Program ochrony środowiska Gminy Chocz_1111111111

Transkrypt

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA GMINY CHOCZ
NA LATA 2004-2011
URZĄD GMINY CHOCZ
Chocz 2004
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Chocz
SPIS TREŚCI
I.WSTĘP.......................................................................................................................................4
I.1.Podstawa prawna opracowania ................................................................................................4
I.2.Przedmiot i zakres opracowania...............................................................................................4
I.3.Potrzeba i cel opracowania.......................................................................................................4
I.4.Terminologia............................................................................................................................ 5
II.CHARAKTERYSTYKA GMINY....................................................................................... 13
II.1.Położenie geograficzne......................................................................................................... 13
II.2.Dane administracyjne............................................................................................................14
II.3.Walory przyrodnicze.............................................................................................................16
II.4.Użytkowanie terenu.............................................................................................................. 18
II.5.Walory kulturowe................................................................................................................. 19
II.6.Infrastruktura.........................................................................................................................20
II.7.Gospodarka odpadami...........................................................................................................23
II.8.Drogi..................................................................................................................................... 23
II.9.Koleje.................................................................................................................................... 25
II.10.Sieć gazowa........................................................................................................................ 25
II.11.Podmioty gospodarcze........................................................................................................ 26
III.ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO................................ 27
III.1.Charakterystyka rzeźby terenu............................................................................................ 27
III.2.Charakterystyka litologiczna............................................................................................... 27
III.3.Wody podziemne................................................................................................................. 29
III.4.Wody powierzchniowe........................................................................................................ 30
III.5.Charakterystyka gleb........................................................................................................... 30
III.6.Roślinność........................................................................................................................... 34
III.7.Obszary chronione............................................................................................................... 35
III.8.Lasy......................................................................................................................................36
III.9.Charakterystyka świata zwierząt......................................................................................... 36
IV.OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO...................................................................................................38
IV.1.Rzeźba terenu i powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej............................................ 38
IV.2.Wody podziemne.................................................................................................................38
IV.3.Wody powierzchniowe....................................................................................................... 39
IV.4.Gleby................................................................................................................................... 42
IV.5.Powietrze atmosferyczne.....................................................................................................44
IV.6.Środowisko akustyczne....................................................................................................... 48
IV.7.Przyroda ożywiona.............................................................................................................. 49
IV.8.Walory krajobrazowe.......................................................................................................... 51
IV.9.Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego..................................... 52
2
V.ŹRÓDŁA PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO............................ 53
V.1.Przekształcenia rzeźby terenu i powierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej....................53
V.2.Miejsce poboru wód podziemnych....................................................................................... 53
V.3.Miejsce zrzutu ścieków.........................................................................................................53
V.4.Urządzenia wodne.................................................................................................................54
V.5.Przyczyny degradacji gleb.................................................................................................... 55
V.6.Źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery......................................................................... 55
V.7.Źródła hałasu........................................................................................................................ 56
V.8.Źródła promieniowania elektromagnetycznego................................................................... 56
V.9.Przyczyny degradacji szaty roślinnej i przeobrażeń fauny................................................... 58
VI.POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA..................................59
VI.1.Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych…...............................................................61
VI.2.Ochrona powietrza...............................................................................................................61
VI.3.Ochrona przed hałasem....................................................................................................... 62
VI.4.Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym...................................................63
VI.5.Ochrona wód....................................................................................................................... 63
VI.6.Ochrona powierzchni ziemi.................................................................................................65
VI.7.Gospodarka odpadami......................................................................................................... 66
VI.8.Zasoby przyrodnicze............................................................................................................66
VI.9.Harmonogram realizacji zadań ekologicznych....................................................................69
VII.ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO – INFORMACYJNEGO..........................74
VII.1.Potrzeby edukacji ekologicznej..........................................................................................74
VII.2.Powiatowe Centrum Edukacji ekologicznej...................................................................... 75
VIII.REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA.......................................82
VIII.1.Założenia systemu finansowania inwestycji.....................................................................82
VIII.2.Zarządzanie Programem Ochrony środowiska................................................................. 88
VIII.3.Monitorowanie programu Ochrony środowiska............................................................... 92
IX.BIBLIOGRAFIA.................................................................................................................. 97
3
I. WSTĘP
1.1. Podstawa prawna opracowania
Obowiązujące od 1 października 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska, nakłada na zarząd
gminy obowiązek opracowania gminnego programu ochrony środowiska Obowiązek ten jest
formalną przesłanką dla utworzenia niniejszego opracowania (art. 17, ustawy Prawo Ochrony
Środowiska, Dz. U. Nr 62, poz. 627).
1.2. Przedmiot i zakres opracowania
Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Chocz położonej
w powiecie pleszewskim w województwie wielkopolskim.
Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumianą problematykę ochrony środowiska
na analizowanym terenie. Zagadnienia ochrony środowiska obejmują ochronę powietrza,
wód, powierzchni ziemi, środowiska akustycznego oraz zasobów przyrodniczych. Omówienia
dotyczące gospodarki odpadami zostały zawarte w odrębnym opracowaniu pod nazwą Plan
Gospodarki Odpadami dla Gminy Chocz.
1.3. Potrzeba i cel opracowania
Ochrona środowiska przyrodniczego jest jedną z głównych dróg prowadzących do osiągnięcia
zrównoważonego rozwoju, należy jednak pamiętać, że nie jedyną. O w pełni zrównoważonym
rozwoju można dopiero mówić po osiągnięciu czterech ładów:
• ekologicznego,
• społecznego,
• ekonomicznego (gospodarczego),
• przestrzennego.
Podstawowym narzędziem osiągnięcia ładu ekologicznego jest ochrona i kształtowanie
środowiska przyrodniczego. Ład społeczny może być osiągnięty np. poprzez akceptację
mieszkańców dla proponowanych i podejmowanych działań. Ład gospodarczy osiąga się poprzez
kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki i ograniczanie bezrobocia. Ład przestrzenny
4
wiąże się np. z odpowiednią lokalizacją terenów przemysłowych, mieszkaniowych,
komunikacyjnych i innych.
Powyższe zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska zostały uwzględnione
w niniejszym opracowaniu, ze wskazaniem kierunków i hierarchii działań zmierzających do ich
wprowadzenia na terenie Gminy Chocz. Do najistotniejszych wytyczonych dla Gminy Chocz,
celów i kierunków działań w zakresie rozwoju społeczno – gospodarczego i ochrony środowiska
należą:
• racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie zużycia energii, surowców
i materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych, ochrona zasobów
kopalin);
• ochrona powietrza, ochrona przed hałasem (zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja
emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uciążliwego hałasu);
• ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody,
ochrona przed powodzią, właściwa gospodarka wodno-ściekowa);
• ochrona gleb (racjonalne stosowanie nawozów, ochrona przed erozją);
• ochrona zasobów przyrodniczych (zachowanie zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem ich
różnorodności oraz rozwój zasobów leśnych, racjonalna eksploatacja lasów).
• prowadzenie skutecznej akcji edukacyjno-informacyjnej gwarantującej powodzenie realizacji
wyżej wymienionych działań,
Realizacja zdefiniowanych ekologicznych celi strategicznych w powiązaniu z programem
edukacji ekologicznej społeczeństwa powinna zapewnić Gminie Chocz rozwój zgodny
z zasadami zrównoważonego rozwoju.
1.4. Terminologia
Program ochrony środowiska wymusza na wszystkich uczestnikach procesów
decyzyjnych i inwestycyjnych zastosowanie jednakowej terminologii dotyczącej całokształtu
ochrony środowiska. Poniżej podane zostały znaczenia zwrotów użytych w opracowaniu.
5
1.4.1. Terminologia z zakresu rozwoju zrównoważonego
Ochrona środowiska - rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiających
zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na:
• racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównoważonego rozwoju,
• przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
• przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego,
Równowaga przyrodnicza - jest to taki stan, w którym na określonym obszarze istnieje
równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej i układu
warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej.
Środowisko – rozumie się przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym także
przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi,
kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat.
Zrównoważony rozwój - rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym
następuje
z
proces
zachowaniem
integrowania
równowagi
działań
politycznych,
przyrodniczej
oraz
gospodarczych
trwałości
i
społecznych,
podstawowych
procesów
przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb
poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń.
1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska
Emisja – rozumie się przez to wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności
człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi:
•substancje,
•energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne.
Hałas - rozumie się przez to dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz.
6
Obszar chronionego krajobrazu jest terenem chronionym ze względu na wyróżniające się
krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe w szczególności ze względu
na możliwości zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem lub
istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne. Celem tworzenia obszarów chronionego
krajobrazu może być w szczególności zapewnienie powiązania terenów poddanych w system
obszarów chronionych.
Oddziaływanie na środowisko - rozumie się przez to również oddziaływanie na zdrowie ludzi.
Organ ochrony środowiska – rozumie się przez to organy administracji powołane
do wykonywania zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska, stosownie do ich
właściwości określonej w tytule VII w dziale I Prawa Ochrony Środowiska.
Organizacja ekologiczna – rozumie się przez to organizacje społeczne, których statutowym
celem jest ochrona środowiska.
Pomnikami przyrody – to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia
o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej
odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów,
w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub
obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie.
Poważna awaria – rozumie się przez to zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję,
powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje
jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania
zagrożenia życia lub zdrowia ludzi, lub środowiska, lub powstania takiego zagrożenia
z opóźnieniem.
Powierzchnia ziemi - rozumie się przez to naturalne ukształtowanie terenu, glebę oraz
znajdującą się pod nią ziemię do głębokości oddziaływania człowieka, z tym że pojęcie „gleba”
7
oznacza górną warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii organicznej, wody,
powietrza i organizmów, obejmującą wierzchnią warstwę gleby i podglebie.
Powietrze - rozumie się przez to powietrze znajdujące się w troposferze, z wyłączeniem wnętrz
budynków i miejsc pracy.
Poziom hałasu – rozumie się przez to równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach.
Poziom substancji w powietrzu - rozumie się przez to stężenie substancji w powietrzu
w odniesieniu do ustalonego czasu lub opad takiej substancji w odniesieniu do ustalonego czasu
i powierzchni.
Pozwolenie, bez podania jego rodzaju – rozumie się przez to pozwolenie na wprowadzanie do
środowiska substancji lub energii, o którym mowa w art. 181 ust. 1 Prawa Ochrony Środowiska.
Standardy emisyjne –rozumie się przez to dopuszczalne wielkości emisji.
Substancja niebezpieczna – rozumie się przez to jedną lub więcej substancji albo mieszaniny
substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze
mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub
zdrowia ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt,
odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii.
Użytki ekologiczne – rozumie się przez to zasługujące na ochronę „pozostałości ekosystemów
mających znaczenie dla zachowania unikatowych typów środowisk i ich zasobów genowych”.
Należą do nich: torfowiska, bagna, nieużytkowane łąki i sady, drobne zbiorniki śródpolne
i śródleśne, kępy drzew i krzewów, skarpy, jary i wąwozy, trzcinowiska itp.
8
Wielkość emisji - rozumie się przez to rodzaj i ilość wprowadzanych substancji lub energii w
określonym czasie oraz stężenia lub poziomy substancji lub energii, w szczególności w gazach
odlotowych, wprowadzanych ściekach oraz wytwarzanych odpadach.
Zakład – rozumie się przez to jedną lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący
instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami.
Zanieczyszczenie – rozumie się przez to emisję, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu
środowiska, powoduje szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne środowiska
lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska.
1.4.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno-ściekowej
Ścieki – rozumie się przez to wprowadzane do wód lub do ziemi:
• wody zużyte na cele bytowe lub gospodarcze,
• ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego
wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w przepisach o nawozach i nawożeniu,
• wody opadowe lub roztopowe, ujęte w systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni
zanieczyszczonych, w tym z centrów miast, terenów przemysłowych i składowych, baz
transportowych oraz dróg i parkingów o trwałej nawierzchni,
• wody odciekowe ze składowisk odpadów, wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne,
• wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wprowadzanych do
górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie wprowadzanej do górotworu są
tożsame z rodzajami i ilością zawartymi w pobranej wodzie,
•wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej, jeżeli występują w nich
nowe substancje lub zwiększone zostaną ilości substancji w stosunku do zawartych w pobranej
wodzie.
Ścieki bytowe – rozumie się przez to ścieki z budynków przeznaczonych na pobyt ludzi,
z osiedli mieszkaniowych oraz z terenów usługowych, powstające w szczególności w wyniku
ludzkiego metabolizmu oraz funkcjonowania gospodarstw domowych.
9
Ścieki komunalne – rozumie się przez to ścieki bytowe lub mieszaninę ścieków bytowych
ze ściekami przemysłowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi.
Ścieki przemysłowe – rozumie się przez to ścieki odprowadzane z terenów, na których prowadzi
się działalność handlową lub przemysłową albo składową, niebędące ściekami bytowymi
lub wodami opadowymi.
Instalacje – przez to rozumie się:
• stacjonarne urządzenie techniczne,
• zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem
prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu,
• obiekty budowlane niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami, których
eksploatacja może spowodować emisję.
Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne – przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów
o działalności gospodarczej, który prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego
zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz gminne jednostki
organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność.
Urządzenia wodne - rozumie się przez to urządzenia służące kształtowaniu zasobów wodnych
oraz korzystaniu z nich, a w szczególności:
• budowle: piętrzące, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a także kanały i rowy,
• obiekty zbiorników i stopni wodnych,
• stawy,
• obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych,
• obiekty energetyki wodnej,
• wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód,
• stałe urządzenia służące do połowu ryb lub do pozyskiwania innych organizmów wodnych,
• mury oporowe, bulwary, nabrzeża, pomosty, przystanie, kąpieliska,
•stałe urządzenia służące do dokonywania przewozów międzybrzegowych.
10
Zanieczyszczenie – rozumie się przez to emisję, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu
środowiska, powoduje szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne środowiska
lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska.
Eutrofizacja – rozumie się przez to wzbogacanie wody biogenami, w szczególności związkami
azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia
roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków
w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód.
Sieć – przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi
dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu
przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.
Urządzenia kanalizacyjne – sieci kanalizacyjne, wyloty urządzeń kanalizacyjnych służących do
wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz urządzenia podczyszczające i oczyszczające
ścieki oraz przepompownie ścieków.
Urządzenia wodociągowe – ujęcia wód powierzchniowych i podziemnych, studnie publiczne,
urządzenia służące do magazynowania i uzdatniania wód, sieci wodociągowe, urządzenia
regulujące ciśnienie wody.
Przyłącze kanalizacyjne – odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną
w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony
budynku, a w przypadku jej braku - od granicy nieruchomości.
Urządzenie pomiarowe – przyrząd pomiarowy mierzący ilość odprowadzanych ścieków,
znajdujący się na przyłączu kanalizacyjnym.
11
Przyłącze wodociągowe – odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną
instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem
głównym.
12
II. CHARAKTERYSTYKA GMINY
2.1. Położenie geograficzne
Gmina wiejska Chocz położona jest w południowo – wschodniej części województwa
wielkopolskiego, na wysoczyźnie kaliskiej, w północnej części powiatu pleszewskiego, na
prawym brzegu Prosny, wzdłuż drogi Kalisz – Września, na wysokości 84,7 – 106,5 m n. p. m.
Najniższym punktem jest wzniesienie liczące 84,7 m n. p. m. usytuowane przed Niniewem na
wysokości Starej Kaźmierki, zaś najwyżej położony jest obszar we wsi Brudzewek leżący na
wysokości 106,5 m n. p. m.
Najwyższym punktem jest wzniesienie liczące 106,5 m n. p. m. usytuowane przed Niniewem na
wysokości Starej Kaźmierki, zaś najniżej położony jest obszar w Brudzewku leżący na
wysokości 84,7 m n. p. m.
Powierzchnia gminy Chocz wynosi 73,4 km2, co stanowi 10,3 % obszaru powiatu pleszewskiego.
Według fizyczno – geograficznej regionalizacji Polski J. Kondrackiego (1988 r.) gmina Chocz
umiejscowiona jest w następujących jednostkach:
Ømegaregion – Europa Środkowa (3);
Øprowincja – Niż Środkowoeuropejski (31);
Øpodprowincja – Niziny Środkowopolskie (318,1);
Ømakroregion – Nizina Południowowielkopolska (318.2);
Ømezoregion – Wysoczyzna Kaliska (318.12) oraz Równina Rychwalska (318.16).
Mezoregion Wysoczyzny Kaliskiej oraz Równiny Rychwalskiej graniczą bezpośrednio z:
ØDoliną Konińską (318.13) – od północy;
ØWysoczyzną Turecką (318.17) – od wschodu;
ØKotliną Grabowską (318.21) – od południowego – wschodu;
ØKotliną Milicką (318.34) – od południa;
ØKotliną Żmigrodzką (318.33) – od południowego – zachodu;
ØWysoczyzną Leszczyńską (318.11) – od zachodu;
ØWałem Żerkowskim (315.84) – od północnego – zachodu.
13
Według
podziału
Niziny
Wielkopolsko
–
Kujawskiej
na
regiony
naturalne
B. Krygowskiego (1958 r.) gmina położona jest niemal w całości na obszarze Kotliny
Pyzdrskiej. Kotlina Pyzdrska jest częścią Pradoliny Warszawsko – Berlińskiej.
Odległość z Chocza do stolicy województwa Poznania wynosi 92 km.
Ponadto do:
ØKalisza jest 32 km;
ØWrocławia – 147 km;
ØŁodzi – 144 km;
ØWarszawy – 275 km.
Odległość z Chocza do najbliższych przejść granicznych wynosi:
ØCzechy (Kudowa) – 268 km;
ØNiemcy (Słubice) – 285 km;
ØSłowacja (Chyżne) – 410 km;
ØRosja (Bezledy) – 447 km.
ØBiałoruś (Terespol) – 468 km;
ØLitwa (Budzisko) – 578 km;
ØUkraina (Hrebenne) – 586 km.
2. 2. Dane administracyjne
Po wdrożeniu reformy administracyjnej, od 1 stycznia 1999 roku gmina wiejska Chocz należy do
województwa
wielkopolskiego
oraz
powiatu
pleszewskiego.
Graniczy
z gminami:
ØGizałki, Grodziec – od północy;
ØPleszew – od południa;
ØCzermin – od zachodu;
ØBlizanów – od wschodu.
Łączna długość granic okalających gminę wynosi kilkadziesiąt kilometrów. Zachodnią i
południową granicę gminy wyznacza rzeka Prosna, pozostałe zaś granice z uwagi na brak
naturalnych barier mają sztuczny charakter.
14
Siedzibą urzędu jest położona w centrum gminy wieś Chocz. Ponadto w skład gminy wchodzi
12 miejscowości (12 wsi sołeckich). Należą do nich:
- Brudzewek;
- Chocz;
- Józefów;
- Kwileń;
- Kuźnia;
- Niniew;
- Nowolipsk;
- Nowa Kaźmierka;
- Nowy Olesiec;
- Piła;
- Stara Kaźmierka;
- Stary Olesiec.
Gęstość sieci osadniczej mierzona liczbą miejscowości na 100 km² powierzchni wynosi 14,31.
Jest to wartość mniejsza od wskaźnika charakteryzującego powiat pleszewski wynoszącego 17,00
i województwo wielkopolskie – 18,86.
Położenie gminy w regionie jest korzystne. Wpływ na to mają szczególnie walory naturalne oraz
usytuowanie przy drodze wojewódzkiej relacji Kalisz – Września – Poznań. W odległości ok. 10
km przez sąsiednią gminę Gizałki przebiega droga wojewódzka nr 443 relacji Jarocin – Konin
również o znaczeniu regionalnym. Przez Pleszew przebiega droga krajowa relacji
Poznań - Ostrów – Katowice nr 11 oraz droga nr 12 relacji Pleszew – Kalisz. Ponadto gmina
powiązana jest z gminami ościennymi drogami wojewódzkimi, powiatowymi oraz gminnymi.
Gmina leży z dala od szlaków kolejowych. Do najbliżej położonej stacji kolejowej
Pleszew – Kowalew jest 18,0 km, a do stacji w Kalisz 38,0 km.
15
2. 3. Walory przyrodnicze
Klimat rozpatrywanego terenu podobnie jak całej Polski jest przejściowy, kontynentalno –
morski, kształtowany na przemian przez masy powietrza napływające znad Oceanu
Atlantyckiego lub wschodniej Europy i Azji.
Niezależnie od podziałów region ten należy do najcieplejszych w Polsce i charakteryzuje się:
przewagą wpływów oceanicznych, mniejszymi od przeciętnych amplitudami temperatur,
wczesną wiosną, długim ciepłym latem, ładną i krótką zimą oraz malejącymi opadami w
kierunku centrum kraju.
Reprezentatywne dla gminy Chocz będą dane ze stacji Instytutu Meteorologii i Gospodarki
Wodnej (IMGW) w Kaliszu, położonej w odległości 33 km na południowy – wschód od Chocza.
Według pomiarów z lat: 1972, 1982 oraz 1992 średnia temperatura roczna wynosi 8,7 ºC;
stycznia (-3,2 ºC), a lipca 19,8 ºC. Liczba dni z przeciętną temperaturą dobową poniżej 0 ºC
wynosi około 15. Izoamplitudy roczne kształtują się na poziomie 20 – 22 ºC. Lato przeciętnie
trwa około 100 dni co powoduje, że jest najdłuższe w Polsce, natomiast zima około 60 dni i jest
to jeden z najkrótszych okresów trwania zimy w kraju.
TABELA 1: Gmina Chocz – rozkład średnich miesięcznych temperatur powietrza według
IMGW Kalisz.
