informacja

Broszura Instytutu
Matki i Dziecka na temat
najważniejszych zasad
profilaktyki w odniesieniu
do wirusa HPV
oraz raka szyjki macicy
Czym jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)?
Czy już zawsze będę zarażona wirusem HPV?
Istnieje ponad 100 typów wirusa brodawczaka (Human Papillomavirus– HPV).
Około 30 typów z nich odpowiedzialnych jest za infekcje narządów moczowopłciowych kobiet i mężczyzn, a blisko 15 przypisywany jest charakter onkogenny.
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego stanowi istotny czynnik rozwoju raka
szyjki macicy, który na świecie jest drugim, co do częstości, nowotworem złośliwym
występującym u kobiet. W Polsce jest on na 4 miejscu wśród zachorowań oraz na 7
miejscu wśród zgonów na nowotwory złośliwe kobiet.
Choć większość infekcji HPV ulega samoistnemu wyleczeniu w ciągu 6 miesięcy do
2 lat, ich przebycie nie daje odporności i nie zapobiega ponownemu zakażeniu, wzrasta natomiast ryzyko wystąpienia zakażenia przetrwałego, które obecnie uważane
jest za główny czynnik rozwoju raka szyjki macicy. Zdecydowana większość zakażeń
ustępuje samoistnie u kobiet do 35 roku życia.
W jaki sposób mogę zarazić się wirusem HPV?
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) przenoszony jest przede wszystkim drogą kontaktu płciowego. Do zakażenia może dojść już przy pierwszym stosunku płciowym,
a ryzyko zakażenia tym wirusem utrzymuje się przez cały okres aktywności seksualnej. Przebycie infekcji nie daje odporności i nie zapobiega ponownemu zakażeniu.
Niektóre źródła podają, że 50-80% kobiet przebywa w swoim życiu infekcję HPV. W
tym połowa z nich zarażona zostaje typami onkogennymi wirusa.
Jakie są główne czynniki zakażenia wirusem HPV?
• Wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego
• Częste kontakty płciowe
• Duża liczba partnerów seksualnych
• Aktywne życie płciowe przed zakażeniem
• Nieprawidłowe wyniki badań cytologicznych w wywiadzie
• Przebyte choroby weneryczne
• Zmiany zapalne pochwy i sromu
Jakiej grupy wiekowej kobiet dotyczy wirus HPV oraz rak szyjki
macicy?
Do zakażenia może dojść już przy pierwszym stosunku płciowym. Największe rozpowszechnienie infekcji HPV, czyli odsetka kobiet zakażonych wirusem HPV, dotyczy kobiet między 20–40 rż. Choć z wiekiem odsetek częstości zakażeń HPV spada, wzrasta odsetek przetrwałej formy zakażenia. W przypadku raka szyjki macicy
krzywa zachorowalności wzrasta od 30–35 rż. do 45–59 rż., potem maleje. Krzywa
umieralności na raka szyjki macicy rośnie od 35–39 rż.
Test na obecność wirusa HPV
Badanie mRNA wirusa HPV jest badaniem, w którym wykorzystuje się metodę analizy molekularnej transkryptów mRNA genów wirusów HPV 16,18,31,33,45 (wysoko onkogennych) odpowiedzialnych za nowotworzenie. Jest to metoda, która w
przeciwieństwie do metody oznaczania DNA wirusów HPV, dostępnej w większości
ośrodków, polega na wykrywaniu zakażeń przetrwałych, a nie tylko aktywnych w
momencie wykonywania badania. Obecność mRNA w komórkach nabłonka szyjki
macicy wskazuje na duże ryzyko rozwinięcia się dysplazji i/lub raka szyjki macicy w
ciągu kilku-kilkunastu lat.
Dlaczego warto zrobić test na obecność wirusa HPV metodą
mRNA?
Informacja czy kobieta przeszła zakażenie wirusem jest bardzo istotna ze względu
na konieczność zachowania regularnych wizyt kontrolnych u lekarza ginekologa
z punktu widzenia dalszego postępowania profilaktyczno-klinicznego. Polska
zajmuje jedno z czołowych miejsc w Europie pod względem liczby zgonów spowodowanych rakiem szyjki macicy. Wynika to właśnie z niskiej zgłaszalności na
badanie cytologiczne i braku możliwości wykrywania raka szyjki macicy we wczesnym okresie rozwoju.
Jaki jest związek wirusa HPV z rakiem szyjki macicy?
