali po 3 porcje owoców i warzyw (łącznie 30 porcji), natomiast w każdym z 10 wybranych tygodni II semestru po 2 porcje owoców i warzyw (łącznie 20 porcji). W skład porcji owocowowarzywnych, które otrzymywały dzieci wchodziły: jabłka, gruszki, truskawki, marchew, rzodkiewka, papryka słodka, soki owocowe, soki warzywne lub owocowo-warzywne. Obecnie trwają przygotowania do realizacji programu „Owoce w szkole” w kolejnym roku szkolnym 2011/2012. Polska otrzymała na jego realizację z budżetu UE ok. 9,2 mln EUR, co stanowi czwartą, co do wielkości kwotę, po takich krajach, jak: Włochy, Niemcy i Francja. Łączny budżet programu w Polsce, w połączeniu ze współ- finansowaniem z budżetu krajowego wyniesie ok. 12,3 mln EUR. Agencja Rynku Rolnego NOWY ZESPÓŁ WOJEWÓDZKI POREJESTROWEGO DOŚWIADCZALNICTWA ODMIANOWEGO I ROLNICZEGO W dniu 5 lipca br., w Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian w Radostowie odbyło się pierwsze posiedzenie Zespołu Wojewódzkiego Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego województwa pomorskiego, na którym dokonano wręczenia nominacji podpisanych przez Marszałka Województwa Pomorskiego – Pana Mieczysława Struka, Prezesa Pomorskiej Izby Rolniczej – Pana Zenona Bistrama i Dyrektora Centralnego Ośrodka Badania Odmian Uprawnych – prof. dra hab. Edwarda S. Gacka. W skład Zespołu Wojewódzkiego PDOiR, powołanego na lata 2011-2014, weszło 26 osób. Przewodniczącą Zespołu została Pani Mirosława Domańska – Zastępca Dyrektora SDOO w Karżniczce, kierująca Zakładem Doświadczalnym Oceny Odmian w Radostowie, a zastępcami: Pan Tadeusz Kłos właściciel Centrali Nasiennej w Starogardzie Gdańskim i Pan Andrzej Kania z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Nowy Zespół Wojewódzki Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego województwa pomorskiego Od lewej: mgr inż. Bolesław Giczewski, mgr inż. Mirosława Domańska, prof. dr hab. Edward S. Gacek, dr Kazimierz Sumisławski i Prezes PIR Zenon Bistram Skład Zespołu Wojewódzkiego PDOiR powołanego na lata 2011-2014 Lp. Nazwisko i imię 1. mgr Mirosław Batruch 2. mgr inż. Jerzy Bogacki 3. mgr Przemysław Borowski 4. 5. dr inż. Andrzej Borychowski inż. Grzegorz Czecholiński 6. 7. Instytucja Stanowisko Sejmik Województwa Pomorskiego, Komisja Rolnictwa, Gospodarki Żywnościowej i Rozwoju Obszarów Wiejskich Hodowla Roślin „Danko”, Zakład Hodowli Roślin, Oddział Dębina Przewodniczący Komisji Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Departament Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich Syngenta Seeds Sp. z o.o. Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Lisewie główny specjalista mgr inż. Jerzy Czernia mgr inż. Mirosława Domańska Malteurop Polska Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Radostowo specjalista ds. kontraktacji zastępca dyrektora SDOO w Karżniczce 8. mgr inż. Bolesław Giczewski Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Karzniczce dyrektor 9. dr inż. Andrzej Kania Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa Wojewódzki Inspektor 10. główny hodowca menadżer kierownik zakładu emeryt 11. mgr inż. Wacław Kasprzykowski Członek honorowy, były pracownik Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, Oddział Stare Pole mgr inż. Tadeusz Kłos Centrala Nasienna Starogard Gdański 12. mgr inż. Marcin Kośmider przedstawiciel regionalny Bayer CropScience właściciel Lp. Nazwisko i imię Instytucja Stanowisko 13. 14. mgr inż. Tomasz Kubiak mgr inż. Józef Mak Poznańska Hodowla Roślin Sp. z o.o. Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Karżniczce przedstawiciel Handlowy Inspektor Centralnego Ośrodka 15. mgr inż. Grzegorz Manowski Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku specjalista 16. mgr inż. Jerzy Materka ZPHU „Matex” właściciel 17. mgr inż. Andrzej Okrój Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku kierownik działu w Lubaniu 18. mgr inż. Józef Rzeszutek Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Wyczechach kierownik 19. dr inż. Kazimierz Sumisławski dyrektor 20. 21. 22. mgr inż. Jan Ślusarczyk mgr inż. Tomasz Trzmielewski mgr Magda Witta 23. Piotr Wicki Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Departament Środowiska i Rolnictwa Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza DuPont Polska Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Departament Środowiska i Rolnictwa Pomorska Izba Rolnicza 24. 25. mgr inż. Jakub Ziarniak mgr inż. Sebastian Zwierz Hodowla Roślin Strzelce Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział Stare Pole 26. mgr inż. Grzegorz Żołądecki Elstar Oils S.A., Polskie Stowarzyszenie Producentów Oleju Zadania Zespołu Wojewódzkiego Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego województwa pomorskiego: ● proponowanie kierunków rozwoju PDOiR w województwie dotyczących działalności doświadczalnej, publikatorskiej, szkoleniowej i upowszechnieniowej, uwzględniających zasady ustalone przez dyrektora Centralnego Ośrodka i przez Krajowy Zespół PDOiR, ● współudział w tworzeniu oraz zatwierdzanie wojewódzkiego planu badań i doświadczeń PDOiR na dany rok oraz jego aktualizacji. Plan obejmuje gatunki w których badania będą prowadzone, rodzaj doświadczeń, ich lokalizację, liczbę badanych odmian oraz planowane źródła sfinansowania kosztów prowadzenia badań i doświadczeń, ● ustalanie doborów odmian do doświadczeń PDOiR realizowanych na terenie województwa, a wynikających z wojewódzkich planów doświadczeń PDOiR, ● wnioskowanie do Centralnego Ośrodka potrzebnych zmian w metodykach badań, wynikających z potrzeb regionu, ● wspieranie dyrektora Stacji w realizacji programu PDOiR, w tym również w pozyskiwaniu środków finansowych na jego realizację, ● ustalanie zasad opracowywania i upowszechniania informacji o wynikach badań i doświadczeń PDOiR, ● opiniowanie proponowanych przez dyrektora Stacji list zalecanych do uprawy odmian na obszarze województwa, zgodnie z przyjętym trybem i zasadami ustalonymi przez Krajowy Zespół PDOiR, ● opiniowanie i zatwierdzanie corocznych sprawozdań dyrektora Stacji z realizacji programu PDOiR w województwie. dyrektor menadżer starszy specjalista Przewodniczący Rady Powiatowej Kartuzy przedstawiciel regionalny starszy specjalista przedstawiciel Nowy Zespół Wojewódzki Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego na polach doświadczalnych W dniu 6 lipca 2011 roku w Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian w Radostowie odbyły się „Dni Pola” zorganizowane wspólnie z Firmą PPHU „Bogdan” oraz DuPont Polska. Pomimo niesprzyjającej pogody, liczna grupa rolników zapoznała się z doświadczeniami odmianowymi prowadzonymi w zakładzie. Rolnicy najbardziej zainteresowani byli nowymi odmianami zbóż ozimych i jarych. Mirosława Domańska Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Radostowie DNI POLA W LUBANIU Jak co roku, w dniu 29 czerwca, w Lubaniu, odbył się „Dzień Pola”. Na program imprezy składały się: prezentacja pól wdrożeniowo-upowszechnieniowych (zboża, rośliny strączkowe, ziemniaki), podsumowanie doświadczeń Porejstrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego, przedstawienie oferty środków ochrony roślin i pokaz urządzenia do czyszczenia rowów melioracyjnych. Dużym zainteresowaniem cieszyło się podsumowanie prac zespołu ds. Porejstrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego. Jednym z celów prowadzenia tego typu doświadczeń jest utworzenie listy zalecanych odmian (LZO) najbardziej nadających się do uprawy w rejonie województwa pomorskiego. LZO jest tworzona corocznie dla zbóż ozimych i jarych, rzepaku, ziemniaków oraz od roku 2011 także dla grochu. Listę tych odmian wybiera się na podstawie doświadczeń prowadzonych na polach w Lubaniu, Wyczechach, Karżniczce i Radostowie. W tym roku prezentację polową rozpoczęto od przedstawienia 50 odmian ziemniaków, wśród których było: 6 odmian bardzo wczesnych, 7 odmian wczesnych, 14 średniowczesnych, 8 średniopóźnych i późnych oraz 15 skrobiowych. Podczas prezentacji ziemniaków dużo uwagi poświęcono nowym odmianom, a także zalecanym do uprawy na terenie województwa pomorskiego. Zostały także omówione podstawowe choroby, z jakimi producenci mają najczęściej do czynienia na własnych polach. Podczas zwiedzania pól zaobserowano pierwsze reakcje odmian na brak wody. Kolejnym etapem pokazu były zboża ozime, w tym: 12 odmian jęczmienia, 16 odmian pszenżyta i 15 odmian żyta. Tu także zainteresowaniem cieszyły się odmiany zalecane do uprawy w rejonie Pomorza. Rolnicy zadawali wiele pytań na temat obowiązku płacenia opłat hodowlanych. W przypadku doświadczeń zbóż ozimych najlepiej prezentowały się pszenżyto ozime i żyto, najgorzej jęczmień. Spustoszenie w jęczmieniu spowodowały mrozy występujące w lutym, sięgające nawet –25o C (bez okrywy śnieżnej) i powtórnie w maju do –10o C. Następnie zaprezentowane zostały doświadczenia ze zbożami jarymi: 7 odmianami pszenżyta, 16 od- mianami jęczmienia i 12 odmianami owsa. W tym roku zboża jare były także w złej kondycji, na którą wpływ miał brak opadów wiosennych, a także mrozy majowe (do –10o C). Ciekawostką było pszenżyto ozime zasiane wiosną, które dzięki majowym mrozom przeszło jarowizację i wykłosiło się, co pozwala przypuszczać, że zostanie zebrany plon ziarna. Jako ostatnie zostały zaprezentowane poletka z roślinami strączkowymi, tj. 3 odmiany grochu, 2 odmiany łubinu żółtego, 5 odmian łubinu wąskolistnego, a także mieszanka łubinu wąskolistnego z pszenżytem jarym i jęczmienia jarego z grochem. Z powodu suszy, jaka wystąpiła w okresie wegetacji rośliny, nie osiągnęły pełnego wzrostu i nastąpiła redukcja strąków, co niewątpliwie wpłynie na spadek plonu. W trakcie „Dnia Pola” gamę środków ochrony roślin przedstawiła firma Du Pont. Można się było także zapoznać z ofertą wydawniczą Polskiego Wydawnictwa Rolniczego. Spotkanie zakończyło się poczęstunkiem i dyskusją na temat możliwości nabycia nasion roślin z listy odmian zalecanych (LZO). Grzegorz Manowski Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy WRZESIEŃ Zboża: ● Wrzesień to wczesna jesień. Takim mianem określany jest początek kolejnej pory fenologicznej. W uprawie zbóż ozimych zaczyna się następny sezon wegetacyjny, w związku z tym należy dokonać nowych zasiewów. ● Początek września to czas siewów jęczmienia ozimego, który mimo uzyskiwanych wysokich plonów oraz zadowalających cen ziarna, uprawiany jest na znikomym areale. A przecież, jak wiadomo, jest dobrym przedplonem dla rzepaku ozimego, między innymi ze względu na termin zbioru. Decydując się jednak na uprawę jęczmienia ozimego, należy pamiętać o jego najniższej mrozoodporności spośród zbóż, która przyczynia się jednak do rejonizacji jego uprawy. Po wschodach zalecany jest zabieg chwastobójczy. Optymalny termin tego zabiegu to faza 3 liści roślin jęczmienia. Często, już jesienią wymaga również ochrony fungicydowej. ● Rozpoczynamy przygotowanie gleby pod siewy innych gatunków zbóż. Zaleca się używać kwalifikowany materiał siewny, który daje gwarancję uzyskania ziarna o tych samych cechach, jakimi charakteryzuje się wybrana przez plantatora odmiana, a także umożliwia uzyskanie wyższych i lepszych jakościowo plonów. Najlepiej jest dokonać zakupu materiału pochodzącego z zakładów nasienno-rolnych przy stacjach hodowli roślin bądź z dobrych, „sprawdzonych” gospodarstw nasiennych. W przypadku stosowania materiału pochodzącego z własnych zbiorów, należy pamiętać o dokładnym jego oczyszczeniu, wykonaniu próby na zdolność kiełkowania (szczególnie ważne w latach „mokrych” żniw), MTZ a także o zaprawianiu ziarna. Ziarno powinno być celne i charakteryzować się wysoką zdolnością kiełkowania (pszenica min 85%). ● Przy siewach pszenic konsumpcyjnych należy preferować nowe odmiany z grupy technologicznej A lub B, o wymaganiach dostosowanych do warunków występujących w gospodarstwie na danym polu (należy tu szczególnie zwrócić uwagę na tolerancję odmian na zakwaszenie gleby). Dobrze jest też uwzględnić wczesność odmian, która przy dużym areale zasiewu pszenicy ozimej w gospodarstwie, pozwala na zminimalizowanie ryzyka pogorszenia się jakości ziarna podczas dojrzewania, występującego przy niekorzystnym przebiegu pogody oraz umożliwi „rozładowanie” spiętrzenia prac przy zbiorze zbóż z pól. ● W uprawie tego samego gatunku zbóż po sobie trzeba prowadzić „zmianowanie” odmian, wysiewając odmiany o podwyższonej odporności na choroby podstawy źdźbła, fuzariozy czy mączniaka prawdziwego. ● Przy wyborze odmian do siewu, warto zwrócić uwagę na listę odmian zbóż zalecanych do uprawy na obszarze danego województwa, dostępnych między innymi na stronach www.coboru.pl oraz www.podr.pl. Na liście zalecanych do uprawy odmian zbóż ozimych na obszarze woj. pomorskiego w 2011 roku znajdują się: - jęczmień ozimy: Lomerit, Nickela, Maybrit, Karakan, Wintmalt (br); - pszenica ozima: Türkis, Toras, Figura, Akteur, Meteor, Muszelka, Jenga, Mulan, Ostroga, Natula; - pszenżyto ozime: Sorento, Moderato, Baltiko, Algoso; - żyto ozime: Dańkowskie D., Domir, Stanko, Visello F1, Minello F1. ● Należy dotrzymywać optymalnych terminów siewu zbóż ozimych. Siewy po tych terminach wiążą się zawsze ze spadkiem plonowania. Późny siew zmniejsza intensywność krzewienia i powoduje słaby rozwój systemu korzeniowego. Optymalne terminy siewu dla zbóż ozimych to: 1 - 15 września - dla jęczmienia; 15 - 30 września - dla pszenicy, z dopuszczalnym opóźnieniem do 5 października w niektórych rejonach; 10 - 25 września - dla żyta i pszenżyta, z dopuszczalnym opóźnieniem do 5 października. ● Ilość wysiewu pszenicy należy uzależnić przede wszystkim od terminu siewu, warunków glebowych (polowa zdolność wschodów), kompleksu przydatności rolniczej, przedplonu, a także od odmiany. Prawidłowa ilość wysiewu powinna zapewnić właściwą obsadę roślin po wschodach. Przy siewach pszenicy ozimej na początku września, w optymalnych warunkach glebowych, wystarczy wysiać 250 ziaren/m2, zaś pod koniec września 350 ziaren/m2. Po optymalnym terminie siewu ilość ziaren na m2 trzeba zwiększyć nawet powyżej 450 ziaren/m2. Orientacyjne ilości wysiewu dla zbóż ozimych w ziarnach/m2: - jęczmień dwurzędowy 350 – 400; - jęczmień wielorzędowy 250 – 350; - pszenica 250 – 450; - pszenżyto 300 – 400; - żyto populacyjne 200 – 300; - żyto mieszańcowe 180 – 250. Masę wysiewanego ziarna w kg/ha wylicza się ze wzoru: Ilość wysiewu (w kg/ha) gdzie = N x MTZ W N – gęstość wysiewu w (szt./m2) MTZ – masa 1000 ziaren (g) W – wartość użytkowa nasion (zdolność kiełkowania x czystość nasion) (w %) ● Pamiętajmy o konieczności wykonywania próby kręconej dla każdej wysiewanej odmiany. Mimo nawet tej samej MTZ dwóch odmian, często są duże różnice w ilości wysianego ziarna. Może to być uzależnione od rodzaju zaprawy nasiennej, kształtu nasion czy braku zaprawy u jednej z przykładowych odmian. ● Przypominamy o zabezpieczeniu przed szkodnikami ziarna silosów i magazynów zbożowych, w których jest przechowywane lub magazynowane ziarno z tegorocznych zbiorów. Przez cały okres, w miejscu składowania ziarna, należy prowadzić obserwacje na obecność ewentualnych szkodników i gryzoni. W tym celu możemy zastosować różnego rodzaju pułapki. W przypadku wykrycia niepożądanych „gości”, należy wykonać zabieg ich zwalczania odpowiednią metodą. ● Przypominamy także o możliwości korzystania z usług laboratorium PODR w Starym Polu, w którym można, poprzez doradców, zlecić wykonanie określonych badań: - analizę parametrów jakościowych ziarna zbóż konsumpcyjnych, - określenie jakości ziarna zbóż, jako materiału siewnego, - gleb dla potrzeb doradztwa nawozowego w zakresie zakwaszenia (pH) i zawartości makroelementów, tj. fosforu, potasu i magnezu, - wartości energetycznej i mineralnej pasz gospodarskich umożliwiającej układanie efektywnych dawek pokarmowych dla wszystkich grup zwierząt. Rzepak: ● Obserwacje ostatnich lat wskazują, że coraz więcej uwagi wymagają szkodniki występujące na plantacjach rzepaku w okresie jesiennym. W tym czasie pojawia się wiele szkodników, zagrażających roślinom rzepaku, a mianowicie: pchełka rzepakowa, pchełka ziemna, chowacz galasówek, gnatarz rzepakowiec, mszyca kapuściana, śmietka kapuściana, tantniś krzyżowiaczek, miniarka kapuściana. Ich żerowanie osłabia jesienny rozwój rzepaku, zmniejszając tym samym dobre zimowanie roślin. ● Podstawową metodą ograniczania strat powodowanych przez szkodniki jesienne jest zaprawianie nasion. Jest to najskuteczniejszy i najtańszy sposób ochrony rzepaku przed szkodnikami występującymi bezpośrednio po siewie rzepaku, a więc w najwcześniejszym okresie jego rozwoju. Trzeba