SZKOLNY BANK TRUDNYCH POJĘĆ

SZKOLNY BANK TRUDNYCH POJĘĆ
POJĘCIA Z RELIGII
Tabernakulum (łac. tabernaculum: namiot) – w chrześcijaństwie,
głównie w kościołach katolickich mała, zamykana na klucz szafka,
umieszczona najczęściej w tylnej części prezbiterium. Jest ono miejscem
przechowywania Przenajświętszego Sakramentu.
Liturgia – publiczna forma kultu religijnego, dotycząca całokształtu
zrytualizowanych, zbiorowych i ściśle określonych czynności sakralnych,
ustalonych przez kapłanów danej religii.
Konfesjonał – (łac. confessio, - wyznawać) – mebel kościelny
(znajdujący się w każdym kościele katolickim) w kształcie zabudowanego
krzesła z klęcznikami (bardzo często bogato zdobionego) przy którym
kapłan wysłuchuje spowiedzi. Penitent wyznaje swoje grzechy przed
kapłanem, czyni to na klęczniku. Zamontowane kraty (najczęściej
zasłonięte tkaniną) mają gwarantować zachowanie intymności.
Paruzja, Dzień Pański według Nowego Testamentu oznacza
zapowiadany przez proroków powrót Chrystusa na świat w chwale pod
koniec dziejów, jako triumfatora nad złem, wskrzesiciela umarłych
i sędziego świata. Jej źródłami biblijnymi są słowa Jezusa z Ewangelii,
komentarze św. Pawła i Apokalipsa Świętego Jana.
Adwent (łac. Adventus – przyjście) – w kościołach chrześcijańskich okres
trwający od I nieszporów niedzieli poprzedzającej Święto Bożego
Narodzenia do 24 grudnia, okres przypominający oczekiwanie na
powtórne przyjście Jezusa Chrystusa. Jednocześnie jest to czas
poprzedzający pamiątkę pierwszego przyjścia – wcielenia, znanego pod
nazwą narodzin Chrystusa.
POJĘCIA Z JĘZYKA POLSKIEGO
Alegoria – motyw lub zestaw motywów, który poza znaczeniem
dosłownym ma jeszcze inne, ukryte i domyślne. Jest ono stałe
i jednoznaczne, tzn., że alegorii zawsze jest przypisane tylko jedno
znaczenie ukryte. Przykładowo kościotrup to alegoria śmierci, a mrówka
pracowitości.
Symbol – znak, przedmiot, pojęcie mające poza znaczeniem dosłownym
inne, ukryte. Symbol jest w przeciwieństwie do alegorii wieloznaczny –
istnieją różne możliwości odczytania symbolu, odbiorca proponuje własną
jego interpretację. Przykładowo w „Małym Księciu” Król jest symbolem
żądzy władzy, Róża miłości, kobiety, studnia – symbolem życia, ukrytego
skarbu.
Środki stylistyczne (artystyczne) – elementy języka, które dzięki temu,
że pozwalają w sposób sugestywny i oryginalny wyrażać myśli i uczucia
nadawcy – mają na celu pobudzenie wyobraźni odbiorcy, wywołanie
u niego określonych emocji. Rzadko używane są w języku codziennym,
charakteryzują przede wszystkim literaturę, głownie poezję.
Wśród najważniejszych należy wyróżnić:
o apostrofa – bezpośredni zwrot do osoby, bóstwa, zjawiska, idei;
o epitet – określenie rzeczownika wyrażone najczęściej za pomocą
przymiotnika, imiesłowu przymiotnikowego lub rzeczownika;
o metafora (przenośnia) – zestawienie dwu lub więcej wyrazów, które
osobno znaczą co innego, a w zestawieniu nabierają nowego
znaczenia, zwanego znaczeniem metaforycznym;
o onomatopeja (dźwiękonaśladownictwo) - polega na wprowadzeniu do
utworu
wyrazów
dźwiękonaśladowczych
bądź
tworzenie
dźwiękonaśladowczych układów głoskowych;
Paradoks to myśl, sformułowanie, w którym zostały zestawione ze sobą
treści wzajemnie się wykluczające. Funkcja paradoksu polega na
zaskoczeniu i zadziwieniu odbiorcy.