Miesiąc
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
T w ºC
-3,2
0,5
4,1
7,2
13,4
17,3
19,8
19,3
13,8
7,5
4,7
-0,1
TABELA 2: Gmina Chocz – rozkład średnich temperatur powietrza według IMGW Kalisz.
Temperatura
Wartość w ºC
Średnia roczna
8,7
Średnia stycznia
-3,2
Średnia lipca
19,8
Izoamplituda roczna
20 – 22
16
Suma rocznego opadu wynosi 500 – 550 mm, w tym półrocza chłodnego (listopad – kwiecień)
około 200 mm. Opady półrocza ciepłego (maj październik osiągają 320 – 350 mm. Pierwszy
śnieg pojawia się około połowy listopada, a ostatni na przełomie marca i kwietnia. Pokrywa
śnieżna utrzymuje się średnio przez 50 – 60 dni. Jej grubość waha się w przedziale 5 – 15 cm.
Okres występowania pokrywy śnieżnej przerywany jest częstymi odwilżami. W tym czasie opad
zimowy stanowi deszcz.
TABELA 3: Gmina Chocz – średnie wartości opadów w poszczególnych porach roku według
IMGW Kalisz.
Miesiące,
pora roku
III – V
wiosna
VI – VIII
lato
IX – XI
Jesień
XII – II
Zima
Opad w mm
112
203
118
84
TABELA 4: Gmina Chocz – sumy opadów według IMGW Kalisz.
Opady
Suma roczna
Suma półrocza chłodnego
Suma półrocza ciepłego
Grubość pokrywy śnieżnej
Wartość
500 – 550 mm
200 mm
300 – 350 mm
5 – 15 cm
Średnia liczba dni pogodnych w roku wynosi około 60 – 65, a pochmurnych od 100 do 120 i jest
jedną z najmniejszych w Polsce. Usłonecznienie przekracza w roku 1500 godzin, natomiast
miesiącem o największym usłonecznieniu jest maj – ponad 220 godzin.
17
RYCINA 1: Gmina Chocz – rozkład średnich temperatur oraz opadów według IMGW Kalisz.
20
80
70
15
60
50
10
40
5
30
20
0
10
0
-5
I
II
III
IV
V
VI
opady
VII
VIII
IX
X
XI
XII
temperatura
Najczstsze wiatry wieją z kierunków: zachodniego, południowo – zachodniego oraz
południowego. Stanowią łącznie blisko 50 % częstotliwości wiatru. Ich średnia prędkość oscyluje
w granicach 3 – 3,5 m / s. Okres wegetacyjny należy do jednych z najdłuższych w Polsce i trwa
około 225 dni. Początek robót polnych przypada na drugą dekadę marca. Reasumując warunki
klimatyczne panujące na terenie gminy są bardzo korzystne. Szczególnie sprzyjają rozwojowi
rolnictwa oraz pozwalają na osiąganie wysokiego komfortu osiedlania się.
2.4. Użytkowanie terenu
Gmina Chocz ma charakter rolniczo – leśny, użytki rolne stanowią 53,91% powierzchni gminy.
Taki sposób użytkowania gruntów sprzyja rozwojowi agroturystyki oraz turystyki wiejskiej.
Formy użytkowania terenu w Gminie Chocz przedstawia tabela nr 5
TABELA 5: Gmina Chocz – Formy użytkowania terenu.
Powierzchnia
ogólna
Użytki rolne
Użytki leśne
Grunty
zabudowane i
zurbanizowane
Wody
Tereny
inne
7 332
3 953
2929
178
28
244
18
Strukturę użytkowania gruntów ornych w Gminie Chocz na podstawie danych Urzędu Gminy
przedstawia tabela numer 6.
TABELA 6: Gmina Chocz – struktura użytkowania gruntów.
Użytki rolne
Razem
3953
w tym
grunty orne
sady
łąki
pastwiska
3179
28
423
314
Użytki rolne stanowią53,91% ogólnej powierzchni gminy, lasy i grunty leśne 39,95%. Natomiast
w strukturze użytków rolnych największy obszar zajmują grunty orne 80,42%.
2.5. Walory kulturowe
Na terenie gminy Chocz zostało zachowane wiele historycznych pamiątek.
W Kwileniu zachował się dworek z około 1930 r. i zabudowania folwarczne: stodoła, lodownia.
Naprzeciw podwórza gospodarczego po drugiej stronie drogi istnieją pozostałości cegielni z lat
20 XX w.
W Nowej Kaźmierce znajduje się Kościół Ewangelicko – Augsburski z 1907 roku. Kościół
parafialny p. w. Wniebowzięcia NMP – parafialny od r. 1822 – dawna kolegiata fundowana przez
Andrzeja Lipskiego biskupa kujawskiego w 1629 r. pierwotnie zapewne jednonawowy z kaplicą
rodową, wieża dobudowana około połowy XVIII w. W latach 80 XVIII w. daleko posunięty
proces destrukcji. W latach 1790 – 93 infułat Kazimierz Lipski ufundował przebudowę kościoła.
Do wczesnobarokowego jednoprzęsłowego zamkniętego półkoliście prezbiterium z lat 1629 – 34
dostawiony zostaje nowy trzynawowy bazylikowy korpus wczesnoklasycystyczny ze stiukową
dekoracją i nowym wyposażeniem wnętrza. Połączony z pałacem infułackim poprzez zakrystię
i skarbczyk po zachodniej stronie prezbiterium. Remontowany w latach 1883 – 86 i odnawiany
w latach 1954 – 55.
Dawny pałac infułacki, zbudowany w miejscu XIV – wiecznego zamku Kazimierza Wielkiego,
częściowo wykorzystując piwnice i przyziemie zamkowe. Powstał na przełomie lat 80 i 90 XVIII
19
w. z fundacji infułata Kazimierza Lipskiego. Wczesnoklasycystyczny z bogato treściowo
stiukową dekoracją wnętrz. Restaurowany w 1913 r. i odnawiany w 1951 r.
Założenie klasztorne reformatorów – fundacja Andrzeja Lipskiego z ok. 1630 r. Pierwotnie
drewniane, w 1733 r. zastąpiono budynkami murowanymi.
Kościół p. w. Michała Archanioła, barokowy jednonawowy
z wydzielonym niższym
i węższym prezbiterium z wielobocznym zamknięciem. Wyposażenie wnętrza rokokowe
wykonane w latach 1750 – 51 przez warsztat znanego snycerza Józefa Eglauera. Połączony
z klasztorem od strony zachodniej poprzez zakrystię przylegającą do prezbiterium.
Zabudowania klasztorne, z pierwotnego czworobocznego założenia zachowało się pierwotne
skrzydło południowe przylegające do prezbiterium kościoła od zachodu oraz krużganek przy
zachodniej ścianie kościoła nakryty sklepieniem krzyżowym, a także mur ogrodzeniowy.
2.6. Infrastruktura
2.6.1. Sieć wodociągowa
Obecnie gmina Chocz jest zaopatrywana przez sieć wodociągową o długości 70,1 km z 1.157
połączeniami prowadzącymi do budynków mieszkalnych. Długość czynnej sieci wodociągowej
połączeń prowadzących do budynków i innych obiektów wynosi 31,4 km. Siecią objęte są
wszystkie miejscowości.
1400
80
1200
70
60
1000
50
800
40
600
30
400
20
200
D£UGOŒÆ SIECI W KM
ILOŒÆ PRZY£¥CZY
RYCINA 2: Gmina Chocz – rozwój infrastruktury wodociągowej w latach 1990 – 2002.
10
0
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 2000 2002
iloœæprzy³¹ czy
d³ugoœæsieci
20
Do obiektów zaopatrujących gminę wodą należą 2 Stacje Ujęć Wody (SUW). Zlokalizowane są
w miejscowościach: Chocz i Józefów.
TABELA 7: Gmina Chocz – charakterystyka poszczególnych SUW w 2003 roku.
Lokalizacja SUW
Chocz
Józefów
Wydajność SUW
w m³ / dobę
Aktualne zapotrzebowanie
w m³ / dobę
900
300
536
182
Łączna wydajność gminnych SUW wynosi 1200 m³ / dobę i w pełni pokrywa aktualne
zapotrzebowanie.
TABELA 8: Gmina Chocz – wyposażenie w sieć wodociągową w 2003 roku.
Miejscowość
Chocz
Brudzewek
Józefów
Kuźnia
Kwileń
Niniew
Nowa Kaźmierka
Nowy Olesiec
Nowolipsk
Piła
Stara Kaźmierka
Stary Olesiec
Ilość przyłączy
wodociągowych
Przynależność do SUW
521
49
54
59
125
63
22
26
49
54
25
110
Chocz
Józefów
Józefów
Józefów
Chocz
Józefów
Józefów
Józefów
Józefów
Józefów
Józefów
Chocz
TABELA 9: Gmina Chocz – gęstość sieci wodociągowej w 2002 roku.
Wyszczególnienie
Gęstość sieci wodociągowej
w km / 100 km²
Gmina Chocz
Powiat
Pleszewski
Województwo
Wielkopolskie
96,01
106,66
86,47
Nasycenie siecią wodociągową w gminie Chocz należy uznać za bardzo wysokie ponieważ dane
dotyczące powiatu oraz województwa obejmują również wartości z gmin miejskich.
21
TABELA 10: Gmina Chocz – pozostałe dane dotyczące wodociągów publicznych w 2003 roku.
WYSZCEGÓLNIENIE
HYDROFORNIA
Liczba obsługiwanej ludności
Liczba studni
Głębokość studni
Ujęcie studni
Liczba miejscowości obsługujących
Strefa ochronna
CHOCZ
JÓZEFÓW
2.818
1
82 m
wiercona
3
0,52 ha
2.098
1
70 m
wiercona
10
0,73 ha
TABELA 11: Gmina Chocz – dane dotyczące uzdatniania wody w 2003 roku.
WYSZCZEGÓLNIENIE
CHOCZ
HYDROFORNIA
JÓZEFÓW
Metody uzdatniania
odżelaziacz, utlenianie wstępne
Odżelaziacz, utlenianie wstępne
Liczba odżelaziaczy
6
3
Liczba chloratorów
2
2
52 - chlorosodu
52 - chlorosodu
Typ chloratorów
Sieci wodociągowe zostały zbudowane z tworzywa sztucznego PCV oraz z rur stalowych,
natomiast ok. 3 km to rury azbestowo – cementowe.
2.6.2. Kanalizacja.
Gmina Chocz nie posiada oczyszczalni ścieków, nie ma również sieci kanalizacyjnej. Tylko we
wsi Chocz istnieje kanalizacja deszczowa w centrum wsi, do której doprowadzane są ścieki
sanitarne rozsączkowane w gruncie. Obecny brak systemowego rozwiązania gospodarki
ściekowej przy jednoczesnym całkowitym zwodociągowaniu gminy powoduje powstawanie
większej ilości ścieków. Miejscowa społeczność zmuszona jest gromadzić płynne nieczystości
w zbiornikach zlokalizowanych na terenie własnych posesji. To z kolei wpływa na zwiększone
zanieczyszczanie gleb oraz wód powierzchniowych i podziemnych.
Gospodarka hodowlana prowadzona na terenie gminy stanowi dodatkowe źródło powstawania
ścieków. Obiekty hodowlane nie posiadają urządzeń do utylizacji gnojowicy i gnojówki, całość
ścieków wywożona jest na pola.
22
W gminie Chocz przewiduje się budowę sieci kanalizacyjnej oraz oczyszczalnie ścieków
w miejscowości Chocz. W dalszych etapach do oczyszczalni w Choczu doprowadzone będą
ścieki systemem grawitacyjno – ciśnieniowym ze wsi Niniew, Kwileń, Stary Olesiec, Piła,
Kuźnia, Brudzewek.
2.7. Gospodarka odpadami
Szczegółowe omówienie zagadnień gospodarki odpadami dla Gminy zostało umieszczone
w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Chocz.
2.8. Drogi
Położenie
komunikacyjne
gminy
Chocz
z
punktu
widzenia
połączeń
regionalnych
i międzynarodowych jest korzystne.
Drogi krajowe:
Przez teren gminy Chocz nie przebiega żadna droga krajowa. Jednakże rejon Chocza położony
jest w sąsiedztwie autostrady A 2 oraz dróg krajowych nr: 11, 12 i 25. Odległość z Chocza
do istniejącego odcinka autostrady A 2 łączącej obecnie Konin z Wrześnią, a docelowo Świecko
z Terespolem, będącej częścią europejskiego korytarza transportowego Berlin - Moskwa wynosi
44 km. Droga nr 11 łącząca Katowice z Poznaniem i dalej Kołobrzegiem przebiega w odległości
11 km od Chocza. Taka sama jest odległość do trasy nr 12, spinającej Dorhusk na granicy
z Ukrainą z Łęknicą na granicy z Niemcami, będącej jednocześnie alternatywą dla przyszłej
autostrady A 2. Natomiast do drogi krajowej nr 25 łączącej Oleśnicę z Bobolicami przez Kalisz,
Konin, Bydgoszcz jest 41 km.
Drogi wojewódzkie:
Przez teren gminy Chocz przebiega jedna droga wojewódzka o znaczeniu regionalnym Nr 442
relacji Kalisz – Września w części zachodniej gminy ( na osi północny - zachód i południowy –
wschód) przecinając gminę na dwie części. Przebiegająca przez centrum wsi Chocz w/w droga
krajowa dzieli ją na dwie części, co stanowi sporą uciążliwość i zagrożenie dla mieszkańców
wynikające z prowadzenia tą trasą ruchu tranzytowego.
23
Długość drogi krajowej na terenie gminy wynosi około 15,0 km, szerokość pasa drogowego 18,0
m, szerokość jezdni 6,0 m. jest to droga IV klasy technicznej.
Drogi powiatowe:
Wyszczególnione w poniższej tabeli trasy pełnią rolę dróg obsługujących obszar całej gminy
Chocz oraz w ramach powiatu łączą miejscowości będące siedzibami poszczególnych
samorządów. Łączna długość dróg powiatowych przebiegających przez gminę Chocz wynosi
27,5 km.
Nawierzchnię twardą posiada 17,145 km dróg, to jest 56,2 ogółu. Drogi są pod nadzorem
Zarządu Dróg Powiatowych w Pleszewie.
TABELA 12: Gmina Chocz – wykaz dróg powiatowych.
Nr drogi
13310
13110
13159
13160
13212
Przebieg drogi
Chocz - Pleszew
Chocz - Białobłoty
Stara Kaźmierka – Nowy Olesiec
Chocz - Grodziec
Stary Olesiec - Janków
Długość odcinka w km
0,555
6,960
8,390
6,430
5,155
Drogi gminne:
TABELA 13: Gmina Chocz – przebieg dróg gminnych.
Lp.
Przebieg drogi
Długość w km
Nawierzchnia
1.
Brudzewek - Lipe
1,300
Grunt, asfalt
2.
Korab - Kuźnia
1,000
grunt
3.
Brudzewek - Kuźnia
0,900
grunt
4.
Brudzewek - Rokutów
0,900
grunt
5.
Chocz – Piła
3,200
grunt
6.
Nowolipsk – przez wieś
2,200
Grunt, twarda nie ulepszona
7.
Stary Olesiec – Grodziec
4,100
grunt
24
8.
Stary Olesiec - Józefów
1,000
grunt
9.
Stary Olesiec – Nowy Olesiec
1,000
grunt
10.
Nowy Olesiec – przez las
2,700
grunt
11.
Chocz – Józefów
2,450
12.
Kwileń – przez wieś
2,500
Asfalt, grunt
13.
Stara Kaźmierka – przez wieś
1,600
grunt
14.
Stara Kaźmierka – Nowa
Kaźmierka
2,658
15.
Nowa Kaźmierka - Wronów
6,675
Asfalt, grunt, twarda nie
ulepszona
16.
Stara Kaźmierka – przez wieś
1,000
grunt
17.
Nowa Kaźmierka – przez wieś
1,350
grunt
18.
Nowa Kaźmierka - Łukom
2,064
grunt
19.
Kwileń - Niniew
4,200
Łączna długość dróg gminnych wynosi 42,797 km. 4,670 km, to jest 10,98 % ogółu, to trasy
asfaltowe. Pozostałe drogi mają nawierzchnię twardą nie ulepszoną. Według gminnych
zamierzeń inwestycyjnych w latach 2003 – 2010 nastąpi systematyczna zmiana nawierzchni dróg
z gruntowych na bitumiczno – asfaltowe i tłuczniowe.
Obecnie ogółem 21,815 km dróg w gminie ma twardą nawierzchnię.
2.9. Koleje
Na terenie gminy nie ma linii kolejowych. Najbliższa stacja kolejowa jest w Pleszewie –
Kowalewie.
Mieszkańcy korzystają również ze stacji w Kaliszu.
2.10. Sieć gazowa
Gmina Chocz nie jest wyposażona w sieć gazową. Dla rejonu Pleszewa (w tym gmina Chocz)
opracowany został program gazyfikacji. Gaz do gminy Chocz doprowadzony będzie ze stacji
redukcyjnej w Broniszewicach (gmina Czermin) i dalej ma być prowadzony do gminy Gizałki.
25
Mieszkańcy samorządu zaopatrywani są w gaz bezprzewodowy. Wymiana butli gazowych
dokonywana jest w punktach wymiany zlokalizowanych na terenie gminy. Gmina dąży do
podpisania porozumienia z firmą Petrico S. A. z siedzibą w Karlinie.
2.11. Podmioty gospodarcze
Na terenie gminy z początkiem 2004 roku zarejestrowanych jest 173 podmiotów gospodarczych.
TABELA 14: Gmina Chocz – wykaz większych podmiotów istniejących na terenie gminy Chocz.
Stan na październik 2003
Nazwa zakładu
Lokalizacja
Monar
Nowolipsk
Warsztaty Terapii
Nowolipsk
Zajęciowych
Spółdzielnia Usług
Chocz
Handlowych
„HORYZONT”
Spółka „KOM–CHOCZ”
Chocz
T&B
Chocz
CERAMED
Kwileń
A.H.M. SIEMKO
Chocz
AMADA
Chocz
Opis klasy działalności według EKD
Resocjalizacja uzależnionych
Opieka nad niepełnosprawnymi
Zatrudnienie
10
13
Działalność usługowa
37
Działalność usługowa
Produkcja wyrobów z drewna
Produkcja cegły
Produkcja kotłów
Handel materiałami do produkcji rolnej
15
45
11
10
7
26
III. ZASOBY I SKŁADNIKI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
3.1. Charakterystyka rzeźby terenu
Cały obszar Gminy Chocz należy zaliczyć pod względem morfologicznym do terenów słabo
urozmaiconych. Ukształtowanie terenu, rzeźba, gleby, wody oraz krajobraz gminy są
pochodzenia polodowcowego. Teren ten znajduje się na obszarze dawnego zlodowacenia
środkowopolskiego. Jego powierzchnię stanowi zespół równin z niewielkimi nachyleniami.
Różnice wysokości na terenie powiatu mające odzwierciedlenie w wartościach rzędnych
bezwzględnych, są niewielkie. I na obszarach poszczególnych gmin wynoszą:
• Najwyższym punktem jest wzniesienie liczące 106,5 m n. p. m. usytuowane przed Niniewem
na wysokości Starej Kaźmierki.
• Najniżej położony jest obszar w pobliżu wsi Graniczki obok Brudzewka leżący na wysokości
84,7 m n p m.
3.2. Charakterystyka litologiczna
3.2.1. Budowa geologiczna
Bliższe podłoże geologiczne całego opisywanego terenu budują osady czwartorzędowe.
W warstwach powierzchniowych widoczne są utwory zlodowacenia środkowopolskiego
i holoceńskie. Miąższość czwartorzędu jest zróżnicowana i waha się przeciętnie w granicach
9 – 25 m.
W budowie geologicznej dominują piaski różnoziarniste występujące na obydwu poziomach
terasowych. Są to osady rzeczne plejstoceńskie (wysokiego zasypania) oraz holoceńskie.
Piaski plejstoceńskie są na ogół grubo- i średnioziarniste, a osady holoceńskie wykazują
w swoim profilu większy udział frakcji drobnych – pylastych.
Lokalnie zalegają gliny pylaste – utwory pochodzenia wodnego tworzące niewielkie, rozrzucone
powierzchnie.
Zwarte obszary występowania piasków, żwirów i głazów lodowcowych znajdują się na północny
- zachód od Chocza w kierunku Kwilenia. Grubość pokryw akumulacji wodnolodowcowej jest
przeważnie kilkumetrowa. Piaski budują również wyższe terasy Prosny i pozostałych cieków
wodnych. W rejonie Kwilenia występują również trzeciorzędowe iły, mułki, piaski i żwiry.
27
Na północ od Nowolipska, Nowej Kaźmierki i w okolicach Brudzewka spotykamy wydmy
zbudowane z drobnoziarnistych, ostrych i pylastch piasków – na powierzchni piasków
wodnolodowcowych, osadów jeziornych oraz na terasach akumulacyjnych Prosny, którym często
towarzyszą nieregularne pokrywy przewianych, drobnoziarnistych i pylastych piasków
eolicznych. W końcowej fazie ostatniego zlodowacenia i na początku holocenu rozpoczął się
proces erozji wgłębnej. W dalszym okresie zmian klimatycznych w dolinach i korytach
rzecznych gromadziły się osady złożone z mułków, piasków i rzadziej ze żwirów rzecznych
(rejon Stara Kaźmierka – Nowy Olesiec). Aluwia wypełniają dna niecek oraz wciętych dolinek.
Terasy zalewowe budują z reguły średniozagęszczone i luźne piaski białe lub jasnożółte, dobrze
wysegregowane,
warstwowane,
przykryte
warstwą
mad
rzecznych
o
miąższości
1 – 5 m – dolina Prosny.
Holoceńskie osady jeziorne oraz namuły występują w dolinie rzeki Prosny oraz
w rejonie Starej Kaźmierki, Nowego i Starego Oleśca, Nowolipska.