Podstawowym czynnikiem rozwoju raka szyjki macicy jest przetrwałe zakażenie
onkogennym typem wirusa brodawczaka ludzkiego. Do najbardziej onkogennych
typów wirusa zaliczamy HPV 16, 18, 31, 33, 45. Według aktualnie dostępnych danych
99,7% raków szyjki macicy wykazuje obecność DNA HPV różnych typów.W przypadku 20% kobiet zakażonych onkogennym typem wirusa wbudowuje on swoje DNA
w genom komórki gospodarza inicjując przetrwałą infekcję wirusową, czego tradycyjnymi testami nie można zbadać. Długoletnia obecność wirusa jest podstawowym
czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój zmian molekularnych prowadzących do inicjacji procesu karcynogenezy. Czas jaki mija od rozwoju zakażenia do powstania
rzeczywistego stanu przedrakowego, jakim jest śródnabłonkowa neoplazja szyjki
macicy (CIN), to średnio 7- 10 lat. Kolejne 3-5 lat musi upłynąć, aby z etapu CIN proces karcynogenezy doprowadził do rozwoju przedinwazyjnego, a następnie inwazyjnego raka szyjki macicy.
Główne i prawdopodobne czynniki rozwoju raka szyjki macicy
Główne
• Zakażenie HPV 16/18 i innymi typami onkogennymi
• Wiek
• Wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego
• Duża liczba partnerów płciowych
• Duża liczba porodów- zwłaszcza odbytych w młodym wieku
• Palenie papierosów
• Niski status socjoekonomiczny
• CIN 2 i CIN 3 w wywiadzie
(czynniki główne mają bezpośredni lub pośredni związek z karcynogenem, którym
jest przewlekle zakażenie wirusem HPV nabłonka wielowarstwowego płaskiego
szyjki macicy)
Prawdopodobne
• Wieloletnie stosowanie leków antykoncepcyjnych
• Dieta uboga w antyoksydanty
• Częste stany zapalne pochwy wywołane przez Chlamydia trachomatis, Dwoinkę
rzeżączki, HSV-2, EBV, CMV
• Współistniejące zakażenie HIV
Opracowanie:
Dr Monika Hanyż, Klinika Położnictwa i Ginekologii, Instytut Matki i Dziecka
Dr Urszula Tarnowska, Klinika Położnictwa i Ginekologii, Instytut Matki i Dziecka
Dr n. med. Katarzyna Markiewicz, Zakład Immunologii Klinicznej, Instytut Matki i Dziecka
Jakie są obowiązujące w Polsce zasady programu profilaktyki
raka szyjki macicy?
• Coroczne badanie cytologiczne powinno być wykonywane u wszystkich kobiet
po ukończeniu 25 rż. (najpóźniej 30 rż.), a w przypadku wczesnego rozpoczęcia
współżycia płciowego, nie później niż 3 lata po inicjacji seksualnej.
• Prawidłowe 3 kolejne wyniki wymazów cytologicznych i brak czynników ryzyka
zachorowania na raka szyjki macicy pozwalają na prowadzenie badania przesiewowego co 3 lata.
• Uzupełniającym elementem programu profilaktyki raka szyjki macicy jest test
na obecność onkogennego typu HPV, jakim jest wykonanie testu mRNA HR HPV
(wykrywa on proces transkrypcji genów odpowiedzialnych za powstawanie nowotworów szyjki macicy pięciu wysokoonkogennych wirusów: 16, 18, 31, 33, 45). Dodatni wynik tego testu informuje, że kobieta jest w grupie bardzo wysokiego ryzyka
rozwoju CIN i raka szyjki macicy.
Odpowiedzialna miłość na 5+
1. Unikaj przygodnych kontaktów seksualnych
2. Podczas przygodnych kontaktów seksualnych zawsze używaj prezerwatyw
3. Pozostawaj w stałej relacji seksualnej z jednym partnerem
4. Pozostawaj w układzie partnerskim opartym na wierności i zaufaniu
5. Unikaj częstej zmiany partnerów seksualnych
Pamiętaj, że każdy kontakt wydzielin i śluzówek okolic genitalnych, również bez
penetracji pochwy, a nawet, choć w mniejszym stopniu, stosunek z użyciem prezerwatywy, mogą nieść ze sobą potencjalne ryzyko przeniesienia wirusa HPV.
Bibliografia
1. Ginekologia Onkologiczna, red. Janina Markowska, Wrocław: wyd. Urban& Partner, 2006 r.,
Rozdziały: Epidemiologia, Epidemiologia raka szyjki macicy, Etiopatogeneza raka szyjki macicy.
Rola infekcji wirusowych w etiopatogenezie raka szyjki macicy.
2. Ginekologia Onkologiczna, red. Jan Kornafel, Skrypt, Rozdział: Rak szyjki macicy; www.puo.pl/
PDF/ginekologia.pdf.
3. Rak szyjki macicy, red. M. Spaczyński, W. Kędzia, E. Nowak – Markwitz, wyd. PZWL, Warszawa
2009.
4. Praktyczna ginekologia onkologiczna, red. M. Spaczyński, W. Kędzia, E. Nowak – Markwitz,
Poznań: wyd. Exemplum, 2012 r.
5. Rekomendacje PTG dot. postępowania w przypadku nieprawidłowego wyniku przesiewowego
badania cytologicznego z dn. 19.12.2008r.