Sielanka, zwana inaczej idyllą, obejmuje utwory tematycznie z życiem
prostych ludzi, pasterzy i rolników, ma postać lirycznego monologu lub
dialogu, bardzo często o miłosnym charakterze.
POJĘCIA Z HISTORII
Archeologia – nauka zajmująca się badaniem przeszłości na podstawie
źródeł pozyskanych w wyniku wykopalisk lub innych materialnych
śladów opisujących wczesne okresy działalności człowieka.
Era – okres dziejów ludzkości zapoczątkowany wydarzeniami
o przełomowym charakterze (od nich liczone są lata owej ery).
Rewolucja – gwałtowne przewroty powodujące zmiany w różnych
dziedzinach życia np. rewolucja przemysłowa, rewolucja obyczajowa,
rewolucja polityczna.
Rycerz – osoba wchodząca w skład uprzywilejowanego stanu rycerstwa,
zobowiązana do służby wojskowej, za którą uzyskiwała od władcy
ziemię.
Przywileje szlacheckie – akty prawne wydawane w Rzeczpospolitej
przez króla w formie przywilejów zwalniających szlachtę od świadczenia
określonych obowiązków na rzecz państwa, a także nadające jej znaczne
uprawnienia polityczne, prawne, gospodarcze i społeczne.
POJĘCIA Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE
Demokracja – dosłownie – władza ludu (z greckiego: demos – lud,
kratos – władza). To typ ustroju, w którym władzę sprawują wszyscy
obywatele, a decyzje są podejmowane zgodnie z wolą większości.
Obecnie, mówiąc o demokracji, mamy na myśli nie tyle ustrój, ile złożony
system społeczno – polityczny, charakteryzujący się: udziałem obywateli
w życiu publicznym, wysokimi standardami moralnymi polityków,
dbaniem o ochronę praw jednostki.
Polityka – dziedzina życia społecznego związana ze sprawowaniem
władzy. Różne grupy społeczne, partie polityczne i organizacje dążą do
realizacji swojej wizji państwa i własnych interesów przez sprawowanie
władzy politycznej albo zdobycie na nią wpływu. Czyli, jeżeli ktoś mówi,
że nie interesuje się polityką, też uprawia politykę.
Prawa człowieka – prawa i wolności przysługujące każdej jednostce
ludzkiej. Prawa te wynikają z przyrodzonej godności ludzkiej, są
niezbywalne, nienaruszalne i powszechne. Istnieją niezależnie od
jakiejkolwiek władzy – władza nie może ich nikomu nadać czy odebrać.
Specjalnym rodzajem tych praw są prawa dziecka.
Stereotyp – uproszczony i schematyczny pogląd lub zbiór przekonań na
temat rzeczywistości społecznej, oparty na niepełnej lub fałszywej
wiedzy i uprzedzeniach. Stereotypy mają często wartościujący
charakter – np. jedną grupę oceniają jednoznacznie pozytywnie, innej
przypisują wyłącznie cechy negatywne.
Rynek – mechanizm umożliwiający nieustanną konfrontację
konkurujących ze sobą sprzedawców oraz nabywców rożnych towarów
i usług, którzy deklarują, co i za jaką cenę gotowi są sprzedawać bądź
kupować. W efekcie „gry rynkowej” ustalane są ceny towarów i usług,
a pośrednio regulowana jest działalność gospodarcza.
POJĘCIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO
● it’s not my cap of tea = not my type, taste (to nie w moim guście)
● it’s raining cats and dogs = it’s raining heavily (okropnie leje deszcz)
● to cost an arm a leg = be very expensive (coś kosztuje bardzo drogo)
● be a silly Billy = be foolish ( być głupcem)
● once in a blue moon = very rarely (bardzo rzadko)
POJĘCIA MATEMATYCZNE
Suma – wynik dodawania (liczb, wektorów, funkcji itp.) Liczby, które
dodajemy nazywają się składnikami sumy.
Różnica – wynik odejmowania; dotyczy nie tylko liczb, lecz także
funkcji, wektorów, zbiorów i innych. Odjemna to element, od którego
w działaniu odejmowania odejmuje się drugi element, zwany
odjemnikiem.