Pokłady torfu znajdują się w regionie Józefowa, Nowego Oleśca oraz na południe
od Brudzewka.
Grunty omawianego terenu są na ogół nośne, korzystne dla lokalizacji zabudowy ale stanowiące
słabe podłoże dla rozwoju gleb. Niekorzystne parametry geotechniczne notuje się w dolinie
Prosny, dolinkach mniejszych cieków (mady łatwo ulegają uplastycznieniu) w rejonach
występowania torfów oraz na innych terenach podmokłych.
3.2.2. Surowce mineralne.
Do ważniejszych kopalin użytecznych na obszarze gminy Chocz należy
zaliczyć
udokumentowane złoża surowców ilastych ( iły trzeciorzędowe oraz fluwioglacjalne piaski
kwarcowe i pospółki) w rejonie Kwilenia oraz zasoby torfów w centralnej części gminy, między
Nowym Oleścem a Józefowem – ich potencjalna eksploatacja stanowi realne zagrożenie
zaburzenia równowagi ekosystemów.
28
3.3. Wody podziemne
Na terenie gminy wody
podziemne reprezentowane są przez wody przypowierzchniowe
(wierzchniówkowe) oraz wody głębszych poziomów wodonośnych (gruntowe, wgłębne
i głębinowe).
Wody przypowierzchniowe występują na obszarze całej gminy, płytko pod powierzchnią ziemi,
w strefach lokalnych obniżeń terenu o podłożu nieprzepuszczalnym lub słabo przepuszczalnym.
Reagują łatwo na zmiany atmosferyczne – w okresie susz mogą przejściowo zanikać.
Wody gruntowe
I poziomu wodonośnego, reprezentowane są przez dwa obszary
o różnym charakterze wód i różnym sposobie alimentacji. Wody te są bezpośrednio zasilane
przez
infiltrujące
opady
atmosferyczne,
a
ich
charakter
zależy
od
warunków
geomorfologicznych.
Doliny rzeczne – swobodne zwierciadło wody gruntowe tworzą w przepuszczalnych utworach
piaszczystych na głębokości do 1,0 m. alimentowane są przez wody infiltrujące z cieków, spływ
z terenów przyległych i przez wody opadowe.
Tereny pozadolinne – charakter pierwszego poziomu wody gruntowej uzależniony jest
od przepuszczalności. W przepuszczalnych utworach piaszczysto – żwirowych tworzy
on zwierciadło swobodne na głębokości od 1,5 do 4,0-0,5 m.
W trudno przepuszczalnych gruntach gliniastych i ilastych, wody gruntowe nie tworzą
jednolitego poziomu, lecz występują w postaci sączeń na różnej głębokości. Intensywność tych
sączeń są zmienne w zależności od warunków atmosferycznych i geomorfologicznych – do
zaniku włącznie w okresach suszy.
W
gminie
występuje
jedynie
czwartorzędowy
poziom
wodonośny,
zlokalizowany
na głębokości powyżej 2 m ppt.
29
3.4. Wody powierzchniowe
Sieć hydrograficzna w gminie Chocz jest słabo rozwinięta stosunkowy duży udział mają w niej
cieki okresowe). Największą rzeką w opisywanym rejonie jest Prosna – lewy dopływ Warty.
Teren gminy odwadniany jest generalnie w kierunku południowo – zachodnim i należy w całości
do dorzecza Prosny, która zbiera wody z całego obszaru za pomocą kilku niewielkich cieków,
z których nazwane są dwa – Błotnia: z dopływami Błotnia A (prawy) i Kanał Błotnia (lewy) oraz
Parowa Pilska. Obydwa wymienione cieki stanowią prawe dopływy Prosny.
Na odcinku przepływającym przez Gminę, szerokość doliny Prosny waha się w granicach
1,0 – 1,5 km.
Zasilanie wód powierzchniowych następuje bezpośrednio z opadów atmosferycznych
i topniejącej pokrywy śnieżnej. W okresie wzmożonych opadów oraz roztopów wody niesione
przez rzekę Prosnę stwarzają zagrożenie powodziowe. Wysoki poziom stanu wód przyczynia się
do wylewów na przyległe tereny w granicach terasy zalewowej. Największe zagrożenie
powodziowe jest w rejonie Kwilenia i Chocza.
Ponadto na terenie gminy Chocz znajdują się liczne stawy retencjonujące wodę
o przeciętnej powierzchni od 0,11 do 2,70 ha i pojemności wahającej się w granicach
od 1,7 do 19 tys m³. Pełnią one funkcję gospodarcze, hodowlane, przeciwpożarowe oraz
nawadniające.
Teren gminy pozbawiony jest naturalnych zbiorników wodnych – jezior.
Niewielka ilość oczek wodnych oraz wypełnionych wodą wyrobisk poeksploatacyjnych
w ograniczonym zakresie poprawia niekorzystny bilans wodny gminy.
3.5. Charakterystyka gleb
Zróżnicowanie geomorfologiczne ma swoje odbicie w występujących typach i rodzajach
gleb. Pokrycie glebowe gminy Chocz jest ściśle związane z ukształtowaniem powierzchni
i czynnikami klimatycznymi epoki lodowcowej – większość gleb powstała z glin
zwałowych oraz glin i piasków wodnolodowcowych.
Na terenie gminy Chocz przeważają gleby słabe i bardzo słabe, rozwinięte głównie na
piaskach, których największą ilość zakwalifikowano do V i VI klasy bonitacyjnej, a pod
30
względem użytkowym do kompleksu 6 - go kompleksu żytnio – ziemniaczanego słabego)
i 7 – go ( kompleksu żytnio – łubinowego). Najwięcej powierzchni gminy zajmują gleby
słabe i bardzo słabe – brunatne wyługowane większość i VI klasy bonitacyjnej, często
nadmiernie przesuszone.
Najwięcej gleb klasy III A i b występuje w dolinie rzeki Prosny we wsiach: Chocz, Stary
Olesiec, Piła, Brudzewek. Są to gleby – mady wytworzone z piaskow i piasków
gliniastych mocnych. Utwory te pościelone są przeważnie piaskami lekkimi. Gruntów
klasy IV a i b najwięcej jest we wsiach: Kwileń, Niniew i Chocz, a najmniej we wsiach:
Nowolipsk i Stara Kaźmierka.
Gleby najsłabsze V i VI klasy bonitacyjnej dominują we wsiach Nowy Olesiec i Józefów.
Wytworzone zostały z piasków słabogliniastych podścielonych piaskami luźnymi i są
mocno przesuszone.
W gminie Chocz występują również grunty najsłabsze klasy VI z nadające się pod
zalesienie, najwięcej we wsi Brudzewek, Nowolipsk i Piła.
Użytki zielone, na ogół słabe lub średnie, zajmują dna dolinne. Porastają one mady
(średnie, lekkie, piaszczyste) wytworzone z utworów wodnolodowcowych o składzie
mechanicznym glin lekkich i pylastych oraz piasków.
Lokalnie, w zagłębieniach terenowych i dolinach rzecznych nadmiernie uwilgotnionych,
występują gleby pochodzenia organiczno – bagienne (torfowe i mułowotorfowe). Rejony
występowania tych gleb to doliny: Prosny, Parowej Pilskiej oraz centralnej części gminy,
między Józefowem a Choczem.
Gleby naturalne, na których założono ogrody, wskutek intensywnego nawożenia
(mineralnego i organicznego), deszczowania oraz imisji zanieczyszczeń, przekształciły
się w gleby antropogeniczne – hortisole.
Generalnie gmina Chocz charakteryzuje się przewagą gleb słabych. Według Instytutu
Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) w Puławach wskaźnik bonitacji jakości
wynosi 28 punktów a przydatności rolniczej gleb wynosi 28,3 pkt w 100 punktowej skali.
31
Słabą żyzność tutejszych gleb potwierdza klasyfikacja jakości gruntów według klas
bonitacyjnych.
TABELA 15: Gmina Chocz – struktura klas bonitacyjnych gleb.
Klasa bonitacyjna
Struktura w %
Powierzchnia w ha
I
II
III a
III b
IV a
IV b
V
VI
VI z
0,0
0,0
0,04
0,95
11,62
7,38
30,43
39,93
9,65
0,00
0,00
1,76
37,22
456,60
290,04
1.195,98
1.569,00
379,05
TABELA 16: Gmina Chocz – struktura klas bonitacyjnych gleb według sołectw.
Sołectwo
II
struktura w % poszczególnych klas bonitacyjnych
III a
III b
IV a
IV b
V
VI
Chocz
0,00
100,00
55,42
27,22
1,58
18,30
5,52
Brudzewek
0,00
0,00
3,46
8,2
10,31
4,93
17,24
Józefów
0,00
0,00
0,00
0,45
0,81
10,24
8,72
Nowa Kaźmierka
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
5,00
12,11
Stara Kaźmierka
0,00
0,00
0,00
0,00
3,06
11,51
8,00
Kwileń
0,00
0,00
0,00
8,12
12,12
5,81
7,82
Kuźnia
0,00
0,00
17,68
8,03
7,75
5,1
2,53
Niniew
0,00
0,00
0,00
10,29
26,00
8,35
9,03
Nowolipsk
0,00
0,00
0,00
0,00
1,65
6,65
12,67
Piła
0,00
0,00
13,21
13,21
14,96
4,03
5,26
Stary i Nowy Olesiec
0,00
0,00
24,48
24,48
20,09
20,09
11,08
32
Z powyższego zestawienia wynika, że gleby o najwyższym wskaźniku bonitacji występują w
sołectwach:
Chocz
i
Stary
Olesiec
(gleby
w
klasie
III),
zaś o wskaźniku najsłabszym w miejscowościach: Nowolipsk, Brudzewek, Józefów (gleby w
klasie V – VI).
Gmina,
została
również
sklasyfikowana
przez
Instytut
Upraw
Nawożenia
i Gleboznawstwa w Puławach pod względem wskaźnika jakości rolniczej przestrzeni
produkcyjnej.
TABELA17: Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Ocena gleb w punktach IUNG
Bonitacja
Powiat/Gmina
Grunty
orne
Użytki
zielone
Pleszewski
45,2
Chocz
29,2
Jakości i
przydatności
rolniczej
Wskaźnik
syntetyczny jakości
Grunty
orne
Użytki
zielone
Ogólny
wskaźnik
rolniczej
przestrzeni
produkcyjnej
Grunty
orne
Użytki
zielone
36,8
45,9
35,5
45,6
36,2
44,7
23,7
29,2
23,0
29,2
23,3
28,2
Źródło: WIOŚ Poznań 2000 r
Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej charakteryzuje warunki danego obszaru do
produkcji rolnej. Im wartość wskaźnika wyższa tym lepsze warunki dla produkcji rolnej. Jak
wynika z tabeli gminę charakteryzuje wskaźnik prawie raz mniejszy aniżeli całego powiatu.
TABELA 18: Struktura rodzaju wybranych najpospolitszych upraw gminie Chocz w roku 2001.
Powierzchnia i rodzaj uprawy [ha]
Gmina
Chocz
Zboża
3190
ziemniaki
129
buraki cukrowe
-
uprawy
szklarniowe
-
Źródło: Urząd Gminy
33
Bezpośredni wpływ na rodzaj upraw ma produkcja zwierzęca prowadzona na terenie gminy.
Większa część uzyskanych plonów jest wykorzystywana jako pasze.
Dominującym kierunkiem produkcji zwierzęcej na terenie gminy jest tucz trzody chlewnej.
3.6. Roślinność
Gmina Chocz charakteryzuje się dużym zalesieniem. Lasy i grunty leśne stanowią prawie 40,00
% powierzchni gminy, to jest 2 871,23 ha. W gminie przeważają nizinne typy lasu,
a ich rozmieszczenie jest uzależnione od budowy geologicznej i stosunków wodnych.
Głównym gatunkiem lasotwórczym w gminie jest sosna zwyczajna, co jest odbiciem warunków
siedliskowych. Drzewostany te zawierają również w swym składzie: modrzew, brzozę i olchę
oraz niewielki odsetek innych gatunków drzew leśnych domieszkowych.
Struktura wiekowa drzewostanów jest zróżnicowana. Dominujący jest udział drzew stosunkowo
młodych – do lat 60 (46,0%). Znaczny jest, też udział klas wyższych – ponad 80 lat.
Drzewostany tej klasy stanowią 28,5 % ogólnej powierzchni lasów i są zarazem korzystne dla
penetracji.
Najwyższą lesistość w granicach administracyjnych, mają wsie: Nowolipsk
i Józefów
a najniższą – Chocz.
Poważnym problemem Państwowego Gospodarstwa Leśnego jest dominacja monokultur
iglastych, z natury mniej odpornych na działanie wielu szkodliwych czynników biotycznych
i abiotycznych, a przede wszystkim
antropogenicznych, które powodują w szczególności
zniekształcenia i degradację siedlisk leśnych, obniżając ich walory przyrodnicze i zdolności
produkcyjne drzewostanów. Generalnie drzewostany wykazują średnią jakość techniczną
i hodowlaną.
Roślinność nieleśna reprezentowana jest głównie przez ekosystemy trawiaste, agroekosystemy,
zadrzewienia, zakrzaczenia śródpolne i przydrożne oraz przez typowe dla wilgotnych i mokrych
koryt rzecznych zbiorowiska roślinne w dolinie Prosny. Ekosystemy trawiaste koncentrują się
głównie wzdłuż cieków wodnych oraz na terenach okresowo podmokłych, stanowiąc dogodne
warunki dla gniazdowania ptactwa. W środowisku przyrodniczym gminy ważną rolę odgrywa
system zadrzewień i zakrzaczeń. Wzbogaca on florystycznie agrocenozy oraz wpływa na
34
stosunki wodne. Tworzą one ciągi korytarzy ekologicznych, towarzyszących dolinkom rzecznym
oraz rowom melioracyjnym. Zadrzewienia i zakrzaczenia wraz z łąkami pełnią funkcję łączników
pomiędzy kompleksami leśnymi. Poprzez to wpływają na rozwój fauny i flory oraz migracje
różnych gatunków zwierząt. Stanowią również biotop wielu gatunków fauny, zwłaszcza
zbiorowisk łąkowych, szuwarowych i torfowych.
Zadrzewienia śródpolne występują w wielu miejscach gminy. Powstały jako śródpolne pasy
wiatrochronne (głównie wzdłuż dróg). Stanowią ważny element krajobrazowy i ekologiczny o
dość dobrej kondycji przyrodniczej.. ich funkcja środowiskowa polega na przeciwdziałaniu
przesuszaniu gleb i erozji oraz stanowieniu ostoi dla zwierząt – remizy (biotopy licznych
gatunków flory i fauny).
3.7. Obszary chronione
Do podstawowych form ochrony przyrody w Polsce należy tworzenie rezerwatów przyrody,
parków narodowych, parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Coraz większe
znaczenie mają także użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne oraz zespoły przyrodniczo
– krajobrazowe. Formami ochrony indywidualnej są: gatunkowa ochrona roślin i zwierząt
oraz pomniki przyrody w rodzaju: pojedynczych drzew, alei, głazów narzutowych, skałek itp.,
które są akcentami wydatnie wpływającymi na urozmaicenie krajobrazu.
Na terenie gminy znajdują się 4 prawnie chronione pomniki przyrody – dęby szypułkowe
TABELA 19: Wykaz pomników przyrody znajdujących się w gminie Chocz
Stara Kaźmierka
Dąb szypułkowy- Quercus robur Obwód pnia na wysokości pierśnicy
474cm, wysokość 13m
Niniew
390cm, wysokość ca 24m.
Niniew
406cm, wysokość ca 13m.
Nowolipsk
Dąb szypułkowy- Quercus robur
Obwód pnia na wysokości pierśnicy 420cm.
Gmina Chocz nie posiada prawnie chronionych parków oraz użytków ekologicznych.
35
3.8. Lasy
Gmina charakteryzuje się dużym zalesieniem. Lasy i grunty leśne stanowią 40,00 % powierzchni
gminy, to jest 2929 ha. Jest to wskaźnik zdecydowanie wyższy od średniej dla powiatu
pleszewskiego – 19,24 % i województwa wielkopolskiego – 25,68 %. Zarządza nimi
Nadleśnictwo Grodziec Obręb Biała Królikowska.
TABELA 20: Gmina Chocz – wskaźnik lesistości w 2003 roku.
Lesistość (%)
Gmina
Chocz
Powiat
Pleszewski
Województwo
Wielkopolskie
40,00
19,24
25,68
Największe kompleksy lasów porastają w Nowolipsku oraz w Józefowie. We władaniu
gospodarstw indywidualnych są 423 ha lasów i gruntów leśnych, to jest 14,44 % ich ogólnej
powierzchni.
Lasy na terenie gminy Chocz objęte zostały ochroną jako lasy I strefy zagrożenia
przemysłowego. Transgraniczne zanieczyszczenia związane z emisją zakładów przemysłowych
wpływają na zmniejszenie odporności biologicznej drzewostanów, zwiększają podatność na
choroby łańcuchowe i występowanie szkodników wtórnych oraz zwiększone wydzielanie
posuszu. Cały areał lasów znajduje się w II strefie zagrożenia pożarowego.
Wiek drzewostanów wynosi głównie od 1 do 100 lat. Najmniejsze połacie porastają młodniki
sosnowe, w wieku od 1 do 20 lat, podlegające czasowej ochronie. Natomiast największą
powierzchnię zajmują lasy w przedziale od 40 do 100 lat. Zdecydowanie przeważają
monokultury iglaste z sosną jako gatunkiem dominującym.
Zgodnie z tendencją zwiększania lesistości kraju wskazane byłoby przeznaczenie pod zalesienie
miejscowych gruntów rolnych VI klasy bonitacyjnej.
3.9. Charakterystyka świata zwierząt
Świat zwierzęcy gminy jest typowy dla nizinnych obszarów Polski. W lasach występują jelenie,
dziki, spotykane są daniele. Stosunkowo wysoka jest liczebność
sarny, szczególnie jej
specyficznej odmiany ekologicznej, bytującej na polach uprawnych.
36
Ptactwo skupione jest głównie w obrębie ekosystemów łąkowych oraz w dolinie rzeki Prosny.
Obecność wielu małych zbiorników wodnych umożliwia rozród wielu gatunkom płazów
i gadów. Niska jakość wód powierzchniowych ogranicza występowanie ryb.
Faunę ssaków reprezentują przedstawiciele następujących rzędów:
Ø owadożerne – między innymi: jeż, ryjówka, kret;
Ø zajęczaki – m.in.: królik, zając;
Ø gryzonie – m.in.: nornik, wiewiórka;
Ø parzystokopytne – m.in.: sarna;
Ø drapieżne – m.in.: łasica, kuna, wydra, lis.
Brak szczegółowej, kompleksowej inwentaryzacji przyrodniczej gminy Chocz uniemożliwia
pełniejsze przedstawienie uwarunkowań charakteryzujących miejscową faunę i florę.
37
IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO
4.1. Rzeźba terenu i przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej
Nizinno – równinne ukształtowanie terenu nie stwarza problemów w zagospodarowywaniu
obszarów gminy i sprzyja rozwojowi rolnictwa oraz osadnictwa.
4.2.
Wody podziemne
Gmina Chocz charakteryzuje się niekorzystnymi warunkami wodnymi objawiającymi się
deficytem
wody.
Użytkowe
poziomy
wodonośne
na
terenie
gminy
dotyczą
wód
czwartorzędowych. Eksploatowane są głównie wody podziemne z utworów czwartorzędowych w
dolinie rzeki Prosny.
Badania wód podziemnych, na terenie powiatu prowadzone były w 2001 roku przez WIOŚ
Poznań, w ramach określania jakości wód podziemnych w punktach badawczych sieci krajowej
oraz w sieci regionalnej na terenie województwa wielkopolskiego, na podstawie oceny zakresu
rozszerzonego. Kontrola nie była przeprowadzana na terenie Gminy Chocz, najbliżej usytuowany
punkt był w miejscowości Tursko – Bogusław w gminie Gołuchów.
TABELA 21: Jakość wód podziemnych w sieci krajowej w latach 2000 i 2001
Nr
Nazwa
GZWP Gł. stropu Wody
otworu otworu
Tursko7
311
9,0
G
Bogusław
Stratygrafia
Q
Użytkowanie
terenu
Nieużytki
naturalne
Ocena jakości
2000 r 2001 r
Ib
Ib
Źródło: WIOŚ Poznań, Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2001 r.
38
TABELA 22: Jakość wód podziemnych w sieci regionalnej w 2001 roku.
Nr
Lokalizacja Poziom Zbiornik Głębokość
otworu
Miąższość
izolacji
96
Lenartowice
J
LZWP
192,0
64,0
98
Janków
K
LZWP
115,0
70,0
105
Kucharki
Q
LZWP
46,5
0,0
106
Gołuchów
J
LZWP
200,0
79,0
Użytkowanie Klasa wód
terenu
wg PIOŚ
Zabudowa
III
wiejska
Zabudowa
II
wiejska
Zabudowa
wiejska
Zabudowa
wiejska
III
II
Q – czwartorzęd;
Tr – trzeciorzęd
J – jura;
K - kreda
Źródło: WIOŚ Poznań, Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2001 r.
Na podstawie wyników pochodzących z punktów badawczych monitoringu państwowego i
regionalnego, wody podziemne regionu charakteryzują się średnią i niską jakością.
4.3. Wody powierzchniowe
4.3.1. Stan czystości rzeki
Stan czystości rzeki występującej na terenie Gminy Chocz kontroluje corocznie Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Delegatura w Kaliszu.
Sieć rzeczną tworzy rzeka Prosna. Według założeń, jakość wód Prosny na terenie Gminy Chocz
powinna spełniać kryteria II klasy czystości.
Rzeka Prosna
Na rzece Prośnie w 1999 i 2001 roku zlokalizowane było 9 punktów pomiarowych, w tym jeden
w monitoringu krajowym, a pozostałe w monitoringu regionalnym. Na jej dopływach
(przyujściowe odcinki dopływów), znajdowało się kolejne 10 punktów pomiarowych.