jednak dodać, że w warunkach długiej i ciepłej jesieni samo zaprawianie nie zawsze jest wystarczające dla skutecznej ochrony plantacji. Dlatego też w przypadkach, gdy na plantacjach rzepaku zauważymy objawy żerowania szkodników, w momencie przekroczenia przez nie progu ekonomicznej szkodliwości, należy wykonać opryskiwanie roślin, stosując odpowiednie insektycydy. ● Występujące coraz powszechniej ślimaki wyrządzają duże straty na plantacjach rzepaku w pierwszych tygodniach po jego zasiewie, a zwłaszcza w warunkach dużej wilgotności. Zabieg zwalczający szkodnika wykonać bezpośrednio przed lub po wschodach rzepaku, po stwierdzeniu obecności 2 ślimaków w pułapce i/lub uszkodzeniu 5% siewek, stosując jeden z preparatów: Glanzit 06 GB (3 - 5 kg/ha), Mesurol Alimax 02 RB (5 kg/ha), Ślimax 04 GB (4 kg/ha). Wymienione środki rozsypywać rzutowo na całej powierzchni pól lub tylko w miejscach licznego występowania ślimaków. Czynność tę wykonać po południu lub wieczorem, najlepiej przed ciepłą, wilgotna nocą i bezdeszczowym, słonecznym dniem. ● Stopień zachwaszczenia plantacji jest jednym z ważniejszych czynników mających wpływ na poziom plonowania rzepaku. Walkę z chwastami najlepiej przeprowadzić przed lub bezpośrednio po zasianiu rzepaków. Jeśli jednak zabiegów odchwaszczania nie wykonaliśmy w wymienionych terminach, trzeba przeprowadzić je nalistnie w fazie 2 - 6 liści rzepaku. Jesienne stosowanie herbicydów jest bowiem nie tylko skuteczniejsze od odchwaszczania wiosennego, ale eliminuje chwasty już na początku wegetacji, co jest gwarantem uzyskania wysokich plonów. ● Pamiętajmy o umiejętnym dobieraniu herbicydów wykluczających wszystkie gatunki chwastów oraz o terminach ich stosowania: np. w fazie 2 - 4 liści rzepaku - Butisan, Fuego, Metazanex; w fazie 3 - 4 liści rzepaku – Cliophar, Lontrel; w fazie 4 - 6 liści rzepaku – Kerb, Kerb+Lontrel. Graminicydy (np. Agil, Focus, Fusilade, Leopard, Pantera, Targa) do zwalczania samosiewów zbóż i perzu stosujmy od fazy 2 liści rzepaku. Perz zwalczać, gdy jest on w fazie 4 - 6 liści zaś samosiewy zbóż w fazie 2 - 4 liści. Ziemniaki: ● Wrzesień to okres, kiedy przystępujemy do zbioru ziemniaków. W celu uzyskania plonu dobrej jakości należy pamiętać, aby zbierać ziemniaki gdy: - temperatura powietrza wynosi nie mniej niż 10º C, - masa porostu przed zbiorem nie może przekraczać 4 t/ha. Aby tę wartość uzyskać, należy na 1 - 2 tygodnie przed zbiorem zniszczyć łęty ziemniaków i porastające chwasty. Wykonujemy to najlepiej mechanicznie lub przy pomocy środków chemicznych, - sprawdzamy czy bulwy osiągnęły dojrzałość techniczną, tzn. czy skórka ziemniaka po naciśnięciu kciukiem nie schodzi z bulwy, a także czy bulwy dobrze odrywają się od stolonów, - masa kamieni w stosunku do bulw nie powinna przekraczać więcej niż 20%, - prędkość robocza kombajnu nie powinna przekraczać 5 km/h, - głębokość pracy zespołu kopiącego powinna wynosić 12 - 15 cm, - wysokość spadania bulw nie powinna być większa niż 30 cm, - temperatura podczas przechowywania bulw powinna wynosić 4 – 8º C, podczas przeładunku i obróbki 10º C, - wilgotność powietrza 90 – 95%. Sebastian Zwierz, Grzegorz Manowski KANDYDACI DO MEDALI Rozpoczęła się III edycja konkursu na Fermę i Hodowcę Bydła Mlecznego i Mięsnego Roku 2011. Organizatorem konkursu jest redakcja „Bydło” przy współpracy Ośrodków Doradztwa Rolniczego, Polskiego Związku Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego. W tym roku do grona organizatorów dołączyła Katedra Hodowli i Ochrony Zasobów Genetycznych Bydła Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Ideą konkursu jest przede wszystkim promowanie gospodarstw utrzymujących bydło, wyróżniających się postępem hodowlanym i efektami produkcyjnymi, innowacyjnymi rozwiązaniami technicznymi i technologicznymi, wysokim poziomem dobrostanu zwierząt oraz ochroną środowiska. Zgłoszenia do konkursu będą przyjmowane do grudnia 2011 r., a w styczniu 15-osobowa kapituła wybierze 12 najlepszych spośród najlepszych gospodarstw wytypowanych z całej Polski. Poniżej przedstawiamy gospodarstwa reprezentujące w konkursie województwo pomorskie. Każde z nich jest nowoczesne i charakteryzuje się wysokim poziomem produkcji oraz zachowaniem wszystkich elementów dobrostanu. Prezentacje zgłoszonych gospodarstw ukażą się także w czasopiśmie „Bydło”. GOSPODARSTWO RODZINNE MIECZYSŁAWA I GRZEGORZA RUMIŃSKICH Kościerzyna W gospodarstwie położonym malowniczo w samym sercu Kaszub, znajdującym się na obrzeżach Kościerzyny, pasie się stado kolorowego bydła mięsnego. Dominującą rasą jest limousine. Początki tej hodowli datują się 1997 roku, kiedy to zakupiono 2 jałówki cielne. Dziś stado podstawowe liczy 37 matek oraz 53 sztuki młodzieży hodowlanej i opasowej. Oprócz limousine, jest kilka sztuk bydła rasy charolaise i mieszańców, które stanowią również doskonały materiał rzeźny. Hodowla bydła mięsnego w tym gospodarstwie to hobby oraz sposób na wykorzystanie zasobów paszowych. Jest pole, uprawiane są zboża, jest 5 ha łąk, jest budynek, a wybrana rasa jest łatwa w hodowli. Stado Gospodarstwa Rodzinnego M. i G. Rumińskich Gospodarstwo liczy 55 ha. W strukturze upraw znajduje się 30 ha zbóż, 3 ha aronii, 5 ha pastwisk, a pozostałą powierzchnię zajmują rośliny pastewne (kukurydza, mieszanki na GPS). W omawianym stadzie 80% zwierząt to sztuki hodowlane, zaś 20% przeznacza się na opas. Bydło opasa się do wag ciężkich (700 kg), a następnie jest ono eksportowane do Grecji. Szkoda, że tak doskonała wołowina kulinarna nie zostaje w kraju, ale rolnicy kalkulują z ołówkiem w ręku i sprzedaż do Grecji uważają za bardziej opłacalną. Hodowla jest prowadzona tradycyjnie - w lecie pastwisko i siano, zimą kiszonki i sianokiszonki. Cielęta otrzymują mieszankę CJ i owies gnieciony. Hodowla prowadzona jest w budynku inwentarskim adaptowanym z byłej owczarni. Wokół budynku rozciąga się 5 ha pastwisk. Bydło ma więc dużo przestrzeni życiowej i hodowane jest z zachowaniem dobrostanu. Zwierzęta utrzymywane są na płytkiej ściółce, a obornik usuwany jest co 3 - 4 dni. W gospodarstwie stosowane jest krycie naturalne. Buhaj chodzi w stadzie razem z krowami od 1 marca do końca lipca, a wycielenia mają miejsce od grudnia do kwietnia. Większość urodzeń przypada więc na miesiące zimowe. Cielęta wychodzą na pastwisko i w pełni korzystają z białka mleka i zielonki. Na koniec sezonu pastwiskowego cielęta są odsadzane i od razu segregowane pod względem przeznaczenia i płci. Osobno utrzymuje się byczki, osobno jałówki, z podziałem na opas i do hodowli. Zwierzęta, które są przeznaczone na opas do końca, czyli do wagi 700 kg, utrzymywane są alkierzowo i żywione sianokiszonką i śrutą. Średni dzienny przyrost wynosi 1500 g. Tak jak już wcześniej wspomniałam, 80% stada to sztuki hodowlane czystorasowe, zaś 20% przeznaczone jest na rzeź. Jednakże w sytuacji, gdy nie ma zbytu na sztuki z przeznaczeniem do hodowli, również sprzedaje się je na rzeź. W wyjątkowej sytuacji sprzedaje się na eksport odsadki. Gospodarstwo jest objęte stałą opieką weterynaryjną. Ma opracowywany program profilaktyczny, w którym uwzględnione są dwukrotne odrobaczania (przed wyjściem na pastwisko i na koniec sezonu pastwiskowego) oraz szczepienia uodparniające cielęta, a także korekcja racic w miarę potrzeby. Dzięki tak doskonale prowadzonej profilaktyce w stadzie nie ma problemów zdrowotnych. Producenci sprzedają średniorocznie około 25 sztuk bydła, chyba że uda im się dokupić dodatkowe sztuki ras mięsnych lub krzyżówki. Wtedy sprzedaż jest większa. Obsługa zwierząt zajmuje niewiele czasu. Umożliwia więc rolnikom działalność społeczną. Panowie Rumińscy służą pomocą i doradztwem wszystkim, którzy rozpoczynają hodowlę bydła mięsnego. Za zaangażowanie społeczne i wkład w rozwój rolnictwa, Pan Mieczysław niejednokrotnie otrzymywał podziękowania, w tym odznakę Zasłużony dla rolnictwa. Producenci zamierzają utrzymać pogłowie na poziomie 100 sztuk rocznie, ponieważ bliskość miasta nie pozwala na duży rozwój hodowli. Swoją hodowlę traktują jako hobby i dodatkowe źródło dochodu z wykorzystaniem zasobów paszowych. W najbliższym czasie planują doskonalenie genetyczne stada oraz modernizację budynku w kierunku mechanizacji zadawania pasz i usuwania obornika. ne. Buhaj wymieniany jest co półtora roku. Jałówki są zostawiane do hodowli, bowiem docelowo planowane jest stado o liczebności 100 mamek i około 200 sztuk cieląt, młodzieży i opasów. Byczki są opasane do wag ciężkich 700 kg i sprzedawane do zakładów mięsnych. Stado na pastwisku GOSPODARSTWO RODZINNE H. W. HAASE, U. C. HAASE i A. T. HAASE Barniewice, gm. Żukowo Gospodarstwo rodzinne Państwa Haase, znajdujące się w Barniewicach, zajmuje się m.in. hodowlą bydła mięsnego rasy limousine. Gospodarstwo liczy 2100 ha. Na areale tym uprawiane są zboża, rzepak, ziemniaki, buraki cukrowe i kukurydza. Na potrzeby bydła mięsnego uprawia się 40 ha kukurydzy i utrzymuje 30 ha trwałych użytków zielonych. Skarmia się również wysłodki buraczane i odpady zbożowe. Pasze objętościowe mają wysoką wartość pokarmową, dlatego pasz treściwych nie potrzeba zbyt wiele. Hodowla bydła mięsnego rozpoczęła się w gospodarstwie od zakupu, w grudniu 2005 roku, 50 jałówek odsadków rasy limousine, które do dziś są trzonem stada podstawowego. Zwierzęta utrzymywane są w oborze wolnostanowiskowej na głębokiej ściółce. Żywienie letnie to głównie pastwisko i słoma na zakładkę, zaś w zimie sianokiszonka, kiszonka z kukurydzy i siano. Pasze treściwe otrzymują cielęta rosnące, matki w okresie okołoporodowym i sztuki opasowe w ostatniej fazie opasu. Gospodarstwo jest w pełni wyposażone w niezbędny sprzęt i urządzenia do produkcji, w tym do produkcji pasz, a także w poskramiacz wysokiej klasy oraz czochradło - urządzenie bardzo lubiane przez krowy. Czasami, pod koniec lata, kiedy zielonka ma mniejszą wartość pokarmową, zwierzęta są dokarmiane na pastwisku kiszonką z kukurydzy. W gospodarstwie stosowane jest krycie natural- Część parku maszynowego (fot. powyżej) i obora w gospodarstwie Państwa Haase Gospodarstwo jest objęte opieką weterynaryjną. Opracowany jest również program profilaktyczny, w którym uwzględnione są dwukrotne odrobaczania (przed wyjściem na pastwisko i na koniec sezonu pastwiskowego), uodparniające szczepienia cieląt oraz korekcja racic wiosną i jesienią. Państwo Haase, w 2010 roku, zostali wicemistrzami Agroligi, a ich gospodarstwo może służyć przykładem wielu producentom. W gospodarstwie tym od kilku lat organizowane są „Dni Pola” dla rolników z powiatu kościerskiego i ościennych. Państwo Haase chętnie dzielą się swoimi doświadczeniami. KATARZYNA I ARKADIUSZ KROPIDŁOWSCY Nowy Barkoczyn, pow. Kościerzyna Państwo Kropidłowscy prowadzą wzorcowe gospodarstwo mleczarskie. Aktualnie zajmuje ono powierzchnię 120 ha. Słabe gleby (kilka ha w klasie IV, a przewaga w V i VI), predysponują do rolnictwa z udziałem nawozów naturalnych, czyli z udziałem zwierząt. Bogate tradycje hodowlane zostały przekazane przez ojca gospodarza – Pana Leona Kropidłowskiego. Pan Leon zajmował się różnymi hodowlami - miał konie, trzodę chlewną, krowy mleczne. Prowadził też produkcję opasów. W zależności od koniunktury rynkowej, jeden z gatunków wiódł prym w gospodarstwie. Na pytanie skierowane do obecnego gospodarza Pana Arkadiusza: „Dlaczego wybrał Pan bydło mleczne?, rolnik odpowiedział: „Krowy mleczne dają równomierne wpływy w gospodarstwie. Poza tym lubię moją pracę - zwłaszcza w nowoczesnej oborze”. Pan Arkadiusz prowadzi gospodarstwo od 2001 roku, a od 2004 roku zajmuje się hodowlą bydła mlecznego. Struktura zasiewów podporządkowana jest potrzebom paszowym. Około 35 ha zajmują trawy, 28 ha kukurydza, a reszta to zboża również przeznaczone na pasze. Stado Państwa Kropidłowskich liczy 110 krów mlecznych, w tym 96 sztuk dojnych oraz 132 sztuki młodzieży. Jałówki są przeznaczane do chowu, zaś byczki sprzedawane tuż po urodzeniu i po odpojeniu siarą. Pan Arkadiusz jest nastawiony na powiększanie stada, więc prowadzi minimalną selekcję. Docelowo w gospodarstwie planuje się 150 krów, w tym 126 dojnych. W gospodarstwie jest stosowane krycie naturalne. Buhaj przebywa razem z krowami przeznaczonymi do krycia. Obecnie od 100 krów rodzi się 96 cieląt. Pan Arkadiusz wysoko ceni stan zdrowotny stada. Profilaktyka to podstawa, dlatego w gospodarstwie stosuje się obowiązkowo: korekcję racic dwa razy do roku (wiosną i jesienią) i odrobaczanie raz do roku. Poza tym zwierzęta mogą korzystać z czochradła (do zaspokojenia behawioralnych potrzeb zwierząt związanych z potrzebą ocierania). Ponadto w stadzie wykonywane są: dekornizacja rogów, badania profilaktyczne krów świeżo wycielonych (inwolucja macicy) i badania na cielność dwa miesiące po pokryciu. Zwierzęta w gospodarstwie utrzymywane są alkierzowo, a żywienie opiera się na TMR z zastosowaniem wozu paszowego, dzięki czemu ustabilizowało się pH żwacza i znacznie podwyższyły wydajności. Krowy mają stały dostęp do mieszanki paszowej (TMR), w skład której wchodzi: sianokiszonka, kiszonka z kukurydzy, śruty zbożowe, śruta sojowa i rzepakowa. Natomiast krowy świeżo wycielone, wysoko wydajne mogą korzystać z automatu paszowego, gdzie na podstawie czytnika otrzymają odpowiednią dawkę pasz treściwych według mleczności. Dojarnia autotandem 2 x 4 z automatyczną identyfikacją (to model o pierwszorzędnych rozwiązaniach spełniający rosnące wymagania dotyczące ekonomicznego chowu bydła mlecznego) skróciła czas udoju. Dziś obsługa bydła (karmienie, dojenie, sprząta- nie) zajmuje 1 człowiekowi max 5 godzin. Gnojowica jest wywożona dwa razy do roku - wiosną i jesienią. Hodowca utrzymuje wydajność na poziomie 7000 kg mleka od krowy, twierdząc, iż taka sytuacja jest uzasadniona ekonomicznie, przy niższej wydajności łatwiej uzyskać dobre wskaźniki produkcyjne. Okres międzyciążowy to 70 - 90 dni. Stado jest wolne od chorób metabolicznych. 95% krów rodzi cielę raz w roku. Krowy cieszą się doskonałą zdrowotnością wymion. Planowana modernizacja cielętnika i jałownika poprawi warunki odchowu cieląt i młodzieży Pan Arkadiusz zadbał, by pasza TMR była dostępna cały czas Hodowla bydła mlecznego daje rolnikom satysfakcję i jest przyjazna dla środowiska. Obora jest usytuowana w środku wsi, a mimo to w ogóle nie czuje się, że są tu zwierzęta. Krowy, za idealny dobrostan, odpłacają doskonałym zdrowiem, wyglądem i zadowalającymi wskaźnikami produkcyjnymi. Państwo Kropidłowscy mają pięcioro dzieci, z czego czwórka (oprócz najmłodszego) garnie się do pomocy. Na podwórku można odpoczywać w towarzystwie zieleni i nie czuje się, że w pobliżu jest obora. Marzenia na przyszłość – osiągnąć docelową liczbę krów dojnych 126 sztuk, o wyższej wydajności. Pozostaje popracować w dziedzinie genetyki. Opisany przykład wskazuje na to, że można być nowoczesnym nawet, gdy się ma w posiadaniu słabe gleby, a praca przy krowach może być przyjemnością. Helena Artyszuk ZASADY WZAJEMNEJ ZGODNOŚCI W HODOWLI TRZODY CHLEWNEJ Od 1 stycznia 2013 roku obowiązywać będą surowe normy dobrostanu zwierząt. Każdy hodowca, w myśl zasad wzajemnej zgodności, jest zobowiązany do ich przestrzegania. Zostało więc zaledwie niewiele ponad rok na dostosowanie się do tych wymogów. O wymogach dobrostanu pisaliśmy na naszych łamach już niejednokrotnie, ale zbliżający się czas wejścia w życie również tej części zasad wzajemnej zgodności zmobilizował nas do przypomnienia hodowcom i producentom trzody chlewnej części szczegółowej ich dotyczącej. Otóż świnie można utrzymywać zarówno w systemie otwartym, jak i w pomieszczeniach. Wskazane jest grupowe utrzymanie świń, gdyż jest to zwierzę stadne. W systemie otwartym zwierzęta muszą mieć zabezpieczenie przed złymi warunkami atmosferycznymi oraz drapieżnikami. Trzoda chlewna utrzymywana w budynkach musi mieć zapewnione bezpieczne dla ich zdrowia warunki środowiska. Dotyczy to temperatury, wilgotności, oświetlenia, stężenia szkodliwych gazów, a więc wentylację, odpowiedniego stanu podłogi oraz odpowiednią jakość innych materiałów, z których wykonane jest wyposażenie i sprzęt, mający kontakt ze zwierzętami. Stężenie szkodliwych gazów nie może przekraczać: amoniaku – 20 ppm, dwutlenku węgla – 3000 ppm, siarkowodoru – 5 ppm. Kurzu nie powinno być więcej jak 10 mg/m3. Wilgotność i temperatura są również określone. Zalecana wilgotność to 60 – 80%, natomiast temperatura - w zależności od grupy i jej wieku. Oświetlenie w pomieszczeniu dla świń, w przypadku sztucznego musi wynosić co najmniej 40 lux, przez 8 godzin na dobę. Odpowiada to ok. 24 W/m2 światła żarowego lub 6 W/m2 światła