Portugalski dla początkujących
Transkrypt
Portugalski dla początkujących
WPROWADZENIE Wiele osób uwa¿a jêzyk portugalski za jêzyk egzotyczny. Niewielki kraj, jakim jest Portugalia, po³o¿ony w najbardziej wysuniêtym na po³udniowy zachód zak¹tku Europy, wydaje siê byæ odleg³ym, zamorskim pañstwem. Jednak ma³y nie zawsze znaczy s³aby i przyk³ad Portugalii doskonale to potwierdza. Wielkie odkrycia piêtnasto- i szesnastowiecznych portugalskich ¿eglarzy w znacznej mierze ukszta³towa³y obecn¹ mapê œwiata, a jêzyk zdobywców oceanów dotar³ w ró¿ne miejsca globu. Dziœ portugalski jest szóstym jêzykiem na œwiecie, bior¹c pod uwagê liczbê pos³uguj¹cych siê nim osób. Mówi nim na co dzieñ blisko 250 milionów ludzi – w Portugalii, Brazylii, Mozambiku, Angoli, Makau, Timorze Wschodnim i na Maderze, a to oczywiœcie nie wszystkie miejsca panowania jêzyka Vasco da Gamy. W Polsce obecnoœæ portugalskiej kultury to przede wszystkim twórczoœæ wielkich poetów i pisarzy, takich jak ci¹gle odkrywany Fernando Pessoa czy prozaik José Saramago, zdobywca literackiej Nagrody Nobla w 1998 roku. Odnotowuje siê tak¿e coraz czêstsze polsko-portugalskie kontakty gospodarcze – w wielu sektorach handlowych i ró¿nych bran¿ach przemys³owych. Przede wszystkim jednak Portugalia jest atrakcyjna dla turystów. Jej g³ówne atuty to ró¿norodnoœæ krajobrazowa i kulturowa, a tak¿e dziewiczoœæ i autentycznoœæ. Portugalia cieszy siê wiêc rosn¹c¹ popularnoœci¹, rywalizuj¹c z innymi krajami po³udniowej Europy. Ucz¹cy siê portugalskiego poznaje jêzyk niebywale piêkny i dŸwiêczny. Wystarczy jedna nuta bossa nowy, by przekonaæ siê, ¿e ¿aden inny jêzyk nie brzmia³by w niej równie melodyjnie. Warto jeszcze podkreœliæ, ¿e znajomoœæ portugalskiego pozwala na swobodn¹ komunikacjê w najwiêkszym pañstwie Ameryki Po³udniowej – Brazylii. Efektywnoœæ nauki na kursie ESKK gwarantuje sta³a i powtarzalna struktura zeszytów lekcyjnych. W ka¿dym zeszycie znajdziesz dwie lekcje. Ka¿da lekcja sk³ada siê z dwóch czêœci podzielonych na sekcje. W sekcjach A i B (z wyj¹tkiem A4) wprowadzany jest nowy materia³ leksykalny i gramatyczny. Sekcje C i A4 s³u¿¹ powtórzeniu i utrwaleniu zdobytej wiedzy. Ka¿da lekcja koñczy siê zestawieniem wprowadzonych w niej najwa¿niejszych regu³ gramatycznych. Na koñcu zeszytu znajduj¹ siê praca domowa, klucz do æwiczeñ z sekcji C i A4 oraz s³owniczek zawieraj¹cy s³ówka i zwroty wprowadzone w obu lekcjach. Æwiczenia we wszystkich sekcjach A (z wyj¹tkiem A4) i B polegaj¹ na uzupe³nianiu luk oraz przekszta³caniu i t³umaczeniu zdañ. Prawid³owe odpowiedzi zaznaczone s¹ czerwonym drukiem. Zanim zaczniesz wykonywaæ æwiczenia, zas³oñ czerwony tekst za³¹czonym do kursu specjalnym filtrem. Jest to istotny element wspomagaj¹cy samodzieln¹ naukê. Ods³oñ tekst dopiero po zakoñczeniu æwiczenia, ¿eby sprawdziæ swoje odpowiedzi. Æwiczenia zosta³y dobrane w taki sposób, by umo¿liwiæ natychmiastowe zastosowanie i sprawdzenie wiedzy leksykalnej i gramatycznej zdobytej w danej sekcji. Æwiczenia zamieszczone w sekcjach C1, C2, C3 i A4 s¹ bardziej urozmaicone i maj¹ na celu powtórzenie i ugruntowanie wiadomoœci zdobytych w kilku sekcjach, ca³ej lekcji b¹dŸ obu lekcjach. Ka¿de æwiczenie nale¿y wykonaæ samodzielnie, a nastêpnie sprawdziæ poprawnoœæ udzielonych odpowiedzi z kluczem zamieszczonym na koñcu zeszytu i z p³yt¹ CD. Na koñcu ka¿dej sekcji A i B (z wyj¹tkiem sekcji A4) znajduj¹ siê uwagi na temat wymowy portugalskiej i jej transkrypcji (zapisu) oraz krótkie æwiczenia fonetyczne. Na platformie internetowej ESKK dostêpne s¹ nagrania wszystkich tekstów