Iloraz – wynik dzielenia. W działaniu dzielenia obiekt, który podlega
dzieleniu to dzielna, obiekt, przez który dzielimy nazywamy dzielnikiem.
Iloczyn – wynik mnożenia. Wynik otrzymany przez mnożenie kilku liczb,
wektorów, macierzy itp. Mnożone elementy nazywamy czynnikami.
Procent – jeden procent (1%) to setna część całości
(znak % po łacinie czyta się pro centum i oznacza na sto).
1%=1:100=0,01, 100% = 1.
Jeden procent pewnej liczby a, to setna część tej liczby, oznaczamy 1%a.
POJĘCIA FIZYCZNE
Uziemienie – połączenie przewodnikiem elementu obwodu elektrycznego
lub urządzenia z ziemią w celu zapewnienia bezpieczeństwa.
Światłowód – przezroczysty pręt, włókno służące do przesyłania światła.
Echosonda – urządzenie stosowane do pomiaru głębokości dna
zbiorników wodnych.
Dyfuzja – to samorzutne
np. rozchodzenie się zapachów.
mieszanie
się
różnych
substancji
Ciężar ciała – siła z jaką Ziemia lub inna planeta przyciąga ciało.
POJĘCIA CHEMICZNE
Atom – najmniejsza cząstka pierwiastka chemicznego zachowująca jego
właściwości chemiczne.
Jon – cząstka złożona z jednego lub kilku połączonych atomów mająca
ładunek dodatni lub ujemny.
Cząsteczka – zbiór połączonych ze sobą co najmniej dwóch atomów.
Wartościowość – liczba wiązań jakie tworzy dany atom z innym atomem
lub atomami.
Dysocjacja – rozpad cząsteczki związku chemicznego na jony pod
wpływem wody.
POJĘCIA BIOLIGICZNE
Akomodacja – zjawisko dostosowania się oka do oglądania przedmiotów
znajdujących się w różnych odległościach.
Fermentacja – ( oddychanie beztlenowe ) beztlenowy rozkład glukozy
w celu uzyskania energii, który zachodzi w komórkach bakterii, grzybów
i mięśniach po dużym wysiłku.
Owulacja – inaczej jajeczkowanie, uwolnienie komórek jajowych
z jajnika
Recykling – odzyskiwanie i powtórne wprowadzenie do użytku
surowców, na przykład szkła, papieru, metali, tworzyw sztucznych
Destruent – organizm rozkładający związki organiczne, szczególnie
szczątki obumarłych roślin i zwierząt
POJĘCIA GEOGRAFICZNE
Wietrzenie, rozpad mechaniczny i rozkład chemiczny skał wskutek
działania energii słonecznej, powietrza, wody i organizmów. Zachodzi na
powierzchni Ziemi i w jej przypowierzchniowej strefie, zwanej strefą
wietrzenia (głębokość
od
kilku do kilkudziesięciu metrów).
Erozja [łac.], zespół procesów powodujących żłobienie i rozcinanie
powierzchni skorupy ziemskiej przez wody, lodowce i wiatr, połączone
z usuwaniem powstających produktów niszczenia.
Migracja [łac.], proces przemieszczeń przestrzennych ludzi, zmiany
miejsca zamieszkania (pobytu) osób, które przenoszą się z miejsca
pochodzenia (miejsca wyjazdu) do miejsca przeznaczenia (miejsca
przyjazdu).
Konurbacja [łac.], typ policentryczny – aglomeracji miejskoprzemysłowej, najczęściej silnie zindustrializowanej, w której żadne
miasto nie ma znaczenia dominującego (np. GOP na Górnym Śląsku,
Zagłębie Ruhry w Niemczach, Zagłębie Donieckie na Ukrainie).
Aglomeracja – zespół miejski, którego centrum stanowi jedno, duże
miasto,
otoczone
mniejszymi
miastami,
podporządkowanymi
dominującemu centrum, np.: aglomeracje Warszawy, Łodzi, Krakowa.