jarzeniowego. W przypadku stosowania oświetlenia tylko sztucznego nie może ono być włączone przez całą dobę. Świnie nie mogą być również narażone na ciągły hałas przekraczający 85 dB. Należy również unikać nagłego źródła hałasu, mogącego wystraszyć zwierzęta. Wymagane jest zapewnienie odpowiednich powierzchni w przeliczeniu na sztukę (tabela). Ponadto w przypadku grupowego utrzymywania loch i loszek, długość boków kojca, w którym jest mniej niż 6 sztuk musi wyno- Tabela Minimalne powierzchnie dla świń Grupa zwierząt, sposób utrzymania Knur - utrzymywany pojedynczo Knur – jeśli krycie w tym kojcu Knurki i loszki – utrzymanie pojedyncze Knurki i loszki – utrzymanie grupowe Loszki po pokryciu grupowo (jeśli grupa liczy mniej niż 6 szt. pow. większa o 10%, 40 szt. i więcej - mniejsza o 10%) Locha – kojec porodowy Lochy – utrzymywane pojedynczo (wymiary kojca: długość lochy plus 0,3 m, ale nie mniej niż 2 m; szerokość minimalna – 0,6 m) Lochy – grupowo Lochy prośne grupowo (jeśli jest ich do 5 szt. - powierzchnia większa o 10%, powyżej 39 szt. - mniejsza o 10%) Prosięta Warchlaki Warchlaki Tuczniki Tuczniki Tuczniki Tuczniki powyżej Masa ciała w kg 30 - 110 Powierzchnia w m2/szt. 6 10 2,7 30 - 110 1,4 1,64, w tym min 0,95 stałego podłoża 3,5 2,25 2,25, w tym min 1,3 stałego podłoża do 10 10 - 20 20 - 30 30 - 50 50 - 85 85 - 110 110 0,15 0,2 0,3 0,4 0,55 0,65 1 sić co najmniej 2,41 m, a w przypadku 6 i więcej sztuk co najmniej 2,81 m. W przypadku utrzymywania świń w systemie otwartym powierzchnia utrzymania, w przeliczeniu na dorosłą sztukę, powinna wynosić co najmniej 15 m2 . W przypadku utrzymywania świń na betonowych podłogach rusztowych określona jest maksymalna szerokość otworów w podłodze: dla prosiąt – 11 mm, dla warchlaków, knurków i loszek hodowlanych - 14 mm, dla tuczników - 18 mm, dla loszek i loch po pokryciu – 20 mm oraz minimalna szerokość beleczek podłogi: dla prosiąt i warchlaków – 50 mm, a dla pozostałych grup – 80 mm. W odniesieniu do ciężarnych loch i loszek wymagane jest odrobaczanie (gdy jest to konieczne), oraz oczyszczenie z pasożytów kojców, w których umieszcza się samice z prosiętami. Kojec, w którym utrzymywane są lochy i loszki w tygodniu poprzedzającym przewidywany ter- min oproszenia, zaopatruje się w materiał umożliwiający budowę gniazda. Kojec porodowy umożliwia proszenie się naturalne i zapewnia dostęp do lochy osobie obsługującej, zapewnia prosiętom swobodny dostęp do karmiącej lochy, wyposażony jest w przegrodę zapobiegającą przygniataniu prosiąt przez lochę, ma wydzieloną część zapewniającą jednoczesny odpoczynek prosiętom, wyścieloną ściółką lub matą bądź mającą ogrzewanie podłogowe. Prosięta odsadza się nie wcześniej niż w 28. dniu od dnia urodzenia. Kiedy przenoszone są do wyspecjalizowanych pomieszczeń, można odsadzić je nieco wcześniej, ale nie wcześniej niż w 21. dniu od urodzenia, zapewniając im jednocześnie oczyszczone i zdezynfekowane pomieszczenie, odizolowane od pomieszczeń, w których są utrzymywane lochy. Podłogi w miejscach przebywania nie mogą w żaden sposób przyczyniać się do cierpień i chorób świń. Powinny być w miarę gładkie, stabilne i nie mogą być śliskie. Nie mogą powodować również zranień i urazów mechanicznych poprzez nierówności i wystające niebezpieczne elementy. Posiadacz zwierząt zobowiązany jest do zapobiegania agresji świń poprzez: zapewnienie im dostępu do materiałów absorbujących ich uwagę, tworzenie grup wyrównanych wagowo (różnice w masie ciała nie powinny przekraczać 10%) i wiekowo, zapewnienie dostępu do paszy wszystkim sztukom jednocześnie, zapewnienie lochom i loszkom dostępu do pasz objętościowych oraz eliminowanie z grupy osobników wyjątkowo agresywnych i ofiar tej agresji (min 5% izolatek). Całkowicie zabrania się wiązania i pętania świń oraz drutowania im nosów. Maria Gwizdała TROJACZKI W BĄGARCIE Niezwykłe wydarzenie miało miejsce w gospodarstwie Państwa Krystyny i Wiesława Struzików w Bągarcie, gm. Dzierzgoń, pow. Sztum. W dniu 23 czerwca br. krowa Kawka 24, pochodząca z tego gospodarstwa, urodziła trojaczki – 3 zdrowe jałóweczki. Państwo Struzikowie z synem i nowym przychówkiem Państwo Struzikowie gospodarują na ok. 30 ha. Mają 16 krów, które są pod kontrolą użytkowości. Pan Wiesław z dumą podkreśla, że hodowla bydła mlecznego to rodzinna tradycja. Wcześniej zajmo- wał się nią jego ojciec, i co ważne, od początku, czyli od 1978 roku, w gospodarstwie prowadzona była kontrola użytkowości. W tym temacie, od wielu już lat, gospodarze współpracują z Panem Adamem Kasztelanem z PFHBM. W gospodarstwie Państwa Struzików już wcześniej zdarzały się cielęce dwojaczki – i to niejednokrotnie, ale trojaczki urodziły się po raz pierwszy. Urodziny trzech cieląt to rzadki przypadek. Jest więc z czego się cieszyć – mówi Pan Waldemar Szczepański, wykonujący w gospodarstwie inseminację. Warto jeszcze dodać, że ojcem trojaczków jest amerykański buhaj Mango. Bożena Korzańska fot. Wiesław Ulatowski Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy WRZESIEŃ Bydło: ● Okres żywienia pastwiskowego dobiega końca. Trawa odrasta wolniej i musimy wypasać większe powierzchnie albo dokarmiać krowy zielonką lub sianokiszonką, żeby nie zmniejszyć ich wydajności. ● Wtórna fermentacja otwartych kiszonek nie będzie stanowić problemu, jeśli kiszonka jest prawidłowo wybierana (bez naruszenia struktury) i stosunkowo szybko zostanie skarmiona. Objawem wtórnej fermentacji jest zagrzewanie się kiszonki ponad temperaturę otoczenia oraz początki pleśnienia lub gnicia. ● Świeże ziarno zbóż (bezpośrednio po zbiorze) nie może być podane zwierzętom, ponieważ powoduje zaburzenia w trawieniu. Może być skarmiane dopiero po 6-, 8-tygodniowym okresie magazynowania. ● Zbiór kukurydzy na kiszonkę powinien nastąpić w fazie dojrzałości woskowo-szklistej ziarna (optymalna zawartość suchej masy ok. 35%). Trzoda chlewna: Właściciele stad towarowych coraz częściej decydują się na remont stada na bazie loszek pochodzących z własnego gospodarstwa. W tej sytuacji powinni oni pamiętać o następujących zasadach ● Wielu urodzonych miotów oraz licznych, dobrze odchowanych i żywotnych prosiąt możemy się spodziewać wyłącznie od loch posiadających do tego genetyczne predyspozycje, czyli należących do jednej z ras uznanych za mateczne. Krajowe rasy mateczne to jest Wielka Biała Polska i Polska Biała Zwisłoucha oraz ich mieszańce. ● Najgorszym sposobem wyboru loszki jest wybieranie jej spośród tuczników. Loszki takie świetnie prezentują się fizycznie, lecz absolutnie nie są przygotowane do reprodukcji. Najlepiej wyglądające loszki na tle swoich rówieśnic najczęściej pochodzą z najmniej licznych miotów (brak konkurencji w okresie odchowu). Tuczniki w krótkim czasie osiągają wysoką wagę, kosztem równomiernego rozwoju całego organizmu. Loszki wybrane spośród nich nie mają odpowiednio wykształconego układu rozrodczego, ale również ich przewód pokarmowy, płuca czy serce nie są odpowiednio rozwinięte, a musimy pamiętać, że w okresie ciąży te elementy organizmu pracują „na dużych przeciążeniach”. ● Loszki do reprodukcji powinny pochodzić od znanej matki, jednej z wyżej wymienionych ras, i ojca starannie dobranego, najlepiej po konsultacji ze specjalistą ze SHiUZ. Selekcję rozpoczynamy zatem na etapie wyboru rodziców naszych przyszłych loszek. ● Gdy wyboru dokonujemy z pominięciem powyższego punktu, musimy dokonać wyboru na podstawie analizy dokumentacji dostępnej w gospodarstwie. Przyszłe loszki wybieramy spośród prosiąt zanim osiągną wagę 20 - 30 kg, w ilości dwukrotnie większej niż wynika to z naszych potrzeb. Wiąże się to z koniecznością powtórnej selekcji w trakcie procesu odchowu. ● Loszki grupujemy w osobnych kojcach i żywimy zgodnie z normami przewidzianymi dla młodzieży hodowlanej. Młode loszki osiągają zdolność do rozrodu w momencie pojawienia się pierwszej rui (ok. 180 dni), lecz pełną dojrzałość rozpłodową dopiero w okresie pojawienia się trzeciej rui (220 – 230 dni), która stanowi najlepszy moment do pierwszego krycia. Loszki w tym czasie osiągając wagę ok. 120 – 130 kg. Kiedy zdecydujemy się na zakup loszek remontowych ze stada reprodukcyjnego, musimy pamiętać dodatkowo o tym, że: ● Loszki pochodzące spoza gospodarstwa muszą koniecznie przejść okres aklimatyzacji i adaptacji do warunków panujących w naszym gospodarstwie. Trwa on do 6 tygodni. ● W związku z powyższym, powinniśmy zakupić loszki w wieku 5 – 6 tygodni (hybrydy 4 miesiące). Powinny one wtedy ważyć 80 – 90 kg, a ich mięsność powinna być na poziomie 52 – 54%. Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski WYJAZD DO BARCELONY Pomorski Związek Hodowców Bydła Mlecznego w Gdańsku zaprasza członków i hodowców niezrzeszonych do wzięcia udziału w wyjeździe szkoleniowo-wypoczynkowym do Barcelony. Planowany termin wyjazdu - 27 stycznia 2012 roku. W programie m.in.: 36. Międzynarodowe Dni Bydła w Osnabrück, Luksemburg, Katalonia, hiszpańska hodowla i wiele innych atrakcji. Więcej szczegółów zamieścimy w październikowym wydaniu „Pomorskich Wieści Rolniczych”. Wszelkich informacji na temat wyjazdu udziela Tomasz Soukup, tel. kom. 603 382 189. Trafnym doborem par rodzicielskich do kojarzeń tworzysz rentowność produkcji trzody chlewnej w swoim gospodarstwie OKRĘGOWY ZWIĄZEK HODOWCÓW ZARODOWEJ TRZODY CHLEWNEJ 80-874 Gdańsk, ul. Na Stoku 48 tel./fax (58) 530-04-27, 530-04-44, e-mail: [email protected] Genetyka przynosi szybkie zwiększenie mięsności produkowanego żywca wieprzowego. Wysoka jakość materiału matecznego – loszki „POLSUS”, Filia Gdańsk i knurków „POLSUS”, Filia Gdańsk wnosi lepsze korzyści produkcji w Twojej hodowli i gwarantuje wyższe dochody w momencie klasyfikacji w ubojniach. Wykaz hodowców trzody chlewnej, objętych oceną wartości użytkowej i hodowlanej przez Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej „POLSUS” Filia w Gdańsku, z siedzibą w Tczewie, uprawnionych do sprzedaży materiału hodowlanego Stan na dzień 23.08.2011 r. Lp. Hodowca 1. Błażek Zenon 2. 3. 4. 5. 6. 7. Browarczyk Tadeusz Burek Stanisław Cybulski Zbigniew Ebertowski Ryszard Godlewski Zdzisław Gołecki Feliks 8. 9. 10. 11. Graban Wiesław Gumiński Ryszard Hanasko Zenon Pliszka Józef Miejscowość Gmina 86-171 Rychława Skórcz Smołdzino Lubieszyn Ostrowite Markubowo Czarlin Mościska 83-304 83-420 89-662 83-400 83-110 83-240 Przodkowo Liniewo Ostrowite Kościerzyna Tczew Lubichowo Przodkowo Liniewo Chojnice Kościerzyna Tczew Lubichowo Zelgoszcz Miradowo Rabacino Zelgoszcz 83-208 83-210 77-100 83-208 Zelgoszcz Zblewo Bytów Zelgoszcz Lubichowo Zblewo Studzienice Lubichowo 12. Hnatiuk Zenon Rabacino 77-100 Bytów Studzienice 13. Jurczyński Henryk Wielgłowy 83-120 Subkowy Subkowy 14. Klingenberg-Homa Brygida 15. Koss Beata, Mirosław 16. 17. 18. 19. Kamionka Poczta Sztumska Wieś 82-400 Sztum Gnieżdżewo 840121 Swarzewo Krawczykiewicz Michał Sternowo 89-641 Łoza Jarosław Rabacino 77-100 Mazurowski Łukasz Wielki Bukowiec 83-208 Mazurowski Marek Zelgoszcz 83-208 20. Miąskowski Stanisław 21. Mokwa Maria 22. Nowakowski Mieczysław 23. Regliński Andrzej 24. Roskwitalski Wojciech Załęże Subkowy Pałubin Smołdzino Wysoka Nowa Cerkiew Bytów Zelgoszcz Zelgoszcz Sztum Puck Chojnice Studzienice Skórcz Lubichowo 83-304 Przodkowo Przodkowo 83-120 Subkowy Subkowy 83-430 Stara Kiszewa 83-304 Przodkowo 83-212 Bobowo Stara Kiszewa Przodkowo Bobowo Nr tel. 58 582-91-37 0-605852155 58 681-96-36 58 687-80-63 52 39-87-412 58 686-57-27 58 536-69-13 58 588-56-03 604888543 58 588-51-15 58 588-44-34 59 821-47-89 58 582-43-06 Produkuje loszki i loszki knurki krzyżówkowe * Rasa 10 * * * * * * * * * * 20 10 20 10 20, 80 20 * - * * * * 20 20 10, 70 20 59 821-47-93 504066467 58 536-69-51 601937950 55 640-48-09 * * 10 - * 20 * * 20 58 673-37-62 0-693302914 52 39-87-384 59 821-47-82 514471825 58 560-95-26 606618096 58 681-96-54 * * 10, 70 * * * * * * 20 20 10 20, 70 * * 10 58 536-83-43 605346075 58 687-64-32 58 681-96-61 58 562-17-45 - * 20 * - * * * 10 10 10 Lp. Hodowca Miejscowość Poczta Gmina 25. Skrzypkowski Szczepan Smołdzino 83-304 Przodkowo Przodkowo 26. Stefański Marian 27. Stolc Józef Skorzewo Kiełpino 83-400 Kościerzyna 83-307 Kiełpino Kościerzyna Kartuzy 28. Syldatk Elżbieta 29. Szepel Edward Gronowo Węgorzynko Miastko ul. Długa 12/40 Pawłowo Lotyń Pastwa 30. Szulc Bogdan 31. Szynszecki Mirosław 32. Śnieg Andrzej 33. Talewski Grzegorz 34. Terefenko Zbigniew 35. Węsierski Jan 36. Megier Jarosław 83-122 W. Walichnowy Gniew 77-200 Miastko Miastko 89-600 Chojnice 89-641 Nowa Cerkiew 82-500 Kwidzyn Czersk 89-650 Czersk ul. Łubianka 9 Michałowo 76-223 Stawęcino Smołdzino Wolny Dwór 83-304 Przodkowo Skarszewy Chojnice Chojnice Kwidzyn Czersk Główczyce Przodkowo Skarszewy Nr tel. 58 681-96-30 603452481 58 687-12-11 58 681-05-91 607658208 58 535-16-79 502247997 52 39-70-954 52 39-87-258 55 275-74-70 602670505 52 39-84-474 603199648 59 811-66-78 880588100 58 681-96-74 605665567 58 588-22-11 Produkuje loszki i loszki knurki krzyżówkowe * * Rasa 20, 80 * * * * * * * * 20 10, 20, 70 10 10 * * * * 20 20 20, 70 * * 10 - * 20 * * * * 20 10 * zakres produkcji oraz aktualna w miesiącu możliwość ilościowego zakupu materiału hodowlanego (knurki, loszki) SYMBOLE RAS: 10- WBP, 20 - BPZ, 50 - ZŁOTNICKA PSTRA, 60 - HAMPSHIRE, 70 - DUROC, 80 – PIETRAIN Wykaz hodowców, którzy zrezygnowali z prowadzenia oceny użytkowości rozpłodowej loch i nieposiadających certyfikatu oraz uprawnień do sprzedaży materiału hodowlanego trzody chlewnej (knurki i loszki). 1. Dahm Józef – Kranek, gmina Skórcz, 2. Cirocki Stanisław – Smołdzino, gmina Przodkowo, 3. Wrona Kazimierz – Łęgowo, gmina Pruszcz Gdański, 4. Wolski Bronisław – Bawernica, gmina Parchowo, 5. Toruńczak Ryszard – Załamkowo, gmina Kamienica Królewska, 6. Borkowski Zbigniew – Kościeleczki, gmina Malbork. 7. Nalikowski Piotr – Dubiel, gm. Kwidzyn 8. Odya Czesław – Łąg Kolonia, gm. Czersk Wykaz telefonów komórkowych (służbowych) osób udzielających informacji na temat dostępnego materiału hodowlanego: 1. Ryszard Bogusławski - 507088394, 2. Andrzej Bułakowski - 507088396, 3. Arkadiusz Drewing - 507088398, 4. Krzysztof Żółć - 507088399, 5. Aleksandra Kopicka – 507088395. MAŁE TURBINY WIATROWE ŹRÓDŁEM ENERGII W GOSPODARSTWIE DOMOWYM Rosnące koszty pozyskiwania energii ze źródeł konwencjonalnych powodują, że coraz częściej mówimy i sięgamy po inne nośniki, między innymi po odnawialne źródła energii. Już wcześniej pisaliśmy o możliwości pozyskania energii ze słońca przy wykorzystaniu kolektorów słonecznych, których zakup i instalację można sfinansować, biorąc kredyt objęty dotacją Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W bieżącym artykule przedstawiamy inne odnawialne źródło energii – wiatr. Dawniej siłę wiatru wykorzystywano przede wszystkim do napędzania urządzeń służących do mielenia ziarna, później pomp i systemów irygacyjnych. Budowane turbiny były montowane w systemie horyzontalnym, na szczycie murowanej wieży. Pierwsze próby wykorzystania wiatru do produkcji energii elektrycznej poczyniono pod koniec XIX w. Dopiero jednak w latach osiemdziesiątych XX w. nastąpił gwałtowny rozwój energetyki wiatrowej. Rozwój energetyki wiatrowej od wielu lat jest bardzo dynamiczny. W ofertach producentów, oprócz przemysłowych farm wiatrowych, znajdują się też turbiny wiatrowe o mocy do kilku kW, przeznaczone dla prywatnych użytkowników i małych firm. Takie przydomowe turbiny wiatrowe charakteryzują się niewielkimi wymiarami (średnica wirnika do ok. 5 m) i masą (do ok. 75 kg), co sprawia, że można je montować w niewielkiej odległości od domu. Wybór wielkości i typu elektrowni wiatrowej oraz określonego rozwiązania zależy od tego, czemu elektrownia ma służyć. Powinien też być poprzedzony badaniami zasobów wietrzności i opłacalności inwestycji. Mapka przedstawia warunki wiatrowe na obszarze Polski: najbardziej wietrzne obszary zaznaczone są najciemniejszym kolorem, najmniej korzystne - najjaśniejszym. Polska jest uważana za kraj średnio zasobny w wiatr. Ocenia się, że średnioroczna prędkość wiatru w Polsce północnej, na wysokości ponad 50 m, wynosi 5,5 - 7,5 m/sek. Mapa wietrzności Polski JAKIE SĄ RODZAJE TURBIN WIATROWYCH? USYTUOWANIE ELEKTROWNI – WARUNKI LOKALNE Zasady umieszczania przydomowych elektrowni wiatrowych Wirnik i łopaty powinny znajdować się w strefie laminarnych (niezaburzonych) strug wiatru. Ponieważ za przeszkodami powstają zawirowania, wiatraki lepiej umieszczać przed przeszkodami. Wówczas maszty mogą być niższe i stać bliżej przeszkody. Turbina wiatrowa o osi poziomej - - Turbina wiatrowa o osi pionowej Różnica pomiędzy pionową a poziomą