portugalskich: nowych s³ówek, dialogów i tekstów zwartych, æwiczeñ i ich rozwi¹zañ, przyk³adów s³ówek i zdañ wystêpuj¹cych w regu³kach. Teksty polskie o mniejszym znaczeniu merytorycznym zosta³y skrócone lub pominiête. Ponadto nie zosta³y nagrane niektóre informacje gramatyczne. Czêste s³uchanie nagrañ pozwoli Ci szybko opanowaæ zasady wymowy i oswoiæ siê z brzmieniem dŸwiêków i intonacj¹ jêzyka portugalskiego. Radzimy wiernie naœladowaæ wymowê lektorów, korzystaæ z uwag w zeszytach, powtarzaæ na g³os s³owa, zwroty czy ca³e zdania – na przyk³ad przed lustrem, kontroluj¹c u³o¿enie narz¹dów mowy. W naszym kursie stosowaæ bêdziemy znaki miêdzynarodowej transkrypcji fonetycznej (IPA), znacznie jednak uproszczone dla ³atwiejszego zrozumienia. W lekcjach kursu wymowa podawana jest w nawiasach kwadratowych. 2 Dodatkowymi czynnikami u³atwiaj¹cymi przyswajanie wiedzy s¹ symbole graficzne stosowane na marginesach oraz rozwi¹zania typograficzne stosowane w tekstach lekcji: napisany kursyw¹ tekst znajduj¹cy siê przy tym symbolu zawiera wa¿ne informacje dotycz¹ce gramatyki, wymowy oraz u¿ycia s³ówek zadania kontroluj¹ce znajomoœæ nowych s³ówek, gramatyki lub wymowy (dotyczy sekcji A i B, z wy³¹czeniem sekcji A4) nowe s³ówka i wyra¿enia Nasze kursy wyró¿niaj¹ siê bezpoœrednim stylem wyk³adu. Mamy nadziejê, ¿e spotka siê to z Twoim zrozumieniem. Podró¿ po Portugalii rozpoczniemy w po³o¿onym na pó³nocy kraju malowniczym mieœcie portowym, które s³ynie z eksportowanego na ca³y œwiat wina. Przenieœmy siê zatem do Porto... Widok Porto 3 PROGRAM KURSU Pakiet 1 – lekcje 1-2 Pakiet 10 – lekcje 19-20 Słownictwo: formy pozdrowienia, przedstawianie siebie i innych, opowiadanie o sobie, zawody, zwroty w rozmowach formalnych i nieformalnych, liczebniki 0-10. Gramatyka: zaimki osobowe i dzierżawcze, odmiana podstawowych czasowników (być, mieć), pytania i przeczenia, rodzaj i liczba mnoga rzeczowników, formy chamo-me, chama-se, rodzajnik (1), odmiana w czasie teraźniejszym czasowników regularnych zakończonych na –ar. Słownictwo: święta Bożego Narodzenia, wyrażanie opinii, opowiadanie o dzieciństwie, porównywanie przeszłości z teraźniejszością, zainteresowania. Gramatyka: czas przeszły czasowników nieregularnych (fazer, vir, querer, dizer, poder), czas przeszły Pretérito Imperfeito do Indicativo, konstrukcja cada vez mais, costumar + bezokolicznik. Pakiet 11 – lekcje 21-22 Pakiet 2 – lekcje 3-4 Słownictwo: narodowości i kraje, podawanie czasu, dni tygodnia i pory dnia, liczebniki 11-100 oraz dziesiątki. Gramatyka: rodzajnik (2), czasownik estar, niektóre przyimki, formy łączne rodzajnika i przyimków, spójniki, odmiana w czasie teraźniejszym czasowników regularnych zakończonych na –er. Słownictwo: wakacje, spędzanie wolnego czasu, wyrażanie opinii, turystyka, święta wielkanocne. Gramatyka: porównanie czasów przeszłych, koniugacja czasowników ter, pôr i crer, forma bezosobowa czasownika, strona bierna w czasie teraźniejszym, regularne formy imiesłowu biernego (Paticípio Passado) czasowników I, II i III koniugacji. Pakiet 12 – lekcje 23-24 Pakiet 3 – lekcje 5-6 Słownictwo: opisywanie miejsca, sklep, nazwy artykułów spożywczych, liczebniki (setki i tysiące). Gramatyka: zaimki wskazujące (formy skrócone z przyimkami), przysłówki miejsca (tu, tam), podstawowe przymiotniki, czasownik haver, przyimki (cd.), zaimki pytające, odmiana w czasie teraźniejszym czasowników zakończonych na –ir. Pakiet 4 – lekcje 7-8 Słownictwo: rozmowa telefoniczna, opisywanie dnia, nazwy posiłków, składanie życzeń, składanie zamówień. Gramatyka: przysłówki częstotliwości (sempre, normalmente), czasowniki zwrotne, wyrażanie czynności teraźniejszej ciągłej (estar a fazer), zdania wykrzyknikowe, odmiana czasowników: fazer, conhecer, dizer, querer, poder, ir, vir w czasie teraźniejszym. Pakiet 5 – lekcje 9-10 Słownictwo: pytanie o drogę i wskazywanie drogi, zakupy, podawanie cen, części garderoby, kolory, liczebniki porządkowe (od pierwszego do dziesiątego). Gramatyka: tryb rozkazujący formalny i nieformalny, odmiana czasowników ver, saber, ler, trazer, perder w czasie teraźniejszym, stopniowanie przymiotników i przysłówków, wyrażanie przyszłości (ir + bezokolicznik). Pakiet 6 – lekcje 11-12 Słownictwo: bank, bankomat, wypełnianie formularzy, alfabet, wizyta u lekarza, choroby i dolegliwości, części ciała. Gramatyka: tryb rozkazujący – zakazy, zaimki w formie dopełnienia, szyk zaimków w zdaniu, odmiana w czasie teraźniejszym czasowników ze zmianą samogłoskową, tryb łączący (Conjuntivo) w czasie teraźniejszym, czasowniki ter que (de) i dever. Pakiet 7 – lekcja 13-14 Słownictwo: czas wolny, rozrywki, umawianie się na spotkanie, opisywanie osób – wygląd fizyczny i cechy charakteru. Gramatyka: zaimki osobowe w dopełnieniu bliższym i dalszym, forma absolutna przymiotnika (–íssimo), konstrukcje porównawcze, zaimki nieokreślone, forma imiesłowowa, tryb rozkazujący dla 1 os. lm, odmiana czasownika dar. Słownictwo: kuchnia i muzyka portugalska. Gramatyka: czas przeszły złożony (Pretérito Perfeito Composto), nieregularny imiesłów bierny, tryb łączący w czasie teraźniejszym (Presente do Conjuntivo), konstrukcja bezokolicznikowa. Pakiet 13 – lekcje 25-26 Słownictwo: regiony Portugalii, z dziejów Portugalii – wielkie odkrycia geograficzne. Gramatyka: mowa zależna, strona bierna w czasie przeszłym, wyrażenia andar a i acabar a, ir + imiesłów czynny. Pakiet 14 – lekcje 27-28 Słownictwo: opisywanie osób, hobby, sport, podróż, przepisy drogowe. Gramatyka: tryb warunkowy (Condicional Presente), mowa zależna – podsumowanie, wyrażenie estar para, konstrukcja zdaniowa podkreślająca podmiot, czasownik ficar. Pakiet 15 – lekcje 29-30 Słownictwo: tradycje uniwersyteckie (Coimbra), życie rodzinne, małżeństwo. Gramatyka: tryb łączący w czasie przeszłym (Pretérito Imperfeito do Conjuntivo), łączenie zaimków w dopełnieniu z bezokolicznikiem, konstrukcja zdaniowa podkreślająca dopełnienie, czasowniki parar i falar z przyimkami, łączenie zaimków w dopełnieniu z czasownikiem. Pakiet 16 – lekcje 31-32 Słownictwo: media, wiadomości, ogłoszenia. Gramatyka: bezokolicznik odmienny (Infinitivo Pessoal) i nieodmienny (Infinitivo Impessoal), łączenie zaimków w dopełnieniu bliższym z zaimkami w dopełnieniu dalszym, łączenie zaimków z czasownikami. Pakiet 17 – lekcje 33-34 Słownictwo: zwierzęta domowe, portugalskie wyspy – Azory i Madera, środowisko naturalne. Gramatyka: czas zaprzeszły Pretérito mais-que-Perfeito Composto, czasowniki modalne, użycie senão i enquanto, wyrażenie a + Infinitivo Pessoal. Pakiet 18 – lekcje 35-36 Pakiet 8 – lekcja 15-16 Słownictwo: podróżowanie, zwiedzanie, środki komunikacji, rezerwacja, pogoda, klimat, miesiące, pory roku, nazwy kontynentów. Gramatyka: czas przyszły prosty (Futuro Imperfeito), zdania celowe z para, odmiana czasowników zakończonych na –uir, partkuły cá i la, odmiana czasownika ouvir. Pakiet 9 – lekcje 17-18 Słownictwo: opowiadanie o zdarzeniach z przeszłości, pisanie listów formalnych i nieformalnych. Gramatyka: czas przeszły prosty Pretérito Perfeito Simples, formy przeszłe czasowników regularnych zakończonych na –ar, –er, –ir