Jeden z punktów pomiarowych Prosny są położony był na terenie Gminy Chocz w miejscowości
Kwileń - 28,6 km biegu rzeki.
39
W ocenie stanu czystości rzeki na terenie gminy uwzględnione zostały badania jakości wód.
Wzięto pod uwagę okres ostatnich trzech lat.
TABELA 23: Pomiary stanu czystości Prosny w 1999 roku.
Km
Substancje
biegu
organ.
rzeki
28,6
III
Zasolenie
Zawiesina
ogólna
I
I
Substancje
Stan
biogenne sanitarny
Non
Saprobowość
non
III
Źródło: WIOŚ Poznań
Na podstawie wartości wskaźników przedstawionych w tabeli 32, w roku 1999 jakość wód
Prosny przepływającej przez Gminę Chocz, określono jako nieodpowiadający normom. Miały na
to wpływ przede wszystkim zanieczyszczenia fizykochemiczne i bakteriologiczne.
W roku 2000 Prosna na terenie gminy kontrolowana była również w Kwileniu, gdzie stan
czystości przedstawiał się następująco:- Kwileń:
• substancje biogenne – ponadnormatywne stężenie wybranych wskaźników, klasyfikowało
wody nadal jako pozaklasowe;
• substancje organiczne – wskaźniki organiczne pomimo ogólnej poprawy, nadal nie były
zadawalające;
• stan sanitarny – ponadnormatywne występowanie miana Coli, klasyfikowało wody jako
pozaklasowe pod względem sanitarnym.
W roku 2001 jakość wód Prosny na terenie województwa wielkopolskiego nie pozwoliła na
zaklasyfikowanie jej do którejkolwiek z klas.
W punkcie pomiarowym położonym na terenie Gminy Chocz - Kwileń o pozaklasowej
wypadkowej klasie czystości Prosny, decydowały przede wszystkim takie wskaźniki jak azot
azotynowy i miano Coli.
40
Na ogólnie zły stan czystości wód Prosny w jej środkowym biegu, mają wpływ przede wszystkim
zrzuty surowych czy niedostatecznie oczyszczonych ścieków bytowych.
W Kwileniu, poniżej ujścia Neru, przyjmującego zanieczyszczenia z Pleszewa, wzrosło stężenie
azotynów. Poprawie uległo natomiast natlenienie wód.
Pozostałe cieki wodne
Pozostałe cieki nie są objęte badaniami jakości wód. Biorąc jednak pod uwagę niewielką ilość
istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej oraz stan czystości rzeki, można przypuszczać, że pozostałe
istniejące na terenie gminy cieki, w znacznym stopniu są obciążone zanieczyszczeniami
bakteriologicznymi.
Większość cieków na terenie gminy ma również małe przepływy oraz z uwagi na prawie
równinne ukształtowanie terenu bardzo powolny odpływ, dlatego może w nich powstawać duża
koncentracja zanieczyszczeń nawet przy stosunkowo małych zrzutach.
Kolejnym poważnym źródłem zanieczyszczeń wód jest uprawa roli i hodowla zwierząt.
Stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne i pestycydy w znacznej części spłukiwane są z wodami
opadowymi do cieków wodnych, powodując ich zanieczyszczenie. Odpady płynne z hodowli
zwierząt – gnojowica, trafiająca na pola bez żadnego przetworzenia, również przyczynia się to do
znacznego skażenie wód oraz gleb.
Z tego względu istniejący zły stan czystości cieków wodnych na obszarze gminy wymaga
podjęcia zdecydowanych działań w kierunku uporządkowania gospodarki wodno – ściekowej.
Wymaga to inwestycji przede wszystkim w oczyszczalnie ścieków i rozbudowę kanalizacji
sanitarnej.
4.3.2. Stan czystości zbiorników wodnych
Na terenie Gminy Chocz nie występują naturalne zbiorniki wodne.
4.3.3. Zagrożenie powodziowe
W okresie wzmożonej ilości opadów atmosferycznych i roztopów wiosennych,
rzeka
przepływająca przez gminę stwarza zagrożenie powodziowe. Wysoki poziom stanu wody
przyczynia się do ich wylewów na przyległe tereny. W znacznym stopniu przeciwdziałają temu
41
zjawisku istniejące obwałowania, jednak nie stanowią one całkowitego zabezpieczenia. Z tego
względu retencja wody na terenie gminy odbywa się także poprzez retencjonujące zbiorniki wód
stojących.
TABELA 24: Wykaz podstawowych obiektów przepływających przez Gminę Chocz wraz z
obwałowaniem
Nazwa cieku
Błotnia
Błotnia A
Parowa Pilska
Gmina
(przez którą
przepływa ciek)
Długość cieku
(w gminie)
[km]
Rzeka
uregulowana
[km]
10,00
7,85
9,30
6,00
4,00
-
Chocz
Chocz
Chocz
Źródło: „Plan operacyjny bezpośredniej ochrony przed powodzią 2002 r”
4.4. Gleby
4.4.1. Degradacja naturalna gleb
Na obszarze gminy występują ogólnie słabe gleby, podatne na degradację, a z uwagi na prawie
zerowe nachylenie terenu, ich część okresowo jest również nadmiernie zawodniona. W okresie
wiosennych roztopów i jesienią, część łąk, a nawet gruntów ornych bywa podtapiana lub
okresowo zalana. W warunkach powodziowych zalewane są dna dolinne rzeki Prosny.
Czynnikiem wpływającym na degradację gleb jest także intensywne użytkowanie rolnicze. Na
terenie gminy w strukturze użytkowania dominują przede wszystkim użytki rolne 53,91 %.
Jakość gleb jest więc bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój rolnictwa,
warunkującym wysokość i jakość uzyskiwanych plonów. W celu przeciwdziałania degradacji
konieczne jest uwzględnienie stopniowej zmiany struktury użytkowania gleb. Na terenie Gminy
Chocz gleby bardzo słabe, powinny zostać zalesione.
Istotne znaczenie ma również dobór roślin uprawnych a także częstotliwość orek i innych
zabiegów uprawnych. Wieloletnie rośliny zabezpieczają nawet przed silnym spływem. Mniej
skutecznie chronią glebę rośliny ozime, jeszcze mniej zboża jare.
Ze względu jednak na słabo urozmaiconą wysokościowo powierzchnię gminy występuje dla gleb
nieduże
zagrożenie
spływami
powierzchniowymi,
będącymi
następstwem
opadów
atmosferycznych.
42
4.4.2. Degradacja chemiczna gleb
Gleby na terenie Gminy Chocz są z reguły nadmiernie zakwaszone. Na zakwaszenie gleb wpływ
mają związki siarki i azotu z atmosfery oraz fizjologicznie kwaśne nawozy sztuczne.
W związku z występującym zakwaszeniem, gleby wymagają wapnowania.
TABELA 25: Odczyn gleb użytkowanych rolniczo oraz potrzeby wapnowania ( w %
powierzchni użytków rolnych) wyniki z lat 1994 – 1999
zasadowy
konieczne
potrzebne
wskazane
ograniczone
zbędne
14
Potrzeby wapnowania
obojętny
46
kwaśny
38
lekko
Chocz
kwaśny
Gmina
bardzo kwaśny
Odczyn (pH) gleby
2
0
36
22
20
12
10
Źródło: WIOŚ Poznań stan na rok 2000
Odczyn gleby reguluje pobieranie składników pokarmowych z gleby. Odczyn kwaśny hamuje
pobieranie przyswajalnych składników gleby a równocześnie zwiększa dostępność metali
ciężkich i pierwiastków śladowych.
Wszystkie gleby zawierają pewne naturalne ilości metali ciężkich. W latach 1999, 2000 i
2001, w ramach regionalnego monitoringu, na terenie gminy prowadzone były przez
WIOŚ Poznań, badania zanieczyszczenia gleb w Kaźmierce Starej.
Przyczynami degradacji chemicznej gleb na terenie gminy są przede wszystkim
zanieczyszczenia związane ze spalaniem paliw (osiadanie zanieczyszczeń pyłowych
i chemicznych, zanieczyszczenia komunikacyjne, kwaśne deszcze).
Glebę przed degradacją można chronić międzyinnymi przez:
• rawidłowe zabiegi rolnicze (uprawowe),
43
• tosowanie odpowiednich płodozmianów,
• właściwa rozmieszczenie użytków rolnych i leśnych,
• wapnowanie gleb zakwaszonych,
• przeciwdziałanie erozji,
• rekultywację (odnowę) terenów zdewastowanych,
• zagospodarowanie odpadów komunalnych przez ich utylizację I kompostowanie
oraz oczyszczanie ścieków.
4.5. Powietrze atmosferyczne
Do zagrożeń jakie powoduje zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego należą między
innymi:
• zmiany klimatyczne – wzrost stężeń CO2, CH4, N2O oraz freonów i halonów w górnej
warstwie atmosfery, poprzez wzmocnienie efektu cieplarnianego prowadzi do
częstszych powodzi, susz, huraganów oraz zmiany w tradycyjnych uprawach
rolniczych;
• eutrofizacja – nadmiar ilości azotu, pochodzącego z NO2 i NH3 docierającego
z powietrza do zbiorników wodnych prowadzi do zmian w ekosystemach.
Powyższe zjawiska są następstwem wzrostu ilości substancji zanieczyszczających
atmosferę.
Zanieczyszczenia przemysłowe, powstają w wyniku:
• spalania paliw: pył, dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla
(CO), dwutlenek węgla (CO2),
• procesów technologicznych: fluor (F), kwas siarkowy (H2SO4), tlenek cynku (ZnO),
chlorowodór (HCl), fenol, krezol, kwas octowy (CH3COOH).
44
Emisja niska, przyczynia się do wzrostu stężeń w atmosferze: dwutlenku siarki (SO2),
tlenku węgla (CO), tlenków azotu i niemetanowych lotnych związków organicznych.
Emisja komunikacyjna, powoduje wzrost zanieczyszczeń gazowych oraz pyłowych,
będących efektem:
• spalania paliw - zanieczyszczenia gazowe: tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla (CO2),
tlenki azotu i węglowodory,
• ścierania opon, hamulców, nawierzchni drogowych - zanieczyszczenia pyłowe:
zawierające ołów, kadm, nikiel i miedź.
Na terenie Gminy Chocz głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego
są przede wszystkim zanieczyszczenia komunikacyjne – liniowe oraz pochodzące ze
źródeł niskiej emisji. Nie występują na terenie gminy zakłady przemysłowe mające
wpływ na zanieczyszczenie powietrza
Emisja niska
Ze względu na dużą ilość
źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego
z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery
zanieczyszczeń.
Według danych na terenie gminy istnieje około 1253 gospodarstw domowych (przy
założeniu średnio 4 osób w rodzinie), przy czym około 1100 stanowią indywidualne
posesje opalane węglem. Pozostała liczba mieszkań, jest ogrzewana ze zbiorowych
cieplików, bądź za pomocą innych źródeł energii cieplnej (gazem, olejem).
Trudno jest oszacować ilość zanieczyszczeń trafiających do atmosfery ze źródeł „niskiej
jakości”, przyczyną tego może być:
• spalanie węgla o różnej kaloryczności;
• opalanie drewnem;
• spalanie w piecach części odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych).
45
Emisja komunikacyjna
Przy ocenie jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Chocz, należy jak
najbardziej uwzględnić ilość zanieczyszczeń pochodzących z ruchu samochodowego,
odbywającego się na jego obszarze.
Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych drogowych, jest droga
wojewódzka nr 422, a w dalszej kolejności drogi powiatowe i gminne. Łączna długość
poszczególnych rodzajów dróg na terenie powiatu wynosi:
• drogi wojewódzkie – 15,0 km,
• drogi powiatowe – 27,5 km,
• drogi gminne – 42,797 km
Średni ruch natężenia na drodze wojewódzkiej relacji Kalisz – Września wynosi 2265
pojazdy/dobę.
TABELA 26: Średnie natężenie ruchu na drodze wojewódzkiej nr 442 przebiegającej
przez gminę Chocz.
Rodzaj drogi
Pojazdy ogółem
Samochody osobowe
Samochody ciężarowe
Wojewódzka nr 442
2265
1586
679
Ilość emitowanych zanieczyszczeń zależy od natężenia ruchu, rodzaju pojazdów oraz
paliwa stosowanego do ich napędu. Przy obliczaniu szacunkowych ilości zanieczyszczeń
powstających w wyniku ruchu komunikacyjnego przyjęto następujące założenia:
• samochody
osobowe
jako
paliwa
używają
benzyny,
średnie
spalanie
na 100 km – 8 litrów benzyny (5,76 kg),
• samochody ciężarowe jako paliwa używają oleju napędowego, średnie spalanie
na 100 km – 36 l oleju napędowego (29,52 kg).
46
TABELA 27: Emisja poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania
1 kg oleju napędowego i benzyny.
Rodzaje zanieczyszczenia
Benzyna [g/kg paliwa]
Pyły
SO2
NO2
CO
Węglowodory alifatyczne
Węglowodory aromatyczne
2,0
33,0
240,0
30,0
13,0
Olej napędowy [g/kg paliwa]
4,3
6,0
76,0
23,0
13,0
6,0
Na podstawie wartości zamieszczonych w tabeli 26 oraz średniego natężenia ruchu obliczono
emisję spalin samochodowych na drodze wojewódzkiej nr 442.
TABELA 28: Ilość emisji spalin samochodowych na drodze relacji Kalisz – Września
Rodzaje zanieczyszczenia
Ilość emisji z
pojazdów osobowych
[Mg/rok]
Droga wojewódzka nr 442
Pyły
SO2
NO2
CO
CO
Ilość emisji z
pojazdów ciężarowych
[Mg/rok]
b.d.
4,325
71,370
519,056
64,882
28,116
4705,464
588,183
254,879
17,916
25,000
316,662
95,832
54,166
25,000
903,484
510,665
235,691
b.d. – brak danych
O
stopniu
zanieczyszczenia powietrza
atmosferycznych.
Emitowane
do
świadczy również
powietrza
skład
zanieczyszczenia
chemiczny opadów
podlegają
przemianom
chemicznym i są wymywane z atmosfery lub docierają do powierzchni ziemi jako opad suchy.
Rozpuszczalne formy zanieczyszczeń powodują zakwaszanie opadu (kwaśne deszcze pH < 5,0) i
niekorzystnie wpływają na stan środowiska.
Na terenie gminy nie były przeprowadzane badania chemizmu opadu atmosferycznego. Badania
te, zostały w 2000 i 2002 roku przeprowadzone w Czerminie. Ze względu na bliskoą odległość
można je przypisać również Gminie Chocz.
47
Obserwowane lekkie obniżenie pH opadów atmosferycznych w roku 2000, nie wskazuje na silne
zanieczyszczenie powietrza. Jednak świadczy o jego granicznych wartościach, po przekroczeniu
których może nastąpić dalsze obniżanie się pH deszczu. Jednak w roku 2001 pH odpadów
atmosferycznych wzrosło co wskazuje na poprawę stanu czystości powietrza. Potwierdzeniem
tego faktu jest również zaobserwowana poprawa pozostałych badanych wskaźników.
Oceniając ogólny stan jakości powietrza na terenie Gminy Chocz, można uznać go
za zadawalający
4.6. Środowisko akustyczne
Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego
obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego
hałasu, tj.:
• hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze
względu na rozległość źródeł;
• hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenia.
4.6.1. Hałas komunikacyjny
Głównymi czynnikami mającymi wpływ na poziom hałasu komunikacyjnego są natężenie ruchu i
udział transportu ciężkiego w strumieniu wszystkich pojazdów, stan techniczny pojazdów, rodzaj
nawierzchni dróg, organizacja ruchu drogowego.
Na obszarze gminy największe i główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje wzdłuż
największego szlaku drogowego – drogi wojewódzkiej nr 442.
Natężenie ruchu na tej drodze wynosi 2534 pojazdy/dobę. Prawdopodobne jest jego
występowanie również jako zagrożenie na drogach powiatowych, jednak nie prowadzono na
odcinkach przechodzących przez Gminę Chocz szczegółowych badań natężenia. Przyjmuje się,
że na drogach powiatowych przy natężeniu ruchu około 1000 samochodów na dobę, strefa
uciążliwości mieści się w granicach pasa drogowego.
Na terenie Gminy Chocz nie przeprowadzono szczegółowych badań natężenia hałasu
komunikacyjnego. Jednakże aby hałas był jak najmniejszy należy przeprowadzić analizę układu
komunikacyjnego, zadbać o stan techniczny nawierzchni, zastosować osłony dźwiękochłonne
48
oraz dźwiękoszczelne w stosunku do zabudowy mieszkaniowej, w stosunku do projektowanej
zabudowy należy zadbać o zachowanie odpowiednich odległości od ciągów komunikacyjnych.
4.6.2. Hałas przemysłowy
Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy
technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego
obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal
przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej
sąsiadujących z nimi terenów.
Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego długotrwałość występowania (zmianowy charakter
pracy), a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia.
Na terenie Gminy Chocz nie ma zakładów stwarzających potencjalne zagrożenie hałasem.
4.7. Przyroda ożywiona
4.7.1. Szata roślinna
Szata roślinna występująca na terenie gminy spełnia następujące funkcje:
• sanitarno-higieniczną polegającą przede wszystkim na wzbogacaniu powietrza w tlen i
zmniejszaniu w atmosferze ilości dwutlenku węgla;
• ochronną – polegającą na ochronie gleb przed nadmierną erozją wietrzną, jak również
stanowiącą ostoję i schronienie dla świata zwierzęcego;
• retencyjną – polegającą na retencjonowaniu zasobów wodnych (opadów atmosferycznych i
wód podziemnych);
• dekoracyjną wynikającą w dużej mierze z naturalnych cech roślinności (kształt, barwa),
uzyskiwane dzięki temu efekty plastyczno - dekoracyjne korzystnie oddziałują na psychikę
człowieka;
• produkcyjną – polegającą na pozyskiwaniu naturalnych surowców – drewno, grzyby.
Ze względu na walory przyrodnicze i krajobrazowe część gminy została objęta obszarami
chronionego krajobrazu. Wyodrębnione obszary zostały objęte ochroną zgodnie z wymogami
Ustawy o ochronie przyrody. Ma to głównie przyczynić się do zachowania wartości
przyrodniczych i krajobrazowych.
49
Uprawy rolne na terenie gminy są poddawane nadzwyczajnym zagrożeniom i degradacji.
Najczęstszymi ich formami są:
• zanieczyszczenia powiązane z ruchem komunikacyjnym;
• zanieczyszczenia pyłowe ze źródeł niskiej emisji i emiterów przemysłowych
• zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych;
• niezrekultywowane wyrobiska poeksploatacyjne kruszywa naturalnego;
• zanieczyszczenia punktowe z dzikich wysypisk śmieci.
4.7.2. Lasy
Lasy na terenie gminy są w znacznym stopniu narażone na występowanie pożarów. W celu
zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pożarowego obszarów leśnych na terenie
gminy prowadzone powinny być następujące działania:
• utrzymywanie pasów przeciwpożarowych wzdłuż głównych dróg i torów kolejowych;
• porządkowanie terenów leśnych wzdłuż szlaków komunikacyjnych;
• utrzymywanie punktów czerpania wody do celów gaśniczych;
• oznakowanie zagrożonych drzewostanów tablicami ostrzegawczymi i informacyjnymi;
• patrolowanie lasów przez Straż Leśną;
• wprowadzanie okresowych zakazów wstępu na tereny leśne.
Lasy na terenie gminy objęte są inwentaryzacją lub planem urządzania lasów.
W ramach Programu Zwiększania Lesistości dla rejonu pleszewskiego na lata 1999 – 2020,
w gminie Chocz przewidziano do zalesienia następujące obszary:
TABELA 29: Tereny do zalesienia na terenie gminie Chocz w latach 1999 – 2020
Rok – lata
Tereny do zalesienia na terenie gminy Chocz w ha
1999
2000
2001-2005
2006-2010
2011-2015
2016-2020
4,80
6,92
9,55
-
Źródło:Programu Zwiększania Lesistości dla rejonu pleszewskiego na lata 1999 – 2020
50
4.7.3. Świat zwierzęcy
Zasoby świata zwierzęcego na terenie gminy można uznać za umiarkowanie bogate. Stosunkowo
liczną grupę stanowią rzadkie gatunki zwierząt dziko żyjących (sarny, jelenie, a także lisy). Dla
tej grupy największym zagrożeniem ich egzystencji i dalszego rozwoju są:
• nieprawidłowa gospodarka leśna np. niekontrolowane wyręby lasów,
• przebieg przez ekosystemy leśne ciągów komunikacyjnych, stanowiących bariery dla
przemieszczania się zwierzyny;
• kłusownictwo – mogące przyczynić się do niekontrolowanego (gwałtownego) zmniejszenia
się populacji poszczególnych gatunków.
Dla urozmaiconej i licznie reprezentowanej grupy ptaków, żerujących i gniazdujących głównie
w dolinie rzeki Prosny oraz dla gatunków gadów takich jak padalce, zaskrońce, jaszczurki
i zwinki, a także płazów (żab, ropuch, rzekotek), występujących na omawianym obszarze
poważnym zagrożeniem są:
• zanieczyszczenia wód powierzchniowych – brak skanalizowania i oczyszczalni ścieków oraz
dzikie wysypiska;
• zmienności i niedobory stanu wód.
Wymienione zagrożenia wpływają również na mało zróżnicowaną i ograniczoną ilość
występowania nawet pospolitych gatunków ryb na obszarze gminy, pomimo stosunkowo gęstej
sieci cieków wodnych.
4.8.