turbiną wiatrową polega głównie na usytuowaniu osi obrotu. W popularnych (poziomych) turbinach wiatrowych oś obrotu jest usytuowana w poziomie. Z kolei w pionowych turbinach wiatrowych oś obrotu jest usytuowana w pionie. Pionowe turbiny wiatrowe mogą konkurować z poziomymi. Charakteryzują się one następującymi zaletami: - nie ma potrzeby użycia masztu Poziome turbiny wiatrowe muszą być zamontowane na maszcie po to, aby złapać odpowiednią siłę wia- - tru. Pionowa turbina wiatrowa może łapać wiatr z każdego kierunku, bez potrzeby użycia masztu; łatwiejsza obsługa Pionowe turbiny wiatrowe są zlokalizowanie bliżej ziemi, dlatego dostęp do nich jest znacznie łatwiejszy. W związku z tym jakiekolwiek prace serwisowe wymagają znacznie mniej nakładów finansowych; wcześniejsze wytwarzanie energii Pionowe turbiny powietrzne produkują energię przy znacznie mniejszej prędkości wiatru w stosunku do poziomych turbin. Minimalna prędkość wiatru, przy której wytwarzana jest energia wynosi 4 m/s zarówno dla małych turbin 10 W, jak i dużych jednostek powyżej 10 kW; mogą być budowane w miejscach, gdzie większe maszty są zabronione, np. w miastach; jednakowa praca niezależnie od kierunku wiatru Pionowe turbiny nie wymagają mechanizmu ustawiania do wiatru, cicha praca nawet przy maksymalnej prędkości obrotowej; mała prędkość obwodowa wirnika i jego obły kształt zapewniają bezpieczeństwo dla zwierząt i ptaków. BUDOWA TURBINY WIATROWEJ System zasilania domu jednorodzinnego czy małej firmy składa się z turbiny wiatrowej, akumulatorów oraz dodatkowych urządzeń jak kontrolery ładowania Turbina wiatrowa kontroler ładowania akumulatory do pracy cyklicznej przetwornica AC/DC przełącznik fazowy PRZYDOMOWA ELEKTROWNIA WIATROWA Sposoby dostarczania prądu Przydomowa elektrownia wiatrowa może dostarczać prąd na potrzeby odbiornika autonomicznego (wydzielonego), czyli działającego niezależnie od sieci elektroenergetycznej. Może nim być: - wydzielony obwód w domu, zwykle niskonapięciowy (np. obwód oświetleniowy czy obwód ogrzewania podłogowego wspomagającego ogrzewanie domu), działający niezależnie od pozostałej instalacji elektrycznej w domu - zasilanej z konwencjonalnej sieci elektroenergetycznej albo - cała instalacja domowa odłączana od sieci energetycznej na czas korzystania z energii wytworzonej przez przydomową elektrownię, albo - w ogóle niepodłączona do sieci elektroenergetycznej. Większe elektrownie wiatrowe (zwane też siłowniami) przeznaczone są przede wszystkim do wytwarzania energii, która następnie przekazywana jest do sieci elektroenergetycznej. Są one jednak znacznie droższe od małych - przydomowych. gię elektryczną lub sumując moc urządzeń elektrycznych, pamiętając o założeniu naddatku około 30%. Kluczowym elementem jest czas ładowania akumulatorów i, co za tym idzie, dobór akumulatorów. Jeśli myślimy o niskich potrzebach energetycznych typu przyczepa kempingowa lub domek letniskowy, to możemy wybrać turbinę już o mocy 500 – 1000 W. Lecz jeśli energia będzie używana nie tylko na oświetlenie, a dodatkowo na inne sprzęty typu AGD, to należy pomyśleć o turbinie 3 kW lub większej. Przeciętna, czteroosobowa rodzina, mieszkająca w domku jednorodzinnym, zużywa 7 – 12 kWh dziennie. Bardzo wiele zależy od użytkowania energii elektrycznej (używanie urządzeń energooszczędnych, sposób ogrzewania wody użytkowej itp.). Dobór turbiny wiatrowej dla czteroosobowej rodziny powinien być w przedziale pomiędzy 3 -:- 5 kW. Jaką moc uzyskamy z turbiny? W Polsce, przy średniej rocznej prędkości wiatru ok. 4 - 5 m/s, turbiny niedużej mocy i różnych typów mogą wyprodukować od 150 do 450 kWh energii miesięcznie. Ile mogą turbiny wiatrowe? Schemat działania układu Występują dwa warianty budowy małej elektrowni wiatrowej tzw. układ tradycyjny oraz hybrydowy. Różnica między dwoma układami polega na tym, że w układzie hybrydowym połączenie elektrowni wiatrowej sprzężone jest panelami fotowoltaicznymi oraz nierzadko z tradycyjnym generatorem spalinowym. Ze względu na duże wahania mocy dostarczanej przez źródła odnawialne (w tym wiatr), w układach hybrydowych trzeba zastosować dodatkowe akumulatory. Umożliwiają one gromadzenie nadwyżek energii w okresach zmniejszonego poboru i oddawanie jej odbiorcy, kiedy zapotrzebowanie na nią wzrasta. Jak dobrać moc turbiny? Turbinę dobieramy na podstawie naszych potrzeb energetycznych, poprzez analizę rachunków za ener- Przykład miesięcznej produkcji energii oraz mocy turbiny na przykładzie turbiny 3 kW o osi pionowej Ile kosztuje turbina wiatrowa? W rozważaniach uwzględniono turbinę wiatrową KNWT 2,5 KW, podłączoną do 10 akumulatorów żelowych o łącznej pojemności 100 Ah 12V. Zastosowanie regulatora napięcia zabezpiecza akumulatory przed maksymalnym rozładowaniem oraz przeładowaniem. Przetwornica prądu DC/AC umożliwia zasilanie urządzeń zarówno 12 V, jak i 230 V. Turbina zainstalowana na własnej konstrukcji nośnej wymaga zgłoszenia, w celu uzyskania pozwolenia budowlanego. Instalacja turbiny wiatrowej w trybie wydzielonego obwodu w domu, na potrzeby konsumpcji energii elektrycznej dla potrzeb własnych, nie wymaga zezwolenia z zakładu energetycznego. Ilość wyprodukowanej energii elektrycznej przy założeniu statystycznych danych: Średnia roczna prędkość wiatru: 4 m/s Długość czasu powiewu wiatru z prędkością 4 m/s: 24 h Ilość wytworzonej energii przy prędkości wiatru 4 m/s: 12 kWh Średni uzysk: 20% Średnia moc: 500 W Napięcie: 12 V Prąd ładowania: 4,17 A Czas ładowania akumulatorów: 24 h Pojemność akumulatorów: 100 Ah, 10 sztuk połączonych szeregowo Czas rozładowania 80% akumulatorów przy obciążeniu 500 W: 19,2 h *Zysk energetyczny dzienny: 12 kWh x 0,56 PLN z VAT = 6,70 PLN *Zysk energetyczny miesięczny: 6,70 PLN x 31 = 207,00 PLN *Zysk energetyczny roczny: 207,00 PLN x 12 = 2459,00 PLN * Przy założeniu, że średnioroczny wiatr wynosi 4 m/s/24 h, przy stawce za prąd elektryczny0,56 PLN z VAT za 1 kWh Przykład kalkulacji oraz okresu zwrotu inwestycji Pozycja Cena netto (szt.) Turbina wiatrowa KNWT 2,5 KW 8 400 zł + przetwornica + regulator ładowania Ilość Cena razem (netto) Cena razem (brutto) 1 8 400 zł 10 332 zł Zwrot inwestycji nastąpi po około 9 latach, przy założeniu, że nie wzrośnie cena energii. Normy prawne dla turbiny? Produkcja energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, w tym wykorzystanie siły wiatru, jest działaniem zgodnym z polityką energetyczną i ekologiczną państwa, jak również z przyjętymi w tej dziedzinie umowami międzynarodowymi. Siłownie wiatrowe, tak jak większość innych technologii energetyki odnawialnej, w polskich przepisach prawnych i procedurach administracyjnych nie mają ściśle określonych zapisów regulujących zagadnienia ich budowy i eksploatacji. Tym niemniej są traktowane jako specyficzne budowle (trwale związane z gruntem – mają mieć fundament) i w tym sensie podlegają przepisom prawa budowlanego. Prawo to określa m.in. ogólne procedury uzyskania zezwolenia na budowę i eksploatację obiektu budowlanego oraz wymogi, jakim powinien odpowiadać projekt architektoniczno-budowlany. Przepisy Prawa Budowlanego w zakresie dotyczącym lokalizacji obiektów energetycznych/elektrowni wiatrowych oraz warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, uzupełnione są zapisami zawartymi w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym z 7 lipca 1994 roku. W praktyce okazuje się, że w pewnych okolicznościach lokalizacja dużych elektrowni wiatrowych i farm wiatrowych wymagać może uzgodnień z Ministerstwem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Państwową Inspekcją Ochrony Środowiska, a także Ministerstwem Łączności, Ministerstwem Transportu, Głównym Inspektoratem Lotnictwa Cywilnego, Wojewodą, Dyrekcją Okręgową Dróg Publicznych i innymi instytucjami. Dla małych wiatrowych elektorowi przydomowych do mocy 10 kW, na użytek własny, wymagane jest pozwolenie budowlane w momencie, w którym turbina wiatrowa posiada własną podstawę nośną. Ważne jest również to, że sieć energetyczna musi być zabezpieczona przełącznikiem fazowym i/lub wyodrębniona z sieci publicznej. Nie można również przekroczyć poziomu hałasu powyżej 52 dB, w promieniu 10 metrów od najbliższej sąsiedniej zabudowy. Na podstawie materiałów firmy EKOTEC z Kwidzyna opracował Adam Kopeć Akumulator Toyama AGM 100 Ah/12V 540 zł 10 5 400 zł 6 642 zł Przewody instalacyjne 250 zł 1 250 zł 307,50 zł Aparatura kontrolnopomiarowa i automatyka 300 zł 1 300 zł 369 zł Maszt + podstawa 3 200 zł 1 3 200 zł 3 936 zł Montaż turbiny wiatrowej 2 000 zł 1 2 000 zł 2 460 zł ● nawóz wapniowo-magnezowy węglanowy – dolomit CaO – 30% MgO – 17% ● nawóz wapniowy węglanowy CaO – 50% = 90% CaCO3 ● nawóz wapniowy tlenkowy CaO – 50% i 60% 24 046,50 zł tel./fax 91/578 67 33, tel. kom. 601863937 www.dowo.pl Razem netto Razem brutto 19 550 zł PPH „DOWO” WOJCIECH DOBRZYCKI 73-110 Stargard KTO MA OWCE… Rozmowa z hodowcą owiec Panem Zbigniewem Ćwiklińskim z miejscowości Charnowo, gm. Ustka. Zajmuje się Pan hodowlą owiec już dłuższy czas. Zamiłowanie czy biznes? Faktycznie hodowlą owiec zajmuję się już od roku 1979. Kupiłem wtedy niewielkie, 14-hektarowe gospodarstwo w miejscowości Charnowo koło Ustki. W tym okresie byłem pracownikiem zakładów energetycznych w Słupsku i chciałem pogodzić pracę w firmie z pracą w gospodarstwie. Lubię zwierzęta, a że hodowla owiec to kierunek mniej pracochłonny - wybór padł właśnie na owce. Jeżeli chodzi o biznes - jest różnie. Raz jest, raz nie ma, ale nie wyobrażam sobie mojego gospodarstwa bez owiec. Jagnięcina Drób Wartość kaloryczna Białko(g) Tłuszcz (g) Żelazo (mg) Magnez (mg) Witamina B1 Witamina B2 Witamina PP Kwas linolowy Wieprzowina Składniki Wołowina 117 261 230 130 20,9 3,6 2,6 20 0,08 0,22 5,4 18.0 21,3 O,9 16 0,05 0,24 5,3 18,8 18,0 2,2 24 0,16 0,22 5,2 17,8 17,8 1,2 18 0,09 0,18 6,8 25 17 49 22 Proszę zauważyć, że jagnięcina ma wysoką zawartość kwasu linolowego oraz mikroelementów. Są to składniki bardzo ważne w zdrowej diecie człowieka. Ciągle szuka Pan nowych rozwiązań i powiększa produkcję. Tak, w pewnym momencie doszedłem do wniosku, że w pojedynkę niewiele zdziałam. Zrodziła się więc myśl o założeniu grupy, która miałaby większe możliwości promocji produktów owczarskich i tak w 2008 roku powstała spółdzielnia pod nazwą „Ovis”. Na początku zrzeszała ona 14 członków, a obecnie zarejestrowanych jest 16 rolników - hodowców owiec. Obszarem działalności naszej grupy jest teren dwóch województw - pomorskiego i zachodniopomorskiego. W sumie posiadamy około 4 tysięcy matek. Od kiedy w gospodarstwie jest hodowana czarnogłówka i dlaczego wybrał Pan tą rasę? Trzydzieści sztuk matek stada zarodowego czarnogłówki kupiłem w 1989 roku. Produkcja wełny stała się nieopłacalna, więc pomyślałem o produkcji żywca jagnięcego. O wyborze mięsnego kierunku użytkowania owiec i wyborze tej rasy zadecydowały: szybkie tempo wzrostu jagniąt, cechy jakościowe tuszy, dobre wykorzystanie paszy i wysoka plenność matek. W chwili obecnej moje stado liczy 100 matek. W Polsce nie mamy tradycji spożywania mięsa baraniego. Jak Pan sądzi, dlaczego? Jedną z nich jest na pewno mit, że baranina wydziela nieprzyjemny zapach po ugotowaniu oraz jest ciężko strawna. Prawda jest jednak taka, że dawniej ubijano sztuki stare, wybrakowane z hodowli, z których faktycznie mięso nie było smaczne. Dlatego też jednym z głównych moich poczynań jest propagowanie spożywania mięsa pochodzącego z młodej jagnięciny, które jest niezwykle wartościowe, szczególnie polecane dla ludzi starszych oraz dzieci. O wartości mięsa jagnięcego niech świadczy poniższa tabela, w której można porównać zawartość wybranych składników w 100 g mięsa różnych gatunków zwierząt. Główny kierunek działalności spółdzielni to poszukiwanie nowych rynków zbytu dla młodej jagnięciny. W tej chwili nasze produkty są obecne m.in. w sklepach w Poznaniu, Gdańsku, no i oczywiście w Słupsku. Ciągle jednak poszukujemy nowych punktów sprzedaży. Drugim ważnym kierunkiem jest eksport żywych jagniąt na rynki unijne. W roku gospodarczym 2010/11 sprzedaliśmy około 1900 szt. jagniąt. Pozyskaliśmy też około 9 ton wełny, za którą odbiorcy płacili nam średnio 3 zł za kilogram. Na pewno grupa ma swoje problemy, jeżeli tak, to jakie? W chwili obecnej najważniejszym problemem jest ograniczenie kosztów w spółdzielni. Duże pieniądze pochłania transport, przede wszystkim dowóz owiec do punktu uboju, odległego około 100 km. Dlatego też podjąłem starania zoorganizowania małej ubojni przeznaczonej tylko dla owiec, o wydajności 10 sztuk tygodniowo. Inwestycja ta znacznie ograniczyłaby nasze koszty, a tym samym możliwe byłoby obniżenie ceny mięsa, które stałoby się konkurencyjnym dla konsumenta. Drugi ważny problem, dotyczący mojego gospodarstwa, to brak ziemi w okolicy. Chciałbym zwiększyć liczbę matek i powiększyć produkcję, ale w chwili obecnej jest to niemożliwe. Mam jednak nadzieję, że w najbliższej przyszłości znajdę jakieś rozwiązanie. Bardzo dopinguje mnie syn Mateusz, który coraz więcej pomaga mi w pracy w gospodarstwie, jak również w działalności spółdzielni. Dziękuję za rozmowę Lubomir Szramowiak PRZYSTOSOWANE DO ŻYCIA W ZAPRZĘGU Jeszcze nie tak dawno mówiło się, że „koń to przeżytek”. Dziś to powiedzenie staje się nieaktualne, bo coraz częściej konie wykorzystywane są do celów rekreacyjnych. Jednym z wielu przykładów wykorzystania koni w rekreacji jest zaprzęgnięcie go do powozu, oczywiście pod warunkiem, że jest tak dobrze przygotowany, jak to ma miejsce w gospodarstwie Pana Wiesława Sadowskiego, położonym na skraju Starogardu Gdańskiego. Zaprzęg z dekoracją Konie czekają w kolejce na trening W gospodarstwie tym konie utrzymywane są w stajni typu pawilonowego, angielskiego. Warunki dobrostanu są tu idealne – konie mają pod dostatkiem paszy, wody, zdrowego powietrza i przestrzeń do swobodnego bytowania oraz kontakt wzrokowy, który w hodowli jest niezbędny. Pan Wiesław Sadowski znany jest z doskonałej prezentacji powozów, udekorowanych w zależności od charakteru imprezy. Rodzina - żona i dwoje dzieci, wspierają go na każdym kroku. Gospodarz posiada 7 powozów, w tym: 4 ekskluzywne, 2 treningowe i 1 karawan. Powozy te doskonale prezentują się zaprzężone w dobrze wyszkolone konie, które w bezpieczny sposób przewożą ludzi nawet w tak zatłoczonych miejscach, jakim jest Sopot. Powozem na wesele do Grand Hotelu Miłość do koni Pan Wiesław odziedziczył po przodkach. Jeden dziadek był ułanem i kowalem „z najwyższej półki”, do którego oficerowie w kolejce czekali na pedicure dla swoich koni. Drugi dziadek był doskonałym hodowcą oraz zajmował się handlem końmi. Pan Wiesław kupił pierwszego konia mając 17 lat. Dziś, po dwudziestu latach, ma ich 20. Zajmuje się hodowlą koni fryzyjskich i andaluzyjskich. Kupuje ogiery, trenuje je, czyli przystosowuje do życia w zaprzęgu, i sprzedaje. Konie fryzyjskie to rasa koni gorącokrwistych pochodząca z historycznej krainy Fryzji (dzisiejsza Holandia). Charakterystyczną ich cechą jest wyłącznie kare umaszczenie, bujna grzywa, ogon i szczotki pęcinowe oraz wysokie i efektowne chody. Współczesny koń fryzyjski użytkowany jest na wiele sposobów. Sprawdza się jako koń spacerowy, ujeżdżeniowy, zaprzęgowy oraz w pokazach rewiowych. Świetnie nadaje się też do hipoterapii. Wysoka inteligencja i chęć współpracy z człowiekiem, pozwala na użytkowanie fryzów do jazdy wierzchem przez osoby o dużym stopniu niepełnosprawności. Koń andaluzyjski to również jedna z ras koni gorącokrwistych, a jednocześnie jedna z najsławniejszych ras w Hiszpanii. Jest to koń spokojny i cierpliwy, łagodny i inteligentny o wyrównanym temperamencie, bardzo mocno przywiązujący się do człowieka. Z rozmowy z Panem Wiesławem wynika, że zamiłowanie do koni czyni tą hodowlę przyjemną, ale też na każdym kroku widać w gospodarstwie profesjonalizm. Jego efektem jest dobra opinia, jaką cieszą się zwierzęta wychowane przez Pana Wiesława. Przygotowanie konia do życia w zaprzęgu wymaga wiele wysiłku. Dobrze wyszkolony koń to 2 - 3 lata ciężkiej, mozolnej pracy. koniuszy, który karmi i sprząta. Wspólnie z Bereniką, jako że pracujemy zawodowo, zajmujemy się treningiem od godz. 15.00 do późnych godzin wieczornych. W żywieniu koni stosuje się siano, owies i paszę granulowaną firmy Pavo. Jeśli pogoda sprzyja, zbiera się siano, jeśli nie - siano trzeba kupić, ponieważ konie muszą mieć paszę o wysokiej wartości pokarmowej. Resztę pasz w gospodarstwie również się kupuje. Zamierzenia na przyszłość to budowa nowoczesnej stajni i ukierunkowanie hodowli na rasy andaluzyjskie. Według Pana Wiesława, te konie charakteryzują się