oraz nieregularnych (ir, ser, estar, ter), okoliczniki czasu, há i desde (que), zaimki z przyimkami, voltar + bezokolicznik. Słownictwo: Lizbona i Porto, święta regionalne, portugalskie walki byków. Gramatyka: czas przyszły trybu łączącego (Futuro do Conjuntivo), zdania warunkowe, zdania z trybem łączącym. Pakiet 19 – lekcje 37-38 Słownictwo: rynek pracy w Portugalii, pisanie CV, Internet. Gramatyka: zastosowanie imiesłowu czynnego (Gerúndio), formy Imperfeito w wyrażeniach grzecznościowych, typy zdań złożonych. Pakiet 20 – lekcje 39-40 Słownictwo: historia języka portugalskiego, na innym kontynencie – Brazylia. Gramatyka: wyrażenia czasownikowe, szyk przysłówków w zdaniu, porównanie wariantów portugalskiego – strona gramatyczna, leksykalna i fonetyczna. 4 www.eskk.pl Lekcja próbna A1 Przez ca³y kurs œledziæ bêdziemy losy sympatycznej bohaterki, Marty, stypendystki, która w³aœnie zaczyna swój pobyt w Portugalii. Przed wys³uchaniem pierwszego dialogu zapoznaj siê ze s³ówkami i wyra¿eniami, które w nim wyst¹pi¹. Koñcówkê ¿eñsk¹ danego s³owa podajemy w nawiasie, np. novo(a). Podobnie zapisujemy formy liczby mnogiej, np. vosso(s). G³ówny akcent wyrazowy oznaczamy symbolem [`], który umieszczamy zawsze przed sylab¹ akcentowan¹. Nie oznaczamy akcentu w wyrazach jednosylabowych. Ka¿de s³owo b¹dŸ wyra¿enie nagrane zosta³o dwukrotnie. Ty te¿, s³uchaj¹c nagrania, powtórz ka¿de s³owo i wyra¿enie dwa razy na g³os, zwracaj¹c uwagê na polskie t³umaczenie: bom dia menina secretária sou uma novo(a) estudante sim como chamar-se polaco(a) de > [bõ diä] > [my`nnä] > [sykry`tariä] > [sou] > [`mä] > [`novu] > [yštu`dãnty] > [s] > [`komu] > [šä`marsy] > [puï`aku] > [dy] que curso eu é você português está bem estar na lista bem–vinda (a) Portugal obrigado(a) > [ky] > [`kursu] > [åu] > [e] > [vo`sy] > [purtu`gåš] > [šta be] > [š`tar] > [nä] > [`lištä] > [be `vdä] > [purtu`gaï] > [ubri`gadu] – dzieñ dobry (od rana do po³udnia) – dziewczyna (forma zwracania siê) – sekretarka – jestem – (¿eñski rodzajnik nieokreœlony) – nowy (nowa), m³ody (m³oda) – student, studentka – tak – jak – nazywaæ siê – Polak (Polka), polski (polska) – z, o (tworzy formy œci¹gniête z rodzajnikami; wystêpuje przed dope³niaczem) – co, jaki, jaka – kurs – ja – jest – pan, pani – portugalski; Portugalczyk – dobrze, w porz¹dku – byæ, znajdowaæ siê – w (forma œci¹gniêta: em + a; tu: na) – lista – witamy (w) – Portugalia – dziêkujê A oto pierwszy dialog. Marta zjawia siê w sekretariacie portugalskiej uczelni, aby poinformowaæ o swoim przybyciu. Przedstawiamy Ci jej rozmowê z mi³¹ sekretark¹ z dziekanatu. S³uchaj uwa¿nie, staraj¹c siê wychwyciæ jak najwiêcej znaczeñ: Marta: Bom dia. Secretária: Bom dia, menina. Marta: Sou uma nova estudante. Secretária: Ah, sim. Como se chama? Marta: Chamo-me Marta Wolska. Sou polaca. Secretária: Eu chamo-me Paula. De que curso é você? Marta: Sou do curso de português. Secretária: Está bem. Está na lista. Bem–vinda a Portugal, Marta! Marta: Obrigada. 5 Lekcja próbna Pos³uchaj dialogu jeszcze raz i powtarzaj za lektorem ka¿de zdanie: Bom dia. Bom dia, menina. – Dzieñ dobry. – Dzieñ dobry, panienko. Sou uma nova estudante. – Jestem now¹ studentk¹. Ah, sim. Como se chama? Chamo-me Marta Wolska. – A, tak. Jak siê pani nazywa? – Nazywam siê Marta Wolska. Sou polaca. – Jestem Polk¹. Eu chamo-me Paula. De que curso é você? – Ja mam na imiê Paula. – Z jakiego jest pani kursu? Sou do curso de português. – Jestem z kursu jêzyka portugalskiego. Está bem. Está na lista. – W porz¹dku. – Jest pani na liœcie. Bem–vinda a