Walory krajobrazowe
Charakterystyczną cechą dla terenów siedlisk ludzkich jest występowanie zmiany walorów
estetyczno – widokowych krajobrazu, związanych głównie z dużymi obiektami kubaturowymi.
W przypadku Gminy Chocz nie istnieją duże zakłady przemysłowe.
W sposób podobny na walory estetyczno - krajobrazowe oddziaływają maszty telefonii
komórkowej, rozstawione na terenie gminy.
Za naruszenie walorów estetyczno –
widokowych można uznać także chaotyczną
i nieujednoliconą stylowo zabudowę mieszkalną na terenie gminy. Wielokrotnie w miejscach
o dużych walorach widokowych występują obiekty wyraźnie się odznaczające i „burzące”
pewnego rodzaju harmonię.
51
4.9.
Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego
Na podstawie zebranych informacji i ich analizie sporządzono listę problemów ekologicznych
jakie występują na terenie gminy.
TABELA 30: Przyczyny i sposoby rozwiązywania problemów środowiskowych na terenie
Gminy Chocz.
Problem
Główne przyczyny
ekologiczny
(forma degradacji występowania problemu
środowiska)
Ogólne metody w zakresie przeciwdziałania
określonemu problemowi
Zanieczyszczenie •stosowanie indywidualnego •likwidacja indywidualnych punktów paleniskowych,
powietrza
ogrzewania (węglowego) •przechodzenie na paliwa ekologiczne - gaz, paliwa
atmosferycznego •nasilony ruch
odnawialne,
komunikacyjny
•tworzenie i rozszerzanie stref ochronnych zieleni,
•prowadzenie nowych nasadzeń leśnych na terenach
nieużytków oraz gleb o słabej bonitacji
Hałas
•duży ruch komunikacyjny •tworzenie ekranów i stref izolacyjnych wzdłuż ciągów
komunikacyjnych o największym nasileniu ruchu,
•przebudowa złych rozwiązań węzłów komunikacyjnych
Zanieczyszczenie •brak kanalizacji sanitarnej, •budowa oczyszczalni ścieków,
wód
•brak oczyszczalni ścieków, •pełne skanalizowanie gminy,
powierzchniowych
•zlikwidowanie dzikich wysypisk odpadów i wylewisk
ścieków,
Zanieczyszczenie •dzikie wylewiska,
•pełne skanalizowanie gminy,
wód podziemnych •położenie gminy w strefie •zlikwidowanie dzikich wylewisk,
małych zasobów wodnych •przeciwdziałanie zmianie stosunków wodnych.
Skażenie gleby
•zanieczyszczenie powietrza •ograniczenie emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych
atmosferycznego
•potrzeba wapnowania
Degradacja szaty •zanieczyszczenie powietrza •ograniczenie emisji zanieczyszczeń atmosferycznych
roślinnej
atmosferycznego
•właściwa pielęgnacja szaty roślinnej
•degradacja gleb
•zalesianie nieużytków,
•wzbogacanie gleb środkami glebotwórczymi (kompost);
Ubożenie świata •zanieczyszczenie powietrza, •ograniczanie lokalnych źródeł zanieczyszczeń powietrza,
zwierzęcego
gleby i wody
gleby i wody
•kłusownictwo
•walka z kłusownictwem
•dokarmianie i szczepienia ochronne
Obniżenie
•obiekty pochodzenia
•sytuowanie elementów naruszających walory estetyczne i
walorów
krajobrazowe gminy
antropogenicznego
estetyczno
•estetyka zabudowy
•uporządkowanie zabudowy
widokowych
mieszkalnej
52
V. ŻRÓDŁA PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
5.1. Przekształcenia rzeźby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej
Na terenie Gminy Chocz do działalności przeobrażających teren, należy przede wszystkim
intensywne użytkowanie rolnicze.
5.2. Miejsca poboru wód podziemnych
Gmina Chocz posiada na miarę potrzeb dobrze rozbudowany system zaopatrzenia w wodę.
TABELA 31: Wykaz udokumentowanych zasobów wód podziemnych na terenie gminy Chocz.
Ważność
Rok
Głębokość Zatwierdzone zasoby z utworów
pozwoleni
Lokalizacja Użytkownik wykonani
/Depresja
a wodnoa
[m]
Q [m3h] Tr [m3h]
J [m3h]
prawnego
Chocz
wodociąg
wiejski
1978
2013
20,6
Józefów
wieś
1994
2013
2,0
46,0
83,0
Źródło: Starostwo Powiatowe w Pleszewie
5.3. Miejsca zrzutu ścieków
Gmina Chocz nie posiada własnej oczyszczalni ścieków. W ramach podpisanych porozumień
ścieki z gminy wywożone są do oczyszczalni w Zielonej Łące oraz w Blizanowie. Na terenie
gminy sporadycznie występują również przydomowe oczyszczalnie ścieków.
5.4. Urządzenia wodne
Na istniejącej na terenie Gminy sieci rzecznej rozmieszczone są obiekty hydrotechniczne.
53
TABELA 32: Wykaz istniejących budowli hydrotechnicznych wraz z ich podstawowymi
parametrami technicznymi.
Lokalizacja
Budowla
Zastawka nr 49-1
Zastawka nr 49-2
Zastawka nr 49-3
Zastawka nr 50-1
Zastawka nr 50-2
Zastawka nr 50-3
Zastawka nr 50-4
Zastawka nr 50-5
Zastawka nr 50-6
rzeka
Błotnia
km 0+500
Błotnia
km 0+700
Błotnia
km 3+600
Błotnia A
km 0+050
Błotnia A
km 0+300
Błotnia A
km 0+550
Błotnia A
km 1+575
Błotnia A
km 1+868
Błotnia A
km 3+010
gmina
m. Kwileń
gm. Chocz
m. Kwileń
gm. Chocz
m. Chocz
gm. Chocz
m. Chocz
gm. Chocz
m. Chocz
gm. Chocz
m. Chocz
gm. Chocz
m. Józefów
gm. Chocz
m. Józefów
gm. Chocz
m. Józefów
gm. Chocz
Parametry techniczne
Maksymalna
Światło
Rodzaj
wysokość
budowli zamknięcia
piętrzenia
[m]
[m]
szandory
1,4
2,0
1,2
1,0
szandory
1,0
2x1,0
zasuwy
1,0
2x1,0
szandory
1,0
1,2
szandory
1,0
1,2
szandory
1,2
1,0
szandory
1,0
2x1,0
szandory
1,2
2x0,8
szandory
Źródło: Starostwo Powiatowe w Pleszewie
Na terenie Gminy Chocz znajduje się 9 zastawek.
5.5. Przyczyny degradacji gleb
Degradacją gleb, są zmiany w środowisku glebowym, będące efektem naturalnej, najczęściej
jednak gospodarczej działalności człowieka. Zmiany te prowadzą do obniżenia żyzności i
urodzajności gleby, a dalej do ogólnych zmian środowiskowych.
Do najważniejszych zagrożeń prowadzących do degradacji gleby należą:
• monokultury, które prowadzą do zubożenia gleby,
• wycinanie lasów i pożary roślinności wzmagające erozję gleby, co prowadzi do pustynnienia
danego obszaru,
• osuszanie podmokłych terenów i regulacja rzek obniżająca poziom wód gruntowych,
54
• zbyt intensywne nawożenie,
• ścieki i różnego rodzaju odpady niewłaściwie składowane,
• stosowanie nadmiernych ilości chemicznych środków owadobójczych, chwastobójczych
i grzybobójczych,
• zajmowanie obszarów rolniczych pod budownictwo przemysłowe i mieszkalne.
Na terenie gminy obserwowane są zmiany degradacyjne gleb, objawiające się między innymi
znacznym zakwaszeniem gleb. Wpływa to na zmniejszenie i pogorszenie jakości uzyskiwanych
plonów. Bowiem kwaśny odczyn pH gleb, wpływa na pogorszenie przyswajalności
mikroelementów (Cu, Mn, Zn, oraz Fe). W celu zminimalizowania szkód i przeciwdziałaniu
degradacji należy prowadzić procesy wapnowania gleb, które zmieniają właściwości
fizykochemiczne i biologiczne gleb.
Zagrożeniem dla gleb jest również ich zanieczyszczenie metalami ciężkimi oraz siarką.
Na terenie gminy obserwowane jest ponadnormatywne stężenie ołowiu w glebie. Jego zawartość
określono w II stopniu zanieczyszczenia.
Stwierdzono również zanieczyszczenie gleb związkami siarki siarczanowej w każdym
z czterech stopni. Znaczne zanieczyszczenie gleb S – SO4 informuje o pozostawaniu gleb
w zasięgu oddziaływania podwyższonej lub wysokiej emisji związków siarki ze źródeł lokalnych
bądź z dalekiego transportu SO2 w atmosferze. Głównymi źródłami zanieczyszczenia siarką są
emisje przemysłowe oraz spalanie paliw płynnych, w glebach użytkowanych rolniczo siarkę
wprowadza się również wraz z nawozami oraz pestycydami.
Przyczynami degradacji chemicznej gleb na terenie gminy są przede wszystkim zanieczyszczenia
związane
ze
spalaniem paliw
(osiadanie
zanieczyszczeń
pyłowych
i
chemicznych,
zanieczyszczenia komunikacyjne, kwaśne deszcze).
5.6. Źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery
Na stan środowiska atmosferycznego wpływa komunikacja (składniki spalin: tlenki węgla, tlenki
azotu). Na terenie największym liniowym emitorem zanieczyszczeń do atmosfery jest droga
wojewódzka, panujące na niej natężenie ruchu powoduje emisję znacznych ilości spalin
samochodowych.
55
Źródłem emisji węglowodorów do atmosfery są także stacje benzynowe zlokalizowane na terenie
gminy, nie ma jednak szczegółowych danych określających ich oddziaływanie na środowisko.
Emisja punktowa w postaci związków amoniaku, metanu, siarkowodoru oraz zanieczyszczeń
bakteriologicznych ma również miejsce ze składowisk odpadów istniejących na terenie gminy.
Niestety wielkość emisji nie jest znana ze względu na brak badań prowadzonych w danym
zakresie.
5.7. Źródła hałasu
Hałas jest powszechnym zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego, spośród wielu jego
źródeł do najbardziej uciążliwych zalicza się hałas komunikacyjny i przemysłowy.
Na terenie gminy szczególnie uciążliwy hałas komunikacyjny, występuje na drodze
wojewódzkiej. Drogi powiatowe też mają wpływ na emisję hałasu, ale ze względu na mniejszą
przepustowość i natężenie ruchu pojazdów stanowią mniejsze zagrożenie. Wyjątek stanowią
trasy przechodzące przez wsie o zwartej zabudowie położonej wzdłuż głównych ciągów
komunikacyjnych.
Drugim rodzajem źródeł emisji jest przemysł. Na terenie gminy Chocz nie ma zakładów
przemysłowych będących źródłem hałasu.
5.8. Źródła promieniowania elektromagnetycznego
Źródłem promieniowania elektromagnetycznego są stacje radiowe, telewizyjne i telefonii
komórkowej, medyczne urządzenia diagnostyczne i terapeutyczne, urządzenia przemysłowe
i gospodarstwa domowego oraz systemy przesyłowe energii elektrycznej.
Z punktu widzenia ochrony środowiska istotne znaczenie mają urządzenia radiokomunikacji
rozsiewczej; stacje nadawcze radiowe i telewizyjne oraz telefonii komórkowej. Emitują one do
środowiska
fale
elektromagnetyczne
wysokiej
częstotliwości
w
postaci
radiofal
o częstotliwości od 0,1 – 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz.
Na terenie Gminy Chocz znajdują się pojedyncze sztuczne oraz liniowe źródła pól
elektromagnetycznych wraz ze związanymi z nimi stacjami elektroenergetycznymi.
56
TABELA 33: Stacje bazowe telefonii komórkowej na terenie gminy Chocz
Nazwa stacji
Stacja Bazowa Telefonii Komórkowej PLUS
GSM 900 MHz
Stacja Bazowa Telefonii Komórkowej ERA
GSM 900
Źródło: Urząd Gminy w Choczu
Lokalizacja
Chocz ul. Zagórowska
27c, działka nr 506
Józefów gm. Chocz,
działka nr 56/4
Poziom emisji
b.d.
b.d.
b.d. – brak danych
Na terenie gminy prócz stacji telefonii komórkowej, zlokalizowane są następujące źródła
promieniowania elektromagnetycznego:
• elektroenergetyczne linie napowietrzne NN, SN 15 kV ;
• stacje transformatorowe SN 15 kV;
• cywilne stacje radiowe CB o mocy około 10 W
• urządzenia nadawcze, diagnostyczne i inne, będące w posiadaniu policji, ochotniczej
straży pożarne.
Uciążliwość elektroenergetyczna wymienionych obiektów oraz istniejących linii
elektroenergetycznych wraz ze stacjami nie została dokładnie zbadana. Uniemożliwia to
szczegółowe
określenie
zanieczyszczeń
promieniowaniem
elektromagnetycznym
niejonizującym na obszarze gminy.
Zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizującym promieniowaniem
elektromagnetycznym są regulowane przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa
budowlanego, prawa ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego i przepisami
sanitarnymi.
57
5.9. Przyczyny degradacji szaty roślinnej i przeobrażeń fauny
Obszary chronione, jak również uprawy rolne na terenie gminy są poddawane
nadzwyczajnym zagrożeniom i degradacji. Najczęstszymi ich formami są:
• zanieczyszczenia pyłowe ze źródeł niskiej emisji i emiterów przemysłowych
• zanieczyszczenia powiązane z ruchem komunikacyjnym;
• zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych;
W zasobach świata zwierzęcego występującego na terenie gminy dużą grupę stanowią
rzadkie gatunki zwierząt dziko żyjących. Dla tej grupy największym zagrożeniem ich
egzystencji i dalszego rozwoju są:
• nieprawidłowa gospodarka leśna np. niekontrolowane wyręby lasów,
• kłusownictwo – mogące przyczynić się do niekontrolowanego (gwałtownego)
zmniejszenia się populacji poszczególnych gatunków.
• rozwój przemysłu – powodującego pogorszenie się ogólnego stanu środowiska
Dla zwierząt wodnych dodatkowymi zagrożeniami są:
•zanieczyszczenia wód powierzchniowych – brak skanalizowania części osad, mało wydajne
oczyszczalnie ścieków oraz dzikie wysypiska;
58
VI. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
We wcześniejszych rozdziałach przeprowadzono analizę stanu środowiska oraz uwarunkowań
społeczno – gospodarczych na terenie Gminy Chocz. Szczegółowo omówiono poszczególne
elementy środowiska, towarzyszące im zagrożenia.
W celu realizacji przyjętych założeń konieczne jest ustalenie głównych zasad polityki
ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia:
• celów ekologicznych – cel po osiągnięciu, którego ma nastąpić poprawa danego elementu
środowiska stanowiący ostateczny efekt podejmowanych kierunków działań (a w ramach
kierunków działań, zadań ekologicznych);
• kierunków działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych
• zadań ekologicznych – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych
kierunków działań w ramach danego celu ekologicznego. Zadania te mają charakter
długookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. Z uwagi na długi
okres „dochodzenia” do wyznaczonego celu, z zaproponowanych zadań należy określić zadania
priorytetowe (priorytety ekologiczne) do realizacji.
Ponadto konieczne jest ustalenie harmonogramu prowadzenia działań ekologicznych z rozbiciem
na działania krótko i długoterminowe oraz mechanizmy finansowo - ekonomiczne.
Polityka ekologiczna dla Gminy Chocz, oparta została na II Polityce Ekologicznej Państwa,
Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego, Programie Ochrony
Środowiska dla Powiatu Pleszewskiego oraz istniejących uwarunkowaniach prawnych
z uwzględnieniem dostosowania polskiego prawa do prawa wspólnotowego Unii Europejskiej.
Poniżej przedstawiono cele, kierunki i zadania ekologiczne dla Gminy Chocz w odniesieniu
do konkretnych elementów środowiska. Ich realizacja złoży się na wypełnianie zadań
określonych w Polityce Ekologicznej Państwa,, Programie Ochrony Środowiska Województwa
Wielkopolskiego oraz Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Pleszewskiego, co powinno
prowadzić do zrównoważonego rozwoju gminy.
59
6.1. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych
Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi jest jednym z podstawowych warunków
zrównoważonego rozwoju.
Celem ekologicznym jest: Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost
udziału zasobów odnawialnych
W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych:
• Racjonalizacja użytkowania wody;
• Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji;
Osiągnięcie określonego celu za pomocą wyznaczonych kierunków działań powinna być
realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.
6.1.1. Racjonalizacja zużycia wody
Racjonalizacją użytkowania wody powinny być objęte wszystkie działy gospodarki korzystające
z jej zasobów. Konieczne jest zatem w najbliższej przyszłości ograniczenie zużycia wody przede
wszystkim w przemyśle i rolnictwie oraz ograniczenie strat związanych z jej rozprowadzaniem.
Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działań to:
1. Ustalenie normatywnych wskaźników zużycia wody w gospodarce komunalnej stymulujących
jej oszczędzanie;
2. Ograniczenie wykorzystywania wód podziemnych do celów przemysłowych (poza
przemysłem spożywczym i niektórymi specjalnymi działami produkcji rolnej)
6.1.2. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji
Działanie to jest jednym z najważniejszych w polityce ekologicznej państwa gdyż prowadzi do
zmniejszenia ilości zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń „u źródła”.
Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to:
1. Wprowadzenie ograniczeń dotyczących możliwości składowania odpadów z przemysłu ze
wskazaniem właściwej metody ponownego wykorzystania bądź unieszkodliwiania;
2. Wprowadzenie
bodźców
ekonomicznych
dla
przedsięwzięć
proekologicznych
(ulgi podatkowe, możliwość współfinansowania, itp.).
60
6.2. Ochrona powietrza
Zgodnie z przepisami polskiego prawa ochrona powietrza polega na zapobieganiu powstawaniu
zanieczyszczeń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzonych do powietrza substancji
zanieczyszczających w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich
na poziomie dopuszczalnych wielkości.
Uwzględniając założenia ochrony powietrza określono cel ekologiczny: Zapewnienie wysokiej
jakości powietrza, redukcja emisji pyłów i gazów cieplarnianych niszczących warstwę ozonową
• Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa;
• Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych.
Osiągnięcie określonego celu ekologicznego w ramach wyznaczonych kierunków działań
powinno być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.
6.2.1. Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa
Źródłem powstawania zanieczyszczeń jest przede wszystkim wykorzystywane w przestarzałych
urządzeniach grzewczych paliwo w postaci niskiej jakości węgla, a także różnego typu materiały
odpadowe.
1. Eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach domowych,
rozpowszechnienie stosowania drewna, wierzby energetycznej, a przede wszystkim gazu;
2. Promowanie nowych nośników energii ekologicznej pochodzących ze źródeł odnawialnych –
energia słoneczna, wiatrowa;
3. Rozbudowa sieci gazowej na obszarze gminy i zwiększenie liczby odbiorców;
6.2.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych
Ruch drogowy jest istotnym zagrożeniem dla środowiska i zdrowia człowieka. Zwiększające się
natężenie ruchu, stan dróg oraz stan techniczny pojazdów stanowią źródło zagrożeń, w tym
przyczyniają się do wzrostu emisji zanieczyszczeń do powietrza.
61
1. Bieżąca modernizacja dróg i ciągów komunikacyjnych;
2. Wspieranie rozwoju ruchu rowerowego poprzez likwidację barier technicznych oraz tworzenie
ścieżek rowerowych;
3. Stosowanie stref (pasów) zieleni izolacyjnej wzdłuż ciągów komunikacyjnych.
6.3. Ochrona przed hałasem
Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska (Dział V, art. 112), „ochrona przed hałasem polega na
zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, między innymi poprzez utrzymanie
hałasu poniżej poziomu dopuszczalnego lub, co najmniej na tym poziomie oraz przez
zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, w przypadku, gdy jest on
dotrzymany”.
Uwzględniając założenia ochrony przed hałasem określono cel ekologiczny: Zminimalizowanie
uciążliwego hałasu w środowisku
• Ochrona przed hałasem komunikacyjnym;
Osiągnięcie określonego celu ekologicznego w ramach wyznaczonych kierunków działań
powinno być realizowane za pomocą następujących zadań ekologicznych.
6.3.1. Ochrona przed hałasem komunikacyjnym
1. Dokonanie
rozpoznania
klimatu
akustycznego
(sporządzenie
map
akustycznych)
ze wskazaniem terenów szczególnie narażonych na emisję hałasu;
2. Wspomaganie gmin w modernizacji i budowie dróg (budowa obwodnic, optymalizacja
przebiegu tras komunikacyjnych oraz optymalizacja płynności ruchu);
3. Integrowanie planów zagospodarowania przestrzennego z problemami zagrożenia hałasem.
62
6.4. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym
Poziom promieniowania niejonizującego jest jednym z czynników wpływających na jakość życia
człowieka.
Uwzględniając założenia ochrony przed promieniowaniem określono cel ekologiczny:
Ochrona mieszkańców przed promieniowaniem elektromagnetycznym
•Preferowanie małokonfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego.
Osiągnięcie wyznaczonego celu ekologicznego w ramach określonych kierunków działań
powinno być realizowane za pomocą konkretnych zadań ekologicznych.
6.4.2.
Preferowanie
małokonfliktowych
lokalizacji
źródeł
promieniowania
elektromagnetycznego
Dla ograniczenia potencjalnego wpływu promieniowania na mieszkańców powiatu należy w
ramach ochrony podjąć następujące działania:
1. Przestrzeganie granic stref ochronnych zgodnie z ocenami oddziaływania na środowisko dla
urządzeń nadawczych;
2. Uwzględnienie w studiach uwarunkowań i planach zagospodarowania przestrzennego
zagadnień pola elektromagnetycznego.