dużą inteligencją. Jest ich niewiele w Polsce, a ze względu na spokojny i zrównoważony charakter, będą cieszyły się zainteresowaniem. Chociaż, moim zdaniem, nie rasa decyduje o popularności, lecz przygotowanie do życia. Zwierzęta odpłacają swojemu hodowcy za odpowiednie obchodzenie się z nimi i stworzenie im odpowiednich warunków. W gospodarstwie na każdym kroku widoczny jest profesjonalizm. Czystą uprzęż przechowuje się z podziałem na prezentacyjną i treningową. W powozowni stoją czyste i zabezpieczone (przykryte) powozy. Place treningowe są przestrzenne. Przy tych koniach można pracować w białych rękawiczkach, jak to dawniej w wojskach ułańskich bywało. Trening sześciokonnego zaprzęgu Wszystkie zwierzęta Pan Wiesław kupuje osobiście, za granicą. Ostatnie cztery ogiery andaluzyjskie przyjechały do gospodarstwa z Hiszpanii, przebywając 4000 kilometrów. Jechały 10 dni, z dobowymi przerwami co 24 godziny. Dobry materiał, profesjonalnie szkolony cieszy się dużym zainteresowaniem. Konie takie dobrze sprzedają się zarówno w kraju, jak i za granicą. Ostatnie trafiły do Kanady i Korei. - Konie zasługują na profesjonalne traktowanie, dlatego opieka weterynaryjna ukierunkowana jest przede wszystkim na profilaktykę. Lekarz weterynarii Pan Rafał Pędziwiatr, doskonały fachowiec od koni, przyjeżdża do mojego gospodarstwa aż z Krakowa, zaś mistrz kowalski, Pan Józef Antczak, z Kadyn – mówi Pan Wiesław. Na moje pytanie: - Ile czasu poświęcacie Państwo pracy nad koniem? Pan Wiesław odpowiada: - Pracujemy we trójkę. Trenuję konie osobiście, razem z moją prawą ręką - Bereniką Gliniecką, która zajmuje się szkoleniem i ujeżdżeniem. Berenika pracuje w stajni od 10 lat. Drugim wieloletnim współpracownikiem jest nasz Profesjonalne przechowywanie uprzęży oraz zadbane i wypielęgnowane powozy Hodowla staje się przyjemnością wtedy, kiedy jest to również hobby. Najlepsze efekty w hodowli uzyskuje się, kiedy uda się pogodzić pasję ze sposobem na życie. Praca ze zwierzętami daje ogromną satysfakcję. Każdego dnia stawia nowe wyzwania, a gdy osiąga się sukces, daje on siłę i motywacje do dalszej, ciężkiej pracy. Helena Artyszuk KRAJOWE SZKOLENIE BIOENERGY FARM W STRZELINIE W dniach 18 - 20 lipca br., w Oddziale Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Strzelinie, odbył się I cykl szkolenia krajowego, realizowanego w ramach projektu BioEnergy Farm. Pierwszy dzień zajęć poświęcony był technologii biogazowni rolniczych, a także uwarunkowaniom i korzyściom wynikających z inwestowania w biogazownie. Kolejny dzień to wykłady dotyczące uprawy roślin na cele energetyczne. Druga część zajęć, prowadzonych przez dr Andrzeja Wiszniewskiego z Narodowej Agencji Poszanowania Energii S.A., dotyczyła technologii spalania drewna. 2. Uczestnicy szkolenia Bardzo istotnym elementem 3-dniowego szkolenia była wizyta w nowo powstałej biogazowni w Grzmiącej (woj. zachodniopomorskie) i zapoznanie się z jej funkcjonowaniem. Budowa tej biogazowni trwała 7 miesięcy. Uczestniczyła w niej niemiecka firma Wolf System, specjalizująca się m.in. w budowie wysokiej klasy szczelnych zbiorników, w jakich powstaje biogaz. Wartość inwestycji wyniosła blisko 20 mln zł. Połowa tej kwoty pochodziła z Programu Infrastruktura i Środowisko 2007-2013. 1. 3. Biogazownia w Grzmiącej (fot. 1, 2, 3) Zakład w Grzmiącej dostarcza czystą energię elektryczną i cieplną dla mieszkańców województwa zachodniopomorskiego. Osiąga pełną moc produkcyjną na poziomie 1,6 MW. Ciepło wyprodukowane w biogazowni będzie wykorzystane do ogrzania obiektów użyteczności publicznej – szkoły, hali sportowej, ośrodka zdrowia oraz osiedli mieszkaniowych. Obecnie budowany jest ciepłociąg. Do produkcji biogazu używane są tu produkty rolnicze, w tym głównie kiszonka z kukurydzy (ok. 80%) oraz gnojowica i kiszonka z traw (20%). Biogazownia w Grzmiącej to dobrze zaprojektowana instalacja. Odpowiednio dobrane parametry pracy dają pełną gwarancję, że obiekt nie będzie uciążliwy dla środowiska, a przede wszystkim dla okolicznych mieszkańców. Biogazownia powstała przy pełnej aprobacie mieszkańców i władz gminy, które dostrzegły korzyści w postaci dostępu do taniego ciepła użytkowego. Zwiedzanie biogazowi w Grzmiącej umożliwiło uczestnikom szkolenia pogłębienie wiedzy teoretycznej, zdobytej podczas szkolenia, o praktyczne aspekty jej funkcjonowania. Nowo otwarta biogazownia w Grzmiącej to następny krok ku budowie ogólnopolskiej sieci odnawialnych źródeł czystej energii. Bowiem jednym z celów nowej polityki energetycznej UE jest zwiększenie do 20% udziału w produkcji energii tej, czerpanej ze źródeł odnawialnych. Państwa Unii mają na to czas do 2020 r. Podsumowując szkolenie, należy zauważyć, iż w Polsce do tego typu przedsięwzięć podchodzi się wciąż z rezerwą. Dużym ograniczeniem w budowie biogazowni są: bariery prawne oraz skomplikowane procedury, wysokie nakłady inwestycyjne, a także możliwe trudności logistyczne (wraz ze wzrostem mocy biogazowni rośnie też zapotrzebowanie na substraty). II cykl szkolenia krajowego odbył się w dniach 25 - 26 sierpnia br. w Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Poświętnym. Natomiast kolejne szkolenie międzynarodowe planowane jest w terminie 19 - 21 września tego roku w Brukseli. Alicja Staciwa WARSZTATY DLA GRUP PRODUCENCKICH W czerwcu br., w Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego, Oddział w Strzelinie, odbyły się warsztaty szkoleniowe nt. wydatkowania środków pomocowych przez grupy producentów rolnych. Z kontaktów z grupami wynika, że wiele z nich, otrzymując z budżetu państwa pomoc finansową na wsparcie działalności organizacyjnej nie posiada wyczerpujących informacji na temat sposobu ich wydatkowania i ewidencjonowania. Często grupy gromadzą otrzymane środki pomocowe i nie wydatkują ich, obawiając się wykorzystania ich niezgodnie z prawem. Brak pełnej wiedzy na ten temat utrudnia więc dysponowanie uzyskanymi środkami zgodnie z potrzebami grupy. Zasady prowadzenia rachunkowości grupy przez księgowe i członków zarządu organizacji producenckich są ogólnie znane, ale funkcjonują przepisy dotyczące zwolnień podatkowych związanych wyłącznie z funkcjonowaniem grup producenckich. Występują one w różnych aktach prawnych i są mniej znane. Korzystanie z przysługującej pomocy i zwolnień podatkowych wymaga też prowadzenia dodatkowej dokumentacji wewnętrznej. Jej brak może prowadzić do utraty przysługujących zwolnień. Spotkanie w Strzelinie było więc okazją do wyjaśnienia istniejących wątpliwości na temat rozliczeń rzeczowych, finansowych czy podatkowych grupy i uporządkowania wiedzy w tym zakresie. Zaproszenia do uczestnictwa w warsztatach wysłano do wszystkich grup producenckich funkcjonujących na teranie województwa pomorskiego. Były one skierowane głównie do księgowych i członków zarządów, którzy bezpośrednio prowadzą i odpowiadają za rozliczenia finansowe grupy i wydatkowanie środków pomocowych. Szkolenie prowadziła Pani Magdalena Adamkiewicz ze Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, specjalista z zakresu rachunkowości i podatków. Interesujące uczestników zagadnienia zostały omówione w oparciu o istniejące uregulowania prawne oraz na przykładach, które pomogły zrozumieć obowiązujące zasady. Liczne pytania zadawane przez uczestników podczas warsztatów świadczyły, o tym, że takie szkolenie było potrzebne. Po jego zakończeniu wszyscy wyrażali zadowolenie z uczestnictwa i zdobytej wiedzy. Bogdan Nowaczewski PRZEGLĄD ZESPOŁÓW ARTYSTYCZNYCH W TRZEBIELINIE W dniu 19 czerwca br., w Trzebielinie, odbył się Przegląd Zespołów Artystycznych Kółek Rolniczych i Kół Gospodyń Wiejskich, któremu patronuje Słupski Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz Starosta Słupski. W tym roku miała miejsce już dwudziesta siódma edycja przeglądu. Impreza odbywa się corocznie w czerwcu, ale za każdym razem w innej gminie. Swoim zasięgiem wykracza poza nasze województwo, ponieważ uczestniczą w niej zespoły z ościennego województwa zachodniopomorskiego, a w tym roku wystąpił również zespół z powiatu częstochowskiego. Przegląd ma na celu zaprezentowanie dorobku artystycznego zespołów, które działają od wielu lat, a także tych nowo powstających i działających na terenach wiejskich. Repertuar jest dowolny, przeważnie jednak nawiązuje do naszych tradycji i kultury ludowej. Tegoroczny przegląd rozpoczął się Mszą Świętą w tutejszym kościele, po czym uczestnicy przemaszerowali w barwnym korowodzie na teren Centrum Sportowego w Trzebielinie. Przybyłych gości przywitała Pani Apolonia Jelonek - przewodnicząca KGW. Następnie przedstawiciel gminy Wicko, w której odbywał się ubiegłoroczny przegląd, przekazał klucz imprezy Wójtowi Gminy Trzebielino Panu Tomaszowi Czechowskiego i nastąpiło uroczyste otwarcie tegorocznego przeglądu. Wkrótce potem rozpoczęły się występy. Do udziału zgłosiły się 32 zespoły, które reprezentowały gminy naszego województwa, a także gminę Polanów, Ostrowiec, Życin, Popowo, Postomino z województwa zachodniopomorskiego. W barwnych strojach regionalnych zaprezentował się zespół „Łobodzianki” z gminy Łobodo, z powiatu częstochowskiego. inne zespoły, które czekały na swój występ lub były już po prezentacji. Wszyscy wspaniale się bawili do momentu, gdy pogoda sprawiła nam figla i lunął potężny deszcz, który unieruchomił aparaturę nagłaśniającą. Jednak część zespołów wystąpiła mimo przemoknięcia i braku nagłośnienia. Atmosfera podczas całego przeglądu była wspaniała, wszyscy bawili się i śpiewali razem z uczestnikami. Na zakończenie imprezy każdy zespół został uhonorowany upominkami ufundowanymi przez Starostwo Słupskie, Starostwo Bytowskie, BS Bytów, Urząd Marszałkowski, Jantar - Agencja Ochrony oraz Urząd Gminy Trzebielino – gospodarza tegorocznego przeglądu. Występy zespołów nagradzane były dużymi brawami przez licznie zgromadzoną publiczność, a także Trudno było się rozstać. Wszystkie zespoły postanowiły spotkać się za rok. Grażyna Pańczyk Z WIZYTĄ W GOSPODARSTWACH AGROTURYSTYCZNYCH SĄSIADUJĄCYCH Z DOLINĄ CHARLOTTY Strzelino i Strzelinko to małe wsie w województwie pomorskim, położone w okolicy Słupska i Ustki. Chociaż miejscowości te znajdują się na uboczu, niektórzy ich mieszkańcy wspaniale wykorzystali sąsiedztwo Doliny Charlotty i rozciągających się wokół lasów na stworzenie gospodarstw agroturystycznych. Przykładem tego mogą być gospodarstwa Pani Haliny Saubut i Marii Brych w Strzelinie oraz Agnieszki i Piotra Mrozów w Strzelinku. Do Doliny Charlotty z gospodarstw agroturystycznych prowadzi leśny wąwóz. Spacer do niej trwa kilka minut. Można tam dojechać również wypożyczonym z gospodarstwa rowerem bądź samochodem. Teren ten sprzyja przejażdżkom rowerowym, spływom kajakowym i całorocznemu połowowi ryb, bo nieopodal przebiega rzeka Słupia. W Dolinie Charlotty do dyspozycji jest również tor przeszkód i zoo, w którym główną atrakcją są żubry. Ciekawostką jest tu wioska mongolska, gdzie można przenocować w prawdziwej jurcie, wtopić się w nastrój ciszy, spokoju i beztroski. Goście uczestniczący w licznych imprezach, organizowanych w Dolinie Charlotte, często korzystają z noclegów w gospodarstwach agroturystycznych. Gospodarze organizują dla swoich gości wieczorne biesiady przy ognisku lub grillu. Wspaniałym wypoczynkiem dla turystów jest spacer po lesie, który obfituje w owoce runa leśnego: grzyby, jagody i poziomki, z których przed wyjazdem można zrobić przetwory, korzystając z kuchni w gospodarstwie. Jeżeli ktoś dysponuje samochodem, może w kilkanaście minut znaleźć się nad Bałtykiem. Państwo Mróz oferują apartament, który znajduje się na piętrze domu. Prowadzi do niego osobne, niekrępujące wejście. Do dyspozycji gości oddano 100-metrową powierzchnię z trzema sypialniami, dwiema łazienkami, salonikiem z aneksem kuchennym i tarasem z meblami ogrodowymi. Apartament przeznaczony jest maksymalnie dla 13 osób. Istnieje możliwość wynajęcia odrębnie pokoi 2-, 3- i 4-osobowego. Na 30-arowym terenie znajduje się kącik zabaw dla dzieci, boisko, oczko wodne, pergola z grillem i miejsce na ognisko oraz parking. miotu. Gospodyni jest miłośnikiem zwierząt – zaprasza również z kotem lub psem. W apartamencie o powierzchni 85 m2, którego właścicielką jest pani Halina Saubut, może zamieszkać do 6 osób. Goście mają do dyspozycji kuchnię z wyposażeniem, łazienkę, sypialnię, salon z telewizorem i sprzętem grającym. Apartament ma osobne wejście. Przed domem znajduje się ogród z miejscem na grilla lub ognisko, a dzieci mogą korzystać z pobliskiego placu zabaw. Pani Halina jest osobą ciepłą i bardzo gościnną. Zaprasza również gości, którym towarzyszą zwierzęta. Pani Maria Brych, właścicielka gospodarstwa agroturystycznego „U Mani”, przyjmuje gości w samodzielnym mieszkaniu, na piętrze swojego jednorodzinnego domu. Mieszkanie to przeznaczone jest dla 8 osób i składa się z dwóch sypialni, pokoju z aneksem kuchennym, łazienki oraz tarasu. Goście zapewniony mają dostęp do Internetu. Dom otoczony jest ogrodem. Cała posesja, o pow. ponad 1 ha, jest ogrodzona co gwarantuje bezpieczeństwo i swobodę. W obejściu są: miejsca parkingowe, mnóstwo zieleni, kącik zabaw, boisko, miejsce na grilla, ognisko lub rozłożenie na- Wyżej opisane gospodarstwa agroturystyczne należą do Słupskiego Stowarzyszenia Agroturystycznego „Pomorzanie i Kaszubi”, które współpracuje z Oddziałem Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Strzelinie. Organizowane kilka razy w roku targi w Strzelinie również sprzyjają właścicielom gospodarstw agroturystycznych, ponieważ częstymi ich gośćmi są nasi wystawcy. Pracownicy PODR bardzo często służą radą i pomocą w zdobywaniu środków unijnych na udoskonalenie lub tworzenie nowego gospodarstwa agroturystycznego. Proponujemy odwiedzenie opisanych gospodarstw, bo gwarantują one odpoczynek w pięknym otoczeniu, z dala od zgiełku i hałasu. Krystyna Gosik III DNI POLA W POWIECIE KARTUSKIM W dniu 12 lipca br. odbył się Dzień Pola w powiecie kartuskim, zorganizowany przez pracowników BP ODR w Kartuzach. Zainteresowanie spotkaniem przerosło nasze oczekiwanie. Udział w nim wzięło około 200 rolników z powiatu kartuskiego i powiatów ościennych. W programie Dnia Pola znalazły się prezentacje odmian ziemniaków, zbóż i roślin strączkowych. Ponadto rolnicy mieli możliwość zwiedzenia gospodarstwa Wicemistrzów konkursu Agroliga 2010 Państwa Hasse w Barniewicach. Na prezentowanych plantacjach ogłoszono III edycję konkursu „Trafiony plon”, polegający 1. na szacowaniu plonu. Wyniki konkursu zostaną ogłoszone na Dożynkach Powiatowych. 2. 3. Na zdjęciach: prezentacja odmian ziemniaków (1); na polach gospodarstwa Państwa Haase (2); debata rolnicza (3) Po lustracji pól, w ośrodku wczasowym „Oleńka”, odbyła się debata zorganizowana wspólnie ze Starostwem Powiatowym w Kartuzach. W trakcie debaty poruszone zostały następujące zagadnienia: 1. Rolnictwo i obszary wiejskie w powiecie kartuskim, z uwęględnieniem działań proekologicznych. 2. Wpływ rolnictwa na środowisko naturalne – przepisy prawne. 3. Rolnictwo ekologiczne i społeczeństwo wspierające zrównoważony rozwój w regionie Morza Bałtyckiego - projekt BERAS. 