Portugal, Marta! – Witamy w Portugalii, Marto! Obrigada. – Dziêkujê. Oto jak sekretarka zapyta³a Martê o nazwisko i imiê: – Jak siê pani nazywa? Como se chama? Marta i sekretarka przedstawiaj¹ siê sobie, mówi¹c: Chamo-me Marta Wolska. (Eu) chamo-me Paula. – Nazywam siê Marta Wolska. – (Ja) mam na imiê Paula. Spróbuj przedstawiæ siê Portugalczykowi. Dokoñcz pisemnie poni¿sze zdanie i powtórz je na g³os: Chamo-me ............................................... . Nasz dialog rozpoczyna forma powitania „Bom dia” – „Dzieñ dobry”. „Bom dia” obowi¹zuje od godzin porannych do po³udnia, potem zastêpuje je inne wyra¿enie – „Boa tarde” [`boa `tardy]. Z dialogu dowiedzia³eœ siê, jak poinformowaæ o swojej narodowoœci. Jeœli jesteœ kobiet¹, mówisz: Sou polaca. – Jestem Polk¹. jeœli mê¿czyzn¹: Sou polaco. – Jestem Polakiem. Nazwy narodowoœci piszemy ma³ymi literami. Przymiotniki w jêzyku portugalskim wystêpuj¹ w rodzaju mêskim i ¿eñskim. Te, które w rodzaju mêskim koñcz¹ siê na „–o” [u], zmieniaj¹ koñcówkê na „–a” [ä] w rodzaju ¿eñskim, np.: „novo” – „nova”, „polaco” – „polaca”. Powiedz: Jestem Polakiem. Jestem Polk¹. Jestem m³ody. Jestem m³oda. > Sou > Sou > Sou > Sou 6 polaco. polaca. novo. nova. Lekcja próbna Rzeczowniki portugalskie wystêpuj¹ w dwóch rodzajach: mêskim i ¿eñskim. Formy rzeczowników rodzaju mêskiego zakoñczone na „–o” zmieniaj¹ koñcówkê na „–a” w rodzaju ¿eñskim, np.: „menino” („ch³opak”) – „menina” („dziewczyna”). Pewne rzeczowniki osobowe maj¹ wspóln¹ formê dla obu rodzajów; wtedy rodzajnik decyduje, czy jest to forma mêska, czy ¿eñska: „um [m] estudante” – „student”, „uma estudante” – „studentka”. (Wiêcej informacji na temat rodzajników nieokreœlonych podamy Ci w sekcji B2). Podaj rodzaj ¿eñski rzeczowników: menino um estudante > menina > uma estudante S³owo „menina/menino” u¿ywane jest powszechnie w Portugalii jako forma zwracania siê do m³odszej osoby, dziewczyny lub ch³opaka (tak w dialogu zwróci³a siê do Marty sekretarka Paula). W naszym dialogu pojawi³y siê dwa zaimki osobowe z towarzysz¹cymi im formami czasownika „ser” – „byæ”. Zestawmy najpierw niektóre zaimki osobowe liczby pojedynczej: 1. eu – ja 2. tu > [tu] – ty 3. você – pan, pani A teraz dodajmy do nich formy czasownika „ser”: 1. eu 2. tu 3. você – ja jestem – ty jesteœ – pan/pani jest sou és > [eš] é Uzupe³nij poni¿sze zdania odpowiednim zaimkiem osobowym: Pan jest nowym studentem. – > Você é um novo estudante. Ty jesteœ sekretark¹. – > Tu és secretária. Ja mam na imiê Paula. – > Eu chamo-me Paula. Tym razem uzupe³nij zdania odpowiednimi formami czasownika „byæ”: Z jakiego jesteœ kursu? Jestem Portugalczykiem. Pan jest Polakiem. – De que curso > és tu? – Eu > sou português. – > Você é polaco. W dialogu wyst¹pi³y tzw. formy œci¹gniête: „na” [na] i „do” [du]. Omówimy je dok³adnie w lekcji 2. Teraz zapamiêtaj ca³e wyra¿enia: na lista – na liœcie do curso de português – z kursu jêzyka portugalskiego Jêzyk portugalski, zw³aszcza jego odmiana europejska, ma bardzo rozbudowany system stopniowania form grzecznoœciowych. Forma „você” – „pani/pan” ma najni¿szy stopieñ uhonorowania. Wyra¿ana przez ni¹ grzecznoœæ nie jest przesadnie wyolbrzymiona i dlatego zwrot ten mo¿e byæ stosowany miêdzy ludŸmi tej samej klasy czy w stosunku do podw³adnych przez osoby stoj¹ce wy¿ej w danej hierarchii. S³owo „obrigado” – „dziêkujê” przyjmuje ró¿ne koñcówki w zale¿noœci od p³ci sk³adaj¹cego podziêkowania. Kobieta mówi: „obrigada”, mê¿czyzna zaœ: „obrigado”. Na zakoñczenie sekcji A1 przedstawimy kilka uwag na temat wymowy i znaków u¿ywanych przy jej zapisie. Zd¹¿y³eœ siê ju¿ pewnie zorientowaæ, ¿e wymowa portugalska nie jest specjalnie trudna i daleka od wymowy polskiej. Aby j¹ dobrze opanowaæ, staraj siê zawsze uwa¿nie s³uchaæ nagrañ. 