6.5. Ochrona wód
Gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności
kształtowanie i ochronę zasobów wodnych oraz korzystanie z wód reguluje ustawa Prawo
Wodne. Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzględniające zasadę wspólnych interesów
i powinna być realizowana przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód
i przedstawicieli lokalnych społeczności.
Uwzględniając założenia ochrony zasobów wodnych określono cel ekologiczny: Zapewnienie
wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody oraz
ochrona przed powodzią
63
•Zarządzanie zasobami wodnymi;
•Ochrona wód;
•Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna.
Osiąganie założonego celu w ramach wyznaczonych kierunków działań powinno być
realizowane przez konkretne zadania ekologiczne.
6.5.1. Zarządzanie zasobami wodnymi
Zarządzanie zasobami wodnymi jest jednym z podstawowych zagadnień mających wpływ na
rozwój regionu i jakość życia na jego obszarze. Ma to istotne znaczenie dla Gminy Chocz ze
względu na mały zasób wód podziemnych oraz niską jakość wód powierzchniowych.
1. Opracowanie programu zaopatrzenia w wodę;
2. Opracowanie koncepcji gospodarki wodno – ściekowej.
6.5.2. Ochrona wód
Jednym z celów polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie mieszkańcom wody pitnej dobrej
jakości.
Ważne
z
tego
względu
jest
utrzymywanie
jakości
wód
podziemnych
i powierzchniowych, co najmniej na poziomie wymaganym przepisami.
1. Wdrożenie systemu zarządzania zasobami wodnymi;
2. Sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcinków sieci wodociągowej;
3. Modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody w celu zapewnienia właściwej jakości
wody;
4. Wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą,
w tym eliminowanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych do celów
przemysłowych.
5. Budowa sieci kanalizacyjnej.
6. Budowa oczyszczalni ścieków.
7. Budowa oczyszczalni przyzagrodowych.
64
6.5.3. Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna
W ochronie przeciwpowodziowej bardzo ważne jest wprowadzenie kompleksowego systemu
ochrony przed powodzią oraz systemu zbiorników retencji wodnej. Ze względu na potencjalne
znaczne zagrożenie powodziowe na terenie Gminy, istotne jest podjęcie jak najszybszych działań
zmierzających do zwiększenia ochrony przeciwpowodziowej.
W ramach wyznaczonego kierunku działania należy realizować następujące zadania ekologiczne:
1. Systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń wodnych;
2. Rekonstrukcja wałów przeciwpowodziowych;
6.6. Ochrona powierzchni ziemi
Ochrona powierzchni ziemi zgodnie z zapisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, polega na
zapewnieniu jej jak najlepszej jakości.
Uwzględniając założenia ochrony powierzchni ziemi określono cel ekologiczny: Ochrona
powierzchni ziemi i gleb przed degradacją
• Gleby użytkowane rolniczo;
• Zasoby kopalin.
Osiągnięcie wyznaczonego celu w ramach określonych kierunków działań powinno być
realizowane za pomocą konkretnych zadań ekologicznych.
6.6.1. Gleby użytkowane rolniczo
Biorąc pod uwagę, klasyfikację bonitacyjną gleb na terenie Gminy Chocz, ich odczyn pH
i stan zanieczyszczenia metalami ciężkimi należy dążyć do racjonalnego wykorzystania
tych gleb oraz zapewnienia im właściwej ochrony.
1. Zapobieganie zanieczyszczeniu gleb środkami ochrony roślin oraz na skutek
działalności przemysłu;
65
2. Dostosowanie
do
naturalnego
biologicznego
potencjału
gleb
kierunków
i intensywności produkcji;
3. Podnoszenie jakości i struktury gleb poprzez wykorzystanie kompostu;
4. Upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej;
5. Rekultywacja terenów zdegradowanych;
6.6.2. Zasoby kopalin
W zakresie zagadnień zasobów kopalin, ważna jest ochrona obszarów perspektywicznych
i ochrona złóż udokumentowanych. Najistotniejsze znaczenie dla Gminy Chocz mają
zasoby ceramiki budowlanej
1. Prowadzenie dalszych poszukiwań i szczegółowe dokumentowanie istniejących
zasobów surowcowych;
2. Ochrona złóż perspektywicznych po przez uwzględnianie obszarów ich występowania
w studiach uwarunkowań oraz planach zagospodarowania przestrzennego;
6.7. Gospodarka odpadami
Zagadnienia związane z gospodarką odpadami zostały szczegółowo omówione w Planie
Gospodarki Odpadami dla Gminy Chocz.
6.8. Zasoby przyrodnicze
Ochrona zasobów przyrody ma prowadzić do zachowania istniejącego jej stanu
(różnorodności gatunkowej) oraz stwarzania warunków do jak najlepszego rozwoju.
Uwzględniając konieczność ochrony zasobów przyrody określono cel ekologiczny:
Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności
i bioróżnorodności , w tym wzrost lesistości gminy
66
• Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt;
• Ochrona lasów;
• Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody.
Osiągnięcie określonego celu w ramach wyznaczonych kierunków działań powinno być
realizowana za pomocą konkretnych zadań ekologicznych.
6.8.3. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt
Celem ochrony gatunkowej jest zabezpieczenie dziko występujących gatunków zwierząt
szczególnie rzadkich i zagrożonych wyginięciem oraz zachowanie różnorodności
gatunkowej.
1. Opracowania planów ochrony siedlisk gatunków, które są zagrożone;
6.8.4. Ochrona lasów
Istniejące na terenie gminy duże obszary leśne wymuszają podjęcie zdecydowanych
działań ochronnych istniejących zasobów w celu zachowania ich funkcji (przyrodniczej,
społecznej i gospodarczej).
1. Prowadzenie stałego monitoringu środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom
niepożądanym (choroby, szkodniki);
2. Zalesianie leżących odłogiem oraz słabych bonitacyjnie użytków rolnych;
3. Stworzenie systemu zachęcającego rolników do zalesiania nie przydatnych rolniczo
gruntów będących ich własnością;
67
6.8.5. Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody
Gmina Chocz ma sprzyjające warunki do rozwoju turystyki i agroturystyki, co może
stanowić potencjalne zagrożenie dla terenów przyrodniczych. Kolejnym zagrożeniem jest
intensywna gospodarka rolna w pobliżu terenów cennych przyrodniczo oraz intensywna
zabudowa mieszkaniowa o nieuregulowanej gospodarce ściekowej oraz odpadowej.
Z tego względu ważnym zadaniem będzie wykreowanie właściwych zachowań
społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody zgodnie z zasadami zrównoważonego
rozwoju.
1. Promowanie zachowań związanych z codziennym bytowaniem mieszkańców
zgodnych z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody;
2. Rygorystyczne przestrzeganie wymagań ochrony przyrody w ramach funkcjonowania
obiektów turystycznych i rekreacyjnych, budownictwa mieszkaniowego oraz
prowadzenia działalności rolniczej;
6.9. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych
Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działań, jakie należy podjąć w
zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Chocz, stanowią podstawę dla realizacji
konkretnych zadań ekologicznych na przestrzeni kilkunastu lat.
Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na terenie
gminy. Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do osiągnięcia wyznaczonych
celów, z pośród wszystkich zadań ekologicznych wybrano kilka, które należy realizować w
pierwszej kolejności. Ich zestawienie stanowi krótkoterminowy harmonogram - plan operacyjny
realizacyjny Programu Ochrony Środowiska na lata 2004-2007 (tabela 34). Część pozostałych
zadań
ekologicznych
będzie
realizowane
w
okresie
długoterminowym
w
ramach
długoterminowego harmonogramu – planu operacyjnego Programu Ochrony Środowiska na lata
2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015. (tabela 35). W obu harmonogramach - planach
operacyjnych dla gminy, poszczególnym celom strategicznym, w ramach wyznaczonych
68
kierunków działań, przyporządkowano konkretne zadania priorytetowe z określeniem czasu ich
realizacji.
Z uwagi na specyfikę niektórych zadań np. edukacja ekologiczna, czy zadania kontrolne będą one
realizowane zarówno w ramach harmonogramu krótko i długoterminowego .
Krótkoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Gminy
Chocz (2004 – 2007)
Cel
strategiczny
Kierunek
działania
Zadanie priorytetowe
Ograniczenie
Racjonalizacja Racjonalizacja
zużycia
wody
wykorzystywania wód
Zużycia energii,
podziemnych do celów
surowców i
przemysłowych
materiałów oraz
Wprowadzenie bodźców
wzrost udziału Zmniejszenie
materiałochłonności ekonomicznych dla
zasobów
przedsięwzięć
odnawialnych o odpadowości
produkcji
proekologicznych
Ograniczenie emisji Budowa sieci gazowej
zanieczyszczeń
komunikacyjnych Budowa dróg powiatowych:
1. Nowolipsk – 800 mb
2. Stara Kaźmierka – 2,0 mb
3. Chocz - Pleszew
Czas
Jednostka
Źródła
realizacji realizacyjna finansowania
Urząd Gminy Środki własne
Zadanie
ciągłe
2004
2005-2007 Petrico S.A.
Powiat,
Powiatowy
2004
Zarząd Dróg
Budowa deptaku nad Prosną
2004
Zapewnienie
wysokiej jakości
powietrza,
Zminimalizowa Ochrona przed
nie uciążliwego hałasem
komunikacyjnym
hałasu w
środowisku
Petrico S.A.
Program
Sapard
Urząd Gminy
Budowa dróg gminnych:
-Chocz-Józefów 1000mb
-Brudzewek- 850mb
-Chocz ul. Bursztynowa
150mb
-Nowolipsk-1700 mb
2004-2007
-Nowy Olesiec- 400mb
-Nowa Kaźmierka- 1000 mb
impregnacja
-Stary Olesiec- 1000 mb
-Nowolipsk- 1600 mb
-Kwileń 800 mb
Wskazanie terenów
Zadanie
Urząd Gminy
szczególnie narażonych na
ciągłe
emisję hałasu
Urząd
Marszałkowski
Urząd Gminy
Środki własne
69
Integrowanie planów
2004-2007
zagospodarowania
przestrzennego z problemami
zagrożenia hałasem
Preferowanie
Przestrzeganie granic stref
małokonfliktowych ochronnych
lokalizacji
Uwzględnianie w studiach
uwarunkowań i planach
zagospodarowania
przestrzennego
Inwentaryzacja
Prowadzenie rejestru
Ochrona
urządzeń będących źródłem
mieszkańców źródeł
promieniowania
promieniowania
przed
promieniowan- elektromagnetyczne elektromagnetycznego
go
iem
elektromagnety
cznym
Zarządzanie
Wdrożenie systemu
Zapewnienie
wystarczającej zasobami wodnymi zarządzania zasobami
wodnymi
Ilości wody o
odpowiedniej
Ochrona wód
Budowa oczyszczalni
jakości
ścieków wraz z kanalizacją
użytkowej,
racjonalizacja
zużycia
wody
oraz
ochrona
przed powodzią Ochrona
Rekonstrukcja wałów
przeciwpowodziowa przeciwpowodziowych
Ochrona
powierzchni
ziemi i gleb
przed
degradacją
Zadanie
ciągłe
Zadanie
ciągłe
Zadanie
ciągłe
Zadanie
ciągłe
RZGW Poznań Środki własne
2004-2006 Urząd Gminy Środki
strukturalne
woj. Fundusz
Ochrony
Środowiska
Zadanie
ciągłe
Gleby użytkowane Zapobieganie
Zadanie
rolniczo
zanieczyszczeniu
gleb ciągłe
środkami ochrony roślin
Dostosowanie do naturalnego Zadanie
biologicznego potencjału gleb ciągłe
kierunków i intensywności
produkcji
Zasoby kopalin
Bieżąca rekultywacja terenów Zadanie
poeksploatacyjnych
ciągłe
RZWG Poznań Środki własne
zakładu
ODR,
właściciele
gruntu
ODR,
właściciele
gruntów
Środki własne
jednostek
realizacyjnych
Środki własne
jednostek
realizujących
Eksploratorzy Środki własne
zasobów
70
Ochrona gatunkowa Prowadzenie prac
Zachowanie
roślin i zwierząt
pielęgnacyjnych parków,
walorów i
zieleni
zasobów
przyrodniczych.
Zalesianie użytków rolnych
Edukacja
ekologiczna
Środki własne
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Starostwo
Powiatowe
Zadanie
ciągłe
Starostwo
Środki własne
Powiatowe,
właścicieli
właściciele
gruntów,
nadleśnictwa
Szkoły, Gmina Środki własne
Rygorystyczne przestrzeganie Środki
wymagań ochrony przyrody własne
w ramach funkcjonowania
zakładu
obiektów turystycznych i
rekreacyjnych
Długoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Gminy
Chocz (2008 – 2012)
Cel
strategiczny
Kierunek
działania
Racjonalizacja Racjonalizacja
zużycia energii, zużycia wody
surowców i
materiałów oraz
wzrost udziału
zasobów
odnawialnych
Zadanie priorytetowe
Ograniczenie
wykorzystywania wód
podziemnych
Zmniejszenie
Stosowanie bodźców
materiałochłonności ekonomicznych dla
odpadowości
przedsięwzięć
produkcji
proekologicznych np. ulgi
podatkowe
Ograniczenie emisji Likwidacja małych kotłowni
Zapewnienie
wysokiej jakości w sektorze
mieszkalnictwa
powietrz,
(redukcja emisji
pyłów i gazów
cieplarnianych
niszczących
warstwę
ozonową)
Czas
Jednostka
Źródła
realizacji realizacyjna finansowana
Zadanie Zakłady
Środki własne
ciągłe przemysłowe,
gospodarstwa
domowe
Zadanie Urząd Gminy Środki własne
ciągłe
Zadanie Mieszkańcy,
ciągle zakłady
ciepłownicze
Środki własne
71
Zarządy dróg środki własne
Powiatowych i
Wojewódzkich
Ograniczenie emisji Stosowanie pasów zieleni
zanieczyszczeń
komunikacyjnych
2010
Budowa dróg gminnych:
-Kwileń- 1400 mb
Zminimalizowa Ochrona przed
nie uciążliwego hałasem
komunikacyjnym
hałasu w
środowisku
Preferowanie
małokonfliktowych
lokalizacji
Wspieranie inwestycji
ograniczających wpływ
hałasu
Uwzględnienie w studiach
uwarunkowań i planach
zagospodarowania
przestrzennego
Inwentaryzacja
Prowadzenie rejestru
Ochrona
urządzeń będących źródłem
mieszkańców źródeł
promieniowania
promieniowania
przed
promieniowanie elektromagnetyczne elektromagnetycznego
go
m
elektromagnety
cznym
Zarządzanie
Wspieranie działań
Zapewnienie
wystarczającej zasobami wodnymi podmiotów gospodarczych w
zakresie racjonalnego
ilości wody o
gospodarowania wodą
odpowiedniej
jakości
Ochrona wód
Rozbudowa oczyszczalni
użytkowej,
ścieków
racjonalizacja Ochrona
Prawidłowa eksploatacja
zużycia wody przeciwpowodziowa systemów melioracji
oraz ochrona
przed powodzią
Gleby użytkowane Podnoszenie jakości i
Ochrona
rolniczo
struktury gleb poprzez
powierzchni
wykorzystywanie kompostu
ziemi i gleb
przed
Zasoby kopalin
Uwzględnienie w studiach
degradacją
uwarunkowań oraz planach
2008
Urząd Gminy Urząd
Marszałkowski
Urząd Gminy
Zadanie
ciągłe
Zadanie
ciągłe
Zadanie
ciągłe
Zadanie
ciągłe
2008-2011 Urząd Gminy Środki własne
Zadanie
ciągłe
Urząd Gminy, Środki własne
właściciele
gruntów
Zadanie
ciągłe
Starostwo
Powiatowe
Zadanie
ciągłe
Urząd Gminy Środki własne,
dotacje
Środki własne
zagospodarowania
przestrzennego obszarów złóż
i objęcie ich ochroną
72
Ochrona gatunkowa Ochrona siedlisk gatunków Zadanie
Zachowanie
roślin i zwierząt
zagrożonych
ciągłe
walorów i
zasobów
przyrodniczych
z
uwzględnieniem
georóżnorodnoś
Ochrona lasów
Prowadzenie nadzoru nad
Zadanie
ci i
procesem
zalesiania
ciągłe
bioróżnorodnoś
Zaprojektowanie
ścieżek Zadanie
ci w tym wzrost Edukacja
dydaktycznych wraz z opisem ciągłe
lesistości gminy ekologiczna
przyrody
Urząd Gminy Środki własne,
dotacje
Nadleśnictwo
Nadleśnictwa,
Szkoły
73
VII. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO-INFORMACYJNEGO
Edukacja ekologiczna znalazła stosowną rangę zarówno w Konstytucji RP (art. 5 i 74) jak
i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony
środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie oświaty.
Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika również z podpisanych przez Polskę
dokumentów międzynarodowych przede wszystkim Agendy 21.
Zapisy dotyczące zasady uspołeczniania polityki ekologicznej przez stworzenie warunków do
udziału obywateli, grup społecznych i organizacji w procesie kształtowania modelu
zrównoważonego rozwoju znalazły się w II Polityce Ekologicznej Państwa, przyjętej przez Sejm
RP w 2001 r.
W wyniku
realizacji
ustaleń
Agendy 21
przez
Ministerstwo
Edukacji
Narodowej
i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, powstał w 2000 r
dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim określone cele,
z których do podstawowych należą miedzy innymi, upowszechnianie idei ekorozwoju we
wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej.
Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przełożone na konkretne zadania, ujęte zostały
w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001). Na podstawie postanowień tego
dokumentu powinna być
realizowana edukacja ekologiczna na obszarach jednostek
samorządowych.
7.1. Potrzeba edukacji ekologicznej
Edukacja środowiskowa (edukacja ekologiczna) jest koncepcją kształcenia i wychowywania
społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego. Ważnym elementem jest
łączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczną oraz działaniami praktycznymi.
Obejmuje ona przedstawianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony
i kształtowania środowiska. Musi docierać do wszystkich grup społecznych
i wiekowych.
W związku z tym ważne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w najprostszy
i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną.
74
Uwzględniając konieczne zróżnicowanie form i treści przekazu, można przyjąć
podział
mieszkańców na cztery główne grupy, do których trafiać będą odpowiednio przygotowane formy
edukacyjne:
• pracowników gminy (Wójt i pracownicy );
• dziennikarze i nauczyciele,
• dzieci i młodzież;
• dorośli mieszkańcy.
7.2. Gminne Centrum Edukacji Ekologicznej
Realizując na terenie gminy edukację ekologiczną, należy pamiętać, że bez aktywnego udziału
społeczeństwa i współpracy z organizacją jaką należy utworzyć przy siedzibie gminy w Choczu,
która byłaby odpowiedzialna za prowadzenie edukacji ekologicznej, nie stworzy się właściwej
ochrony środowiska
Głównym celem
powołanej organizacji byłoby koordynowanie i wspieranie już
podjętych działań edukacyjnych społeczeństwo jak również organizacje poza rządowe, a także
inicjowanie nowych przedsięwzięć w tej dziedzinie. Największe rezultaty przynoszą bowiem
niekonwencjonalne, jednocześnie efektywne działania edukacyjno – informacyjne, adresowane
do różnych środowisk. Należy również pamiętać, że podstawowe znaczenie dla szerokiego,
społecznego udziału w urzeczywistnianiu celów ekologicznych ma nie tylko odpowiednia
edukacja ekologiczna ale też zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku.
Działania edukacyjne prowadzone przez powołaną organizację powinny objąć trzy zasadnicze
segmenty:
1. Edukację ekologiczną obejmującą decydentów (pracownicy samorządowi, starostowie,
burmistrzowie, wójtowie, sołtysi, radni), oraz osoby mające przekazywać informacje
pozostałym grupom społecznym (nauczyciele, dziennikarze, pracownicy służb komunalnych);
2. Edukację ekologiczną dzieci i młodzieży opartą na ścisłej współpracy z placówkami oświaty;
3. Edukację ekologiczną dorosłych członków społeczności lokalnych, realizowanej między
innymi przez politykę medialną oraz prowadzenie okresowych akcji ekologicznych
obejmujące wszystkich mieszkańców np. sprzątanie świata, wystawy, konkursy, festyny.
75
7.2.1. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa
Decydenci
Do pierwszej grupy decydentów należy zaliczyć przede wszystkim wójta, sołtysów oraz radnych.
Do nich w dużej mierze należy podejmowanie działań z zakresu planowania, programowania
i rozwoju. Przekładają się one później na działania inwestycyjne i organizacyjne, związanych
z ochroną środowiska na obszarze danej jednostki organizacyjnej. W związku z tym
umocowaniem organizacyjnym osoby te powinny zostać przeszkolone w pierwszej kolejności.
Właściwy poziom ich świadomości ekologicznej oraz zrozumienie zasad rządzących się
zrównoważonym rozwojem, pozwoli na łatwiejsze wprowadzanie niezbędnych działań.
Elementami edukacji ekologicznej wśród tej grupy powinny być organizowane dla nich spotkania
ze specjalistami, udział w konferencjach i szkoleniach, konsultacje z praktykami, którzy realizują
podobne zadania z zakresu zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska na własnym terenie.
Należy podkreślić, że akcja edukacyjna prowadzona wśród decydentów nie może mieć
charakteru jednostkowego. Powinna być prowadzona w sposób cykliczny (uwzględniająca
pozostałe obowiązki wynikające z pełnionych przez te osoby funkcji) zapewniająca ciągłe
doskonalenie się i dokształcanie tej grupy osób.
Drugą grupą osób, które powinny zostać objęte akcją edukacyjną w pierwszej kolejności są
osoby, które z racji wykonywanego zawodu mają częsty kontakt z szerszą grupa mieszkańców.