4. Wioski tematyczne alternatywą rozwoju wsi kaszubskiej. Temat poświęcony przepisom prawnym, dotyczącym ochrony środowiska naturalnego, cieszył się szczególnym zainteresowaniem rolników planujących inwestycje budowlane. Również dużym zainteresowaniem cieszyły się wioski tematyczne. Po debacie zgłosiło się sporo osób chętnych, które chciałyby temat ten realizować we własnym gospodarstwie. Dlatego też w najbliższym czasie planujemy zorganizowanie wyjazdu szkoleniowego do tych wiosek. BP ODR w Kartuzach POWIATOWY TURNIEJ KGW W BUKOWCU Tradycyjnie, w Stanicy Myśliwskiej w Bukowcu, 12 lipca br. odbył się już XV Powiatowy Turniej KGW pod patronatem Starosty Powiatu Tczewskiego. Turniej rozpoczął się uroczystym wręczeniem nagród laureatkom plebiscytu „Gazety Tczewskiej” na Najsympatyczniejszą Gospodynię KGW Powiatu Tczewskiego w 2011 r. Konkurs wygrała Pani Irena Demska (KGW Malenin), jednocześnie najsympatyczniejsza w gminie Tczew, a w pozostałych gminach zwyciężyły: w gminie Gniew – Pani Ewa Kamińska (KGW Nicponia), w gminie Subkowy – Pani Angelika Grala (KGW Gorzędziej), w gminie Morzeszczyn – Pani Henryka Podwalska (KGW Lipia Góra) i w gminie Pelplin – Pani Joanna Żuraw (KGW Pomyje). Turniej powiatowy odbywa się tradycyjnie w pierwszej połowie lipca i zawsze w tym samym urokliwym miejscu, wśród lasów, nad wodą. Cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem zarówno kobiet, jak również samorządów lokalnych, banków, jednostek pracujących na rzecz rolników i mieszkańców powiatu tczewskiego. W tegorocznym turnieju udział wzięły następujące KGW: Bałdowo (gm. Tczew), Lipia Góra (gm. Morzeszczyn), Nicponia (gm. Gniew), Rożental (gm. Pelplin) i Szczerbięcin (gm. Tczew). Zmagania kobiet obserwowali i im dopingowali włodarze powiatu: Starosta - Pan Józef Puczyński, Przewodniczący Rady Powiatu – Pan Piotr Odya, a także Wójt Gminy Tczew – Pan Roman Rezmerow- ski, Burmistrz Pelplina – Pan Andrzej Stanuch, Zastępca Burmistrza Gniewu – Pan Wojciech Szulc. Gospodynie rywalizowały między sobą w 5 konkurencjach: - produkt tradycyjny pochodzenia roślinnego - kapusta, - sport w naszej wsi (plansza przygotowana wcześniej), - w kolejce (scenka kabaretowa), - moda sportowa na wesoło, - mazur – widowisko taneczne. W tym roku dla najmłodszych uczestników wprowadzono dodatkową konkurencję - konkurs plastyczny, czyli rysowanie kwiatów w wazonie. Wszystkie koła przygotowały się do turnieju bardzo starannie. Skecze, pokazy w wykonaniu pań, niebywałe poczucie humoru, wspaniałe teksty i zabawne historyjki z życia zachwyciły wszystkich uczestników. Najwięcej emocji wśród zebranych wzbudziło wykonanie mazura - tańca bardzo widowiskowego, ale wymagającego zdolności tanecznych i aktorskich. Brawurowo wykonany mazur w pięknej scenerii na tle lasu, w strojach z epoki już odległej na chwilę przeniósł w wyobraźni do dworu szlacheckiego. Wykonanie tego tańca to duże wyzwanie dla uczestniczek, ale wykonany z wdziękiem, elegancją i gracją wywołał największe brawa. W tej konkurencji najwięcej punktów otrzymały panie z KGW Lipia Góra i Szczerbięcin. Konkurencja „kulinarna”, jak zwykle była trudna do oceny dla jurorów, ale zadowoliła wszystkich smakoszy. Najlepsza według komisji oceniającej okazała się potrawa z „modrej” kapusty z KGW w Nicponi. Ostatnie konkurencje, czyli moda na sportowo i scenka kabaretowa wywołały największy aplauz widowni. Wdzięk i pomysły modelek mogły podobać się najbardziej wybrednym. Według opinii zaproszonych gości tak mogą bawić się tylko kobiety. Nawet w liściach z kapusty prezentują się z wdziękiem i humorem. Ostatecznie najwięcej punktów zdobyło KGW Lipia Góra i to koło będzie reprezentować powiat tczewski na Turnieju Wojewódzkim w 2012 roku. Bardzo miłe i wzruszające było wręczenie nagród dzieciom, które rysowały kwiaty w wazonie. Ich zaangażowanie i przejęcie było porównywalne do rywalizacji olimpijskich. Wykonane prace były bardzo ładne. Komisja najwyżej oceniła pracę wykonaną przez 9-letniego Dominika Dzienisza z Brzuśc, gm. Subkowy. Otrzymał on nagrodę ufundowaną przez Przewodniczącego Rady Powiatu Tczewskiego. Wszystkie dzieci uczestniczące w konkursie również otrzymały upominki. Sponsorami Turnieju byli: Starostwo Powiatowe w Tczewie, urzędy gmin powiatu tczewskiego, Urzędy Miasta i Gminy w Gniewie i Pelplinie, banki spółdzielcze, Pomorska Izba Rolnicza, BP ARiMR w Tczewie, WZRKiOR w Gdańsku, GZRKiOR w Tczewie, firma Agros TJ w Subkowach oraz PODR w Gdańsku. Organizatorzy turnieju: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Wojewódzki Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Gdańsku, samorządy lokalne, Powiatowa Rada Kobiet i Stowarzyszenie Kociewskie Forum Kobiet dziękują sponsorom w imieniu nagrodzonych. Teresa Szałas KONFERENCJA DLA PRODUCENTÓW DROBIU „Nowe trendy i nowości technologiczne w produkcji drobiu” to temat konferencji zorganizowanej przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego z myślą o producentach drobiu. Konferencja odbyła się w dniu 21 czerwca br. w Kartuzach - rzec można w „zagłębiu drobiarskim” naszego województwa. Konferencję otworzył Dyrektor PODR Pan Józef Sarnowski. Nowości w wyposażeniu kurników oraz dostosowanie ich do norm UE omówił Pan Marcin Krajewski, przedstawiciel firmy „Hodowca”. W swoim wystąpieniu omówił także zmiany, jakie zaszły w normach UE dotyczących minimalnych warunków utrzymania drobiu, podkreślając, że większość naszych kurników, szczególnie tych z początków lat 70-tych, czeka jeszcze modernizacja i dostosowanie do tych norm. Mówił o nowym, wolierowym systemie utrzymania kur niosek oraz innych nowościach w wyposażeniu obiektów przeznaczonych zarówno do chowu brojlerów, jak i kur niosek. Sporej części producentów drobiu sen z powiek spędza prawidłowe, zgodne z prawem zagospodarowanie odchodów zwierzęcych. Wychodząc temu naprzeciw, zaproponowany został sposób zagospodarowania pomiotu jako substratu do wytwórni biogazu. Temat ten przedstawił Pan Grzegorz Manowski, specjalista PODR, oraz przedstawiciele firmy Wolf System – jej Dyrektor, Pan Rajmund Reichel i Pan Jerzy Bełdowski. Temat wzbudził duże zainteresowanie i wywołał dyskusje, przede wszystkim o lokalizacji takich biogazowi, ich sprawności i możliwości wykorzystania. Następnie Pani Anna Lisiecka, przedstawicielka Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa omówiła możliwości skorzystania z dopłat dla grup producentów. Przedstawiła ogólne założenia i wysokości przysługujących dopłat oraz drogę do ich uzyskania. W dyskusji końcowej podkreślano konieczność zrzeszania i konsolidacji producentów drobiu, bo tylko mówiąc jednym głosem i mając silne przedstawicielstwa, można bronić interesów branży i wpływać na politykę rolną. Maria Gwizdała OGRODY TWOICH MARZEŃ Nasze wsie stają się coraz ładniejsze, dzięki gospodyniom, które chętnie pogłębiają swoje wiadomości na temat estetycznego zagospodarowania zagród i podpatrują ciekawe rozwiązania, odwiedzając różne zakątki Polski. Taki właśnie cel miał wyjazd zorganizowany 3 lipca br., podczas którego z grupą 56 członkiń KGW z gminy Gniew udaliśmy się do Ogrodów „Hortulus” w Dobrzycy koło Koszalina. Ogrody „Hortulus” to obszerny kompleks składający się z ogrodów tematycznych, które jako jedyne w Polsce udostępnione są do zwiedzania. Szkółka roślin ozdobnych, centrum ogrodnicze wraz z marketem „Ogród i galeria” oraz ogrody tematyczne zostały założone w 1992 roku, ale ich realizacja wciąż trwa. W Dobrzycy urządzono 28 ogrodów w odmiennych stylach i w różnej kompozycji. Największe ogrody to japoński, francuski i rosarium w stylu angielskim. Stanowią one wspaniałe tło do zdjęć. Tematyka ogrodów rozciąga się od rodzimego stylu wiejskiego, przez egzotyczne linie, barwy i zapachy ogrodu śródziemnomorskiego po niespotykane aranżacje ogrodów wodnych, cienia i zapachu. Są też ogrody kamienne, skalne, użytkowe, np. ziołowy i warzywny. Ciekawostką jest ogród pachnący, w którym zgromadzono rośliny o wonnych kwiatach, liściach, pędach, a nawet korzeniach. W Ogrodach „Hortulus” znajduje się ponad 6 tysięcy gatunków i odmian roślin, w tym gatunki egzotyczne oraz unikatowe. Przez lata gromadzone były tu też różne głazy i kamienie, które zostały wykorzystane do budowy ogrodów. Powierzchnia ekspozycji to ponad 4 ha. Jej istotą jest pokazanie układów roślin w kompozycjach i możliwości ich zastosowania w poszczególnych ogrodach. Oglądanie ich to konfrontacja pragnień i oczekiwań związanych z własnymi ogrodami. Szkółka Roślin Ozdobnych „Hortulus” oferuje ok. 2300 gatunków odmian drzew i krzewów ozdobnych, roślin żywopłotowych, ziół, bylin i pnączy. Uczestniczki wyjazdu zaopatrzyły się w różne ciekawe egzemplarze roślin. Teraz będziemy mogli je podziwiać w ich ogrodach. Wyjazd cieszył się dużym zainteresowaniem, niektórzy planują powtórną wizytę w Dobrzycy, by jeszcze raz nacieszyć oczy niezwykłą feerią barw i kształtów kompozycji roślinnych. Alina Laskowska „EUROZAGRODA” - NOWY TYTUŁ DLA ROLNIKÓW Na początku września br. ukaże się w sprzedaży magazyn budowlany rolnika „Eurozagroda”. Magazyn ma charakter poradnika dla mieszkańców wsi budujących nowe obiekty oraz modernizujących i remontujących budynki gospodarcze i mieszkalne. W pierwszym numerze pisma znaleźć można m.in. relację z gospodarstwa laureata II edycji Konkursu EUROZAGRODA, który w swojej oborze zainstalował robota udojowego, ciekawy artykuł o tym, jak powinien wyglądać współczesny wiejski dom wraz z kilkoma gotowymi projektami, porady dotyczące postępowania z podtopionymi i zalanymi budynkami, naprawy przeciekającej płyty gnojowej i wykonania skutecznej wentylacji w chlewni. Są też pomysły na urządzenie pokoju dla ucznia oraz na oddzielenie się „zielonymi zasłonami” od uciążliwych sąsiadów i zabudowań gospodarczych zagrody. Każdego powinno też zainteresować, o czym trzeba pomyśleć, zanim podejmie się decyzję o wymianie pokrycia dachowego i jakie możliwości dla rolników stwarza budowa biogazowni. Poza tym sporo nowinek z rynku budowlanego. Magazyn, odwiedzając m.in. gospodarstwa laureatów Konkursu EUROZAGRODA, prezentuje przykłady dobrych rozwiązań w budownictwie wiejskim, przedstawia także gotowe projekty domów i budynków zagrody. Każdy Czytelnik może na łamach magazynu podzielić się swoimi problemami związanymi z budową lub remon- tem oraz uzyskać poradę dla siebie – w magazynie jest miejsce na opinie i listy Czytelników, którzy mogą uczestniczyć w redagowaniu pisma wskazując redakcji najbardziej interesujące ich tematy. „Eurozagroda” na pewno pomoże rolnikom w rozwiązywaniu niełatwych problemów powstających w trakcie dostosowywania gospodarstw do standardów europejskich. Ideą redakcji jest, aby „Eurozagroda” była pismem rodzinnym, dlatego zadbała o taką różnorodność prezentowanej tematyki, która każdej osobie w rolniczej rodzinie pozwoli znaleźć tam interesujące informacje i artykuły. „Eurozagroda” jest jedynym dostępnym na rynku tytułem poświęconym budownictwu na wsi i jednym z nielicznych w kraju źródeł informacji o budownictwie rolniczym, które ma swoją specyfikę. Dlatego nowy magazyn powinien być obecny w każdym domu. „Eurozagrody” trzeba szukać w kioskach na wsi oraz w wiejskich sklepach. Najlepszą gwarancją systematycznego otrzymywania go jest zamówienie prenumeraty. WARTO PRZECZYTAĆ ANTRAKNOZA ATAKUJE Z GLEBY NANOTECHNOLOGIA W SŁUŻBIE ROLNICTWA Producenci ziemniaków, aby sprostać jakościowym wymaganiom handlu, muszą większy nacisk położyć na wygląd zewnętrzny oferowanego produktu. Oprócz walorów smakowych, potencjalny klient zwraca uwagę na kształt bulw i wygląd zewnętrzny skórki – jednolitą barwę, brak uszkodzeń mechanicznych czy brak objawów chorobowych. Antraknoza to choroba skórki ziemniaka wywołana przez grzyba Colletotrichum coccodes. Objawy tej choroby występują na podziemnych częściach rośliny (korzenie, stolony, bulwy) oraz na podstawie łodyg i liściach. Rozwojowi choroby sprzyja mała ilość opadów i wysokie temperatury. Straty na plantacjach mogą wynosić od 30 do ponad 70% plonu. Rozprzestrzenianiu się choroby służą obfite deszcze. Ochrona plantacji przed tą chorobą polega na integrowanym wykorzystaniu metod agrotechnicznych i stosowaniu środków ochrony roślin. Amerykańscy naukowcy, w oparciu o nanotechnologię, opracowali biostymulator wzrostu i plonowania roślin (Nano Gro). Jego działanie polega na pobudzeniu w roślinach „genów odporności” na stres abiotyczny bez faktycznego wystąpienia tego czynnika. W efekcie następuje intensywny wzrost całej rośliny, co w przyszłości owocuje zwyżką plonu. Roślina, po aktywacji mechanizmów obronnych, wchodzi w fazę odporności. Nabycie odporności na jeden czynnik stresotwórczy skutkuje zwiększoną odpornością na inne. Preparat Nano Gro w swoim składzie posiada srebro, które przyczynia się do oczyszczenia środowiska życia rośliny ze szkodliwych grzybów, bakterii czy wirusów. W Polsce badaniami nad zastosowaniem Nano Gro w uprawach polowych i szklarniowych zajmuje się kilka ośrodków naukowych, między innymi IUNG Puławy i IOR z Poznania. Wyniki są bardzo pozytywne. Jerzy Osowski, Antraknoza atakuje z gleby, top agrar Polska nr 8/2011, str. 112 Marzena Gibczyńska, Nanotechnologia w służbie rolnictwa, Farmer nr 15/2011, str. 31 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska OPODATKOWANIE AGROTURYSTYKI (cz. III) Drukujemy trzecią (ostatnią) część materiałów szkoleniowych przygotowanych przez pracowników Urzędu Skarbowego w Malborku na konferencję pt. „Turystyka wiejska a przepisy o usługach turystycznych”, która odbyła się w Oddziale PODR w Starym Polu w marcu br. KARTA PODATKOWA Karta podatkowa przeznaczona jest dla podatników prowadzących ściśle określone rodzaje działalności gospodarczej usługowej, wytwórczo-usługowej i handlowej wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy dotyczące karty podatkowej szczegółowo określają też zakres i rozmiary poszczególnych rodzajów działalności oraz warunki, w jakich dana działalność powinna być prowadzona, by możliwe było opodatkowanie w tej formie. Kartą podatkową można opodatkować m.in. usługi zegarmistrzowskie, usługi tapicerskie czy usługi krawieckie, handel detaliczny, działalność gastronomiczną (bez możliwości sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%), rozrywkową, usługi transportowe (prowadzenie taksówki), wolne zawody. Jeżeli podatnik chce rozliczać się w formie karty podatkowej, do 20 stycznia roku podatkowego lub przed rozpoczęciem działalności musi złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego wniosek o opodatkowanie w tej formie na formularzu PIT-16. Wysokość podatku zależy od: rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników, liczby mieszkańców miejscowości, na terenie której jest prowadzona działalność. Wysokość podatku nie zależy od wielkości uzyskanego przez podatnika przychodu (dochodu) z działalności gospodarczej. Podatek wynikający z decyzji musi być zapłacony, nawet jeśli podatnik nie uzyskał w danym miesiącu w ogóle przychodu lub poniósł stratę. Załącznik nr 3 do ustawy z dnia 20 listopada 1998 roku o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.) określa możliwość zastosowania tej formy opodatkowania dla usług hotelarskich polegających na wynajmie pokoi gościnnych i domków turystycznych (w tym wydawanie posiłków), jeżeli łączna liczba pokoi (w tym także w domkach turystycznych) nie przekracza 12. Załącznik nr 3 zawiera miesięczne stawki podatku w złotych w zależności od liczby mieszkańców w danej miejscowości. I tak w miejscowości o liczbie mieszkańców do 5.000 stawka podatku (rok 2011) wynosi od 57 zł do 130 zł, w miejscowości o liczbie mieszkańców ponad 5.000 do 20.000 stawka podatku wynosi od 104 zł do 227 zł, a w miejscowości o liczbie mieszkańców powyżej 20.000 stawka podatku wynosi od 202 zł do 408 zł. Konkretną wysokość podatku opłacanego w tej formie określi w decyzji naczelnik urzędu skarbowego. Ustaloną przez naczelnika urzędu skarbowego kwotę podatku pomniejszoną o zapłaconą składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75% podstawy wymiaru tej składki podatnik wpłaca na rachunek lub w kasie urzędu do dnia 7 każdego miesiąca za miesiąc ubiegły, a za grudzień – w terminie do 28 grudnia roku podatkowego. Rozliczając się na zasadach karty podatkowej, nie składa się zeznania podatkowego, a zapłaconą i odliczoną kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne wykazuje się w rocznej deklaracji (PIT-16 A). Deklarację tę należy złożyć w urzędzie skarbowym do 31 stycznia roku następnego. Jeśli więc podatnik osiąga inne dochody, np. ze stosunku pracy, to musi złożyć odrębne zeznanie; w tym przypadku PIT-37. Przy tej formie opodatkowania nie można rozliczać się wspólnie z małżonkiem, ani na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci. PODATEK VAT W AGROTURYSTYCE Rolnicy, którzy prowadzą usługi agroturystyczne są zwolnieni z podatku VAT podmiotowo, tzn. wówczas, gdy nie przekroczyli kwoty obrotu (limitu zwolnienia) w wysokości 150.000 zł (2011 rok). Jeśli ktoś rozpoczyna działalność w trakcie roku podatkowego, kwotę tę ustala w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży usług. Prowadząc działalność agroturystyczną podatnik zobowiązany jest dla potrzeb podatku od towarów i usług, prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży za każdy dzień (art. 109, ust. 1 ustawy o VAT). W przypadku, gdy rolnik nie korzysta ze zwolnienia w podatku VAT bądź przekroczy limit uprawniający go do zwolnienia z tego podatku ma obowiązek: - dokonać we właściwym urzędzie skarbowym zgłoszenia rejestracyjnego w podatku VAT na formularzu VAT-R, - zaprowadzić ewidencję dostaw i nabyć VAT (tzw. rejestry sprzedaży i zakupów VAT), - składać deklaracje podatkowe dla podatku VAT w cyklu miesięcznym lub kwartalnym (VAT-7 lub VAT-7K) oraz terminowo opłacać należny podatek VAT. Usługi hotelowe i agroturystyczne (także na terenach wiejskich) objęte są 8% stawką podatku VAT. Natomiast, gdy oprócz zakwaterowania i wydawania posiłków świadczone są przez wynajmującego pokoje jeszcze inne usługi, których nie wliczono w