7 Lekcja próbna Jedn¹ z najwa¿niejszych cech wymowy portugalskiej jest d¹¿enie do zamykania, redukowania samog³osek w sylabie nieakcentowanej. Przyjrzyjmy siê wymowie dwóch podstawowych samog³osek: „a” oraz „e”: l l l l maksymalnie otwarte „a” [a] wystêpuje w sylabie akcentowanej przed spó³g³oskami, z wyj¹tkiem „n” i „m”; bardziej zamkniête „a” [ä] (grzbiet jêzyka uniesiony nieco ku podniebieniu) wystêpuje w sylabie nieakcentowanej lub w akcentowanej przed „m”, „n”, „nh”; nieco zmiêkczone i d³ugie „e” [å] (przypominaj¹ce „ie”) wystêpuje w sylabach akcentowanych; nigdy nie wystêpuje przed „m” i „n” zamykaj¹cymi sylabê; zamkniête „e” [y] (zbli¿one do polskiego „y”) wystêpuje w sylabach nieakcentowanych oraz na koñcach wyrazów. Przeæwiczmy opisane samog³oski na znanych przyk³adach. Powtórz na g³os za lektork¹: polaco [pu`ïaku] eu [åu] chamar [šä`mar] estudante [yštu`danty] menina [my`nnä] chamo-me [`šamumy] lista [`lištä] B1 Zobaczmy, jak nasza bohaterka radzi sobie w nowym miejscu. W drugim dialogu Marta spotyka kolegê i kole¿ankê z tego samego kursu. Najpierw zapoznaj siê z nowymi s³ówkami i wyra¿eniami: olá como estão? são > [oï`a] > [`komu `štãu] > [sãu] – czeœæ – jak siê macie? – jesteœcie, s¹ somos e vocês > [`somuš] > [i] > [vo`seš] – jesteœmy – i, a – wy, panowie, panie, pañstwo também ela como estás? > [tam`be] > [`åïä] > [`komu `štaš] – tak¿e, te¿ – ona – jak siê masz? muito bem onde de onde Alemanha ele > [`mutu] > [`be] > [`ondy] > [dy `ondy] > [äïy`mañä] > [`åïy] – bardzo – dobrze (tak¿e: có¿) – gdzie – sk¹d – Niemcy – on italiano(a) Polónia muito prazer então meninas mesmo(a) turma > [itälj`anu] > [puï`onjä] > [`mutu prä`zår] > [yn`tãu] > [my`nnaš] > [`måmu] > [`turmä] – W³och (W³oszka), w³oski (w³oska) – Polska – bardzo mi mi³o – wiêc, zatem – dziewczyny – ten sam (ta sama) – grupa, klasa A teraz pos³uchaj dialogu: Marta: Olá! Como estão? São do curso de português? Marco: Somos, sim. E tu? Marta: Também sou. Karin: Olá! Como é que te chamas? Marta: Chamo-me Marta. E vocês? Marco: Eu sou o Marco e ela é a Karin. Como estás? 8 Lekcja próbna Marta: Muito bem, obrigada. De onde são? Karin: Marta: Sou da Alemanha e ele é italiano. E tu, de onde é que és? Sou da Polónia. Marco: Muito prazer. Então, meninas, somos da mesma turma! Pos³uchaj dialogu jeszcze raz i powtarzaj za lektorem ka¿de zdanie: Olá! Como estão? – Czeœæ! – Jak siê macie? São do curso de português? – Jesteœcie z kursu portugalskiego? Somos, sim. E tu? – Tak, jesteœmy. – A ty? Também sou. – (Ja) te¿ jestem. Olá! Como é que te chamas? – Czeœæ! – Jak ci na imiê? Chamo-me Marta. – Mam na imiê Marta. E vocês? Eu sou o Marco e ela é a Karin. – A wy? – Ja jestem Marco, a to jest Karin. Como estás? Muito bem, obrigada. – Jak siê masz? – Bardzo dobrze, dziêkujê. De onde são? Sou da Alemanha e ele é italiano. E tu, de onde é que és? Sou da Polónia. Muito prazer. – Sk¹d jesteœcie? – Jestem z Niemiec, a on jest W³ochem. – A ty, sk¹d jesteœ? – Jestem z Polski. – Bardzo mi mi³o. Então, meninas, somos da mesma turma! – Zatem, dziewczyny, jesteœmy w tej samej grupie! W dialogu wyst¹pi³o kilka zwrotów pomocnych w rozpoczêciu typowej rozmowy. Zapamiêtaj je. l Zwrot na powitanie (mo¿e wystêpowaæ z imieniem osoby, do której siê zwracamy): Olá! – Czeœæ! – Czeœæ, Marco! Olá, Marco! l Pytanie o samopoczucie (czêsto traktowane jak zwyk³e zagajenie