POJĘCIA INFORMATYCZNE
Bit – najmniejsza porcja informacji, reprezentowana przez cyfrę
dwójkową, która przyjmuje wartość 0 lub 1
Bajt – jednostka informacji złożona z ośmiu bitów, wykorzystywana
w komputerze do reprezentowania logicznej jednostki informacji,
np. znaku lub kodu rozkazu. Bajt jest często utożsamiany ze znakiem,
gdyż wystarcza do zapamiętania każdego znaku kodu ASCII. Bajt jest
powszechnie stosowany jako jednostka pojemności pamięci komputera,
zwłaszcza w swoich wielokrotnościach.
Program komputerowy – Zestaw poleceń przeznaczonych do wykonania
przez
komputer,
powodujących
jego
działanie
zgodnie
z zamierzeniem użytkownika. Program może być zapisany w jednym
z języków programowania, ale przed wykonaniem go przez komputer
musi zostać przetłumaczony na kod maszynowy, czyli ciąg rozkazów dla
procesora.
Spacja – pojedynczy odstęp w tekście. Uzyskuje się go za pomocą
najdłuższego klawisza na klawiaturze, jedynego klawisza naciskanego
kciukami.
Akapit – wydzielony fragment tekstu, na ogół zawierający tematycznie
wyodrębnioną i spójną całość. Akapit wyróżnia się przez wcięcie jego
pierwszego wiersza lub przez większe odstępy przed pierwszym wierszem
i po ostatnim wierszu. W edytorze tekstu to fragment tekstu pomiędzy
kolejnymi wciśnięciami klawisza [Enter].
POJĘCIA PLASTYCZNE
Collage – technika plastyczna polegająca na zestawianiu na płaszczyźnie
wycinków różnych materiałów w zamierzona całość kompozycyjną za
pomocą rożnych technik montażu. Pierwsi collage zastosowali kubiści –
Pablo Picasso, Georges Braque.
Kicz – potoczna nazwa określająca przedmiot sztuki jako tandetny,
bezwartościowy lub zbyt łatwy w odbiorze.
Martwa natura – w malarstwie ukazanie grupy przedmiotów, ułożonych
atrakcyjnie pod względem kompozycyjnym, w ciekawej scenerii świetlnej
i kolorystycznej. Jako samodzielny temat zaczęła funkcjonować we
Włoszech na początku XVI wieku. Jako odrębny gatunek malarstwa
rozwinęła się przede wszystkim we Flandrii i Holandii w XVII wieku.
Paleta – rodzaj płytki wykonanej z twardego drewna, porcelany, blachy
lub kamienia służącej do rozrabiania i mieszania farb.
Wernisaż – uroczyste otwarcie nowej wystawy obrazów.
POJĘCIA MUZYCZNE
A cappella (z wł.) = dosł.: jak w kaplicy, w dalszym znaczeniu – w stylu
kościelnym) określenie muzyki przeznaczonej na chór bez towarzyszenia
instrumentalnego.
Allegro (z wł.) = oznacza wesoło, ruchliwie.
1. Jest to określenie szybkiego tempa.
2. Określenie tytułowe samodzielnego utworu instrumentalnego,
np. pierwszej części sonaty, symfonii, kwartetu, koncertu,
utrzymywanych w tempie allegro.
Batuta (z wł. battuta = uderzenie, takt; zob. a battuta) – pałeczka
dyrygencka; pod batutą - pod kierownictwem danego dyrygenta.
Gama (z gr. gamma = trzecia litera alfabetu greckiego) – to osiem
dźwięków następujących kolejno po sobie. Gama może być durowa –
majorowa lub molowa - minorowa.
Interwał (z łac. intervallum = odległość, ograniczona przestrzeń) – jest
to odległość między dwoma dźwiękami, współbrzmienie dwóch
dźwięków. Interwały mogą być: czyste, wielkie, małe, zmniejszone
oraz zwiększone.
POJĘCIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO
die Eltern - der Vater und die Mutter.
die Grundschule - hier lernen die Kinder im Alter 6 - 12 Jahre.
Österreich - deutschsprachiges Land.
Eintopf - etwas zum Essen, Gemüsesuppe mit Fleisch oder Würstchen.
der Schüler - die Person, die die Schule besucht.