cenę noclegu (np. wynajem kajaków, rowerów, itp.) - podlegają one opodatkowaniu stawką właściwą dla tych usług (z reguły 23%). przemysłowym, chyba że sprzedaż jest dokonywana w ich odrębnych, stałych miejscach sprzedaży, poza obrębem uprawy lub hodowli. UWAGA! Niniejsze opracowanie zawiera jedynie podstawowe informacje na temat opodatkowania agroturystyki - według stanu prawnego na dzień 1 stycznia 2011 r. i nie stanowi wykładni prawa. Skorzystanie przez podatnika z poszczególnych form opodatkowania może nastąpić dopiero po spełnieniu wszystkich warunków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Dodatkowych informacji na temat podatków oraz procedur obowiązujących w polskim systemie podatkowym udziela również: Krajowa Informacja Podatkowa czynna do poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00 do 18.00 Infolinia: z tel. stacjonarnego: 801 055 055 z tel. komórkowego: (22) 330 0330 strona internetowa: www.kip.gov.pl Wynajem kajaków przez gospodarstwa agroturystyczne podlega opodatkowaniu stawką 23% Z kolei usługi gastronomiczne są opodatkowane stawką podatku VAT 8%, jednakże nie obejmuje ona sprzedaży przez prowadzącego pensjonat, kemping, hotel lub gospodarstwo agroturystyczne kawy i herbaty, napojów bezalkoholowych gazowanych, wód mineralnych, a także sprzedaży w stanie nieprzetworzonym innych towarów opodatkowanych stawką 23%. Jeżeli natomiast rolnik sprzedaje turystom produkty rolne pochodzące z własnego gospodarstwa i jest jednocześnie tzw. rolnikiem ryczałtowym, to wówczas sprzedaż ta jest zwolniona z VAT. FAKTURY/RACHUNKI Osoba zwolniona z VAT nie musi (a wręcz nie może) wystawiać faktur VAT – tak dla firm, jak i dla indywidualnych turystów. Na żądanie klienta ma jednak obowiązek wystawić zwykły rachunek. Kopie takich rachunków należy przechowywać wg kolejności ich wystawienia do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Obowiązek wystawiania takich rachunków mają tym samym też rolnicy prowadzący gospodarstwo agroturystyczne, także korzystający ze zwolnienia w podatku dochodowym od osób fizycznych. Bowiem w myśl art. 87, § 1 Ordynacji podatkowej, podatnicy prowadzący działalność gospodarczą obowiązani są, na żądanie kupującego lub usługobiorcy, wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi. Stosownie do art. 87, § 2 ww. ustawy obowiązek ten nie dotyczy jedynie sprzedaży przez rolników produktów roślinnych i zwierzęcych, pochodzących z własnej uprawy lub hodowli i nieprzerobionych sposobem Opracowanie: Jarosław Kozłubski, Beata Maciejewska Urząd Skarbowy w Malborku SZKÓŁKA SADZONEK TRUSKAWEK OFERUJE: Duży wybór kwalifikowanych odmian sadzonek z mateczników. Oferujemy odmiany: Honeoye, Elsanta, Kent, Selva i inne. Sadzonki dla: - plantatorów z dowozem do gospodarstwa oraz bezpłatne doradztwo, - do sklepów ogrodniczych z dowozem do sklepu, - działkowiczów – wysyłka pocztą. Sprzedajemy sadzonki w formie tradycyjnych, kopanych oraz ukorzenionych w bryłce torfu. Dodatkowe informacje: Krzysztof Zawadzki Parowa 144 59-724 Osiecznica tel. 501 599 332 www.trusfarm.pl KALENDARIUM PRAC OGRODNICZYCH – WRZESIEŃ SAD ● We wrześniu rozpoczynamy zbiory jesiennych jabłek i gruszek. Właściwy termin zbioru owoców przypada na 1 do 2 tygodni przed osiągnięciem dojrzałości. Aby nie przeoczyć tego momentu, warto obserwować sad i rozpocząć zbieranie, gdy pierwsze owoce samodzielnie zaczną spadać z drzew. Najpierw zbieramy największe owoce, a po około tygodniu pozostałe. ● W tym miesiącu zbieramy również średnio późne i późne odmiany śliw, wczesne odmiany winorośli z uprawy gruntowej, jeżyny oraz powtarzające odmiany truskawek i malin. Uwaga! Orzechy włoskie zbieramy dopiero po opadnięciu z drzewa. Natomiast orzechy laskowe, gdy są w pełni dojrzałe i wypadają z okryw. Po zbiorze orzechy laskowe dosuszamy przez 2 - 3 tygodnie. ● Jeszcze zanim rozpoczniemy zbiory warto przygotować pomieszczenie, w którym będziemy przechowywać owoce. Na 3 tygodnie przed terminem składowania pomieszczenie do przechowywania owoców, np. piwnicę, trzeba wybielić. ● Powoli zbliża się czas jesiennego sadzenia drzew i krzewów. Zanim przystąpimy do tej czynności, powinniśmy odpowiednio wcześniej przygotować glebę. ● Opadłe z drzew owoce i liście z widocznymi objawami porażenia chorobowego trzeba zebrać, a następnie głęboko zakopać lub spalić. W ten sposób ograniczamy źródło rozprzestrzeniania się infekcji na lata następne. ● Na pniach śliw warto założyć opaski z papieru falistego (częścią pofalowaną do spodu). To pozwoli nam wyłapać, wychodzące z owoców i schodzące na zimowanie, gąsienice owocówki śliwkóweczki. ● Piędzik przedzimek wiosną może być sprawcą pojawienia się dziur w liściach, pogryzień pąków kwiatowych, poniszczonych zawiązków owoców u jabłoni, gruszy, śliw, wiśni, czereśni, a także niektórych drzew ozdobnych. Zwalczamy go na przełomie września i października, montując na pniach pułapki lepowe w postaci papierowego lub foliowego lejka pokrytego od spodu substancją klejącą, opasającego pień drzewa. Pułapki te zatrzymają wędrujące w górę pnia samice. Ten zabieg pozwoli uniknąć stosowania oprysków chemicznych przeciwko temu szkodnikowi w okresie wiosennym. Gąsienica piędzika przedzimka ● Jeżeli wiosną wśród krzewów malin widoczne były maleńkie muchówki (dł. 2 mm), to mógł być to pryszczarek malinowiec. Larwy tego szkodnika są beznogie, pomarańczowe, długości do 2,5 mm. Żerują one w grupach, po kilka lub kilkanaście sztuk, pod skórką pędu. Tutaj wydzielają substancje enzymatyczne, które powodują rozrastanie się tkanki i tworzenie na pędach malin galasowatych narośli długości 5 cm i szerokości do 3 cm. Larwy żerują i zimują w tych właśnie naroślach. Aby pozbyć się larw tego szkodnika, wszystkie porażone i zniekształcone pędy (z naroślami) wycinamy nisko nad ziemią, a podłoże wokół krzewów ściółkujemy. WARZYWNIK ● W ogrodzie warzywnym wrzesień jest również miesiącem zbiorów. W tym miesiącu należy zakończyć zbiory warzyw ciepłolubnych, takich jak ogórki (i inne dyniowate), papryka i pomidory. W każdej bowiem chwili mogą wystąpić przymrozki, które będą zabójcze dla tych roślin. Pomidory należy zebrać wszystkie i nie w pełni dojrzałe ułożyć w pomieszczeniach, gdzie temperatura utrzymuje się na poziomie 10° C. Można też wyrwać całe krzaczki i powiesić w suchym i chłodnym miejscu, gdzie powoli dojrzeją. ● We wrześniu zbieramy bób i fasolę na suche ziarno (fasolę na suche nasiona wyrywamy, gdy już liście zżółkną i zaczynają opadać, zaś strąki są kremowe lub żółtawe i podeschnięte) oraz cebulę na zimowe przechowanie. ● Rozpoczynamy również zbiory warzyw korzeniowych, m.in. buraków, marchwi, pietruszki i selera. ● Po zakończeniu zbiorów resztki roślin, które były porażone przez choroby, należy usunąć i spalić. Resztki roślin zdrowych warto przeznaczyć na kompost. ● W połowie miesiąca należy ogłowić kapustę brukselską. Zabieg ten przeprowadzamy, gdy na całej roślinie są już zawiązane główki. ● W drugiej połowie września sadzimy cebulę dymkę. W tym terminie sadzimy ją głębiej i gęściej niż w terminie wiosennym. ● Kto lubi rabarbar, może tę roślinę właśnie teraz rozmnożyć. Mateczne rośliny wykopujemy, a karpy dzielimy ostrym szpadlem na kilka mniejszych części. Każda powstała w ten sposób sadzonka powinna mieć 1 - 2 dobrze wykształcone korzenie i pączki. Gdy rany po cięciu obeschną (co trwa od 2 do 3 godzin), sadzonki wsadzamy w dołki zaprawione kompostem lub dobrze rozłożonym obornikiem. ● Pod koniec miesiąca warto przekopać glebę w ogrodzie warzywnym. Jest to szczególnie ważne na glebach ciężkich, ponieważ ziemia pozostawiona na zimę w tzw. ostrej skibie (po przekopaniu nie zagrabiać i nie wyrównywać) pod wpływem mrozu nabiera lepszej struktury i staje się lepiej przepuszczalna dla wody. Przy okazji część szkodników, wydobyta na powierzchnię w czasie przekopywania, zginie zimą podczas mrozów. ● Jeśli wrzesień jest suchy i słoneczny, uprawy należy nadal regularnie nawadniać. Dostateczna ilość wody w glebie pozwoli jeszcze na dorastanie ko- rzeni późnych odmian marchwi, buraków z siewu lipcowego, rzodkwi i rzodkiewki. Poprawią się też warunki wzrostu warzyw kapustnych, które wymagają dużo wody, szczególnie w czasie wiązania i dorastania główek czy róż. OGRÓD OZDOBNY ● Systematycznie usuwamy z pędów więdnące kwiaty róż powtarzających kwitnienie. Dzięki temu zabiegowi krzewy będą dłużej kwitły. Jeżeli natomiast uprawiamy róże niepowtarzające kwitnienia, możemy przyciąć ich pędy i przygotować sadzonki pędowe. ● Na rabatach motyczymy podłoże i usuwamy chwasty, aby uniemożliwić im rozsianie nasion. Dzięki temu nie powinny pojawić się zbyt licznie przyszłej wiosny. ● Powoli możemy rozpocząć sadzenie drzew i krzewów ozdobnych oraz roślin cebulowych. Aby cebulki zabezpieczyć przed atakami chorób grzybowych warto je przed sadzeniem zaprawić, np. w 0,2% roztworze Kaptanu przez około godzinę. ● Sadzimy wrzosy, które jesienią pięknie kwitną. Najlepsze do założenia wrzosowej rabaty są stanowiska słoneczne z lekką i przepuszczalną, próchniczą glebą o pH 3,5 do 5,0. Podczas sadzenia młode wrzosy warto zaszczepić specjalną szczepionką mikoryzową dla roślin wrzosowatych. Dzięki temu rośliny na wrzosowisku znacznie łatwiej się przyjmą, a w przyszłości będą lepiej tolerować niedogodne warunki glebowe i okresy suszy. Wrzesień to odpowiednia pora sadzenia wrzosów ● Początek września to ostatni moment, aby wysadzić na rabaty rośliny dwuletnie, takie jak bratki czy stokrotki. ● Możemy przystąpić do przesadzania bylin. Przy tej czynności należy podzielić korzenie roślin. Podział odmładza byliny, dzięki czemu w następnym roku będą one dobrze rosły i obficie kwitły (w zależności od tempa wzrostu roślin, należy je dzielić co 2 5 lat). Każdy fragment podzielonej rośliny powinien zawierać po kilka zdrowych pędów i własny system korzeniowy. Przed sadzeniem rany powstałe po dzieleniu warto posypać odpowiednim fungicydem. ● Na początku września wykopujmy lilie, które rosły kilka lat na tym samym miejscu. Po oddzieleniu cebul sadzi się je od razu na nowym miejscu lub przechowuje do wiosennego sadzenia w lodówce ● ● ● ● (temperatura 2 - 4° C) przesypane torfem i zapakowane w foliowe torebki. Nieco później (koniec miesiąca) wykopujemy z rabat bulwy mieczyków. Po oczyszczeniu oddzielamy małe bulwki przybyszowe od matecznych i suszymy wszystkie razem. Możemy je przechowywać w chłodnych miejscach w piwnicy. Po zaschnięciu wykopujemy również bulwy begonii bulwiastej. Bulwy należy oczyścić i obsypać ich górną stronę fungicydem. Następnie umieszczamy je w skrzynce z suchym piaskiem lub torfem. Przez zimę przechowujemy w suchym i chłodnym pomieszczeniu. W suche i słoneczne dni zbieramy nasiona roślin jednorocznych. Większość nasion możemy pakować w papierowe torebki i pozostawić w suchym miejscu aż do wiosny. Niektóre gatunki, jak np. czarnuszkę, chaber bławatek, maczek kalifornijski, nagietek czy ostróżkę, można wysiać już we wrześniu - rośliny uzyskane z siewu jesiennego wcześniej rozpoczną wzrost i kwitnienie w następnym roku. Modrzewie i daglezje są często atakowane przez krobika modrzewiowca. Jest to niewielki motyl (9 - 10 mm rozpiętości skrzydeł). Na przełomie maja i czerwca samice tego gatunku składają pojedynczo jaja na spodniej stronie igieł modrzewi. Po kilkunastu dniach wylęgają się gąsienice, które wgryzają się do igieł i minują je, powodując ich żółknięcie. Pod koniec lata, z wyjedzonych igieł, sporządzają pochewki, w których zimują po uprzednim przyczepieniu ich przędzą do pączków krótkopędów lub w spękaniach kory. Jeżeli zatem zaobserwowaliśmy na swoich modrzewiach objawy żerowania tego szkodnika, żółknięcie i skręcanie się igiełek, na początku września rośliny opryskujemy preparatem owadobójczym. Oprysk należy powtórzyć w połowie kwietnia. KWIATY W DOMU, BALKONY I TARASY ● Rozpoczyna się okres sadzenia roślin zimozielonych, takich jak np. wrzos pospolity. ● Kończymy nawożenie roślin uprawianych w pojemnikach. Aby tegoroczne pędy już się nie rozwijały, ostatni możliwy termin nawożenia to przełom sierpnia i września. Zasada ta dotyczy również kaktusów i sukulentów. ● Ograniczamy podlewanie roślin na balkonach i tarasach - podlewamy nadal, ale już rzadziej i mniej obficie. ● Rośliny wystawione na balkon lub do ogrodu wnosimy do mieszkania. Najwcześniej przenosimy palmy, paprocie i figowce. TRAWNIK ● Trawnik kosimy regularnie, najlepiej raz w tygodniu, bo wrzesień jest jeszcze miesiącem intensywnego wzrostu traw. ● Przy słonecznej pogodzie możemy nanieść na trawnik cienką warstwę kompostu. Nanosimy go bardzo cienką warstwą, za pomocą miotły z brzozowych gałązek. Taki „top dressing” jest podobno tajemnicą piękna słynnych angielskich trawników. Źródło: portale ogrodnicze JABŁKA NA START We wrześniu zaczynają się jabłkowe żniwa. Szeroka gama odmian, różniących się między sobą smakiem, aromatem czy wielkością sprawia, że każdy amator tych owoców znajdzie coś dla siebie. Jabłka są owocami łatwo dostępnymi, zdrowymi i niskokalorycznymi. W odpowiednich warunkach dobrze się przechowują, przez co dostępne są przez cały rok. Te słodkie, soczyste najlepsze są na surowo, te twardsze, bardziej kwaskowate doskonale nadają się na kompoty czy jako dodatek do mięs lub wypieków. Poniżej podajemy kilka przepisów z wykorzystaniem jabłek. Jesteśmy pewni, że warto je wypróbować. SAŁATKA WALDORFF SCHAB PIECZONY Z JABŁKAMI ZE SŁODKIM WINEM 1,5 kg schabu bez kości, 4 twarde jabłka, 2 szklanki białego, słodkiego wina, cytryna, 4 łyżki oliwy, 2 łyżki soli, 1 łyżka świeżo zmielonego, czarnego pieprzu. Wino przelać do miski, dodać wyciśnięty sok z cytryny, wymieszać. Jabłka umyć, osuszyć, pokroić na ćwiartki, usunąć gniazda nasienne oraz ogonki. Od razu wrzucać do miski z winem. Odstawić na kilka godzin, by przeszły aromatem wina. Schab umyć, dokładnie osuszyć, natrzeć solą i pieprzem, odstawić na 2 - 3 godziny w temperaturze pokojowej. Na patelni silnie rozgrzać oliwę, aż zacznie prawie dymić. Obsmażyć na niej szybko mięso z wszystkich stron na rumiano. Mięso włożyć do żaroodpornego naczynia i wstawić do piekarnika nagrzanego do 180o C. Piec 40 minut, trzy razy mięso przewracając na drugą stronę i polewając je winem, w którym marynowały się jabłka. Zamarynowane jabłka ułożyć wokół mięsa, zalać pozostałym winem i całość piec 20 minut. Jeśli płyn zanadto wyparuje, dolać odrobinę wody. Upieczone mięso wyjąć z piekarnika, przykryć naczynie folią aluminiową i odstawić na 10 minut. Podawać je z ryżem i sałatką owocową. 