rozmowy): – skierowane do jednej osoby, znajomego, kolegi itp. Como estás? – Jak siê masz? – bardziej formalne, przy zwracaniu siê do osoby starszej, nieznajomego itp. Como está? – Jak siê pan/pani ma? – pytanie do kilku osób, formalne lub nie Como estão? – Jak siê pañstwo maj¹? Jak siê macie? l Na powy¿sze pytania odpowiadamy: Bem, obrigado(a). lub Muito bem. – Dobrze, dziêkujê. – Bardzo dobrze. Uzupe³nij krótki dialog poznanymi wyra¿eniami: A: Czeœæ Karin! Jak siê masz? – Olá, bom dia, Karin! Como > estás? B: Dobrze, dziêkujê. A ty Marto, jak siê masz? – Bem, obrigada. E tu, Marta, > como estás? A: Bardzo dobrze. A jak siê ma Marco? – Muito bem. E como > está o Marco? B: Ma siê dobrze. – > Está bem. 9 Lekcja próbna Zapewne zauwa¿y³eœ, ¿e w niektórych zdaniach przed imionami pojawiaj¹ siê s³ówka „o” [u] i „a” [a]. To rodzajniki okreœlone: „o” wystêpuje przed rzeczownikiem rodzaju mêskiego, „a” – ¿eñskiego. Rodzajniki okreœlone omówimy szczegó³owo w lekcji 2. W dialogach w sekcjach A1 i B1 pozna³eœ ju¿ wiêkszoœæ zaimków osobowych. Przypomnijmy je w nastêpuj¹cym zestawieniu: 1. eu – ja 1. vocês – pañstwo, wy 2. tu – ty 3. ela – ona ele – on você – pan, pani SprawdŸ swoj¹ wiedzê, zastêpuj¹c ka¿dy podmiot odpowiednim zaimkiem osobowym: O Marco é italiano. A Marta é uma nova estudante. O Marco e a Paula estão bem? – > Ele é italiano. – > Ela é uma nova estudante. – > Vocês estão bem? Zdanie portugalskie nie musi zawsze zawieraæ podmiotu w postaci zaimka osobowego. Koñcówki osobowe czasowników wskazuj¹ na wykonawcê czynnoœci. Sytuacja pod tym wzglêdem jest podobna jak w jêzyku polskim. Zaimek osobowy pe³ni czêsto funkcjê podmiotu, podkreœlaj¹c jego rolê w kontekœcie zdania. Porównaj przyk³ady: (Eu) chamo-me Marta. Eu sou Paula! – (Ja) mam na imiê Marta. – Ja jestem Paula! W dialogu pojawi³y siê dwie nowe formy czasownika „ser” („byæ”) – „somos” („jesteœmy”) i „são” („jesteœcie”, „s¹”). Uzupe³nij zdania o brakuj¹ce formy czasownika „byæ”: Jestem studentem. – Eu > sou estudante. Ona jest sekretark¹. Ja i Marco jesteœmy w tej samej grupie. Wy jesteœcie z Polski. W da da da – Ela > é secretária. – Eu e Marco > somos da mesma turma. – Vocês > são da Polónia. dialogu pojawi³a siê te¿ kolejna forma œci¹gniêta: „da” [da]. Zapamiêtaj wyra¿enia: mesma turma – w tej samej grupie, z tej samej grupy Alemanha – z Niemiec Polónia – z Polski W sekcji A1 i B1 spotka³eœ siê z pytaniami typu: l pytania ogólne, wymagaj¹ce odpowiedzi „tak” lub „nie” Tworzymy je przez inwersjê, czyli przestawienie czasownika przed podmiot: czasownik + (podmiot). Zaimki osobowe w roli podmiotu s¹ czêsto pomijane, np.: São (vocês) do curso de português? – Jesteœcie z kursu portugalskiego? l pytania szczegó³owe Tworzymy je wed³ug schematu ogólnego: zaimek pytajny + czasownik + (podmiot). Obecnoœæ podmiotu w zdaniu nie jest w tym wypadku konieczna, np.: Como se chama (você)? – Jak panu/pani na imiê? De onde são (vocês)? – Sk¹d jesteœcie? 10 Lekcja próbna l pytania z partyku³¹ „é que” [e ky] Ró¿ni¹ siê one od wczeœniejszych pytañ obecnoœci¹ partyku³y „é que”, która wzmacnia zaimki pytajne oraz umo¿liwia tworzenie pytañ bez inwersji, charakterystycznej dla pierwszego typu zdañ pytaj¹cych. Pytania te maj¹ szyk: zaimek pytajny + „é que” + podmiot + czasownik. W wiêkszoœci przypadków podmiot nie jest konieczny, np.: Como é que (tu) te chamas? – Jak ci na imiê? De onde é que (tu) és? – Sk¹d jesteœ? Zamieñ zatem pytania z inwersj¹ na pytania z „é que”: De onde são? Como se chama? > De onde é que são? > Como é que se chama? Wszystkie rzeczowniki w jêzyku