Do grupy tych osób należy zaliczyć między innymi nauczycieli, dziennikarzy, a także
pracowników służb komunalnych. Prowadzenie wśród tej grupy osób, edukacji powinno
koncentrować się na zorganizowaniu im głównie cyklu spotkań i szkoleń, a także zapewnienia
dostępu do jak najszerszych zasobów materiałów literatury fachowej (czasopisma, periodyki,
książki, wydawnictwa multimedialne). Uzupełnieniem mogłyby być także wyjazdy terenowe
pozwalające przekonać się naocznie o wybranych zagadnieniach z tematyki ochrony środowiska.
Bardzo istotne jest aby w zaplanowanym cyklu spotkań znalazło się co najmniej jedno dotyczące
form przekazywania informacji. Dotyczy to głównie osób mających bezpośredni kontakt
z większą liczbą osób. Nabyta wiedza powinna im ułatwić przekazywanie informacji formy
prowadzenie spotkań czy wykładów, przekonywania do własnego stanowiska.
Istotne jest aby osoby szczególnie z tej grupy, jako grupy dużego zaufania społecznego, w sposób
rzetelny przedstawiały wszystkie aspekty planowanych do wprowadzenia inwestycji czy zmian
76
w zakresie zagadnień ochrony środowiska. Muszą być przygotowani do spotkania z ludźmi
o różnym poziomie świadomości ekologicznej
i umieć odpowiednio dostosować formę
przekazywanych informacji.
Edukacja dzieci i młodzieży
Prowadzenie edukacji ekologicznej wśród dzieci i młodzieży to najważniejszy segment działań
edukacyjnych. Dzięki wyrobieniu w nich nawyków właściwego postępowania w zakresie szeroko
rozumianej ochrony środowiska, można się spodziewać, że wprowadzane inwestycje i zmiany,
będą znajdowały przychylniejsze przyzwolenie społeczeństwa.
Jak wynika z doświadczeń dzieci i młodzież mogą stać się swoistym przekaźnikiem treści
ekologicznych w swoich rodzinach. Mogą one nakłaniać rodziców do właściwego postępowania
z odpadami powstającymi w gospodarstwie domowym, prowadzenia właściwej gospodarki
wodno-ściekowej, itp. W pewnym stopniu poprzez swą świadomość ekologiczną dzieci
i młodzież będą kształtować także model konsumpcyjny w rodzinie. Dzięki temu podczas
zakupów będą wybierane np. opakowania wielokrotnego użytku.
Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży w dużej mierze powinna opierać się na placówkach
oświatowych wszystkich szczebli. Z uwagi na brak odrębnego przedmiotu obejmującego tylko
zagadnienia edukacji ekologicznej treści te powinny być włączane w realizowane w ramach
programów nauczania dla poszczególnych grup wiekowych.
Poza przekazywaniem treści ekologicznych w czasie lekcji konieczne jest właśnie
w stosunku do dzieci i młodzieży zastosowanie także innych form przekazu. Powinny to być
różnego rodzaju konkursy np. rywalizacje miedzy klasami czy szkołami, wycieczki.
Aby prowadzone działania edukacyjne wśród dzieci i młodzieży przyniosły oczekiwane efekty
niezbędna jest ścisła współpraca z władzami samorządowymi. Nie ulega wątpliwości,
że nauczyciele i uczniowie, otrzymując wsparcie gminy lub powiatu w tym zakresie, mogą
i podejmują w praktyce szereg działań na rzecz środowiska lokalnego, które znacznie
przekraczają obowiązki programowe szkoły. Dotyczy to zarówno wsparcia programowego jak
i finansowego, przygotowywanych przez poszczególnych nauczycieli czy całe placówki szkolne
działań.
77
Przy prowadzeniu edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży zasadne jest także podjęcie
współpracy z ekologicznymi organizacjami pozarządowymi tzw. NGO (Non-Governmental
Organization). Współpraca taka przyczyni się do wzbogacenia zakresu merytorycznego
prowadzonych działań z drugiej zaś strony pozwoli na obniżenie jej kosztów. Wielokrotnie z
racji swych działań statutowych organizacje te świadczą swą pomoc w formie nieodpłatnej.
Edukacja dorosłych
Edukacja osób dorosłych wymaga znalezienia właściwego sposobu kształtowania świadomości
ekologicznej. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady nie zawsze przynoszą, zamierzone
rezultaty. Krąg odbiorców tego typu form edukacyjnych bywa bardzo zawężony (pojawiają się
tylko zainteresowani). Z badań wynika, że na kształtowanie świadomości ekologicznej duży
wpływ wywierają media. Przekazują one wiedzę na temat funkcjonowania, znaczenia i zagrożeń
przyrody, ale również informują na bieżąco o problemach i działaniach na rzecz ochrony
środowiska. Dlatego też współpraca z mediami (prasa lokalna, rozgłośnie radiowe, telewizja) nie
tylko poszerza znacznie krąg edukowanych, ale także przekazuje treści ekologiczne wraz
z informacjami o konkretnych działaniach.
Edukacja ekologiczna dorosłych powinna być połączona również z rozrywką społeczności
lokalnych. W ramach której mogą być propagowane również treści ekologiczne. Imprezy typu
festyny, wystawy, konkursy, wycieczki, koncerty itp. zazwyczaj przeznaczone są dla całych
rodzin. Tym samym jest sposobność do włączania dzieci w prezentacje ekologiczne
i przekazywanie wiedzy rodzicom zaangażowanym w występy dzieci. Taki sposób edukowania
dorosłych (rodziców) jest bardzo skuteczną formą przekazywania treści ekologicznych.
7.2.2. Społeczne kampanie informacyjne
Duży nacisk powinien być położony na realizację szerokich kampanii edukacyjnych, których
celem byłoby propagowanie idei zrównoważonego rozwoju. Realizacja takich zadań prowadzona
powinna być z wykorzystaniem wszystkich lokalnie dostępnych form.
78
7.2.3. Media w kampanii informacyjnej
Niezbędnym elementem pomyślnego promowania zagadnień ekologicznych jest wsparcie
prowadzonych działań w środkach masowego przekazu. Media poprzez spore możliwości
oddziaływania, spełniają ważną rolę w kształtowaniu świadomości proekologicznej.
Prowadzona właściwa polityka medialna ma na celu dotarcie z treściami ekologicznymi głownie
do osób dorosłych.
W celu osiągnięcia pożądanych efektów prowadzona polityka medialna powinna być oparta
w głównej mierze o media lokalne (prasa – „Życie Pleszewa”, Gazeta Pleszewska”, radio – np.
Radio Centrum) a także z racji znacznego wzrostu jego znaczenia również o internet.
Prasa lokalna
Współpracując z prasą władze samorządowe dysponują specyficznymi formami edukowania
społeczeństwa m. in. poprzez:
• Ogłoszenie – prosty hasłowy sposób promowania środowiska
• Wkładka informacyjna do gazety – ulotka, broszura tematyczna.
Wskazane jest także aby na łamach prasy lokalnej utworzyć rubrykę poświęconą szeroko
rozumianej ochronie środowiska. Publikowane byłyby tam artykuły poświęcone poszczególnym
zagadnieniom ochrony środowiska.
Lokalne rozgłośnie radiowe
Sposobami wykorzystania lokalnej rozgłośni radiowej o zasięgu regionalnym w celu
propagowania wybranych zagadnień ochrony środowiska, może być:
• spoty informacyjne - ważne by informacja ta była zrozumiała dla słuchaczy w różnym wieku
• dyskusje z władzami gminy i odpowiedzi na pytania telefoniczne. Takie dyskusje przyciągają
na ogół uwagę społeczności
Internet
Ważną
inicjatywą
służącą
komunikacji
społecznej
i
informowaniu
mieszkańców
o podejmowanych przez władze samorządowe działań jest wykorzystanie możliwości jakie daje
79
Internet. Tą drogą istnieje duża szansa dotarcia do młodzieży, wśród której Internet jest coraz
bardziej popularnym środkiem komunikacji.
• Strona www. Stworzenie strony internetowej, na której znalazłyby się wszystkie bieżące
informacje dotyczące zakresu ochrony środowiska w gminie.
• Poczta elektroniczna. Możemy wysyłać listy elektroniczne zawierające informacje.
Dodatkowo poczta elektroniczna daje możliwość zgłaszania przez internautów postulatów
związanych z ochroną środowiska do samorządu. Odpowiedzi na te pytania mogą być
publikowane na stronie www lub w lokalnej prasie.
Współpraca z mediami ma na celu uzyskanie aktywnego poparcia mieszkańców dla
realizowanych przez samorząd działań. Chodzi o taką profesjonalną działalność z zakresu public
relations, której celem jest nie tylko przeforsowanie trudnych decyzji lecz przede wszystkim
promowanie postaw prospołecznych. Promocja za pośrednictwem mediów zachowań
proekologicznych oraz ogólnie ochrony środowiska, odgrywa bardzo ważną rolę i jest jednym
z podstawowych źródeł informacji. Dzięki pomocy mediów w trakcie realizacji programu
możliwe będzie również przeprowadzenie rozmaitych akcji i kampanii edukacyjnych.
Do najpopularniejszych i stosunkowo łatwych do przeprowadzenia (współorganizacji) działań
z zakresu kampanii informacyjnych należą akcje ulotkowe oraz festyny.
Akcja ulotkowa
Akcja ulotkowa to najpopularniejsza forma przekazu treści ekologicznych. Jest ona zawsze
wsparciem przy wprowadzaniu konkretnych działań związanych z ochroną środowiska.
Z założenia ulotki trafiają bezpośrednio do adresatów czyli mieszkańców. Bezpośrednie
dostarczanie wybranej grupie daje większą gwarancję osiągnięcia zamierzonego celu.
Kolportowane ulotki powinny zawierać tylko najważniejsze elementy wprowadzanych działań –
pełen zakres informacji powinien być przekazany za pośrednictwem innych form przekazu.
Ulotki winny wyjaśniać i uzasadniać wprowadzane przedsięwzięcia a także przedstawiać
korzyści z nich płynące
Przekazywane treści powinny być zredagowane w sposób jasny i skrótowy (a forma ulotki
powinna być przejrzysta i czytelna.
80
Festyny
Festyn ma być w założeniu imprezą rodzinną, na której spotykają się wszyscy mieszkańcy
gminy, czy organizowany w danej wsi. Oprócz typowej rozrywki w czasie trwania festynu mogą
być przekazywane mieszkańcom także informacje ekologiczne. Mogą to być różnego rodzaju
konkursy: sprawnościowe, wiedzy z danej dziedziny itp. Wskazane aby proponowane formy
edukacji poprzez zabawę angażowały w nią dzieci i rodziców
81
VIII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
8.1. Założenia systemu finansowania inwestycji
Realizacja zadań wytyczonych w Programie Ochrony Środowiska wiąże się z wysokimi
nakładami inwestycyjnymi. Większość instytucji, które udzielają dotacji lub korzystnie
oprocentowanych kredytów na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska (gospodarki
odpadami) wymaga, żeby inwestycja osiągnęła odpowiednio duży efekt ekologiczny
i objęła swym zasięgiem możliwie największą liczbę mieszkańców aglomeracji, dlatego
należałoby dążyć do połączenia gmin w związek.
Wspólne działanie kilku gmin nie tylko ma wpływ na finansowanie inwestycji (obniży koszty,
które będzie musiała ponieść pojedyncza gmina), ale również obniży koszty eksploatacyjne.
Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska pochodzić mogą
z następujących źródeł:
• własne środki gminy,
• dofinansowanie gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
• emisja obligacji komunalnych,
• fundusze pomocowe i związane z eko-konwersją (Ekofundusz),
• kredyty bankowe na preferencyjnych warunkach (np. Bank Ochrony Środowiska),
• pozyskanie inwestora strategicznego, może nim być także inwestor zagraniczny.
Należy zaznaczyć, że wszystkie instytucje udzielające pomocy finansowej w dziedzinie ochrony
środowiska wymagają od inwestora nie tylko wypełnienia odpowiedniego formularza, ale
również przedstawienia szeregu opracowań i dokumentacji planujące czy opisujące dane
przedsięwzięcie. Są to między innymi.:
• Plan zagospodarowania przestrzennego i strategie rozwoju gminy,
• Program
ochrony
środowiska,
Plan
gospodarki
odpadami,
Koncepcje
gospodarki
wodno-ściekowej, Plan zalesiania itp.
• Projekt budowlany i wykonawczy wraz ze źródłową dokumentacją ekonomiczną, finansową
i przetargową,
82
• Studium wykonalności (lub biznes plan w przypadku przedsięwzięć komercyjnych),
• Wymagane przez prawo zezwolenia na realizację projektu.
8.1.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Gminy najczęściej korzystają z pomocy finansowej Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Jednym z priorytetów tego funduszu jest ochrona
powierzchni ziemi. Fundusz przewiduje dofinansowanie (poprzez pożyczki) wdrażania projektów
związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska.
Maksymalnym udziałem pomocy funduszu w finansowaniu przedsięwzięcia jest pożyczka w
wysokości 50% całości nakładów inwestycyjnych. Oprocentowanie tej pożyczki wynosi dla
samorządów terytorialnych 0,3% stopy redyskontowej.
W NFOŚiGW istnieje możliwość umarzania pożyczek jeśli:
• zadanie zostało zrealizowane terminowo,
• osiągnięto założony efekt rzeczowy i ekologiczny,
• spłacono terminowo co najmniej 50% udzielonej pożyczki wraz z oprocentowaniem.
Fundusz preferuje wnioski podmiotów, które zadeklarują przeznaczenie umorzonych kwot na
inwestycje proekologiczne. Okres spłaty pożyczki wynosi maksymalnie 5 lat.
8.1.2. EkoFundusz
• Środki EkoFunduszu pochodzą z bezzwrotnej pomocy zagranicznej i z tzw. ekokonwersji
(zamianę kwot polskiego długu zagranicznego na środki inwestycyjne w dziedzinie ochrony
środowiska). Zadaniem EkoFunduszu jest dofinansowywanie przedsięwzięć w dziedzinie
ochrony środowiska, które mają przynieść efekt w skali nie tylko regionu czy kraju, ale także
wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej
a nawet światowej.
• EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych pożyczek lub/i
bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji
bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej),
a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nieinwestycyjne.
83
Maksymalna kwota, jaką może otrzymać jednostka samorządowa wynosi 30% nakładów na
projekt.
Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w EkoFunduszu z punktu widzenia
ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać pożyczkę
lub/i dotację wszystkie te oceny muszą być pozytywne, a Inwestor musi wykazać się
wiarygodnością finansową i posiadaniem zabezpieczeń, a także zapewnieniem pełnego
finansowania projektu w części nie objętej dofinansowaniem EkoFunduszu.
Wszystkie projekty rozpatrywane przez EkoFundusz można podzielić na projekty techniczne
(inwestycyjne) oraz projekty przyrodnicze. Wśród projektów technicznych wyróżnić można
projekty komercyjne, czyli takie które generują znaczne zyski po ich zakończeniu oraz
niekomercyjne, których głównym celem jest poprawa stanu środowiska oraz względy społeczne,
a przyszłe opłaty użytkowników jedynie pokrywają koszty, bez generowania zysków, bądź
generują zyski w niewielkiej wysokości.
8.1.3. Fundusze pomocowe przedakcesyjne
ISPA
(Instrument for Structural Politicies for Pre-accession – Przedakcesyjny Instrument Polityki
Strukturalnej) jest funduszem przedakcesyjnym Unii Europejskiej skierowanym na dostosowanie
infrastruktury krajów kandydujących do standardów UE.
Pomoc z funduszu ISPA (w części ochrony środowiska) skupi się na przedsięwzięciach
związanych z:
• zaopatrzeniem w wodę do picia i jej jakością,
• oczyszczaniem ścieków,
• gospodarką odpadami.
Wkład finansowy ISPA może stanowić do 75% wartości projektu liczonej jako wydatki
publiczne (85% w szczególnych wypadkach). Ograniczenie wkładu ISPA może nastąpić
ze względu na:
• dostępność współfinansowania,
• zdolność przedsięwzięcia do generowania zysku,
84
• odpowiednie zastosowanie zasady „zanieczyszczający płaci”.
Całość pomocy finansowej ISPA i wszelkich innych pomocy UE nie może być większa
niż 90% całkowitego budżetu przedsięwzięcia.
8.1.4. Wsparcie finansowe dla krajów członkowskich Unii Europejskiej
Polska jest członkiem Unii Europejskiej od maja 2004 r. Dzięki temu m.in. może ubiegać się o
finansowanie inwestycji w dziedzinie ochrony środowiska
z funduszy spójności
strukturalnych. Finansowaniem z tych funduszy będą już mogły zostać objęte inwestycje
rozpoczęte z dniem 1 stycznia 2004 r.
Fundusz Spójności
Fundusz Spójności, inaczej nazywany Funduszem Kohezji lub Europejskim Funduszem Kohezji,
jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej, których Produkt Krajowy
Brutto nie przekracza 90% średniej dla wszystkich krajów członkowskich (Grecja, Portugalia,
Hiszpania i Irlandia). Fundusz ten nie należy do grupy Funduszy Strukturalnych, ze względu na
określony czas w którym działa. Ze względu na charakter i cel Fundusz Spójności jest
instrumentem polityki strukturalnej. Realizację Funduszu Spójności zaplanowano na lata 199399. Na szczycie UE w Berlinie postanowiono przedłużyć jego działanie do 2006 r. Z chwilą
wejścia Polski do UE będzie on dostępny także dla naszego kraju.
Fundusz Kohezji (Spójności) redystrybuowany jest przez Komisję Europejską na podstawie
składanych wniosków w odpowiednich terminach. Tak więc to nie instytucje krajowe, ale
stosowne organy Unii Europejskiej rozpatrują konkretne projekty, akceptując je, a następnie
finansując.
Pomoc, którą te kraje otrzymują w ramach Funduszu obejmuje finansowanie projektów
dotyczących inwestycji w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej (w tym
wspieranie rozwoju sieci korytarzy transeuropejskich).
Fundusze strukturalne
Fundusze strukturalne są najważniejszym instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej.
Są to specjalne instytucje, których zadaniem jest wspieranie i modernizacja gospodarek krajów
85
UE. Fundusze te są kierowane do tych regionów i sektorów, które bez pomocy finansowej nie są
w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego
w UE. Inwestycje związane z
ochroną środowiska finansowane są w ramach funduszy strukturalnych z Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego.
8.1.6. Bank Ochrony Środowiska
Bank Ochrony Środowiska udziela kredytów ze środków własnych oraz środków
NFOŚiGW i WFOŚiGW z przeznaczeniem na inwestycje służące likwidacji
degradacji i ochronę środowiska.
Na bazie wieloletniego doświadczenia Bank realizuje zadania związane z jego
proekologiczną
misją,
współpracuje
finansowaniem
ochrony
środowiska
z
tj.
organizacjami
Narodowym
zajmującymi
Funduszem
się
Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkimi Funduszami Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej, Fundacją Polska Wieś 2000 im. M. Rataja, Europejskim
Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi funduszami pomocowymi.
Bank udziela na cele proekologiczne następujących instrumentów:
a) Kredyty na inwestycje służące ochronie środowiska udzielane we współpracy z WFOŚiGW –
kredyty udzielane są ze środków WFOŚiGW (w tym w formie linii kredytowych)
lub ze środków Banku z dopłatami WFOŚiGW do oprocentowania z przeznaczeniem na
inwestycje służące ochronie środowiska przynoszące wymierny efekt ekologiczny.
b) Kredyty na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie środowiska - kredyt dla
Sprzedawców lub/i Wykonawców na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących
ochronie środowiska. Kredytowane urządzenia i wyroby winny posiadać wymagane prawem
dokumenty potwierdzające jakość (aprobaty, certyfikaty, deklaracje producenta, itp.) - zgodne
z Ustawą o badaniach i certyfikacji oraz rozporządzeniami wykonawczymi do tej Ustawy
86
Kwota kredytu – do 100% kosztów inwestycji - czyli ceny zakupu i montażu urządzenia lub
wyrobu. Okres kredytowania: do 5 lat. Oprocentowanie: według zmiennej stopy procentowej
lub indywidualnie dla każdego wyrobu i urządzenia.
• Kredyty na energooszczędne przedsięwzięcia z zakresu modernizacji oświetlenia – kredyt
na energooszczędne przedsięwzięcia z zakresu modernizacji oświetlenia ulic, placów itp.
polegające na zmianie dotychczasowych urządzeń na energooszczędne, udzielany jest ze
środków Banku Ochrony Środowiska S.A.
Kwota kredytu do 100% wartości przedsięwzięcia. Okres kredytowania do 5 lat, zależny od
uzyskiwanych oszczędności energii (nie więcej niż suma okresu realizacji inwestycji,
ewentualnej karencji w spłacie kapitału oraz okresu spłaty całego kredytu).
• Kredyty na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych – kredyt na realizację
przedsięwzięć termomodernizacyjnych w rozumieniu ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r.
o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych, m.in. na ulepszenia, w wyniku
których następuje:
• zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na energię zużywaną na potrzeby ogrzewania i
podgrzewania wody użytkowej lub zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnym źródle
ciepła i lokalnej sieci ciepłowniczej,
• wykonanie przyłączy technicznych do scentralizowanego źródła ciepła w związku
z likwidacją lokalnego źródła ciepła,
• całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii z konwencjonalnych na niekonwencjonalne
(w tym odnawialne).
-Przeznaczenie
kredytu
dla
jednostek
przedsięwzięcia termomodernizacyjne
samorządu
w budynku
terytorialnego
realizujących
stanowiącym ich własność
i
wykorzystywanym do wykonywania zadań publicznych.