1/4 główki sałaty rzymskiej lub innej kruchej, 1 duże jabłko, garść orzechów włoskich, seler naciowy, garść winogron czerwonych, bezpestkowych, 2 łyżki majonezu, 2 łyżki śmietany, 1 łyżka soku z cytryny, sól i pieprz do smaku. Jabłko obrać i pokroić w duże cząstki, seler obrać i pokroić w cienkie talarki. Orzechy posiekać w duże cząstki i lekko uprażyć na patelni. Winogrona pokroić w ćwiartki. Sałatę obmyć i rozerwać na mniejsze kawałki. Majonez połączyć ze śmietaną, sokiem z cytryny i przyprawami, następnie wymieszać z pozostałymi składnikami. PIECZEŃ Z INDYKA W SOSIE JABŁKOWYM Z NUTĄ PIWNĄ Pierś lub udo z indyka o wadze około kilograma, 4 cebule średniej wielkości, 2 kwaśne jabłka, piwo jabłkowe, co najmniej 10 ząbków czosnku, pieprz, tymianek, oliwa. Mięso skropić oliwą, następnie natrzeć je obficie solą, świeżo zmielonym czarnym pieprzem oraz odrobiną tymianku. Tak przygotowane mięso odstawić na co najmniej godzinę (im dłużej tym lepiej). Cebule obrać i pokroić na kawałki (wielkość nieistotna). To samo zrobić z jabłkami i czosnkiem. Na dużej patelni rozgrzać znaczną ilość oliwy i dokładnie, z wszystkich stron mięso obsmażyć. Następnie zdjąć je z patelni i na pozostałej oliwie podsmażyć cebulę. Kiedy się zeszkli, dodać czosnek i jabłka, smażyć jeszcze przez chwilę i zdjąć z ognia. Do żaroodpornego naczynia wrzucić cebulę z czosnkiem i jabłkami, na to ułożyć mięso. Całość polać dwiema szklankami piwa jabłkowego i włożyć do piekarnika rozgrzanego do 200o C. Mięso piec około godziny (w czasie pieczenia obracać kilka razy i za każdym razem polewać piwem). Kiedy mięso będzie gotowe (miękkie, z chrupiącą, złocistą skórką), wyjąć je z piekarnika i z naczynia. Odłożyć je na bok, zaś to, co zostało w naczyniu, zmiksować na gładką masę (jeśli sos jest zbyt gęsty, dolać jeszcze piwa jabłkowego), doprawić pieprzem i solą, i krótko zagotować. Mięso pokroić na plastry, ułożyć na talerzu. Sos podać osobno w sosjerce. RACUCHY Z JABŁKAMI 2 szklanki mąki, 2 szklanki zsiadłego mleka, 2 jajka, łyżeczka proszku do pieczenia, szczypta soli, kilka obranych i pokrojonych w talarki jabłek, cukier puder, bita śmietana. Z mąki i zsiadłego mleka oraz jajek wyrobić ciasto o konsystencji gęstej śmietany. Dodać proszek do pieczenia, szczyptę soli i dobrze wymieszać. Plastry jabłek maczać w cieście i smażyć na oleju na złoto. Posypać cukrem pudrem i ozdobić kleksem bitej śmietany. JABŁECZNIK Z BUDYNIEM 3 szklanki mąki, 1 masło lub margaryna, 1 szklanka drobnego cukru lub cukru pudru, 1 łyżeczka proszku do pieczenia, 2 łyżki śmietany, 2 żółtka, 1 całe jajko, 1 kg jabłek, 3 szklanki mleka, 2 budynie śmietankowe lub waniliowe. Mąkę, cukier i proszek wymieszać, dodać jajka, margarynę, śmietanę i wyrobić ciasto. Podzielić je na 2 części. Jedną częścią wylepić posmarowaną margaryną i oprószoną bułką tartą blachę, włożyć do lodówki. Drugą część ciasta włożyć również do lodówki lub jeśli chcemy zatrzeć na tarce to do zamrażalnika na około godzinę. Obrać jabłka, pokroić na plasterki i wyłożyć je na ciasto. Można posypać cynamonem i cukrem waniliowym. Na jabłka wyłożyć ugotowany gorący budyń. Na budyń zetrzeć lub wyłożyć rozwałkowaną drugą część ciasta. Piec około 40 minut w 180o C. TRÓJKĄTY Z CIASTA FRANCUSKIEGO Z JABŁKAMI PYSZNE CIASTO Z JABŁKAMI I BAKALIAMI 6 dużych jabłek, rodzynki, orzechy włoskie ważne!, skórka z pomarańczy, 1 szkl. cukru, 2 szkl. mąki, 1 łyżeczka sody, 1 łyżeczka proszku do pieczenia, 3 jaja, tłuszcz i bułka tarta do wysypania formy. Jabłka obrać, pokroić w kostkę (ok. 3 x 3 cm), wrzucić do dużego garnka, dorzucić rodzynki, orzechy i skórkę pomarańczy, zasypać 1/2 szkl. cukru. Wstawić na godzinę do lodówki. Wymieszać mąkę z sodą i proszkiem do pieczenia. Ubić jajka z resztą cukru. Wyjąć jabłka z lodówki, odlać sok. 1/3 mąki wymieszać z jabłkami, resztę z ubitym jajkiem. Następnie wymieszać masę z jabłkami, wlać do wysmarowanej tłuszczem formy (i obsypanej tartą bułką) i piec ok. 45 min w temperaturze 180o C. Ciasto powinno mieć kolor brązowy. Opakowanie ciasta francuskiego (zamrożone wcześniej rozmrozić), 2 duże jabłka, łyżeczka cynamonu, łyżka cukru, 1 jajko. Jabłka obrać i zetrzeć na dużych oczkach tarki. Wymieszać z cukrem i cynamonem. Ciasto francuskie podzielić na kwadraty ok. 8 × 8 cm (powinno wyjść 12 kwadratów). Kłaść po łyżeczce jabłek na połowę kwadratu (po przekątnej) i złożyć na pół. Boki pozlepiać widelcem i ponacinać z wierzchu. Trójkąciki posmarować rozbełtanym jajkiem i piec 20 - 25 minut w 180o C. TORT JABŁKOWY NA WINIE Ciasto: 25 dag mąki, 12 dag cukru, 12 dag margaryny, 1 jajko, 1 łyżeczka proszku do pieczenia. Masa: 1 kg utartych jabłek, 2 budynie waniliowe (bez cukru), 20 dag cukru, 1 cukier waniliowy, 1 l wina białego (półwytrawnego lub półsłodkiego) lub 1/2 l wina białego półwytrawnego i 1/2 l soku jabłkowego, 0,5 l śmietany kremówki. W szklance wina rozpuścić 2 budynie. Pozostałe wino doprowadzić do wrzenia. Dodać budynie, cukier i cukier waniliowy. Zagotować. Dodać utarte jabłka (można utrzeć na gładką masę lub na dużych oczkach). Z podanych składników wyrobić ciasto (konsystencją powinno dać się rozwałkować). Do formy tortowej o średnicy ok. 26 cm, wysmarowanej tłuszczem i posypanej bułką tartą włożyć ciasto tak, by część zachodziła na brzegi. Na ciasto wlać masę jabłkową. Piec 50 min w temperaturze 200o C. Schłodzić w formie. Najlepiej pozostawić na noc w lodówce. Ubić kremówkę i wyłożyć na zimną masę. Polać z wierzchu adwokatem lub posypać tartą czekoladą. CIASTO JABŁKOWE ZE ŚNIEŻKĄ orzechy, proszek do pieczenia i sodę. Wymieszać i piec w temperaturze 180o C, około 45 minut. Przygotować krem. Na soku z ananasów ugotować budyń z żółtek, cukru i mąki. Masło utrzeć, dodając przestudzony budyń. Galaretki rozpuścić według przepisu na opakowaniu. Przełożenie ciasta: ciasto – krem – plastry ananasa - zalać tężejącą galaretką (w środek plastra ananasa można włożyć drylowaną wiśnię lub truskawkę). CIASTO Z JABŁKAMI I SUSZONĄ ŻURAWINĄ 6 jajek, 3/4 szklanki cukru, 1 cukier waniliowy, 3/4 szklanki oleju, 2 szklanki mąki tortowej, 1,5 łyżeczki proszku do pieczenia, 4 jabłka renety, 100 g suszonej żurawiny, cukier puder do posypania, aromat. Białka ubić na sztywną pianę, stopniowo dodawać cukier i żółtka. Gdy te składniki są już wymieszane, powoli wlać olej. Następnie dodać mąkę wymieszaną z proszkiem do pieczenia i aromat. Wymieszać. Dodać pokrojone w kostkę jabłka i żurawinę, wszystko wymieszać, wylać na natłuszczoną formę. Piec 50 minut w temperaturze 160 – 170o C. Ostudzić, posypać cukrem pudrem. SŁODKA ZAPIEKANKA 4 jajka, 4 łyżki cukru, 4 łyżki mąki, 1 łyżeczka proszku do pieczenia, 0,5 kg jabłek, 2 śmietany Śnieżki, 1 galaretka żółta, 1 galaretka czerwona, mleko do przygotowania Śnieżki. Białka ubić, dodać cukier, potem żółtka. Proszek do pieczenia wymieszać z mąką i dodać do ubitych jaj, wymieszać drewnianą łyżką. Formę wysmarować tłuszczem, posypać bułką tartą i wylać na to ciasto. Piec ok. 40 minut w temp. 170o C. Jabłka obrać, zetrzeć na grubych oczkach i odcisnąć sok. Galaretki rozpuścić każdą w pół szklanki wody i ostudzić. Żółtą wlać do jabłek i wymieszać. Ubić Śnieżkę i dodać czerwoną galaretkę. Złożenie: biszkopt, jabłka, śmietana. Posypać czekoladą. MEDUZA Ciasto: 2 szklanki mąki pszennej, tortowej, 6 dużych jabłek, 1,5 szklanki cukru kryształu, 4 jajka, 1 szklanka siekanych orzechów, 1 łyżeczka proszku do pieczenia, 1 łyżeczka sody oczyszczonej. Krem: 3 żółtka, 3 łyżki cukru, 1 łyżka mąki ziemniaczanej, 1 puszka ananasów, 2 galaretki cytrynowe lub ananasowe, 1 kostka masła. Jabłka obrać, pokroić w grubszą kostkę i zasypać 1 szklanką cukru, odstawić na 2 godziny. Białka ubić na sztywną pianę ze szczyptą soli, dodać resztę cukru, ubijać. Następnie dodać żółtka i lekko wymieszać. Potem dodać pokrojone jabłka (z sokiem, który się wytworzył), przesianą przez sito mąkę, 15 dag ryżu, 0,5 l mleka, 10 dag rodzynek, 3 jajka, 3 małe jabłka, 6 łyżeczek borówek do mięs, 10 dag cukru, 10 dag masła, 0,5 torebki cukru waniliowego. Ryż ugotować w osolonym mleku, przepłukać go zimną wodą i dobrze odsączyć. Rodzynki namoczyć. Żółtka utrzeć na puch z masłem i cukrami. Połączyć masę z ryżem, dodać rodzynki i ubite białka jajek. Wyłożyć do wysmarowanej masłem żaroodpornej formy. Jabłka przekroić na pół i wydrążyć gniazda nasienne, włożyć w nie borówki. Ułożyć jabłka na ryżu. Zapiekać w piekarniku nagrzanym do 200o C przez 45 minut. Przepisy zebrała Lucyna Lesińska USŁUGI Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. *** Naprawa sit żaluzjowych do kombajnu, klepisk, podsiewaczy, regeneracja siłowników i rozdzielaczy. Wykonywanie wałków i kół zębatych według wzoru. Sprzedaż pasów napędowych, opon wielkogabarytowych, łożysk oraz pomp głębinowych. Wiadomość: tel. kom. 509349400, gm. Gronowo Elbląskie. KUPIĘ Przyczepę-wywrotkę o ład. 4 t lub 4,5 t, ładowacz Cyklop lub Troll, siewnik Poznaniak, ciągnik Ursus 914, 1224 lub C-360. Wiadomość: tel. kom. 792259537. *** Kombajn, szer. rob. 3 m, pług 3-skibowy, używany, zachodni oraz starą cegłę i drewno z rozbiórki. Wiadomość: tel. kom. 727571009. *** Przyczepę-wywrotkę o ład. 4,5 do 8 t. Wiadomość: tel. 664477002. SPRZEDAM Kombajn zbożowy Fortschritt 512. Wiadomość: tel. kom. 506610728. *** Ładowacz czołowy Tur do ciągnika C-360, pług PHX 4-skibowy, zawieszany, rozrzutnik obornika Fortschritt o ład. 10 t na tandemie i ładowacz Cyklop przyczepiany. Wiadomość: tel. kom. 502058584 lub tel. (55) 276 15 97. *** Gospodarstwo rolne o pow. 5 ha z zabudowaniami (chlewnia, obora, garaż, dom dwurodzinny). Wiadomość: tel. kom. 886863808, gmina Debrzno. *** Rozwerk (kierat) nr EC-3, cena – 900 zł, wagę, cena – 50 zł, maselnicę do mleka, cena - 20 zł. Wiadomość: tel. (58) 352 29 81. *** Kolumnę parnikową H002 do parowania ziemniaków i opielacz ciągnikowy do buraków 5-rzędowy. Stan bardzo dobry. Wiadomość: tel. kom. 692278474. *** Opryskiwacz Pilmet o poj. 1000 l, szer. rob. 15 m z automatyką; przyczepę do zwożenia pęków 120 x 120 (18 szt.); ścinacz zielonek Z368; agregat zawieszany Agropol do upraw przedsiewnych. Wiadomość: tel. kom. 698906321 lub (55) 267 90 33. Siewnik zbożowy Poznaniak, szer. rob. 2,5 m. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 660787752. *** Ciągnik MTZ 82, agregat uprawowo-siewny, szer. rob. 3 m, pług 4-skibowy, prasę do słomy kostkującą, przyczepę do zbioru kiszonek i zboża o ład. 4,5 t. Wiadomość: tel. kom. 518304549. *** Odpady paszowe z ziemniaków jadalnych, koryta kamionkowe dla świń, autokarmniki plastikowe, klatki porodowe, wygrodzenia dla macior luźnych, przetrząsaczo-zgrabiarkę. Wiadomość: tel. kom. 697580947 lub 605857362. *** Dom w mieście, stan surowy, zamknięty (300 m2); działkę rekreacyjną nad jeziorem w Jaromierzu; agregat prądotwórczy dużej mocy; hale o wym. 12 x 30 x 6,5 m i 40 x 10 x 4 m (stalowe oraz blacha); maszyny rolnicze: ciągnik 914, opryskiwacz, rozrzutnik nawozów, siewnik talerzowy, brony, wały, pług; przyczepy (3 szt.); garaż samochodowy; taśmy do obrywarki fasoli; przyczepy do balotów słomy, zbiornik o poj. 4000 l. Wiadomość: tel. kom. 783043724, Kwidzyn. *** Pług 4-skibowy obracalny cena 7,5 tys. zł, rozsiewacz do nawozów Amazone 2-tarczowy, szer. rob. 3 m, cena 2 tys. zł oraz siewnik zbożowy Famarol, szer. rob. 3 m, cena 7 tys. zł. Stan maszyn dobry. Wiadomość: tel. kom. 514072871, Damnica, powiat słupski. *** Gorczycę na poplony. Wiadomość: tel. kom. 664144567, pow. kościerski. *** Ciągnik John Deere 3040, 95 kM, stan b. dobry, kabina komfort, wspomaganie kierownicy, przebieg 1400 mth, r. prod. 1987; ciągnik Massey Ferguson 575, 75 kM, nowe opony, kabina komfort, wzmacniacz momentu, komplet zaczepów; dmuchawę do siana, opryskiwacz Termit o poj. 400 l, lance 10 m; rozdrabniacz Bąk, stan idealny; beczki do kiszenia ogórków, koła bliźniaki, rozmiar 34 ze sprzęgami. Wiadomość: Kwidzyn, tel. kom. 504626142. *** Sadzonki truskawek z dowozem do gospodarstwa. Wiadomość: tel. kom. 501599332. *** Jałówki 100% limousine (8 szt.) bardzo spokojne, bezrożne, po doskonałych rodzicach (wnuki słynnego buhaja francuskiego Napoleona nr FR 8797013359), stado pod oceną PZHiPBM. Wiadomość: tel. kom. 609850331, pow. lęborski. *** NIERUCHOMOŚCI Północ – Południe ul. Sienkiewicza 17, 82-100 Nowy Dwór Gdański tel. (55) 261-08-86 e-mail: [email protected] DOMY NA SPRZEDAŻ: 1) Tuja – piękna nieruchomość, usytuowana na działce o pow. 0,1860 ha. Stan techniczny dobry, po remoncie. Zabudowania gospodarcze 65,5 m2, plus poddasze do zagospodarowania i ziemianka na przetwory. W ogrodzie kampo-bus typu holenderskiego oraz duża, drewniana altana do wykorzystania na biuro lub wynajem pokoi. Nieruchomość częściowo umeblowana. TEL. (55) 261 08 86 CENA – 430 000 PLN 2) Jeziernik – wyjątkowo malowniczo położona nieruchomość o pow. 0,7060 ha zabudowana domem mieszkalnym do remontu, a częściowo do rozbiórki wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Możliwość zakupu 1/2 domu z gruntem o pow. 0,52 ha do remontu wraz z zabudowaniami za cenę 125.000 zł lub 1/2 domu do rozbiórki z gruntem o pow. 0,186 ha za cenę 85.000 zł. TEL. (55) 261 08 86 CENA za całość - 210 000 PLN DZIAŁKI NA SPRZEDAŻ: 1) Działka (lub dwie działki – każda po 1000 m) położona na ślicznym terenie w Piaskowcu (Ostaszewo). Działka (działki) posiada warunki zabudowy i zagospodarowania terenu. TEL. (55) 261 08 86 CENA – 55 000 PLN 2) Krynica Morska – atrakcyjna działka pod zabudowę mieszkalno-usługową. Położenie od strony Zalewu Wiślanego. Dojazd do działki drogą asfaltową. Powierzchnia 2942 m2. Wymarzone miejsce na dom i wypoczynek lub działalność wczasową. TEL. (55) 261 08 86 CENA – 1 177 000 PLN Sprzedam wapno rolnicze z dowozem. Wiadomość: tel. (89) 539 94 47. Ciągnik Ursus C-360, kultywator podorywkowy 13-zębowy,opryskiwacz o poj. 650 l i szer. rob. 12 m, kuce walijskie. Wiadomość: tel. kom. 608075820. *** Skrzynię biegów, skrzynię pośrednią do ciągnika Ursus 1224, silnik SW400 turbo. Wiadomość: tel. kom. 721344340 *** Działkę rolną o pow. 1 ha, przyczepę-wywrotkę, ciągnik C-330. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 794776705. *** Agregat uprawowo-siewny rototiller, szer. rob. 3 m; siewnik Hassia; pług Atlas 4-skibowy, zabezpieczenia hydrauliczne; pług 4-skibowy, sztywne korpusy; rozsiewacz do nawozów o poj. 1500 l, szer. rob. 18 m. Wiadomość: tel. kom. 664253154. *** Samochód osobowy Toyota Yaris, poj. 1,0, r. prod. 2003. Wiadomość: tel. kom. 605042269. *** Rozrzutnik obornika Fortschritt na tandemie o ład. 10 t, Tur do ciągnika C-360 oraz ładowacz Cyklop. Wiadomość: tel. kom. 502058584. *** Gospodarstwo rolne o powierzchni 3,55 ha wraz z budynkami. Możliwość podziału na działki budowlane posiadam plan zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Wiadomość: Bartoszylas, gm. Stara Kiszewa, tel. (58) 684 30 99, tel. kom. 514142232 lub 515462993. *** Kombajn Bizon Record, rok prod. 1996, stan bardzo dobry. Wiadomość: Gościszewo, gm. Sztum, tel. kom. 605247281. *** Mieszkanie dwupokojowe w Starym Polu. Wiadomość: tel. kom. 503126579. *** Gospodarstwo rolne o pow. 15 ha z budynkami w Lasowicach Małych, gm. Malbork. Wiadomość: tel. kom. 692509635. *** Rozrzutnik do obornika jednoosiowy, opielacz ciągnikowy, przetrząsaczo-zgrabiarkę 5-gwiazdową, beczkę ocynkowaną o poj. 2000 l. Wiadomość: tel. kom. 888760041. Ciąg dalszy ofert sprzedaży na str. 29 Przypominamy, że drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane w naszym miesięczniku bezpłatnie. Ogłoszenia można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt Św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl ODDZIAŁY Oddział w Starym Polu Oddział w Strzelinie 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 76-200 Słupsk 2 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów tel. 59 822 27 52 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn tel. 55 261 34 59 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd. tel. 58 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice tel./fax 52 397 41 12 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork tel. 59 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum tel. 55 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów tel. 59 834 24 34 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole tel. 55 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Lecha 12, 83-110 Tczew tel. 58 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Gdańsk ul. Trakt Św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk tel. 58 326 39 22 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd. tel. 55 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo tel. 58 672 13 09 e-mail: [email protected] BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy tel./fax 58 681 42 67 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck tel. 58 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna tel./fax 58 686 66 23 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. 59 847 12 81 e-mail: [email protected] WYDAWCA: POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU Dział reklamy i prenumeraty: tel. 58 688 20 11, 58 688 21 50 fax 58 688 22 52 e-mail: [email protected] Redaktor naczelna: Bożena Korzańska, tel. 55 270 11 32, e-mail: [email protected] Redakcja: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 80-001 Gdańsk, ul. Trakt Św. Wojciecha 293 Kolegium redakcyjne: mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena Korzańska, mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska, mgr Beata Wójcik Skład komputerowy: Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska Korekta: mgr Lucyna Lesińska Nakład 4 200 egz. Cena 1 egz. - 2 zł PRENUMERATA: Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR w Gdańsku, PKO S.A. Nr 91 1240 1268 1111 0010 3636 0465 CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00zł + 12,00zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00zł + 22,00zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy PZDR CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane: cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 – 1,60 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - cała strona - 1200 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - ½ strony - 720 zł + VAT reklama kolorowa na okładce II i III - 1400 zł + VAT reklama kolorowa na okładce IV - 1800 zł + VAT zamieszczenie wkładki reklamowej (kartka formatu A4) - 500 zł + VAT Redakcja nie zwraca tekstów nie zamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać pocztą. Druk: Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB”, ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. 58 522 30 29