portugalskim zakoñczone na samog³oskê lub dyftong (czyli samog³oskê sk³adaj¹c¹ siê z dwóch elementów), oprócz rzeczowników zakoñczonych na „–ão”, przybieraj¹ w liczbie mnogiej koñcówkê „–s”, np.: menina – meninas menino – meninos estudante – estudantes Zamieñ podane rzeczowniki na liczbê mnog¹: secretária > secretárias curso > cursos turma > turmas Przymiotniki tworz¹ liczbê mnog¹ tak samo jak rzeczowniki – przez dodanie koñcówki „–s”, np.: „menino novo” – „meninos novos”. Wstaw odpowiednie formy liczby mnogiej: estudante novo > estudantes novos mesma turma > mesmas turmas Na zakoñczenie tej sekcji przedstawimy g³ówne warianty wymowy spó³g³oski reprezentowanej w zapisie przez literê „s”. G³oskê tê wymawiamy jako: l l l [s] – na pocz¹tku wyrazu, po spó³g³osce przed samog³osk¹; [š], wymawiane podobnie jak polskie „sz” – na koñcu wyrazów, przed spó³g³osk¹ bezdŸwiêczn¹; [z] – miêdzy dwoma samog³oskami. Przeæwicz wymowê „s”: curso [`kursu] secretária [sykry`tariä] meninas [my`nnaš] C1 W tej sekcji nie wprowadzimy nowego s³ownictwa ani gramatyki, lecz poœwiêcimy j¹ na powtórzenie s³ówek i zagadnieñ gramatycznych poznanych do tej pory. Ka¿de æwiczenie wykonaj samodzielnie, a nastêpnie sprawdŸ poprawnoœæ swoich odpowiedzi z kluczem zamieszczonym na koñcu zeszytu oraz z nagraniem. Æwiczenie 1 Wys³uchaj nagranych zdañ. Zapisz je i odpowiednio na nie zareaguj: a) nagranie: .............................................. Ty: ..................................................................... 11 Lekcja próbna b) nagranie: .............................................. Ty: ..................................................................... c) nagranie: .............................................. Ty: ..................................................................... Æwiczenie 2 Wys³uchaj zdañ odnosz¹cych siê do treœci dialogów z sekcji A1 i B1. Zaznacz w tabelce, czy zdania te s¹ prawdziwe, czy fa³szywe: Zdanie Prawda Fa³sz 1. 2. 3. 4. Æwiczenie 3 Zast¹p wyrazy w nawiasie w³aœciwym zaimkiem osobowym: 1. 2. 3. 4. (A Paula) ............ é secretária. (O Marco) ............ é um bom menino. (Tu e Maria) ............ são estudantes. (A Karin) ............ é uma nova estudante. Æwiczenie 4 Z podanych wyrazów u³ó¿ poprawne zdania twierdz¹ce lub pytaj¹ce: 1. da, são, mesma, vocês, turma ........................................................................................ 2. é, polaca, ele, é, italiano, ela, e ........................................................................................ 3. é que, como, chama, se? ........................................................................................ 4. de, sou, português, eu, estudante ........................................................................................ 5. onde, tu, de, és? ........................................................................................ Æwiczenie 5 Uzupe³nij luki w zdaniach jednym wyrazem: Olá, ................. -me Marta. ................. estudante de português. ................. da Polónia. ................. é a Karin. Ela ................. da Alemanha e o menino ............... -se Marco. ............... é italiano. ............... do mesmo curso. Æwiczenie 6 Uzupe³nij dialog podanymi wyra¿eniami: Muito bem Como estás E tu A: Olá, Paulo. .............................. ? B: Olá! .............................. , obrigado. .............................. ? A: Bem. 12 Zamów ju¿ dziœ! 801 101 909 (koszt po³¹czenia – 1 impuls wg taryfy operatora) 61 879 32 67 edukacja na odleg³oœæ @ www.eskk.pl