Kwota kredytu: do 80% kosztów inwestycji. Okres kredytowania do 10 lat. Oprocentowanie
wg zmiennej stopy procentowej
a) Kredyty na przedsięwzięcia inwestycyjne z zakresu agroturystyki ze środków Fundacji
"Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej - Counterpart Fund" - kredyt na inwestycje
związane
z
uruchomieniem
nowych
lub
rozwojem
istniejących
przedsięwzięć
gospodarczych w zakresie agroturystyki na wsi lub w miastach do 10 tys. mieszkańców
87
obejmujące tworzenie i rozwój bazy noclegowej, gastronomicznej, rekreacyjno-sportowej
i kulturowej. Przeznaczony dla Rolników i członków ich rodzin oraz innych osób
fizycznych wykonujących działalność gospodarczą, spółek handlowych, organizacji
pozarządowych (fundacji i stowarzyszeń) posiadających osobowość prawną, zarządów
gmin (o kredyt nie mogą ubiegać się jednostki państwowe ani spółdzielcze).
Kwota kredytu:
•do 150 tys. zł, nie więcej niż 70% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego,
•do 100 tys. zł, nie więcej niż 75% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego,
•do 50 tys. zł, nie więcej niż 80% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego.
Okres kredytowania do 5 lat (wliczając okres karencji w spłacie kredytu nie przekraczający
1 roku).
8.2. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska
Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarządzania tym
programem. Zarządzanie Programem odbywa się z uwzględnieniem zasad zrównoważonego
rozwoju, w oparciu o instrumenty zarządzania zgodne
z kompetencjami i obowiązków
podmiotów zarządzających.
W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostką, na której będą
spoczywały główne zadania zarządzania tym programem jest Urząd Gminy.
Do ustawowych zadań gminy należą:
• gospodarka odpadami komunalnymi,
• zaopatrzenie w wodę dla celów komunalnych,
• oczyszczanie ścieków komunalnych,
• tworzenie prawa miejscowego w zakresie gospodarki przestrzennej,
• tworzenie niektórych obszarów chronionych,
• ochrona i tworzenie zieleni miejskiej i parkowej,
• wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
• prowadzenie kampanii i programów edukacyjnych.
88
Na trochę innych zasadach odbywa się zarządzanie w stosunku do podmiotów
gospodarczych korzystających ze środowiska. Kierują się one głównie rachunkiem (efektami)
ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej choć od jakiegoś czasu uwzględniają one także
głos opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzane środowiskiem odbywa się przez:
o dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa,
o porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń
o modernizacje stosowanych technologii,
o uciążliwych eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska,
o instalowanie urządzeń ochrony środowiska,
o stałą kontrole zanieczyszczeń.
Instytucje działające w ramach administracji a odpowiedzialnych za wykonani i egzekwowanie
prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez
• racjonalne planowanie przestrzenne,
• kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska,
• porządkowanie
działalności
związanej
z
gospodarczym
korzystaniem
ze środowiska,
• instalowanie urządzeń ochrony środowiska.
Instrumenty
służące
do
zarządzania
programem
ochrony
środowiska
wynikają
z obowiązujących aktów pranych (np. Prawo ochrony środowiska, o zagospodarowaniu
przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach itp.) i można je podzielić na instrumenty
prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.
8.2.1. Instrumenty prawne
Do instrumentów prawnych zaliczamy:
• pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia
zintegrowane,
• decyzje zatwierdzające plany gospodarki odpadami,
• koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych,
• oceny oddziaływania na środowisko planowanych czy istniejących inwestycji,
• decyzje zatwierdzające plany zagospodarowania przestrzennego.
89
Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring czyli pomiar stanu
środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska jak też w odniesieniu
do ilości zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako
obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czynią je instrumentem o znaczeniu
prawym.
8.2.2. Instrumenty finansowe
Do instrumentów finansowych zaliczamy:
• opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody
powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie
odpadów, za powierzchnie, z której odprowadzane są ścieki,
• administracyjne kary pieniężne,
• odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna,
• kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska.
8.2.3. Instrumenty społeczne
Wśród instrumentów społecznych jako najważniejszy należy wymienić współdziałanie.
Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne są ważnym elementem skutecznego zarządzania
opartego o zasady zrównoważonego rozwoju. Można je podzielić na:
• narzędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa. Można w nich wyróżnić
dwie kategorie dotyczące:
a) działań samorządów (dokształcanie profesjonalne i system szkoleń, interdyscyplinarny
model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych),
b) powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem (udział społeczeństwa
w zarządzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie
mechanizmów, tzw. budowania świadomości – kampanie edukacyjne)
• narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrożenia polityk środowiskowych
a) środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty,
b) strategie i plany działań,
c) systemy zarządzania środowiskiem,
90
d) ocena wpływu na środowisko,
e) ocena strategii środowiskowych.
• narzędzia włączające mechanizmy rynkowe w realizacje zrównoważonego rozwoju:
a) opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska),
b) regulacje cenowe,
c) regulacje użytkowania, oceny inwestycji,
d) środowiskowe zalecenia dla budżetowania,
e) kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych.
• narzędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównoważonego rozwoju
a) wskaźniki równowagi środowiskowej,
b) ustalenie wyraźnych celów operacyjnych,
c) monitorowanie skuteczności procesów zarządzania.
Kolejnym bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod
tym pojęciem należy rozumieć różnorodne działania, które zmierzają do kształtowania
świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstawą
jest tu rzetelne i ciągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie
się władz samorządów lokalnych ze społeczeństwem na drodze podejmowanych działań
inwestycyjnych.
Niezbędne jest aby prowadzona komunikacja społeczna objęła swym zasięgiem wszystkie grupy
społeczeństwa. Bardzo ważną sprawą jest właściwe, rzetelny
odpowiednio wcześniejsze
informowanie tych mieszkańców, których planowane inwestycje będą dotyczyły w sposób
bezpośredni (np. mieszkańców, przez których posesje będzie przebiegać wodociąg).
Nie może mieć sytuacja, że o planowanych zamierzeniach dowiadują się oni z „innych” źródeł
np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajmą oni postawę negatywną (czasami nawet
wrogą) w stosunku do planowanej inwestycji
Należy jednak pamiętać, że głównym celem prowadzonej edukacji ekologicznej będzie zmiana
postaw (nawyków) społeczeństwa w odniesieniu do poszczególnych dziedzin życia tak aby były
one zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Z uwagi na specyfikę tego zagadnienia trzeba
mieć świadomość, że będzie to proces wieloletni, co nie oznacza, że nie należy go prowadzić.
91
Działania edukacyjne powinny być realizowane w różnych dziedzinach, różnych formach oraz na
różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy na tematycznych
szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji.
W szczególności szkolenia ekologiczne powinny być organizowane dla:
• pracowników administracji;
• samorządów mieszkańców;
• nauczycieli szkół wszystkich szczebli;
• dziennikarzy;
• dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych.
Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra i właściwa
informacja potęguje proces edukacji.
8.2.4. Instrumenty strukturalne
Do instrumentów strukturalnych należą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju
wraz z programami sektorowymi a także program ochrony środowiska i to one wytyczają główne
tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony
środowiska. Nadrzędnym dokumentem powinna być strategia rozwoju gminy jako dokument
wytyczający główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego
i ochrony środowiska. Dokument ten jest bazą dla opracowania programów sektorowych
np. dotyczących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony
środowiska itp.
W programach tych powinny być uwzględnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych
dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczono pewne ramy tego
rozwoju, warunkowane troską o stan środowiska.
8.3. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska
8.3.1. Zasady monitoringu
W procesie wdrażania Programu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia
realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Z tego
względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie którego będzie możliwe
92
dokonanie oceny procesu wdrażania, jak i również będą mogły być dokonane ewentualne
modyfikacje Programu.
Monitoring powinien być sprawowany w następujących zakresach:
• monitoring środowiska;
• monitoring programu;
• monitoring odczuć społecznych.
Monitoring środowiska – system kontroli środowiska, jest narzędziem wspomagającym prawne,
finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach
wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska i może być traktowany jako podstawa do oceny
całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najważniejszych kryteriów, na podstawie
których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych są w znacznym stopniu
dostępne jako wielkości mierzone w ramach istniejących systemów kontroli i monitoringu.
Pomiary poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych,
są wykonywane w ramach działalności np. WIOŚ, RZGW, IMGW, a przyrost obszarów
aktywnych przyrodniczo (lasów, łąk, terenów parkowych, użytków ekologicznych) znany jest
instytucjom takim jak np. Urzędy Gmin, RDLP, Dyrekcje Parków Krajobrazowych.
Monitoring programu – najważniejszym wskaźnikiem jest monitorowanie realizacji
poszczególnych zadań, które powinno się odbywać np. co roku, na podstawie zestawienia planu
działań przewidzianych do realizacji z postępem ich wdrożenia. W przypadku nie osiągnięcia
zaplanowanych zamierzeń należy dokonać analizy sytuacji i poznać jej przyczyny.
Monitoring odczuć społecznych – jest on sprawowany na podstawie badań opinii społecznej
i
specjalistycznych
opracowań
służących
jakościowej
ocenie
udziału
społeczeństwa
w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru przez społeczeństwo
efektów Programu.
8.3.2. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych
W ocenie postępu wdrażania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na
środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych, jakie
powinna przynieść realizacja wyznaczonych celów.
93
W efekcie realizacji wyznaczonych dla Gminy Chocz celów ekologicznych powinno uzyskać się
zamieszczone efekty ekologiczne.
TABELA 36: Efekty ekologiczne wytyczone dla Gminy Chocz
Proponowane działania
Bezpośrednie
Pośrednie
Ochrona powietrza
Zmiana systemu grzewczego i
• ograniczenie emisji niskiej do
energetycznego na terenie gminy
powietrza
• zmniejszenie zanieczyszczenia
powietrza związkami siarki i
pyłami
Poprawa systemów przesyłania
energii cieplnej oraz poprawa
parametrów cieplnoenergetycznych budynków
Reorganizacja transportu
zbiorowego
Zalesianie
Ochrona wód
Opracowanie bilansu wodno –
gospodarczego dla gminy
Zwodociągowanie i
skanalizowanie terenu gminy
Budowa nowych ujęć wody
• Wzrost zapotrzebowania na
„ekologiczne” surowce
energetyczne (gaz, drewno,
wierzba energetyczna, słoma)
• Możliwość zagospodarowania
niewykorzystanego dotychczas
areału lub fragmentów pól
uprawnych o słabszej klasie
bonitacyjnej do produkcji
surowców energetycznych
• Zmniejszenie zapotrzebowania • Zmniejszenie efektu
na nośniki energii
cieplarnianego
• Ograniczenie zużycia surowców • Ograniczenie ilości odpadów ze
energetycznych
spalania
• Zmniejszenie emisji
zanieczyszczeń do powietrza
• Ograniczenie emisji spalin
• Zapotrzebowanie na
ekologiczne środki napędowe
(gaz, biopaliwa)
• Zwiększenie potencjału
• Zwiększenie produkcyjnego
„produkcji tlenu”
charakteru lasu – możliwości
pozyskiwania drewna
• Nowe miejsca rekreacji i
wypoczynku
• Stworzenie założeń ochrony
zasobów wodnych na terenie
gminy
• Zmniejszenie zanieczyszczenia
wód powierzchniowych i
podziemnych
• Dostarczanie ludności wody
pitnej o dobrych parametrach
jakościowych
• Lepsze warunki rozwoju fauny i
flory zwłaszcza wodnej
• Zwiększenie dyspozycyjnych
zasobów wodnych
• Zwiększenie atrakcyjności
turystycznej gminy
• Dostarczanie mieszkańcom
wody o dobrej jakości
94
• Wzrost możliwości osadniczych
• Ograniczenie zanieczyszczenia • Zwiększenie atrakcyjności
wód powierzchniowych i
turystycznej gminy
podziemnych
• Lepsze warunki do rozwoju
fauny i flory
Podłączenie maksymalnej ilości
mieszkańców do nowo
projektowanej oczyszczalni
ścieków oraz budowa
oczyszczalni przydomowych
Wyznaczenie norm zużycia wody • Zachowanie zasobów wodnych • Możliwości rozwojowe gminy –
przy poszczególnych rodzajach
gminy
osadnictwo, działalność
działalności produkcyjnej
gospodarcza
• Ograniczenie ilości ścieków
• Zmniejszenie nakładów na
inwestycje związane z
zaopatrzeniem w wodę i
oczyszczaniem ścieków wód
zwiększenie kontroli poboru wody • Naliczanie właściwych stawek
i zrzutu ścieków
za użytkowanie wód
Budowa lokalnych zbiorników
• Zmniejszenie zagrożenia
• Wzrost zatrudnienia
retencyjnych
przeciw powodziowego
• Wzrost atrakcyjności
turystycznej
• Zwiększenie łatwo dostępnych
zasobów wodnych
• Nowe miejsca wypoczynki i
rekreacji
kontrola oraz konserwacja wałów i • Zmniejszenie zagrożenia
• Zmniejszenie strat materialnych
urządzeń przeciw powodziowych powodziowego
w przypadku wystąpienia
powodzi
odbudowa oraz prawidłowa
• Poprawa stosunków wodnych na • Zmniejszenie zagrożenia
eksploatacja systemów melioracji terenie gminy
powodziowego
• Poprawa warunków upraw
Ochrona powierzchni ziemi
Prowadzenie racjonalnej
•Zachowanie walorów
•Utrzymanie plonów na
gospodarki uprawowej
użytkowych terenów
dotychczasowym
upranych
poziome lub ich
zwiększenie
•Zmniejszenie zagrożenia
zanieczyszczeń wód
podziemnych w skutek
przenawożenia
Prowadzenie edukacji dotyczącej • Wykorzystanie potencjału
racjonalnej gospodarki rolnej,
rolnego gminy
• Wzrost przedsiębiorczości
wprowadzania nowych metod,
związanej z gospodarką rolną
nowych upraw
• Nowe możliwości przychodów
dla mieszkańców
95
Ochrona przed hałasem
Tworzenie naturalnych i
sztucznych stref ochronnych
wokół największych emitorów
hałasu oraz najbardziej
uciążliwych ciągów
komunikacyjnych
Odpady
Zmiana profilu produkcji
- zmniejszenie materiało i
odpadochłonnosci
Likwidacja dzikich wysypisk
śmieci
Wprowadzenie selektywnej
zbiórki odpadów
Prowadzenie akcji edukacyjnej
Ochrona dóbr kultury
Prowadzenie renowacji
istniejących zabytków
• Obniżenie poziomu hałasu
• Zwiększenie komfortu
egzystencji mieszkańców
• Polepszenie warunków rozwoju
fauny
• Wzrost liczby zadrzewień –
zwiększenie produkcji tlenu
• zwiększenie estetyki
• Zmniejszenie ilości
• Zmniejszenie zapotrzebowania
wytwarzanych odpadów
miejsca pod instalacje do
• Zmniejszenie zapotrzebowania unieszkodliwiania odpadów
(składowiska)
na nośniki energii
• Zmniejszenie emisji
zanieczyszczeń
• Poprawa estetyki gminy
• Zmniejszenie zagrożenia dla
zdrowia ludzi
• Zmniejszenie zagrożenia dla
rozwoju fauny i flory
• Zmniejszenie potencjalnych
zanieczyszczeń wód
podziemnych i
powierzchniowych
• Zmniejszenie ilości odpadów • Zmniejszenie zagrożenia dla
trafiających na składowiska
zdrowia ludzi
• Pozyskiwanie czystych
• Ochrona terenu – zmniejszenie
surowców do przerobu
zapotrzebowania na teren pod
składowiska
• Zmniejszenie liczby dzikich
wysypisk śmieci
• Poprawa estetyki gminy
• Zwiększenie zatrudnienia
• Unikanie powstawania odpadów • Ochrona środowiska
• Właściwe postępowanie z
• Wzrost świadomości
odpadami
ekologicznej
• Zachowanie zabytków dla
przyszłych pokoleń
Wprowadzenie właściwego
oznakowania i opisu dóbr kultury gminy
gminy
• Wzrost świadomości narodowej
• Promocja gminy
96
IX.BIBLIOGRAFIA
Akty prawne
1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska Dz. U. Nr 62,
poz. 627;
2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, Dz. U. Nr 62, poz. 628;
3. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska,
ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 132 poz. 1085;
4. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, Dz. U. Nr 63
poz. 638,
5. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzeniu ścieków, Dz. U. Nr 72 poz. 747;
6. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach,
Dz. U. Nr 132, poz. 622 z późniejszymi zmianami;
7. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, Dz. U. Nr 16, poz. 95
z późniejszymi zmianami;
8. Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, Dz. U. Nr 9, poz. 43;
9. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz. U. Nr 80, poz. 717 z 2003 r;
10. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r Prawo geologiczne i górnicze Dz. U. Nr 27 poz. 96
z późniejszymi zmianami;
11. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne. Dz. U. Nr 115, poz. 1229;
12. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych
kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu
oddziaływania na środowisko, Dz. U. Nr 179, poz. 1490;
13. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu
odpadów, Dz. U. Nr 112, poz. 1206;
14. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 października 1998 r. w sprawie szczegółowych
zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, Dz. U.
Nr 145 poz. 942. z późniejszymi zmianami.
97
15. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2001 r, w sprawie rocznych poziomów
odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych, Dz. U. Nr 69 poz. 719.
16. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r, w sprawie komunalnych
osadów ściekowych, Dz. U. Nr 134 poz. 1140.
17. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2001 r. zmieniające rozporządzenie
w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska, Dz. U. Nr 151 poz. 1703.
18. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 marca 2002 r. w sprawie
dopuszczalnych stężeń metali ciężkich zanieczyszczających glebę, Dz. U. Nr 37 poz. 344.
19. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r w sprawie wartości progowych
poziomów hałasu, Dz. U. Nr 8 poz.81.
20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001 r, w sprawie określenia
rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie, Dz. U. Nr 92 poz. 1029.
21. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r, w sprawie listy gatunków
roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz
zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów, Dz. U. Nr 106,
poz. 1167.
22. Dyrektywa Rady 75/442/EEC z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów znowelizowana
dyrektywą Rady 91/156/EEC, dyrektywą Rady 91/692/EEC oraz decyzją Komisji
96/350/EC.
23. Dyrektywa Rady 94/63/WE z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania
jakością powietrza.
24. Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów
niebezpiecznych, zmieniona dyrektywą Rady 94/31/WE.
25. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie
opakowań i odpadów z opakowań, zmieniona decyzją Komisji 99/42/WE i decyzją Komisji
1999/177/WE.
26. Dyrektywa Rady 99/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r w sprawie składowisk odpadów.
27. Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r w sprawie zintegrowanego
zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (IPPC).
98
Materiały źródłowe
28. Dokumenty końcowe konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i rozwój” Rio de
Janeiro. 3-14 czerwca 1992 r. Szczyt Ziemi, IOŚ Warszawa 1998 r;
29.Gmina
wobec
obowiązku
ochrony
środowiska
przed
odpadami
komunalnymi,
H. Przybyła, Fundacja Ekologiczna SILESIA, Katowice 1993;
30. Informacja o stanie środowiska na terenie Powiatu Pleszewskiego, Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska w Poznaniu, Delegatura w Kaliszu, Kalisz 2000 r;
31. Powiat Pleszewski, Praca zbiorowa Paweł Anders, Andrzej Gulczyński, Jacek Jackowski,
Wielkopolska Biblioteka Krajoznawcza, Poznań 1999 r;
32. Operat wodnoprawny na szczególne korzystanie z wód, Oczyszczalni ścieków w Zielonej
Łące, Kalisz 1999 r,
33. Koncepcja Programowa Gromadzenia, Składowania, Utylizacji i Unieszkodliwiania
Odpadów Stałych i Płynnych Gmin Rejonu Pleszewskiego, WAMECO S.C. z Wrocławia,
Wrocław 1994 r,
34. Program Gospodarki Odpadami Powiatu Pleszewskiego, Wydział Ochrony Środowiska,
Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego w Pleszewie, Pleszew 2000 r,
35. Strategia Rozwoju Gminy Chocz, Urząd Gminy 2003,
36. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Chocz –
kierunki polityki przestrzennej, Biuro Urbanistyczno – Architektoniczne w Jarocinie, 1999
raport, Biuro Urbanistyczno – Architektoniczne w Jarocinie, 1999
uwarunkowania terenu, Biuro Urbanistyczno – Architektoniczne w Jarocinie, 1999
39. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego, ARCADIS Ekokonrem
Sp. z o. o., Poznań 2001;
40. Poradnik – powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami, MŚ Warszawa, DANCEE
Dania, Warszawa 2002 r;
41. Prognozowanie ilości, jakości oraz metod usuwania i unieszkodliwiania odpadów
komunalnych, H. Piotrowska, PZITS Warszawa, 1986;
42. Geografia Fizyczna Polski Jerzy Kondracki, Wydanie VI, Warszawa 1988 r;
99
43. Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2001 r,
Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2002 r;
44. Raport o stanie środowiska w 2001 roku na obszarze województwa wielkopolskiego, WIOŚ
w Poznaniu 2002 r;
45. Utrzymanie czystości i gospodarka odpadami na terenach wiejskich - materiały
konferencyjne, Poznań 24-25 września 1992 r;
46. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym
i lokalnym, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Warszawa 2002 r.
47. Strategia Gminy Chocz, 2003
100

Program ochrony środowiska Gminy Chocz_1111111111

Transkrypt

Podobne dokumenty

UCHWAŁY NR V/24/07 RADY GMINY CHOCZ z dnia 31 marca

KPP PLESZEW KOLEJNA KRADZIEŻ W SKLEPIE DINO

"Video-Klaps" Ireneusz Czajczynski, Chocz, Grodziecka 9

"Video-Klaps" Ireneusz Czajczynski, Chocz

Gminy

ZARZĄDZENIE NR 43/2015 BURMISTRZA GMINY CHOCZ z dnia

Wniosek należy wypełnić czytelnie (drukowanymi literami)

oferta na zapytanie nr_3

Ewidencja gospodarstw agroturystycznych na terenie gminy Chocz